Përparim Hysi: Dava Gjoka - Dhimbje dhe mall

Lirikat "bio" të poetes,  DAVA GJOKA!

Libri "Dhimbje dhe mall"

(ese)

Nga Përparim Hysi

"Poezia e gjallëron shpirtin dhe e rrit përmbajtjen", kjo është thënia e JON KEATS dhe në gjykimin tim i rri për shtat edhe vëllimin poetik të  poetes, DAVA GJOKA. FOLKNER shkon dhe më tej:"Poezia është historia e zemrës së njeriut dhe gjelbëron kopshtin e mendjes".

Duke u larguar, paksa,  nga mendësitë me aq vlerë të NJERËZVET Të LETRAVE,  duhet të them që jam i mbresuar nga poezitë e këtil libri poetik. Së pari,  nga përzgjedhja dhe"kungimi" letrar, në mund të shprehem kështu,  të një profesionisti sa me kulturë letrare, aq një MJESHTËR në "disenjon" që i ka bërë librit. Një kopertinë që, tek të grishë me paraqitjen,  sikur të fton të hapësh kapakun dhe ke për të gjetur një krijim poetik"bio". Sikur mos mjaftonte me kaq, MJESHTRI (se i tiilë është), ka bërë një parathënie ekselente, se ka hyrë në brendësi të gjithë poezive që kanë sa mall, aq dhe dhimbje. Para se të flas për poezitë, kortezia i  shkon atij MJESHTËRI, nga unë i porsanjohur(ky është faji im), që quhet NDUE DRAGUSHA! Bekim për gjithshka mjeshtërore dhe, pa besuar se po bëj reklamë komerciale, mund ta mbyll"kortezinë" time:"Nëse doni të botoni, shkoni tek MJESHTËRI NDUE DRAGUSHA në LEZHË!

*      *      *

DAVA GJOKA nuk e ka botimin e saj të parë. KY është libri i saj i dytë dhe, gjatë këtij izolimi made in covid, nuk e ka kaluar kohën si "ujë i ndenjur", por, përditë, ka shkruar poezi dhe jo vetëm këtë libër:po tri libra me poezi që në gjykimin tim,  ka bërë atë që një antropolog amerikan, thotë:"Ne, amerikanët,  e quajmë kohën si një"rryp trasmesioni" dhe mbi të vendosim shishe. Shishet bosh, janë kohë e humbur kot".Parë me këtë sy, DAVA GJOKA nuk lë"Shishe bosh".Ajo mbi"rrypin e transmesionit" vë poezitë e saj që janë sa jetësore, por dhe aq të"përtypshme" për çdo lexues.

Kur hyn në brendësi të librit,  s'ke se si mos qëndrosh në një "llojdroje" të poetes, nga një"paragjykim" dhe, tek e lexoj poezinë"Poezia ime", më vjen ndërmend POETJA E MADHE AMERIKANE, EMILY DISCINSON që nga"droja", heshti dhe botoi, sa qe gjallë, veç 7 poezi. Në analogjinë nuk pretendoj se DAVA GJOKA është EMILLIA, por"droja", ëshë sëmundja e gjithë krijuesëve. Ja si thotë, poetja:

"Kush të ndrydhi,  e imja poezi,

E mbete brenda meje gati një jetë?

Pse shpërtheve pikërisht tani

Në vitin tim të gjashtëdhjetë?

Të mbajta brenda vetes

Ashtu siç mbajta fëmijët e mi

Dhe tani, në gjysmën time të jetës

Erdhe tek unë,  e bukura poezi.

Libri ka mbi njëqind poezi dhe larmia poetikë është e ndryshme. E ndryshme,  por është dhe e "shijshme". Kjo ndodh se Poetja nuk shkruan me apriori,  por"lima e saj poetIke" diku "limon" dhimbjen, diku evokon dashurinë. Dashurinë për ATDHENË  e trajton mbi të gjitha dashuritë. Dashuria për ATDHENË tek POETJA, fillon nga BUKËMIRA, ai fshati i MIRËDITËS ku i ka rënë koka. "Kur më vjen në tavolinë/verë e Arbrit nga BUKËMIRA/Më kujton fëmijërinë/ti je vera më e mira, , ,  Jo më kot, VOLTERI thotë për ATDHEUN" Vendi ku robërohet shpirti".Ose në një vjershë u drejtohet zogjëve shtegtarë:"Andej larg kur të shkoni/O zogjtë e mi shtegtarë/Vendit tim të m'i thoni:"... se më dogji ky mall".

