Kulturë
Albert Habazaj: Pelivan Barjamaj iku tek yjet e këngës...
E premte, 24.06.2022, 07:55 PM
Me grupet labe që organizoi Pelivan Barjamaj në
vitet 1990-2005
Pelivan Barjamaj iku tek yjet e këngës...
(17.09.1944-23.06.2022)
Nga
Albert HABAZAJ
Nuk e mendoja dhe
nuk doja kurrë ta mbaja këtë fjalë lamtumire për Pelivan Barjamin, sepse kisha
shumë besim tek forca e syve të tij, tek zemra, shpirti, trimëria e tij e qetë
ndaj çdo sfide, që e përballoi papërfillshëm, përveç kësaj tumorales, që na e
mori të pushojë me yjet në qiellin e bukur të këngës dhe poezisë shqipe…
Shqiponja, Monika,
Miklo e Alban! Na iku Pelua juaj dhe yni. Si duket, nuk duroi dot më, e kishte
marrë malli shumë për yjet e këngës dhe u nis për atje, përjetësisht. Juve,
familjarëve, u iku kryefamiljari, njeriu më i dashur, ndërsa ne na iku shoku,
bashkëluftëtari i së mirës ndaj të keqes, miku e vëllai ynë, Pelivan Barjamaj.
Ndoshta qe mërzitur Arben Duka kaq muaj pa kolegun guximtar të vargut
përditësor të pakorruptueshëm... Iku fizikisht një fjalëmençur, që do të ngelet
i paharruar, sepse nga shpirti mbolli e përhapi lule lirike në gjerdanin e
folklorit shqiptar dhe të poezisë së kultivuar popullore. Edhe pse unë do ta
them, e di që nuk do të më besoni që Pelivan Barjamaj ka lindur më 17 shtator
1944, sepse, jo se dukej, por ai ishte shumë i ri në shpirt, në mendim, në
pamje... Kam shumë kujtime me të, të hershme dhe të reja, familjare dhe
shoqërore, gëzimi dhe hidhërimi. I kam qenë në dasëm të vajzës familjarisht;
ndërsa, kur ai ishte larg, tepër larg, matanë Oqeanit e këtu, në Vlorë, na iku
Veno Alemi (Abazaj), vëllai i tij, me lot në sy kemi folur e kemi qarë në
celular kur më kërkoi, në mungesë të tij, të
mbaja fjalën e përcjelljes për xha Venon. Dhe unë e mbajta, se mendova
që Pelua u lehtësua sadopak në dhembjen e tij të pathënshme dot për vëllanë...
Le të rikthehemi
pak në vitin 1995. Sa ishte botuar libri i Pelos, “Populli dhe politika”,
që u përpi menjëherë, sepse vjerëshërimi i tij ishte shërues si mjaltë i hidhur
(siç ia quan miku i tij i veçantë, Namik Jahaj). Ndërsa unë botova shkrimin:
“Pelivan Bajrami, poeti lirik me kostum kombëar”, ku përmbledhtas, po shkëpus
nja dy paragrafë: … “Qesh prej zorit, qan prej gazit”.
“Qerratai”
Pelivan Barjami - e cilësonte Plaku i Bardhë i Letrave Shqipe, qysh më 23
Tetor 1995 Pelon, poetin tonë të dashur dhe shton - më bëri të qesh aq shumë
sa fshiva sytë me mëngë””. (Të më falni, por Plaku i Bardhë i
Letrave dihej dhe dihet që është Dritërori Dritëro Agolli, kështu që unë nuk e
pashë të nevojshme t’i shënoja dhe emrin tek shkrimi në fjalë, se … kush nuk e
kupton)… Po vijoj dhe pak nga shkrimi im për Pelon: “Interesante është se edhe
sot ky libër është si një kod shpirtëror e moral në vargje ndër shqiptarë. Edhe
pse nuk ka ndonjë ndikim të shfaqshëm nga Kanuni i Lekë Dukagjinit, as nga Kanuni
i Skënderbeut, as nga Kanuni i Labërisë dhe as nga ligje apo përmbledhje
ligjesh e normash të pashkruara, të trashëguara në mënyrë gojore, që pasqyrojnë
gjendjen ekonomike - shoqërore të periudhave të kaluara, si tërësi e normave të
së drejtës zakonore, ky libër i veçantë i krijuar nga Pelivan Bajrami ka
mushtin, ka lëngun e pastër, ka dhe frymëmarrjen e kësaj kushtetute të
pashkruar shqiptare në rrjedhat e kohës; trajtuar artistikisht me magjinë labe
të vargut, që Pelua e qëndis si ai me këtë libër - testament etnoartistik”.
Në vargjet e tij
ka Vlorë, ka Labëri, ka Elbasan, ka Lushnjë, ka Dibër, ka Has, ka Skrapar, ka
Tiranë, ka Janinë, ka Tuz, ka Preshevë, ka Prishtinë, ka Ulqin, ka Korçë, ka
Artë e ka Nartë, ka Përmet e ka Skrapar, ka Krujë e ka Shkodër, ka Kolonjë e
Tepelenë, ka Gjirokastër e Mallakastër, ka Kelmend e Prevezë, ka Librazhd e ka
Dukagjin, ka Sazan e ka Himarë. Një lexues, që nuk ia ka njohur jetëshkrimin
këtij autori, mund ta mendojë nga çdonjëra krahinë a qytet që citova dhe nuk
gabon, sepse Pelivan Barjami si krijues gjithëpërfshirës i trevave shqiptare.
