Eduard Skufi: Imazhe apokaliptike me impakt inspirues

IMAZHE APOKALIPTIKE ME IMPAKT INSPIRUES

(fragment i  përjetuar)

Kushtuar “heronjëve  të  heshtur të  naftës “ në ditën e festës së tyre, 6 Shtatorit

NGA DR. EDUARD A. SKUFI - KONSULENT  OFTALMOLOG, ATHINE

Nganjëherë   kujtimet   mbeten   aq    mbresëlënëse    sa    dhe  atraktive  ,   të   motivuara   nga   sfida   jo  të  zakonshme  , në   situatë  “ survivor ” ,  por   dhe   nga   triumfi   i   shpresës   e  i dashurisë  për  jetën . Që  të  fokusosh  në  atë  realitet   duhet    ta  jetosh   ose   ta  lësh  imagjinatën  e  lire   të  të  shtegëtojë,   sepse  dhe   fjalët  e  humbasin   forcën   dhe   magjinë   e  tyre  në  ato të  pa  thëna . Të pa thëna  të  cmuara  që  i   mbulonte mantel   i   heshtjes  ,  por    lexoheshin   në    dritën    e   syve . 

Retrospektiva   e  kujtimeve   më   rivendosi  në  Nëntorin e vitit    1981  . Vlora   kishte     veshur     pelerinën    e     festës ,  por   një   heshtje  e    pazakontë  mbretëronte  .   Skena    mbi kodrat   verilindore   të  qytetit  , ku  projektohej  pejsazhi me ngjyrim  në të kuqe  dense i qiellit  mbi to , me  reflekse  gri ,  që ndryshonin  intensitetin , dukej  si  atraksion   por   fshihte   një dramë   të  dhimbshme .  Një   dramë   që   preokuponte    dhe kishte   sensibilizuar    të  gjithë .  Mbasi  përfundova    vizitën  e  të operuarve  më  thirrën  në drejtori , ku drejtori  në prani  të   shefit  të  seksionit  ,  më  njoftuan   se   duhej   të   nisesha  urgjentisht  për në Drenovë , pasi  kishte  shpërthyer  një pus nafte në Cakran dhe kishte mjaftë naftëtarë të  traumatizuar. Pregatita një  cantë me  medikamentet  e urgjencës okulare, i hipa   Aros  së  Kicos  (shoferit  të drejtorit ) , dhe u nisa drejt enigmës ,drejt të panjohurës  misterioze . Shiu i rrëmbyshëm dhe  era e  fortë  godisnin   në  parebrise   të   makinës .  Gjatë udhëtimit  mbetëm   të  heshtur  ,  fantazia   endej   gjithkund. Mbritëm   në  destinacion ,  pasi  dhamë  identitetin  tonë   në hyrjen  e improvizuar , u futëm në zonë . Në një  kodër  pranë mbretëronte   pusi  C 37 , i humbur   në flakë  e  tym  gazi , ku fontana   fishkëllente  me një  zhurmë  të kobshme . Invazioni i   tij   përreth   kishte   krijuar  një   pejsazh   të   dhimbshëm . Mbizotëronte  ngjyra  gri  në  të  zezë ,  cdo gjë  e  gjelbertë  e transformuar  në  ngjyre  kafe në gri .  Disa  pemë  lakuriq   të lagura  nga  shiu  sikur  vajtonin . Qielli nuk  dukej , dhe  drita e  ditës  mbetej  e  mekur , në  një  heshtje   që  fliste   shumë . Pejsazh  i  tjetërsuar ,  në një  atipikë  të rrallë ,  apokaliptike .               Mbetur në habi  më dukej  sikur  shikoja  një endërr makabër ose  plane  të  një  grotesku   fantastikoshkencor .  E   vetmja gjë  që  dëshmonte  jetë ishte qyteza  me kapanonet  dhe disa makina  ushtarake.  Pas  një  prezantimi  tipik  me   drejtuesit veshëm  kostumin  piroprotektiv  në   ngjyre  fluoreseini  dhe  syzet mbrojtëse  me maskën  speciale e mbas instruktimit  ju  afruam pusit . Aty  ishte  një  skenë   e  vecantë ,  dicka  midis sureales  dhe  imagjinares  . Grupi   i  inxhinierëve   drejtonte betejën , njëri prej  tyre  dicka tregonte mbi hartën  gjeologo- gjeofizike  studimore . Kryeinxhinieri   instruktonte   me  një ton  imperativ  përgjegjësin  e  pusit  dhe  ky  i fundit  me  një megafon  portativ urdhëronte  grupin  e naftëtarve , të lidhur  në  mes  me  litar , ti  afroheshin  grykës  së  pusit  mes  flakës  për  të  vendosur  sasinë  e  dinamitit ,   që  të  evitohej  djegja e    kondensatit .     Kjo    realizohej   nën    mbrojtjen  e   shiut artificial që realizonin  zjarrfikset , duke kompensuar me sasi  uji nga  pompa   direkt  prej  lumit  Vjosa. Në  vazhdim   stafi  ynë  mjekësor  i   përbërë   nga   një   kirurg  specialist   për   djegjet ,

