At Zef Pllumi: Liria Erdh vetë

Fragment nga libri ''Rrno vetëm për me tregue''

At Zef Pllumi

LIRIA ERDH VETE

Mbas vdekjes së kolegut Dom Pjetër Grudës dhe lirimit të mjeruem të Nikollë Mërnaçit na hypi nji trishtim i madh, pothuej të gjithë të burgosunve. Kqyrnim me tinzi njani-tjetrin dhe me vedi thonim: „Cili e ka radhën sot?...”
Ai vegimi i kumbonave të këshëndellave e i lajmit të mirë që më kishte parafolë miku im Ruzhdiu, u venitën. Veriu i dimnit t’egër, që frynte n’atë qafë të Shën Vasisë na e thonte troç: “Jo kurr nuk delni gjallë!...”
Ani, “Vdekja me nderë kapak florinit“, - kështu thohej motit, por tash kohët e mendimet kishin ndryshue. Më kujtohet se, ndërsa punojshem në lulishten e Komandës, atje në Zejmen, nji nanë erdh me takue djalin e vet, që ishte në burgun ordiner, dhe e ndjeva tue i thanë: “Të falënderojmë, o djalë, që nuk na korite e nuk u dënove si “armik” i pushtetit, por vetëm për hajni…”
Pra bota kishte ndrrue krejtësisht: braci ishte i ndershëm ndërsa “armiku” i pushtetit, marre e turp! Truni i të gjithë shqiptarëve tashma ishte çoroditë aq shumë nga injoranca e servilizmi ndaj dhunës sa as syni nuk shifte, as veshi nuk ndigjonte, por seicili vetëm se rrahte shuplakë si majmun e përsëriste fjalët si papagall: “Parti, Enver, jemi gadi kurdoherë!”…
Burgu i Shën Vasisë, ose si i thonin, i „Përparimit”, më kujtonte ditët e fundit të kampit të Bedenit në vitin 1948. Pjesa ma e madhe e të burgosunve, shkatrrue nga vjetët e shumta të burgut xenin radhën e gjatë te dera e infermierisë për me marrë nji resorpin, carvasin, adalat, mbi të cilat kishin vu shpresën se u shtonte ndonji ditë jetë. Un vetë, me capën e vogël për prashitjen e luleve në dorë, u zvarritshem për t’I hikë vdekjes nga sëmundjet e randa që më kishin kapllue, sepse I thojshem vedit, dhe të tjerëve, se po xuna krevatin nuk çohem ma. Në nji rrypinë t’oborrit, aty nalt, bante ecejaket e veta të përhershme, si luani në hekura, Kasëm Trebeshina, edhe ai për mos me iu nënshtrue vdekjes. Jo vetëm ata që me burrni e heroizem u kishin qindrue torturave e dhunës së tiranisë, por edhe ata të tjerët si Nikollë Therçaj e shokët si ai, që nuk kishin lanë poshtërsi pa ba nëpër biruca, tue tradhtue, spiunue, rrejtë e shpifë, tash ishin aty, limona të shtrydhun e të hedhun në atë kosh të madh, shpërblim që tirania ua kishte pregatitë për shërbimet e bame.
I vetmi njeri shëndetfortë aty ishte Ferit Lopa, me jetën e vet shtazore të paqëllim e të padobi.
Në fillim të shkurtit komanda lëshoi urdhën që të paraqiteshin të gjithë ata që dinin me shkrue në makinë. Na ulën atje poshtë te oficeri i rojes. Nga pesë vetë që u paraqitëm na ndanë dy – mue dhe Ali Kubatin. Mbas dy-tri ditësh na urdhnuen të pregatitnim rrobat për transferim.
- Po lulet e farët e tyne kuj t’ia dorëzoj?
- Kuj të duash.
- Duhet ta emnoni ju. Keni ndonji agronom?
Nënoficeri i rojes u hodh:
- Agronom? Çfarë agronomi ore! Ata i morën në qafë të gjitha kooperativat se nuk dijnë as kur mbillet, as kur korret, as kur ujitet. Jo agronom.
- Atëherë po ia la atij që më ndihmonte me ujitë.
- Mirë. Kush është ky?
- Ruzhdi Çoba, shok i imi.
- Shumë mirë, - dhe i shkroi emnin.
