Vlash Prendi: Ëndërra të venitura

ËNDËRRA TË VENITURA

RRETH LIBRIT TË POETIT RAMUSH NIK?I “SHTIGJE ENDRRASH TË TRISHTA”

NGA  VLASH PRENDI

Kohët e fondit doli nga shtypi dhe u vu në qarkullim libri i dytë poetik i poetit tashmë të njohur nga Rugova, Ramush Nikçi “Shtigje ëndrrash të trishta”. Kur lexon vargjet e këtij poeti rugovas, kupton se kemi t? b?jm? me nj? poet t? afirmuar, sepse ai vjen para nesh, duke na befasuar me lirshm?rin? e t? shprehurit, disiplinimin e vargut dhe tematik?n e larmishme. E n? k?t? rast, duket qart? se poeti ?sht? shembull në poezi, shembull i njeriut intelektual, shembull i mirësisë njerzore, sepse k?to cil?si t? vyera, i pasqyron artistikisht p?rmes vargut, p?rmes shprehjes artistike t? fjal?s. Dëshirën për t? shkruar poezi e kish gjetur në shpirtin e tij, kur n? malet e larta dhe krenare t? Rugov?s kreshnike këndonte këngët popullore të krahinës s? tij, por edhe në shpirtin e popullit dardan, i cili këndonte pareshtur edhe kur ishte kohë luftë, për t’i ndihmuar pushkës, ndërsa pushka me krismat e saj, për t’i dh?n? rrug? këngës, siç ndodhi në periudhën e Rilindjes dhe m? von?,  n? periudh?n e lavdishme t? luft?s p?r liri. Ramush Nik?i, ?sht? b?r? poet nga nevoja e brendshme, për t’i dhënë vetes dhe të tjerëve diçka në formën e ëndërrës, t? ndjesive shpirt?rore shkrir? n? ndjesi emocionale ndaj relitetit t? sot?m, t? shkuar?s historike dhe tradit?s atdhetare. Ndjesit? personale, poeti i shpreh bukur n? vargje, sepse mendon se me anë të poezisë, mesazhit paqësor qe përcjell ajo, mund të përmirësoj? gjendjen e vështirë shpirtërore q? ekziston sot tëk masat popullore, se mund t’i bënte njerëzit më të mirë se janë, por më vonë e pati kuptuar se fjala poetike është e pafuqishme të bëjë mrekullira, ajo ngroh dhe zbut shpirtrat njerzor?.

N? k?t? kontekst, Ramushi u bë poet për t’i zbuluar dhe zhveshur fytyrat e idhujve, që nuk ngopeshin me djersën dhe gjakun e të tjerëve, q? shfryt?zonin postin dhe djers?n e t? tjer?ve p?r t’u pasuruar, pa marr? parasysh? se nj? popull i t?r? i sapo dal? nga lufta, dergjej n? varf?ri. Poezia i dha mundësi poetit të hedh? dritë në dashurinë e popullit dardan ndaj atdheut, për t’i kujtuar n?n?s s? dashur puthjet e ngrohta që i falte në fëmijërinë e hershme, për të mos harruar sytë e saj të shndritshëm të shkrirë në paqe, dashuri, drejtësi e humanizëm. Poezia e ndihmoi poetin për të ëndërruar t? ardhmen, për të fluturuar hapësirave të pafund, për të kërukar atë që se kishte pasur kurr? në jetë, për të krijuar një hapësirë të lire estetike sa për të jetuar, për ta ndrydhur e shtrydhur nga shpirti i tij dhimbjen dhe ndjenjat për fatin tragjik të popullit, i cili i rëndonte mbi supe dhe e bënte të vuante, vuajtje kjo që e bluajti përbrenda gjatë gjithë jetës dhe tani po e shpreh bukur n? vargje.