Me origjinë të hershme Pelivani është nga Tërbaçi i Vlorës, nga fisi i nderuar
i Bajrame, mëhalla Bita. Drashovica është vendlindja e tij. Por jo më pak i
rrahu zemra e krijimit për hapësira shqiptare me rol në historinë kombëtare, si
trevat shqiptare të Malit të Zi, ato të Maqedonisë së Veriut, si Kosova e
Çamëria, që i donte sa Vlorën, sa vendlindjen, e s’i këmbente sa qe, siç
shprehej dhe vetë, edhe sikur t’i falnin botën...
Kush e ka njohur
Pelivanin, e ka vlerësuar si njeri i mirë, shumë i dashur, i qeshur si ai,
shumë i qetë, shumë bashkëpunues, dashamirës, mendimtar e ndjenjëtar. Ai qe dhe
ngelet një nga penat e arta të polifonisë, jo vetëm për Tërbaçin, Drashovicën,
Treblovën, Sevasterin, Vajzën, Trevllazrin etj., ndërkohë që tutje hapësirave
labërore dhe shqiptare vështirë se do të ketë një vlerë të tillë kurajoze si e
Pelivan Barjamit, i krahueshëm me penën e Arben Dukës. Kujtoj që kam qenë në
krahë të tij, kur në fillimvitet 1990 Pelivani organizoi Grupin lab të Shoqatës
Kulturore Atdhetare Mbarëkombëtare “Ismail Qemali”, apo kur në fillimvitet 2000
ngriti një grup simpatik, i cili u bë shpejt i mirënjohur me këngëtarë të rinj,
si grup polifonik lab, të cilit i dha emrin simbolik “Djemtë nga Lumi i
Vlorës”, Gjithashtu ai ka dhënë ndihmesë speciale për Ansamblin “Çipini”,
“Jehona labe” etj. Vargjet e shkruara prej tij këndohen dhe do të këndohen nga
populli. Po ai vetë këndonte aq mirë e sa bukur ia merrte, unikal me zë të ulët
koke, i qante si bilbil sidomos këngët e nënës me aq mall, dhëmbje e trishtim,
që tek pakkush i kam ndier. Patjetër ai kishte në sy, në penë, në zë, në frymë,
në shpirt, në gjak nënën e tij, Zelihanë halleshumë. Po ku ka vlerë më të madhe
se ajo që ngelet në gojën dhe mendjen e brezave që vijnë!...
Ai do të
regjistrohet në kujtesën sociale si njeriu që ishte shumë i lidhur me
vendlindjen, me Labërinë, me historinë, kulturën dhe artin, për të cilin
kontribuoi edhe vetë lartësisht sa jetoi. Pelivan Barjamaj na dha një ndihmesë
të vlefshme edhe në fillimet e riformatimit të Grupit të Grave të Tërbaçit “10
Shqiponjat e Tërbaçit”. Ajo është e regjistruar dhe ne nuk mund ta mohojmë, por
e kujtojmë me nderim. Ai do të kujtohet edhe për sa e sa vargje, vjersha, këngë
satirike e humoristike, ku, mirë humori, që na mban gjallë, por ironia pikon e
hidhur, therëse, fshikulluese, sa e mprehtë dhe e ashpër, po aq e nevojshme për
shërim...
Pelivan Barjamaj
do të mbahet mend si një nga ata fillimtarët e lartë, që la gjurmë të thella në
kulturën e Vlorës dhe Labërisë, sidomos me tekstet aq të bukura, me vargjet e
tij të arta, këngët e ëmbla me melodi të ngrohta, që thuri si Mjeshtër i
Folklorit lab ende zyrtarisht i pashpallur, sepse ai ishte i bërjes së veprave,
jo i kërkimit të dekoratave. Sa qe gjallë, nuk i pashë në arkivin e tij asnjë
dekoratë shtetërore lirikut të trëndelintë të Labërisë e më tutje, veçse atij
dekoratën ia ka dhënë Labëria duke ju përulur si para një Shën Poeti... Më
duket se qorton Pelua edhe tani me atë qeshjen e tij sa të heshtur, aq fisnike,
jo si mjeshtër i madh i kulturës së Labërisë, por si njeri që reflektonte
mirësi... Ne jemi me të, me këngët e tij, me zërin e melodive të tij dhe së
shpejti do ta takojmë në vëllimin e ri që po përgatit prof. Bardhosh Gaçe dhe
poeti Namik Jahaj.
Tërbaçiotët,
drashoviciotët, labët, vlonjatët, mallakastriotët, shqiptarët dhe të tjerë që e
kanë njohur Pelon tonë këtu e deri në Amerikë, ndjejnë keqardhje për ikjen e
tij ende shpejt për në parajsë, sepse ishte edhe një ndër të rrallët kontribues
në fushën e kulturës popullore në Labëri dhe të gjithë shprehim ngushëllime të
përzemërta familjes: Shqiponjës - heroinës së heshtur dhe stoike, vajzës
kapedane Monika dhe djemve si yje Miklovan dhe Alban.
Ndoshta më mirë se
të flasim sot e të deklarojmë, ku i kemi dhe ku s’i kemi fotot në facebook, apo
takimet, bisedat, miqësinë dhe shoqërinë me të nëpër vite, mendoj se secili më
vete e të tërë së bashku të përulemi para tij dhe t’i themi: O Pelivan Barjmi!
O poet lirik me kostum kombëtar, të dritëroftë kujtimi në krahët e këngës së
bukur që thure vetë me vargje mjaltë e lotë!
Varrezat publike Babicë, Vlorë, e premte, 24.06.2022