një pathology  pneumonolog  dhe okulisti , fillonim  menjëherë  kontrollin  dhe  dhënien  e ndihmës  së  shpejtë .  Dominonin asfiksitë ,  lipothimia   dhe   djegjet   e  fytyrës  dhe  të   syve ,    në    ato   temperatura   ekstreme  ,  nën   efektin    toksik     të     kokteilit    të   gazeve  dhe  stresit   të  jashtëzakonshëm . Naftëtarët  me fytyra  të  ndezura , të  mavijosura , me  një  llak të  zi përreth , makiazhi  i  gazit  dhe   sytë   gjak   që  lotonin , shtrëngonin  nofullat   dhe   ne   ndërhynim   për   mjekim .   Në   portretet  e  tyre  bashkëjetonin  të fragmentuara  , krenaria    por  dhe zhgënjimi .Ne aplikonim mjekim  intensiv të  mundshëm,   pa  pushim   dhe   me   përkushtim , në  një   ritëm   vertigjinoz . Dhe  ato  fytyra  të djegura  dhe  të  nxira  nga   flakët  dhe  gazi   nuk  e  privonin  buzëqeshjen ,  e    vetmja   romantikë    në   ato   portrete , me të cilën   shprehnin   respektin  dhe  mirënjohjen .  Thuhej  se për nga specifika  fontana e Cakranit ishte unikale    jo  vetëm  në rang  nacional  .  Specialistët  përdornin  termin fontana  “ grifon ”. Të  papriturat  ishin  të   zakonshme  nga  kapriciot  e  fontanës , aty  ku dukej  se po qetësohej  dëgjohej një  zhurmë   shurdhuese   me  një  vibracion    sizmik , që në   vazhdim    shoqërohej  me   lartësimin   e   saj   qindra  metra.                                                                                                    Mandej  vazhdonte  klithma  rrënqethëse  e  sirenës  të  alarmit  dhe  në mënyrë  reflektive ne  largoheshim  shpejtë nga pusi , me   rezonancën   e  saj   në  vesh   e  në   shpirt .  Në  vazhdim    një   gjeolog   me   një   aparat   kinetik   maste   temperaturën   dhe    densitetin   e   gazit   ,  sepse   atje   ishte   “  mbretëria  “  e    gazit   metan . Toxiciteti   i   të  cilit   dhe   efekti   pathogen  e kancerogen  ishte  i  padiskutushëm . Fontana  shkaktoi  probleme   ekologjike  me  kontaminimin   e   ambjentit    dhe  dëmtimin   e    mikroklimës    dhe    në   dinamikë  .   Cdo   ditë  kishte   të  njëjtën  fizionomi  , ngarkesë  intensive  pa relaks , ku  koha   nuk  matej  me  orë  por  me  caste . I  vetmi  pushim  ishin   vaktet  ekspres   të  ushqimit  në   mencë , që    shoqëroheshin  me  një  cokollatë  “ Flora “, për   të  ëmbëlsuar   hidhërimin.  Bisedat    bëheshin   në  ecje   dhe  në mënyrë lakonike . Strategjia  për shuarjen  e fontanës  dhe    rivitalizimin    funksional     të   saj ,   drejtoheshin    nga  kryeinxhinier  Vasili  dhe  grupi i  përbërë nga   inxh.Petraqi , Ilia ,Vironi, Fatmiri që  konsideroheshin  elitë  në fushën e tyre. Nuk  mund  të  fshij  nga  memorja  një  moment  , me  impakt  të   fortë  emocional . Atë  ditë  pamë  një   ditë  “ të   bardhë “  në   sfondin   gri , që  e  zbukuroi   dëbora .  