Nexhat Halimi: Hënë në ujë

HËNË NË UJË

Nga Nexhat Halimi

Buzëmbrëmja e purpurtë sa vie e zhytet në det. Kuqërremtë e kuq qiell e det.

E vetëm ndonjë pulëbardhe e harruar dhe një lundër e humbur, dy lopata e një frymë. Çdo gjë e ka domethënien e vet të thellë e të rëndë: njerëzit që edhe pak çaste frymojnë përreth valëve, fëmijët e rrezitur, peshkatari plak e kalaja. Vështirë  gjithë kjo të hyjë në një shkrim si ky: i shkruar në shkëmb. Rri tashmë në kala, te fanari, këtë të diele të 17 –të korrikut të vitit  në rrjedhë, pra më 1977-të . E fanari ndrit mbi kala,për orientim barkash e anijesh, e hëna ndrit lart mbi qytet dhe e rënë në ujin e  në valët e shqetësuara. Shikoj peshkatarin plak, që  hap e mbledh shpatullat e lundron me barkë, që sa afrohet dhe hedh  e tërheq rrjetat. ..

...rëndë-rëndë më përplasej kokës brenga për Olciniumin, Ulkinjin, Ulkun, Ujkun-në stemën te Balshajt,për metaforën për ujkun detar-Ulqinin e iLirisë, për identitetin e gjakut, të jetë gjithnjë i veçantë nga të tjerët dhe i njëjtë vetëm me vetveten .Kaq gjatë dhe kaq me zemër më lidh çdo gjë me këtë lule prej guri, tre mijë vjet të lashtë, me nga një pikë gjak në vete  nga  adrianët, doarsët, liburnët... e – prapë, ja, i këputur nga trungu, gur më gur i robëruar, i prerë në fyt , në përpjekje t`ia pështyjnë fjalën, zanafillën, t`ia fusin në damarë frymën e egër të bishës së zbritur nga Karpatet! Ik      vijës së gjumit e zgjimit, verbër, e – ja, arrij aty mes pyllit të errët, i pagojë dhe i shurdhër, aty ku pika e gjakut ngushton distancën kohore sado të gjatë dhe çdo gjë shndërrohet në shfaqje teatri. Ti, i gjallë, apo i vdekur-një, e shikon veten nga të varin, të djegin, apo të këpusin nga kurmi yt.  Ja... Njëqindenjë vjet më parë, më rrethuan, më zunë, më lidhën me një fije litari për veshi, pastaj litarin e lidhën për grykën e topit e shkrepën ... të mos mund të më kujtohej kurrë kush jam, nga vij e nga shkoj... e – Evropa, kruhej pas veshit të shurdhër dhe lunte lojën e vet të përgjakshme të shahut, kotej në bunacën e ujit,  përreth muranash ciklope, ah, ajo Evropa plakë, me njëzeteshtatë gryka topash, të gatshme për zjarr, e merrte në shënjestër Kalanë; t`ia dorëzojë çelësin e qytetit atyre, asnjë bimë e të cilëve as ka jetuar as jetonte në Ulqin! Ra Ulqini mbi gjakun e adrianit, të doarsit, të liburinit. Olciniumi, megjithatë, s`ra, kurrë... oi... oi... oi... I njëjtë qe, dorëzimi apo rrënimi i qytetit: vdekje! Ujku i detit , megjithatë, nuk jepej... por, ja, tash ngjet kjo, e godet zoti për vdekje! ...e, që atëherë e tash toka ende dridhet, nuk qetësohet kurrë! Gjithnjë në zvogëlim, kaq, sa të  humb tërësisht mes pikës së ndarjes e bashkimit të ujit e të qiellit.

...Veç i forti i ka punët mirë me zotin! , - m`u përplas kokës tallaz i egër mendimi, e në të njëjtën kohë më përhijon  silueta e një gruaje në rrugët e Ulqinit, nga rrëmben frerët e kalit të D. Pashës, i cili mbi gjakun shqiptar i dorëzoi Malit të Zi çelësin e qytetit, pa frymuar asnjë malazez, as serb në të. “...të qe tokë jotja, Pashë, mirë. Po ti dorëzon tokën time, për hatër të zotit! As jotja qe ndonjëherë as do të jetë e shqaut!” – lëshon frerët e kalit dhe pështyn e mallkon.

– Ja, pse unë e guri e deti dhe ulliri e kemi të njëjtën fotografi, - shikova lart Kështjellën, Kepin e Sumës dhe detin e pafund. – Ja,  pse unë hedhë farë në secilën arë. Është arë imja, tokë imja, të mbijë e të rritet bima e gjakut tim,  pse jo, - shtrëngova grushtet e sytë kapën atje brenda qiellit Kullën e Balshajve... Me duart fund shpinës, ec i vetmuar,  i futur në vete, mes vigmës së ndonjë pulëbardhe të vetmuar nga prek syprinën e hirtë të detit e ndonjë ylli të fikur papritur nga qielli, mes dritës së hënës në qiell e në ujë, mes magjisë së reales e përshtypjes biblike për të harruarin në shkretëtirë, mes ndjenjës së të vrarit dhe baladës për të mbështeturin për mur, te hyrja e parë në Ranë, ndërsa Ulqini shtrihet në ëndrrën e pavdekshme për të paprekshmen dhe të prekshmen. I vetëm, veç me ritmin e hovshëm të trokitjes së zemrës, mbyll sytë të imagjinoj radhë-radhë fëshfërima ullinjsh dymijë vjeçar, i ikur gjakut të baladës nga bie zëri im i përzier me valët e kohës dhe të detit...

