Gjekë Gjonaj: 110 vjetori i vrasjes së At Andrea Gjekaj nga turqit (2)

110 - VJETORI I VRASJES SË PATËR ANDREA GJEKAJ

GJAKU I PATËR ANDREA GJEKAJ RIPËRTËRIU FAMULLINË FRANÇESKANE  DHE SHQIPTARE

Nga Gjekë Gjonaj

Dashuria ndaj Zotit dhe ndaj popullit

Ky martir i kishës dhe i kombit  kontribuoi  me frymëzim, përkushtim, bindje dhe liri, mbi të gjitha  me fe dhe me dashuri. Me jetën dhe veprën e tij dëshmoi  dashurinë ndaj Zotit dhe ndaj popullit. Tregoi vetëdijen e lartë   fetare e kombëtare, duke u ballafaquar me rrethana shumë të rrezikshme dhe të ndërlikuara. I tillë ishte dhe mbeti  në jetë dhe në martirizim.

I frymëzuar nga feja dhe atdhedashuria përballoi vdekjen dhe me gjakun e tij vulosi përcaktimin e tij e lartë dhe të guximshëm: Të vdesim po,  të tradhtojmë jo! Nuk arriti në martirizim rastësisht. Mundimet e Krishtit ishin ngulitur në mendjen dhe zemrën e tij.

Për Patër Andrenë kronikat e kohës thonë se  kishte një karakter të përvuajtur.  Ishte  i thjeshtë, komunikues, shumë i zellshëm, korrekt, zemërgjerë dhe guximtar, punëtor i palodhur. I dashur me prej besimtarëve. Një frat që  kishte vullnet të mirë dhe bënte  gjithçka  mundte për të mirën e popullit dhe të Kishës Katolike Ai ishte i prirë  drejt rrugës së shenjtërisë. E në fakt qe një njeri i përshpirtshëm.

Varrosja në Kukël  dhe rivarrosja në Velipojë

Nga të dhënat e  hulumtuara deri më tani  rezulton se  Patër Andrea  u varros në Kukël, fshat i  vogël në afërsi të  Bushatit, jo larg Lezhës, ku shërbesat i mbajti  famullitari dhe poeti i madh i letrave shqipe  Ndre Mjeda, me të cilin ai bashkëpunoi, sikurse  edhe me  Atë Gjergj Fishtën dhe me  Patër Anton Harapin.   Më vonë, siç thonë, disa  të afërm  të tij  e rivarrosin  në mënyrë të denjë në oborrin e  Kishës së   Pulave në Velipojë, në afërsi të Shkodrës, duke besuar e shpresuar se  pikërisht atje   pushojnë  eshtrat e tij.

Regjimi i egër komunist në Shqipëri zhduki çdo gjurmë të tij, sikur të gjithë klerikëve të tjerë të krishterë e myslimanë të cilët i torturoi dhe i pushkatoi pa gjyq e pa  faj. Për këtë arsye  ende nuk u gjetën eshtrat e tij,  si shumë figurave  tjera fetare  e kombëtare.  Megjithatë trupi i tij ende jeton në zemrën, mendjen dhe kujtesën historike   të  besimtarëve dhe të pasardhësve të  tij.

Përjetësimi  në vargje

Vdekja tragjike e  Atë Andresë   e  frymëzoi pasardhësin e tij, famullitarin e Trieshit , Patër Zefin Jankaj që të shkruaj një poezi , të  botuar   në revistën “Drita” të Kosovës.   Me këto vargje  Patër Zefi   e përjetësoi  jetën dhe veprimtarinë e meshtarisë   dhe atë kombëtare të Atë Andrea Gjekaj:

Tjetri kje Andrea

Vllau i azganit

I mal Vuksanit.

Pater Andrea kje frat

Mësa të pagëzimit

Lul emnin e pat.

...............................

Si famullitar

N’t’Ljares famulli

Për fe kje zelltar

Mbas të vetash mundësi.

Mandej me t’dymbdhetën

Ia kushtoi jetën

Të madhes dashuni

E-pa e mbush vjetën

Të gjashtën mbi tridhetën-

E bani ai fli.

.............................................

Si kanë thanë motit

“Krishti i Biri i Zotit

Dashninë ma e madhe

Tjetër s’egziston

Se ajo qe për mik jetën flijon.

...................................................

Porsi vullnetar

Tu’ kënë guximtar

I shtymë nga trimnija

Qe ia hjekë shpija.

.................................

Zelli i madh i tij

E çoi me ushtri

Qe me turk luftoi

Më ndihmë me u gjetë

Atyne që në luftë

T’ketë fatin me mbetë.

..........................................

Të gjithëve me u dhanë

Ngushllimin e fesë

Bestarëve tue dekë

Ne hovin e betesë.

N’këtë detyrë humane

Edhe kristiane

Porsi françeskan

Dhe at e qelloi

Plumbi otoman.