Kur i kallzova Ruzhdiut, më tha:
- Sa nderë të madh që më paske ba, mbasi m’i ke shpëtue çdo ditë dy orë lexim nga veprat e Enver Hoxhës që na e prune shpirtin në fyt.
Kur mbrrijtëm në Tiranë na dërguen te pishinat, pranë kompleksit sportiv “Dinamo”. Të gjitha ato ndërtime aty përreth i kishte ba reparti i të burgosunve. Në njenën prej ndërtesave ishte vendosë edhe burgu; ishte nji godinë disa katëshe e pambarueme dhe e papastrueme, por me dyer e dritare të vume në vendin e tyne. Në katin e pestë ishin lanë apartamentet e pandame ndër dhoma. Kështu njana përdorej si zyrë e përkthyesave, afër së cilës ishte dhoma e vogël makinës së shkrimit ku kishte edhe dy shtretën. Aty na caktuen mue dhe Ali Kubatin. Na dhanë porosi që ajo dhomë nuk duhej lanë kurr vetëm, prandej në çdo çast, njani prej nesh duhej të ishte patjetër mbrendë, me derë të mbyllun. Kjo dhomë nuk i duhej hapë kurrkujt tjetër veçse shoqishojt. Përkthyesat nga anglishtja, frengjishtja e italishtja kishin disa tavolina dhe të gjitha përkthimet i redaktonte Inxhinjer Nikollë Skana. Aty punonte edhe miku i em Bardhyl Dindi. Në të vërtetë nuk kishim orar, por puna paguhej sipas faqeve, si për përkthyesat, ashtu edhe për shkrimin me makinë. Grupi i shkrimtarëve ishte rreth tetë vetësh. Të gjithë librat që përktheheshin banin fjalë për instruktimin e policisë. Nji ditë shkova me i pa ato botime. Njani nga librat kishte format të madh me plot ilustrime; ishte I policisë amerikane. Nji kapitull e kishte mbi luftën kundër „fondamentalizmi islamik“. Për çudinë teme ma të madhe pash aty nji fotografi ku paraqitej nji libër i madh fetar, mbrenda fletëve të të cilit ishte mëshefë nji revolver (fletët e mbrendshme të tij ishin pre në trajtën e revolverit). Po ajo fotografi ishte publikue në revistën e Sigurimit të Shtetit „Në shërbim të popullit“ katër herë: së pari për nji prift të minoritetit grek; së dyti nën emnin e Dom Pashko Muzhait; së treti nën emnin e Dom Mark Hasit e rreth vjetit 1985, u botue nën emnin tem!... Hajde gjeje ma hollë! Ia tregova Bardhylit.
- Aman, - më tha, - mos gabo me ia përmendë kujt, sepse na që i përkthejmë këta libra i gjejmë këtu mbrendë të gjitha “grupet armiqësore” që ka zbulue Sigurimi deri tash, veçse këta nuk kanë emna anglezësh, as francezësh, por shqiptarësh! Nga këta libra që përkthejmë na, „profesorat“ u japin „detyra“ oficerave të rij që të realizojnë edhe këtu, për në daçin me ecë në jetë. Pse a nuk e njofte atje në „Përparim“ grupin e atentatorëve të Ramiz Alisë, që asnjani nga ata qyrrana nuk dinte lidhë as brekët e veta!... Pse,a mund bajshin ata atentat?... Mjerë ky popull që nuk guson të flasë lirisht!...
Ndërkaq ishem n’atë gjendje shëndetësore që nuk mujshem me I ulë e me I ngjitë shkallët e atij peskatëshi të mërzitshëm; kishem mbetë I burgosun aty, n’atë dhomën e vogël të makinës së shkrimit. Për fat, nji djalë i ri, nga minoriteti maqedon në Shqipni që banonte atje përtej Malit të Thatë, afër liqenit të Prespës, përditë më binte racionin e bukës e të gjellës. I binte derës e thonte:
- Prift, eja për të ngrënë.