Në  kohën   që naftëtarët  po  vendosnin  dinamitin ,  njërit  prej   tyre  Naunit  ju  këput  litari  i sigurisë   dhe  ai  rrëshqiti  në  dëborën  e  ngrirë  drejt   grykës  së  pusit , që  shfrynte  flakë  përzier  me  gaz ,  si  një dinosaur   gjigant  .  Mbas  një  heshtje  frenuese   momentale   dhe  një  klithme  shokante   ankthi , me një  lëvizje  të  shpejtë,  një  shoku  i tij  u  hodh  mbi  të  dhe e  mbante  me  forcë , nga  dy  anët e   litarit   të  këputur , mes  gjuhëve  të  flakës . Mbas tij  të  tjerët në rresht si  falanga të një trupi duke e tërhequr  me  forcë  dhe  pathos  e shpëtuan . Adrenalina   në  ekses  na  kishte  pushtuar  të  gjithëve, në këtë moment aq  tragjik  por me   epilog   të  këndshëm .  Nuk   mund   ti   harroj   ata   njerëz  të  thjeshtë   por  me  zemër   të  madhe  ,  për  solidaritetin   dhe  sakrificat .  Nauni  ishte  i  shokuar  dhe  në gjëndje  lipothimie. Menjëherë     ne   i   hoqëm    maskën     dhe     duke   i    dhënë oksigjen  filluam  mjekimin  emergjent . Fillimisht  u  desh  të largonim   disa   pjesë  të  shkrira  të  maskës ,  të  cilat   ishin  aderuar  në  fytyrë  dhe  në    kapakët   e   syve  . Në   vazhdim   unë   i  mjekova   djegjet   e   syve  ( kornesë  dhe   kapakëve ). Mandej  e  hipëm  në  autoambulancë  dhe e  transferuam  në  spitalin  rajonal ,  për  observacion    dhe   mjekim    intensiv . Ditët  kalonin  me mbingarkesë  pune, por fontana nuk  dëgjonte  nga taktikat e përdorura. Mundësia  për ta  bërë  atë rentabël ishin  minimizuar   dhe  dëmtimi   ekonomik  po  gjigantohej . Kjo  shkaktonte  shqetësime  në dikastere  dhe  qarqet  e  larta,  kështu   që   vizitat    e   tyre   ishin    të   shpeshta . Bëheshin ekspedita  dhe  analiza  të  vazhdueshme  dhe në fund mbetej slogani  “ njeriu   socialist   është   mbi   teknikën   moderne “ . Ndërsa  inxhinieret  e  sacrificave , të   ‘ denigruar ‘ i  dëgjonin   dhe  i diskutonin ,  polemizonin   njëri  grup  me   tjetrin . Mua  më  linin  impresionin  e  “ vetflijimit “  dramatik     të Efigjenit,  në  Iliadën  e  Homerit …I  kisha   dëgjuar  rreth   pusit    të   flisnin    të   revoltuar .  Si   shkak    të   disfatës   konsideronin   trajtimin  fillestar  të  pa përgjegjshëm , të    kolegëve   që  ishin    larguar ,  për   difekte   teknike   dhe mungese   përcaktimi   të   gjeometrisë    tridimensionale     të     pusit ,  me   pasoja   katastrofike … Dukeshin   që   ishin  njerëz   me  personalitet,   me  ‘ valenca ’   e  me   potencial  shkencor   dhe   profesional  .  Nuk  i   harroj   fjalët    e   njërit  prej    tyre ,   me   të   cilin    kisha   më   tepër    afinitet . ” Këto   kërkojne  investime   të  teknologjisë   ,  jo   fjalime “ … Jetohej  një   dramë   midis   instikteve   dhe   ' superegos ’.  