...................................

E shpirtin ia çoi

Në t’Zotit lumni

Ndërsa trupin e ti

N’Kolaj e kanë çue

Ku përpara lterit

Në kishë e kanë vorrue.

Edhe britmëtarët  (vajtorët)  më të njohur në Malësi  dhe rapsodët popullorë  i kanë kushtuar vargje  Patër Andresë ,  duke vënë në dukje  se   ka rënë dëshmorë në luftë me Kryq në dorë në vijën e luftës kundër  pushtuesve shekullorë, ku kishte shkuar në përkrahje të  besimtarëve të famullisë së vet dhe për të kryer ritet fetare  për dëshmorët e rënë.

Jeta e tij shembullore dhe transmetimi i fesë në fjalë e vepra  solli   edhe ripërtëritjen e famullisë françeskane  dhe shqiptare. Gjaku i tij  u kthye në një mision  të vërtetë në Malësi, duke i paraprirë një plejade të meshtarëve françeskanë nga Kraja që shërbyen në  famullitë e saj , si:   Patër Gjergj Marstepaj, famullitar i Tuzit (1960-1991),  Patër Dedë Markolaj, famullitar i Grudës ( 1924- 2011) , Patër Zef Jankaj, famullitar i Trieshit  ( 1927-1999) , Patër Vinçenc Malaj, famullitar i Tuzit ( 1928-2000), dhe Patër  Leonard Tagaj, famullitar i Hotit  i cili,  siç theksuam më lartë, është pushkatuar nga partizanët  në vitin 1945.

Vendosja e përmendores dhe shënimi i 105- vjetorit të  vrasjes

Më 11  gusht  2013 vendoset  përmendorja e  Patër  Andreut në oborrin e Kishës   “ Zoja Rruxare” në Triesh, ku i mori mësimet e para  dhe u kthye  për të dhënë kontributin e vet.

Në vitin 2017 në Tuz dhe në Triesh , në një aktivitet madhështor përkujtimor,  u shënua 105-vjetori i vdekjes së tij.  Kjo ceremoni u organizua nga pjesëtari  i kësaj vëllazërie,  meshtari i mirënjohur françeskan shqiptar, Patër Prelë  Gjurashaj.

Ekranizimi i jetës dhe veprës së tij

Në muajin korrik 2021  Misioni Françeskan  në Malësi dhe  Nikollë Deda Gjurashaj me familje, pasardhës i Patër Lulit,  realizuan  me sukses  filmin dokumentar “ Martir i Kishës dhe i Kombit -Patër  Andrea Gjekaj, ( Lul Vuksani Gjurashaj)”. Ky ekranizim i jetës dhe veprës  së  tij , nga Televizioni “ Boin”  u realizua   me rastin e  1o9-vjetorit  të martirizimit të tij.Për  76  minuta  të këtij filmi dokumentar kuptojmë  më mirë  se kush  ishte kleriku dhe atdhetari Patër Andrea. Përmbajtja e  filmit ofron të dhëna, deri më tani të panjohura për jetën dhe veprën e këtij meshtari të përkushtuar ruajtjes së vlerave fetare dhe kombëtare. Xhirimet e filmit janë zhvilluar në vendlindjen e  meshtarit- në Triesh ( Komuna e Tuzit),  në Ljare - Krajë  (  Komuna e Tivarit)  në  Laç (Komuna e Ulqinit), ku ka kryer shërbesat fetare, në Kukël e Velipojë ( Shqipëri) , ku është varrosur  dhe rivarrosur etj.

Ky film dokumentar shërben më së miri për transmetimin e ideve dhe vlerave  fetare, kulturore dhe atdhetare  tek brezat e rinj. Realizimi i këtij dokumentari është një fillim i mbarë  drejt një mundimi, rrugëtimi e  shtegtimi të gjatë në përpjekje të  gjurmimeve dhe hulumtimeve të reja që do të hedhin dritë  dhe do të zbardhin fakte të reja historike për këtë figurë  të madhe fetare dhe kombëtare, e cila meriton  vëmendjen e duhur të  Kishës Katolike, të studiuesve dhe  historianëve  shqiptarë. Dhe jo vetëm kaq. Por,  edhe shteti shqiptar  do të duhej t’i japë   Patër Andresë  vendin e duhur, sepse bashkë me popullin e vet dha jetën në luftën e Shkodrës në misionin e shenjt.  Me këtë ai dëshmoi se nuk  deshi t’i nënshtrohet regjimit, por Krishtit, nuk deshi të njohë  pushtues  as pushtetarë tokësorë përveç Zotit në qiell dhe mbretërinë e  tij qiellore. Flijoi jetën për Krishtin, duke i shërbyer popullit. Si shumë  klerikë ( fretër)  të tjerë shqiptarë para dhe pas tij. (Fund)