Poezia e Ramush Nik?it, që u kultivua për një periudh? t? konsiderueshme kohe, ?sht? një poezi e ndjeshme, emocionale, siç ?sht? edhe vetë poeti, siç ?sht? edhe vet? koha, siç ?sht? dhe vendlindja e tij e  bukur, por e shqetësuar, sepse poezia e tij ?shte pasqyrë artistike e kohës. Por brenda shqetësimit t? natyrsh?m t? poetit, padyshim që ka edhe siguri, ka dhe shpres?. Kjo ndjenjë sigurie dhe shprese ka bërë që kjo poezi të ketë tone të ngritura tribunale, që mund t’i ketë vetëm poezia e një poeti tashm? të afirmuar siç ?sht? poeti Nik?i, që artistikisht ka marrë përsipër të pasqyrojë aspiratat e popullit të vet, gjendjen e v?shtir? t? atij populli qe dha gjith?ka p?r lirin? dhe sot, pak po e g?zon at?. Poeti yn? është i ndërgjegjshëm për misionin që i ka vënë vetes, sepse del shpesh në konkluzionin, se poeti duhet të jetë frymëzues i popullit të tij. Ëndërron poeti Ramush, ëndërron dhe ka besim se vendi i tij do të përparojë, se bijt? e tij do t’i dalin zot, sepse drita e liris? dhe zhvillimit do të reflektoj? në krijimtarinë e poetit. Prandaj ai shprehet: “…Nga rrethimi i egër kishte rënë në pritë, / Gjer sa po marshonte t’i afrohët gurit, / Jo larg kronit t’ftohët diku në mesditë, / Me dy luftarë trima ngjyrë i dhanë flamurit. / Në lule t’rinisë pa shijuar jetën, / Ballë përballë armikut të pabarabartë, / Rrugën e liruan por flijuan vetën, / Me zemra lirije, me guxim të zjarrtë! / Kujtime të dhimshme të kohës së vonë, / Më lodhën ndër mrize me shikim drejt diellit, / Me zë drakonik sikur po më thonë, / Ju gëzoni lirinë bashkë me lule t’prillit…T? drth?rojn? zemr?n k?to vargje mjaft emocionale, q? pasqytojn? p?epjekjet e popullit ton? p?r liri.

Megjithat?, tema qëndrore e poezisë së poetit Nik?i, është jeta e njeriut të sotëm, që lufton për të drejtat e tij, për lirinë e nëpërkëmbur ndër shekuj, ajo i ngjan një bote të shqetësuar si dallgët e detit në fortunë. E kjo lëndë e pasur n? q?nien e poetit, derdhet në vargje përmes mendimit të spikatur poetik. Poetin Ramush Nik?i do ta quanim ndryshe, poeti i shpërthimeve poetike e këto lloji shpërthimesh të ngarkuara emocionalisht formojnë në poezi një lloji ndjesie artistike që lulëzon plot figuracion, vler? intelektuale dhe trill t? bukur artistik. Fuqia shprehëse e figurave është në nivel të lartë, duke na kujtuar mjeshtra të mëdhenj të fjalës dhe të mendimit poetik si: “…Një drenushë laroshe mbetur sikur unë, / Duket se shtërngata kopenë larg ja treti, / Dhe ajo pas breshërit krejt e vetme mbeti, / Nga tmerr i pabesë tërf?llonte me hundë. / Si t’a gjej mënyrën t’i jap pak vullnet, / Në shoqëri me mua si dy shokë të rastit, / Plot  frikë nga vetmia, nuk i beson çastit, / Se diçka e bukur nga unë po e pret. / Eja afër meje kam një befasi, / Birin tend të vockël sigurt e strehova, / I dhash pak ujë bjeshke me këmishë e mbulova, / Tash shko n’strofkë te kleka e pusho pranë tij…“, vargje që mbartin një peshë të veçantë emocionale, ku spikat një talent i kultivuar prej poeti.