-Këtu s'ka peshq, ndoshta mendon peshkatari plak e rrah lopatat ndër vale, apo ndoshta mendon se ka. Sidoqoftë, ai s'heq dorë , hepohet sa para sa prapa. Përkundet, është i lirë në valë deti. Peshq, nëse jo sonte, do të ketë nesër. Do të fitojë plaku për bukë, me siguri.

Në molo presin shumë fëmijë. Cili është fëmija i peshkatarit, i Dervishagës, njeriut në moshë me duar të regjura, lëkurë qarri. Ai, fëmija, i shqetësuar nga pret, nërsa në shtëpi, presin peshq sonte.

Padashtas, në kokë, më lidhet e zgjidhet e zgjatet një litar kujtimi për jetën, padashtas — poashtu fjalë kumbuese te peshkatarit rrjedhin në kokën time, që i shqiptonte mallëngjyeshëm për jetën e vet para se të marrë kaltrinë në sy: me gjithë ato çmbështjellje e mbështjellje të përditshme.

-Vetëm mbrëmjet e mëngjeset janë të miat, të bukës sime. Mesditat  tjetër kujt i përkasin, janë të huajat, s'i njoh. Unë, me peshq mbaj fa miljen. Zë aq, sa më duhet. Të vegjlit i hedh prapë në ujë, nesër ata prapë vijnë në rrjetën time. Detin e njoh më mirë se njeriun. Shumë më mirë.

-Deti është i thellë, veç dhe i çiltër?- i ndërhyj.

-Përafërsisht i tillë, - më shikon.

-Deti është si njeriu, megjithatë,  i ngjashëm me të, peshkatar?», i them, e gjate e shikoj ne sytë — deti.

-Ka njeriu e deti diçka të ngjashme:  për nga  vlimet  e jashtme e të brendshme . Ja,sesi  themi nganjëherë, si tërbohesh si deti. Edhe nga shpirti e syri — një.

-Pse s'të përkasin mesditat?

-Unë, në mesditat e zjarrta as s'mund të zë peshq, as të lahem. Unë jam i ngritur me detin. Pra, të kujt janë mesditat e mia?

-... e agimet, muzgjet?

-... ato po, janë të miat, te bukës sime. Për çdo ag e muzg unë jam në det. Ndjek peshq. Përjetoj thellë detin. E di, njihemi ne, mirë njihemi.

-Ç'bën me atë peshk?-

-Edhe shes, po.

-Derisa je në det, larg: bëhen merak në shtëpi për ty?

-Çdo nisje imja në det është e re. Secila herë e para, edhe që, nga fëmijëria unë jam në det: e, bëhen merak, si jo. Sidomos nëse vonohem. Dalin shpesh në molo të më presin. Të më ndihmojnë fëmijët e - gruaja.

-I shkollon fëmijët?

-Të gjithë. S'kam dashur ata të ndjekin peshq si unë. Nuk është e lehtë kjo. Njëri mëson në Prishtinë.

-... e vajzat?

-Edhe ato. Pse jo. Le të dalin, me shoqe nga guacat. S'do t'i ndal në rrugën e vet...

-... e nëse dashurohen?

- Cila a sot, s'e ka mikun e vet. Të tilla s'ka. E shkolluar dhe e pashkolluar — një. Të pashkolluarat — vjedhurazi, që është edhe më keq... po.

-E Menja, e shumë si ajo: s'mund të dalin nga guaca?

-S'di unë ç'bëhet me raste. Po, sidoqoftë, unë s'i ndali vajzat nga shkolla.

-Harko edhe pak jetën tënde plak i ri?

-Po s'di unë të flas aq shumë. Me peshq jetoj. Ashtu, si mundem. Fitoj ngapak verës, edhe nga mysafirët. Kam dy dhoma me nga tre shtretër. Aq.

-Era e peshkut në duart tuaja!

-Të thashë, e rëndë është buka nga peshku.

... Mbrëmja edhe më është zhytur në det.

Rri të fanari, në kala, e shoh vetëm siluetën e plakut. Lëkundjet para e prapa, hedhjet e nxjerrjet e rrjetave për peshq. Ndërsa, në molo, s'ka më fëmijë. Vetëm njëri pret, djali i peshkatarit.

Hëna është zhytur në ujë.

Më s'i shoh pulëbardhat. As dashnorët në kala. Çdo gjë është strukur, valët në jetën e vet rrahin shkëmbin nën kala. Nesër përsëri është ditë. Çdo gjë nis prej fillimit...