Nganjëherë  naftëtarët   më   dukeshin    si   figura    robotike ,   që    implementonin    me    një   kod   të  paracaktuar ,  në  një  lëvizje    kaotike  ,  në   një   labirinth    pa   rrugëdalje  .   Ata   sfidonin  fontanën   me   një   ‘ tango   mister  ‘  dhe  sarkastik .  Një    heroikë     patetike ,   me  të  vetmen   armë   zemrën  e  tyre,  në  këtë  arenë  konfront  ‘ monsterit ‘  inkandeshent   nëntokësor. Të  ekspozuar  dhe  mes   debatit  të  inxhinjerëve  kompetent   në  këtë  sektor   nevralgjik    dhe të   tjerëve   dikasterialë  .  Të   cilët  mes   idesh   paranoike,  në  argumente   autoritare   e  vendosnin     debatin    në    nivel   difident .  Ishte   një  situatë  ku  mjaftë   fenomene  kërkonin  interpretim metafizik  dhe  roli  psikotherapeutik   i  mjekut  mbetej  primar . Një  ditë në  mëngjez   erdhi  një grup i televizionit  për plane xhirimi, pasi  lajmi  i shpërthimit  të  pusit  ishte  bërë  dominant   dhe kurioz  . Ata    insistonin   të   shkonin    tek   pusi   për  xhirim  por  rojet  nuk  i  lejonin . U  këshilluan  të  mernin  plane  nga distanca   për  shkak   të   rreziqeve   të  mundshme . Kur  po shkoja   drejt   pusit ,  me  bisht   të  syrit   pashë    siluetën   e Naunit  . Ai  po  kthehej   energjik   në  qytezën   e  tij  ,  me një  cantë  në   dorë . Ndjehej  mjaftë   mirë ,  në   epikrizë   mjeku  i   rekomandonte    një   javë   pushim  ,  por   ai    e   refuzoi  .  Shkoi  në  fshat  për  pak  orë   që  të  takonte  familjarët   dhe  u   kthye  këtu  në  këmbë . Më falenderoi me  mirënjohje  për ndihmën  dhe  mjekimin  e  syve,  ditën  e  aksidentit  dhe  më  propozoi  të   uleshim  tek  një   shkëmb  i  vogël  aty   pranë. Flladi  i  lehtë i   erës  pakësonte   aromën   e  gazit  të  djegur .  E   shikoja   me  admirim   dhe    gjykoja ,    cudi   në   ato    portrete   harmonizohej    stoicizmi   me    një   shpirt    aq    delikat .  Mbas   dy   jave    eksperience    të  vecantë   dhe   një  “crush  test “,  erdhi  dhe  momenti  që   do të  largohesha  nga  fontana . Ishte një  ndjenjë  e vecantë  me   shije  komplekse .  Ndërmend  më   erdhi   thënia   e  Henrik   Ibsenit  : “  Përmes   spektaklit   të   eksperiencës   do   të  shihni    më  qartë   në  një  kohë  të  dytë “.  Ky  koleksion  kujtimesh    në   stil   e  mënyrë   të   natyrshme ,   mbi    dicka   të  ‘ mbinatyrshme ‘ ,    nga    një    tjetër   jetë ,  ruan  akoma  transparencë  dhe   aktualitet. Ato  skena  unike  të  një  imazhi  apokaliptik  , me  aq  shumë  emocione  dhe  konvertime  ndjenjash ,  ku  pesha  e   dramës  mund  të  shënonte  preludin   e   një  tragjedie ,  me   impaktin    e    tyre     reflektiv    më     shoqërojnë     mbas      dekadash , duke   inflencuar     dhe    në    trajektoren     profesionale...