Poezia e Ramush Nik?it ?sht? e thjesht?, e kuptueshme dhe mbresl?n?se, megjithse poeti tashm? ka krijuar tradit? n? p?rdorimin e figurave t? ndryshme letrare si metafora, krahasimi, epiteti, hiperbola, simboli, metomimia etj, t? cilat ia shtojn? bukurin? vargjeve, si? ndodh tek vjersh “Lot shprese”, ku autori shprehet: “…Iku n’vjeshtë me buzë në vaj, / Me besë pylli t’kthehët prap, / Të dy bashkë tha pasandaj, / Ndërtojmë jetën si n’pallat. / Iku, iku s’erdhi tjetër, / Dro e vrau rrugës gjahtari, / Ose gjeti drenushë tjetër, / Harroi fjalën pike së pari. / Ku të shkoj s’di me t’vërtetë, / Mal i madh pa rrugë,pa shtigje, / Kot kërkoj s’mundëm me gjetë, / Ndër shpatie,as ndër brigje. / Po marr rrugë kah perëndimi, / Ku m’qet shtegu s’di as vet, / Fusha qan me lot jetimi, / Mali i madh më përshendet! / S’di ku shkoj as s’di ku ndalem, / Ku ta gjej fatin nuk di, / Ndalëm shpesh zotit i lutëm, / Të ma falë një mrekulli!...”. Keshtu, poeti vertet? aludon p?r raportin e drerit me drenush?n, por autori godet artistikisht shoq?rin? njerzore, veset negative t? s? cil?s shigjetohen her? pashere p?rmes vargjeve. Vlera t? ve?anta n? k?t? v?llim poetik, pasqyrojn? edhe poezit? me t?m? patriotiko - luftarake, t? cilat autori na i paraqet si kujtime, por q? jan? reale, pasi heroizmi i popullit martir t? Kosov?s shk?lqeu bindsh?m n? nj? periudh? jo t? larg?t. Ësht? me fat autori, sepse k?t? periudh? t? v?shtir?, por heroike e ka p?rjetuar realisht, prandaj shprehet plot besim dhe mall:”… Ulëm n’hije t’lisit aty n’fierajë, / Afër fushës blertë bash karshi Përvarit, / Me kujtime t’egra me buzën në vajë, / Më del parasysh balli i luftëtarit. / Gjithmonë I buzëqeshur sa herë bënim roje, / Me guxim luani veç për një qëllim, / Kurrë thoshte në zi nuk i lëmë këto troje, / Pa u shkri nga gryka mitralozi im, / Nga rrethimi I egër kishte rënë në pritë, / Gjer sa po marshonte t’i afrohët gurit, / Jo larg kronit t’ftohët diku në mesditë, / Me dy luftarë trima ngjyrë i dhanë flamurit, / Në lule t’rinisë pa shijuar jetën, / Ballë përballë armikut të pabarabartë, / Rrugën e liruan por flijuan vetën, / Me zemra lirije,me guxim të zjarrtë!...”. Kjo poezi e bukur, ?sht? nj? hymn p?r luft?tar?t e liris? q? luftuan dhe u flijuan p?r fatet e v?shtira t? atdheut dhe kombit.

Kështu, poezia e Nik?it lindi dhe u rrit në nj? mjedis të ngrohtë shoqërorë, u tund në djepin e bjeshkëve t? egra t? Rugov?s, u rrit mbi krahët e shqiponjave t? Karadakut dhe po fluturon e lirë për të hyrë në zemrat e lexuesve. Këtë sukses e ka përcaktuar në radhë të parë sharmi poetik me anë të cilit poeti përshkruan atë mjedis jetësor, që në kujtesën e lexuesit, do të skalitet thellë. K?t? fenomen e shohim tek poezia “Mal?sori k?sulbardh?”: “…Lind e rrit në fshat me plot histori, / Me traditë skifterash, etshëm për liri, / I ndjekur nga çizmet me lidhëza t’medetit, / Jetë me plot trauma nga langojtë e mretit. / Nëpër burgje t’rënda ,plot tortura t’kohës, / Kurrë s’ja vranë guximin burrit të Rugovës, / Me pranga në dorë, me  zemër t’luanit, / Nokaut veç me shkelma kokës s? gardianit! / Ndal zagari i mretit, nuk rrahëm shuplakë, / Veshin një polici ia gjymtoi lopatë, / Pastaj mbyllë n’vetmi, pa ujë pa ushqim, / S’liget burri i kombit, mban veç një qendrim. / Dhjetë vite të egra, si gjarpëri ndër gurë, / Hyri si bishë mali, doli sikur burrë, / Me ide të qarta për bashkim kombëtar, / Kudo në kuvende gjithmonë faqebardhë…”. I till? ishte ambienti shoq?ror? dhe shtet?ror? n? periudh?n e v?shtir? t? sundimit t? shovinist?ve serbo – malazes, n? ato vite t? stuhishme.