Un delshem nga dhoma. Aty përbri ishte nji tjetër apartament i pandamë ku kuejshin domino, shah etj., kur nuk punohej në ndërtim. Më kishte thanë se kishte dishirë të madh me u ba prift, porse nuk dinte kurrgja as për Krishtin, as për Ungjillin, por vetëm se i kishte pa si fëmijë n’ikonat e kishës së fshatit. Kur e patën kapë në kufi, gjatë hetuesisë, si zakonisht hetuesat e pyetnin: „Ore ti djalë i ri, ç’t’u desh që tradhtove atdheun, popullin e partinë? Ç’lidhje pate ti, e me cilët armiq?...“ etj.
Atëherë ishte përgjegjë: „Jo, jo, nuk doja të tradhtoja atdheun, por vetëm doja të dilja prift“. „Ti prift?“ „Kjo është dëshira ime...“
E dënuen me njizet e dy vjet burg. I kishin mbetë edhe tetëmbëdhetë. Nuk pata kurrfarë frike nga ai djalë se mund ishte provokator, sepse i shkëlqente në fytyrë e tru pastërtia e shpirtit. I thashë vetes se e kisha për detyrë me i mësue Fjalën e Zotit.
- Ndigjo djalë, - i thashë, - jam prift katolik, por Ungjillin, Fjalën e Zotit e lutjet i kemi të barabarta, veçse në gjuhë të ndryshme, por Zoti i din të gjitha gjuhët. Un do t’i mësoj shqip, por me kujdes e me urti, se gjindemi të rrethuem nga spiuj të kqij nga të gjitha anët. Shif si do të bajmë: gjatë turnit që ti je i lirë nga puna, më thirr, do të marr shahin e do të luejmë bashkë. Aty atëherë të mësoj.
Kishem nji shah që kur ishem marangoz në Reps të Mirditës; ia pata punue si kujtim Dom Mark Hasit, por kur vdiq ai në Ballsh, e mora përsëri, kso here në kujtim të tij. Kur më thirrte ai djali, shkonim bashkë te dhoma e lojnave. Kur ma pa atë shah aq të bukur, u çudit e i mbetën sytë në te.
- Ku e ke gjetur?
- E kam punue vetë.
Mbasi filluem lojën e e çuem kot së koti deri dikund, mbasi kqyra për rreth, nëse na ndigjojshin, fillova mësimin e besimit për të cilin ai nuk dinte kurrgja, por vetëm dishirën e kishte të madhe.
- Në botë, - i thashë, - ka gjithfarë besimesh ose religjionesh. Këto ndahen në disa kategori; por i përmbledhim zakonisht në dy: të parat bazohen ndër përralla, ndër hyje, simbole, vese e kafshë dhe thirren politeiste, që don të thotë besim ndër shumë zota; ndërsa të dytat bazohen në mendimin e arsyetimin njerzor që të çon aty ku pranohet nji fuqi e mbinatyrshme që thirret Zot. Këtyne besimeve u thonë monoteiste që pranojnë vetëm një Zot. Tue kenë se mendja e nierit nuk kënaqet me kaq, por don me dijtë edhe si asht Ai, atëherë Zoti u asht zbulue disa njerzve e kështu kemi besimet e bazueme mbi zbulesën që pranon Shkrimet Shejte ose Fjalën e Zotit. Në këtë kategori hijnë ebraizmi, kristjanizmi e islamizmi. Kristjanizmi sot asht i ndamë ndër shumë besime ose fe të ndryshme.
- Pse është i ndarë? E nga kush? Eshtë mirë o keq që janëndarë?
- Këto pyetje kërkojnë spjegime të gjata. Po të tregoj se kristjanizmi asht i bazuem mbi dy mistere. Mister don të thotë „të pambërrijtshme“, ose gjana që mendja e njeriut ta përfshijë Zotin, atëherë don të thotë që asht ma i madh se Zoti. Këto dy mistere janë se: Zoti asht nji por në tre vetë: Ati, Biri e Shpirti i Shejt. Kjo Treshe në Nji, asht misteri i parë, gur themeli i besimit kristjan. I dyti mister asht se Biri, në mënyrë të jashtzakonshme u ba nieri tue lindë nga Virgjinia Mari për hir të Shpirtit Shejt, dhe të gjitha këto veprime i deshi Ati për dashuni që ka për njerzit që ka krijue vetë, të cilët kishin hi në rrugë të keqe. Krishti kur erdh në tokë predikoi dashuninë. Tha se Zoti asht dashuni. Sikur un, - I thashë, - ta marr këtë shah e ta përplasi për kokën tande çfarë do të bajsh ti? Sigurisht, me të dyeja duert më xen për gryke... ndërsa mësimet e Krishtit thonë që duhet me dashtë edhe anmikun. A I shef këta që të kanë shti në burg për marri të veprimeve të veta? Nuk duhet t’I mënijsh, por t’i duesh tue iu lutë Zotit për ta që të ja u bien mendtë e kokës e të kthehen në rrugë të mbarë. Ky ashtu kristjanizmi i vërtetë dhe të gjtiha ndamjet e besimeve kristjane kanë ardhë sepse nuk i kanë vu në jetë mësimet e Krishtit. Janë kapë mes vedit, o për sende që nuk mund dihen ose edhe për pesë pare spec, e kështu si njerz që jemi, në vend që me dashtë njani-tjetrin i kanë marrë punët me inade.