Veç mallit, Poetja ka dhe dhimbje për vendlindjen:"Ti, vendlindjaime/si nuse e stolisur/dhe, pse kaq e bukur, prapë të kanë braktisur. mandej e pason vargu apogje:"... mund të shkosh kudo/por s'ka si vendi yt,

Nëse do qëndroja në poezitë e mallit për vendlindjen,  do "hyja" në hak në poezitë lirike apo sociale.Por s'kam si mos bie për lexuesit, poezinë"Kam mall për gurët".Densiteti i mallit në këtë poezi, pothuaj se arrin apogjeun e tij:

" Dua të fluturoj e lirë,

E të shkojë pa u ndjerë

Atje,  në vendin tim,

Ku koka më ka lerë

Se malli për ty,

O vendi im,  i bukur,

Shpirtin tim të vrarë

Krejt ma ka këputur.

Kam mall për tokën.

Kam mall për lisa

Kam mall për gurët,

Kam mall për plisa...

Jevtushenko thotë:"Poezia është si shpendët:injoron çdo kufi dhe kapërcen çdo distancë".A nuk ka ndodhur dhe me poeten DAVA GJOKA kështu? Por "harta  e  gjeografisë së poezive" të autores ka ngjyra të ndryshme.Ato gjen ngjyrën e kuqe alle në poezi patrotike, si ajo për"Komandant ADEM JASHARI". Heroizmi i tij jepet me metafora hiperbolike, si;" Udridh toka, oshtin mali/

Kur u vra, ADEM JASHARI?/ti s'ke vdekur, por je gjallë/komandant e trim i rrallë. Këto nota patriotike vihen re dhe në poezi të tjera, si"Majft qëndruam të ndarë" apo"Të këndojmë shqip në trojet tona".

Duke trajtuar tema sociale, Poetja tregon se pulson me hallet e përditshëme dhe ajo që ia rrit vlerën poezisë, është mesazhi shumë domethënës:Sinjifikative është poezia:"Përtej hekurave".Aty jepet mesazhi i bardhë:ndal vrasjeve banale e barbare, njëkohësisht.Me vlera, me këtë tematikë,  janë dhe poezitë:"Fjala vret më shumë se plumbi", "Ditë votimesh", "Hipokriti" dhe ndonjë tjetër.

*      *    *

ESENINI thotë:"Poezia nuk është mafishe që të blihet në furrë" dhe,  në mbështetje të kësaj thënieje,  dua të them se poezitë e DAVA GJOKËS janë të ndjera nga një shpirt i dhimbshëm i një gruaje që është NËNË dhe me të ka ndodhur  ai fenomen që PUSHKINI e ka lakuar që dyqind vjet më parë: "Qahem i dhimbshëm/hidhërueshëm dënes dhe vargjet e trishta askujt nuk ia fsheh. Natyrshëm që kjo ese imja do ishte e mangët, nëse nuk do qëndroja dhe në poezitë erotike të poetes.Në poezitë lirike erotike, poetja është dhe objekt, por dhe subjekt njëherësh, Ja sa për illustrim:"Nishani yt"

"Nishani yt në faqe

Ç'më tëhoqi mua

Të ta puthja pak,

Më tej:buzët e tua.

Ja dhe një tjetër;"Puthje në shi"

Qielli mbushur plot me re

Edhe hëna sot s'po duket

Bashkë shiu presim ne

TA shijojmë duke u puthur... Dhe kështu mund të vazhdoja,  por ajo që dua të theksoj, është një fakt shumë domethënës:

DAVA GJOKA është një POETE që ka zërin e vet origjinal dhe ka një stil nga më të qartë, të"përtypshëm" për çdo lexues dhe nga ana metrike shkruan me rimë të  alternuar me skemën AB/AB. Nuk e lodh, por e çlodh lexuesin,  aq më tepër kur ka ardhur koha që lexuesi është bërë"qibar".Nuk më mbetet veç t'i uroj:vetëm suksese!

Tiranë, 17 qershor 2022