Në disa prej krijimeve më të spikatura të tij, poeti Nik?i praktikon suksessh?m edhe poezin? erotike, t? cilat reflektojn? periudh?n e rinis? s? poetit, por n? raste t? rralla ndjehet edhe ndikimi nga leximet e poet?ve t? m?dhenj europian? si Berns, G?t?, Mickievi?, P?tef, Haine e ndonj? tjet?r, mjaft t? dashur p?r poetet e rinj. P?rmes k?saj poezie, atori shpreh dashurin? e sinqert? dhe njerzore, veti e njerzve t? past?r shpirt?risht:”… Rritë me zana pranë burimit, / Qerpikëgjatë si krah të shpendit, / Po ma vrave dritën e synit, / Ma shëron me ujë t’liqenit. / Ikim bashkë si çmendurisht, / N’dritë të hanës n’fusha e ara, / Na tregon rrugën me gisht, / Ora e bjeshkës, na prin para. / Rrugës ngushtë me vrap si bisha, / Dorë për dorë si mali e fusha, / Djersët lumë na i freskon pisha, / Plot g?zim zemrën ta mbusha! / N’buzë të malit zbardhon dita, / Nisim bashkë jetë e shëndet, / Kaçurrele këtë ditë e prita, / Hana e re na përshëndet!”. Poeti këndon për njeriun, mbartësin e gëzimeve dhe të brengave, njeriun të cilit poeti i ka falur zemrën. Ramush Nik?it i intereson fati njeriut qe triumfon më valët e vështira të jetës, fati njeriut të vendit të tij, që lindi dhe u rrit në luftë për ekzistencë. Dhe dielli për të do të binte një ditë, liria do të lindte, por mjerisht do t? lindnin problem t? reja shoq?rore q? do t? pengonin zhvillimin, p?rparimin e shoq?ris?. Bukur e jep poeti n? miniature artistike problemin e pronave, fenomen shoq?ror? end? i pazgjidhur n? shoq?rin? ton?: “Nga çdo anë vërshonin disa burra t’vjetër, / Dikush me plis t’bardhë, dikush shall rreth koke, / Dikush mat me kut,dikush mat me meter, / Vallë kush është pronari i gjithë kësaj toke? / Zeka thot është imja se ma ka lanë baba, / Rrustemi thot kurrë,e punoj kaherë! / Vërsulët Kristina,heshtni koka t’marra, / Toka është e imja siç ka kjenë gjith’herë! …Me kokë s’u pajtuan,bishti pak I zbuti, / U ndalën,s’po flasin,kush s’e bani hapin, / Kur lodhët luani përfiton dhe huti, / Në fund te livadhit bishti ta ndalë vrapin…”.

V?llimi poetik “Shtigje endrrash t? trishta” i poetit nga rugova Ramush Nik?i, ka vlera artistike dhe stilistike, vlera të cilat ia shton edhe puna plot passion e redaktorit të librit, shkrimtarit Ali Daci. K?shtu poeti duket se ka mjaftuesh?m pervoj? n? perdorimin e rim?s, ku shpesh p?rdor rim?n e alternuar ABAB, por n? shum? raste edhe at? t? puthitur AABB, ose edhe ABBA. Kjo menyr? p?rdorimi, i ka dh?n? mund?si poetit t? shprehet thjesht dhe natyrsh?m dhe t? jet? sa m? i kuptuesh?m dhe m? pran? lexuesit. Nj? dukuri tjet?r pozitive ?sht? edhe larmia e rrok?zimit t? vargut. Nuk ?sht? rast?si, q? n? k?t? v?llim poetik gjejm? vargje t? bukura 6, 8 dhe 12 rrok?sh, madje k?ta t? fundit dominojn? poezin? n? k?t? v?llim, duke u dh?n? poezive vlera t? ve?anta stilistikore. Duhet t? theksojm? me bindje se poeti Ramush Nik?i do të radhitet shpejt n? mes t? focave krijuese poetike shqiptare, gjithmonë i dashur për lexuesin e trojeve tona mbarëkombëtare.