- Si i ka lejuar Zoti?
- Zoti i ka dhanë lirinë njeriut dhe u kërkon llogari vetëm n’atë jetë. Zoti nuk ka frigë nga nejrzit e marrë që grinden mes vedit e ndshta, ndoshta këto ndamje e grindje vlejnë për me përhapë Fjalën e Zotit. Për shembull, un flas shqip e ti bullgarçe...
- Jo, pater, flas maqedonçe.
- Po njilloj janë ato.
- Jo, jo, maqedonçja është tjetër, ne e kemi për fyerje të na thonë bullgarë ose grekë. Jemi maqedonas.
- Po mirë që je maqedonas; a don të thotë kjo se njani popull asht ma i mirë se tjetri? Ka njerëz të mirë e njerz të kqij, por jo popuj të mirë e popuj të kqij. Të gjithë janë bijt e Perëndisë e krijesa të tija e prandej duhet të shkojnë mirë e ta duen njani-tjetrin. Shi kjo mendje që thotë se ka popuj të fisëm e të pafisëm ka ba që njerzit t’i ndajnë kishat e besimet e kështu kemi Kishën Greke, Kishën Bullgare, e Kishën Sllave, Ruse, Latine e tjera e tjera të cilat grinden njana me tjetrën në vend që ta duen. A e kuptove?
Këto mësime ia jepshem ditë përditë, ndërsa bajshim se luenim shah. Ai kënaqej kur më sillte atë gjellën e pështirë të burgut, sepse kryente nji vepër dashunije ndaj mejet, por edhe un kishem kënaqsinë kur kohë mbas kohe I spjegojshem Ungjillin.
Në fillim të marsit, u transferuem te nji kamp i vogël që ishte ndërtue për ne në lagjen “Ali Demi”, atje në Sauk, në periferi të Tiranës. Kampi ishte ndërtue gjysa me mure guri e gjysa e poshtme, nën oborr, me baraka populiti që përdoreshin për mensa e magazina. Fjetoret kjenë të mira e të bollshme për sa ishim, po ashtu edhe oborri. Më kishte marrë malli me u shpi në diell edhe pse ishte dimën. Nuk i kishem ma ato shkallët e peskatshit që më patën izolue, mbasi nuk kishem fuqi t’i baj. Atë ditë që bareshim për në kampin e ri, djaloshi maqedonas erdh me më rregullue teshat. Kur bani me sistemue shahin i thashë:
- Merre, shtine ndër rroba tueja e ta kesh kujtim prej meje.
- Po ti, - më tha, - mbetesh pa gjë…
- Ti e shef që jam në fund të jetës dhe nuk më duhet ma. Jeta tek asht nji lojë e vështirë me u kaperdi po nuk na drejtoi gjatë saj Fjala e Zotit e për mue asht ngushllim i madh që kjo lojë shahut kje mjet i mirë që t’ia le trashigim nji djali të ri, Ungjillin Shejt!
Me 10 prill 1989, kur u kthyen puntorët e ndërtimit të pallateve, po vjen Bardhyl Dindi e më thotë:
- Ndigjo Zef, na tha oficeri I punës se së shpejti nga ky kamp do të lirohen dy prifta.
- Hiqu rrenash të tyne. Ende nuk i njofte mbas njizet e shtatë vjet burgut?!... Kur po na lirojnë ne!... Këta jan ngusht me shti të tjerë mbrendë, por s’kanë ku i marrin.
- Sa prifta jeni këtu?
- Vetëm un. Ai të ka thanë dy. A e shef si del rrena?
N’e nesre, ndërsa po shkruejshem në makinë vjen e më thrret Nikollë Skana:
- Zef, u lirove. Më thirri kartelisti i kampit dhe më tha që t’i pregatitshem dokumentat e llogaritë tueja.
- E ke gabim. Sigursiht asht ngatrrue me atë djalin e ri nga Vlona që thirret Pëllumb, dhe që e kërkoi oficeri para dy-tri ditësh.
- Jo, mor jo, se edhe un mendova ashtu, por më tha: priftin, priftin bëje gati.
Vazhdova gjithë atë paradite me shkrue në makinë. Kur kthyen puntorët prej pune, bashkë me ta hine edhe komandanti, komisari etj. Nuk i lanë me shkue në mencë, por aty n’oborr na mblodhën të gjithëve.
Foli komandanti se Pushteti e Partia e kishin parasysh punën dhe sjelljen tonë dhe herë mbas here, me mëshirën e tyre, do të falnin dënimin tonë. Mandej nxuerr dekretin e lirimit nga Presidenti Ramiz Alia, i cili cilësonte se “për sjellje të mira gjatë dënimit“ lironte këta persona: Ndoc Sahatçia, Anton Luli, Zef Pllumi, Simon Jubani, Martin Trushi si dhe emnin atij djaloshit maqedonas në kamp, për tallje e quejshin „prift“. Mbas duartrokitjeve të gjata, komisari m’u suell e më tha:
- Thuej dy fjalë.
- Nuk kam ç’me thanë. E kam të vështirë ta besoj.
- Sa të janë falur?
- Po thuej tri vjet, por kurr nuk kam ba lutje për lirim.
Atëherë iu suell atij djaloshit:
- Sa vite të fali Partia?
- Shtatëmbëdhjetë vjet e gjysmë, - u përgjigj ai.
- Ja, pra, shikoni si Partia mejton për lirimin tuej dhe vetëm nga ky repart riedukimi falen njëzet vite dënimi.
Mbas duertrokitjeve u shpërndamë e u nisëm për në mencë. Nikolla më tha se në llogari m’ishin ba pesë mijë lekë, të cilat do të m’I dorëzonte kartelisti në dalje. Bardhyli erdh e më porositi:
- Shko në shtëpinë time. U thuej djemve që ta ndigjojnë nanën e mos të sillen rrugash me gjithfarë shokësh, m’i pagëzo e mos të kesh frigë prej tyne. Thuej Niqit se kam dalë në punë e të m’i rregullojnë opingat e të m’I bienë në takim. Rri aty në shtëpinë time, ose te vllaznit se janë ma lirë. Shtëpinë e kam ngjitë me ambasadën greke. Të fala shumë nanës.
Megjithse u përpoqa të marr plaçka sa ma pak, prap se prap valixhja drrasah edhe bosh, për mue ishte e randë. Falë nderës Zotit ai djali maqedonas m’i barti të gjitha, dhe ndërsa ishem tue pritë që të vinte kartelisti, më thonte: Çudi që bëri Zoti Krisht për mua!...
- A ke ku shkon sonte, para se nisesh për fshatin tand?
- Kam motrën të martuar me një shofer në Tiranë, por nuk ia di adresë… Po edhe sikur t’ia dija nuk i shkoj se mund e dëmtoj.
- Mos u mërzit se Zoti do të na ndihmojë.
Kur erdhi kartelisti më dorzoi llogarinë që kishem e më tha se me që ishin ma shumë se pesë mijë lekë të vjetra, nuk i përfitojsha paret e udhëtimit, ndërsa atij djalit i dha dy mijë e pesëqind për udhëtim.
Autobusi urban ishte plot e përmaje me njerëz në kambë. Ndërsa djali po shtinte valixhet, populli u kujtue se ishim të liruem nga burgu. Mbetëm të gjithë të çuditun kur u thashë se kishem ba ma shumë se njizet e dy vjet burg rresht, pa dalë asnjiherë. Vuna re se populli na kqyrte me dhimbje e jo me urrejtje. Në qendër të qytetit zbritëm nga autobusi.
- Ndigjo djalë, - i thashë, - po rrij këtu me gjithë valixhet se nuk mund eci ma. Shko e kërko nji taksi që të na çojë deri te shtëpija e Bardhylit, mos ban Pazar me shoferin se i kam aq pare sa të kërkojë, por merre nji sa ma parë. Mbas dhetë minutash që po pritshem, i ulun mbi valixhe, qe se po vjen taksia. Duelën të dy.
- O çudi e të madhit Zot! – tha djali. – Ky asht burri i motrës sime!
Kur i thashë emnin e vllaut të Bardhylit, më tha se e njifte, madje më dha edhe nji hollësi, se ai ishte në shoqatën e gjuetarëve. Më dërgoi drejt e te shtëpija e tij. Kur e pyeta se sa kërkonte, m’u përgjegj:
- Të detyrohem unë ty, sepse më solle të lirë kunatin.
U dalëm e u përqafuem, i dhashë bekimin me zemër atij djali aq të mirë e jam i bindur sot se Zoti do t’ia ketë plotsue të gjitha dëshirat e atëhershme.
Te vllau i Bardhylit u grumbulluen ç’ishin: vllau tjetër, kunatat e disa djelmosha, njani prej të cilëve kishte të varun nji kryq ari në qafë. Nuk ishin aty vetëm nana dhe grueja e Bardhylit, Niqi. Nana nuk mund lëvizte nga krevati prej pleqnije, ndërsa grueja nuk ishte kthye ende nga puna. Të gjithë më pyesnin jo vetëm për Bardhylin, por edhe për jetën e burgut. U tregova, se, si gjithkund, ka të mirë e ka të kqij; se kishte njerz t’urtë, heroj virtytesh, por kishte edhe të tjerë me sjellje të kqija, kishte edhe spiuj që mos u ruejshe prej tyne të merrnin në qafë. Njani nga ata më pyeti:
- Po baba im ç’sjellje ka pasë në burg?
- Kush asht baba yt?
Kur ai më tha emnin atëherë u kujtova:
- Ai tropojani i gjatë, madhosh, kuqalosh, shoqnuesi i Beqir Ballukut?
- Po, taman ai.
-Ai nuk ka ba burg veç dy a tri vjet, edhe ato i shtrimë në krevat, ose në infermieri, se vuente shumë nga zemra. U lirue shpejt ai.
- Unë, - tha djaloshi, - ia kam thanë edhe atij, drue se na ka koritë e asht sjellë keq në burg. Ishte oficer.
- Jo, jo mos u ban merak. Kurrkush nuk din gja të keqe për te. Me shka mendoj, ai edhe ato pak vjet burg i bani tanë frigë për vete tue kenë se ishte shoqnue I Beqirit e sigurisht nuk do t’ish aq I sëmundë sa paraqitej.
Kur dola nga burgu mora opingat e Bardhylit e atij i lashë të mijat se ishin ma të mira, prandaj u thashë atyne djelmoshave që të m’i blenin nji palë këpucë, sepse opingat do t’i lejshem aty. Ata më prunë këpucët e Bardhylit. Më binin taman për kambë. N’atë kohë kthej nga puna edhe Niqi, së cilës i lashë të gjitha porositë e Bardhylit. Ajo më ftoi për ditën e diel, gitë pushimi për atë, të shkojshem për drekë n’atë shtëpi dhe të pagëzojshem djelmoshat. Ata do t’i pregatiste me mësimet e lutjeve nana e Bardhylit, e cila nuk luente nga krevati. Mandej të tre të rijt më përcollën te shtëpia e Suor Gjeorgjinës.
Shtëpia e Motrës Gjeorgjinë ishte pjesë e një hauri të nji banese të vjetër tiranase, e ndame në tri dhoma. E para dhomë shërbente për pritje, e dyta për punë dhe e treta për fjetje. Të trija komunikonin me njena-tjetrën pa korridor. Gjithshka aty ishte e lagësht dhe e errët, megjithkëte ajo shtëpi ndriste jo aq nga pastërtia, por nga zemra bujare, sinqeriteti e mirësia e zojës së shtëpisë që jetoi gjithmonë e qeshun dhe e patundun nga vështirësitë e jetës. Jorgjie Bulgareci ishte nga Korça. Ishte lindun në nji familje ortodokse e mbetë jetime. Motra e madhe, si nanë e saj, e dërgoi në Shkollën e Stigmatineve. Aty jeta shembullore e Suor Muzhanit, aq e devotshme për Krishtin, e tërhoqi aq shumë sa kërkoi me i përngja asaj e me u ba murgeshë. Me të gjitha kundërshtimet që gjet si nga familjarët, ashtu edhe nga të tjerët, ajo u tregue e vendosun në zgjedhjen e vet e u shkrue n’Urdhnin Rregulltar të Motrave Françeskane Stigmatine në Shkodë. Kur u mbyll kjo shkollë e u shpërnda kuvendi i murgeshave, në mars të vjetit 1946, ajo u kthye në vendlindjen e saj në Korçë. Por nuk vonoi shumë që ma në fund ta arrestonin dhe ta dënonin me pesë vjet për agjitacion e propagandë kundër pushtetit. Kur u lirue nga burgu erdh e kërkoi strehim te Kisha Françeskane në Tiranë. Jetoi pranë kishës tue u shërbye deri në vdekje fretënve pleq At Bonaventura Gjeçaj e mandej At Marjan Prelës edhe mbasi u mbyllën kishat në vjetin 1967. Shtëpija e saj e vorfën, e vogël, e errët, strehoi për shumë e shumë vjet Jezu Krishtin nën trajtën e Ostes Shejte.
Aty, pra e gjeta un. Zoti e kishte pajisë me shumë dhunti që t’I shërbente Atij. Zanin e kishte si bilbil, për të lavdue Zotin në kishë. Duert I kishte t’arta për çdo punë: qëndisje, qepje, punime qylymash të veçantë, qylyma Korçe, ndër të cilët nuk mund rrinte pa paraqitë ndjenjat e veta fetare. Ndërkaq kurreshtinë dhe gjuhën e kishte si të gjitha gratë e botës. Duhej durim I madh që ta ndigjoje.
Gjatë burgut tim kje e vetmja ndihmë. Kur ishem në sanatoriumin e burgut në Tiranë ajo më pruni në takim At Marjanin, nandëdhjetëvjeçar. Ishte nji fat I rrallë. Në Sigurimin e Shtetit kishte njerëz të mirë e të kqij. Për fat, ndodhi nji oficer me ndjenja njerzore. At Marjanit I pruni nji karrige, sepse e pa që ishte në fund të pleqnisë.
- Ndigjo, or nip, - tha At Marjani, - e shef ti vetë se nuk mund vij ma në takim. Zoti të ndihmoftë. Por kjo vajza ime do të jetë motër e jotja sa të jesh gjallë. Do të përpiqem, do të bajmë çfarë të mundemi që ti të rrnosh!... Qe motra jote!... Amanet! Te Zoti!...
Që atë ditë ajo u tregue me të vërtetë sikur t’ish motër e emja. Gjurmoi se ku i kishem miqtë e dashamirët e mij, merrte ndihma nga ata, kryesisht nga familja Suma e Shkodrës dhe m’i dërgonte n’emën të vet. E me të vërtetë, në ato rrethana, ajo ishte për mue motër mbi motër. Të tre djelmoshat dhe un u ulëm në prakun e derës dhe pritëm. Nuk vonoi dhe ajo erdhi. S’më vuni re. U fal me djemt që i njifte mirë dhe kur u takue me mue mbet shtang:
- Pater Zefi?...
- Po, taman ai jam!...
- O Zot i madh!... Po ti kishe edhe tre vjet burg!... Si të liruen?...
- Motër më liruen kur deshten vetë, dhe nuk më pyetën mue! E shef, më nxorrën përdhuni nga burgu! Atëhere çka të thomi? Vetëm Zoti e din! Atë natë fjeta aty. Fjeta a nuk fjeta. Në çdo çast që më delte gjumi pyetshem veten: „Ku jam? I lirë apo jo?...“ Kurrgja nuk besojshem.
Kur duel dita, u çova dhe thirra:
- Motër!... Motër!...
Nga dhoma tjetër ajo përgjegji:
- Vëlla, vëlla!... asht tepër herët.
- Më ka marrë malli me thanë Meshë.
- Mos u ban merak se i kam të gjitha, por po shkoj me thirrë edhe dy-tri shoqe të mija besnike e ti mos u mërzit deri sa të kthej.
Kur e fillova Meshën, zemra m’u çue peshë. Më rrethuen gjithfarë mendimesh. Ato katër gra, që luteshin nën za, mos me i përgjue kurrkush, ai terr I nades, para agimit, ato dhoma t’ulta dhe t’errta, ma çuen mendjen te vitet e para të krishtënimit, te katakombet. E në ç’shekull jena sot?... Pse Doktrina e dashunisë gjithmonë do të rrijë strukun prej dhunës?... Mister I madh I historisë njerzore... Kjava me lot ndër sy. Vetëm me vedi thashë: O Zot! E kur do të vijë fundi I kësaj bote?!...
Atë ditë, bashkë me Gjeorgjinën shkuem te shtëpija e Bardhyl Dindit. Pagzova tre djelmoshat ndërsa gjyshja plakë thonte me nderim të veçantë: “Zot’i vërtetë prej Zotit të vërtetë. Dritë prej drite, etj.“ Aty n’atë shtëpi ndejëme deri në mbramje. Na përcollën po ata djem. U thashë atyne me dashuni: „Ju jeni ortodoksë, por sakramentet e punët e fesë i kemi njilloj.“ Kur bana me fjetë në mbramje e ndijshem veten tepër të qetë; m’u duk sikur kishem fillue përsëri misionin tem të cunguem.
N’e nesre mendova me shkue te Kisha e Shan Ndout. Vetëm aty kishem mallë e shpresë. Gjithë rrugës më dukej vetëm shkatrrim i madh. Udhëtojshem në nji botë, që tashma ishte krejt e panjoftun për mue. Mjerim i plotë. Ndërsa po kthejshem kryeulun, i lodhun e i vramë shpirtnisht, qe se para meje dukej nji njeri plot forcë e jetë. Ishte Dashamir Deliadhisi, nji ish i burgosun, me të cilin kishem kalue disa vjet. Kur më pa ia vuni njanën dorë mbi ballë dhe tha:
- Shif, shif, shif!... A më rrejnë sytë apo jam i saktë?... Je ti Pater Zef Pllumi apo…
- Shi ai jam e mos u çudit aspak. Ndigjo Dashamir, çuditë janë në tokë dhe jo në qiell!... E kupton se ç’po të thom?...
- Pater, më lejo që të të puth?...
- Si kufomën në prag të vorrit!...
- Jo kurr! Kurr! Kurr!... Pater kemi kalue shumë vjet bashkë në burg dhe të gjithë e kanë pa, provue e jetue se ndër të gjitha grupet e klasat shoqnore, si po i thonë sot, shembulli ma i mirë për të gjithë kje kleri katolik. Vetëm ky u tregue Heroo! Heroo! HERO! Ç’don të thotë kjo fjalë që nuk asht shqipe? Ajo kupton nji qenie midis njeriut dhe Perëndisë!... Pater e ka lanë nji fjalë arit ai vlonjati Kujtim Alimerko kur i thanë: „Burrë ishte filan Gjeneral.“ E ai iu përgjegj: „Për çfarë burrash flet ti?!... Sepse gjatë tridhet vjetëve që bana burg kam vrojtë se ka: burra grash e burra burrash. Në të vërtetë burra burrash kam gjetë ma tepër se të tjerët në klerin katolik. Atyne nuk u dridhej qerpiku as para vuejtjes e as para vdekjes. Ata janë burrat e burrave!... Na të tjerët jemi burra grash...“ E mandej Deliadhisi vazhdoi:
- Pater, ti e din se jam mysliman i saktë denbabaden. Megjithkëta i shof dy djemtë e mij me kryq në qafë. I kan ble nga shtatëqind lekë. Un i pagova paret. Nuk u flas për kurrgja sepse tashma kryqi asht simbol I asaj lirie që aq shumë po e dëshrojmë. Nuk dij sa asht e vërtetë, por vesh më vesh u përhap fjala në Tiranë se janë lirue priftat katolikë. Gjithkush u gëzue, edhe myslimanët, sepse me dallëndyshe vjen pranvera. Ju ishit pika e zjarrtë në shinjestrën e Partisë. Pra vjen së vedit se kur u detyruen me ju lirue ju të gjithëve, don të thotë se liria po troket në derë.