Adem Zaplluzha: Ishte koha e një pashai

Adem Zaplluzha

 

ISHTE KOHA E NJË PASHAI

 

P O E M E

 

Mes rreshtave të një poeme

Teatri i njohur antikë

I ka shtrirë krahët

Dhe zgërdheshet

Si macet e zgjebosura

 

Këtu nata këlthit

Jo nga vaji

Por nga krakëllima e një korbi

shpirt sterrë

 

Mbi ballin e rrudhosur të liqenit

Si pulëbardhat e egra

Fluturuan do zogj nate

Dhe kurrë më nuk u kthyen

T’i njomin sqepat

E kafshuara të fjalëve

 

2.

 

Pa përfunduar akti i parë

Në gjymtyrët e skenës së baladave

Filluan krakëllimat

Tani më të njohura

Të erës

 

Thanë se është fundi i mjegullave

Por njerëzit s’ndaleshin të mendojnë

Piskamat lindnin trishtime

Britmat piskama

Edhe më të tërbuara

 

Dallgët e liqenit

Nuk fjetën atë natë

S’i zuri gjumi as zogjtë e ujit

Te shkallët e një gjëme

Po përgatitej preja e një mali

Që nuk shembej me asgjë

 

Në basamakun e tretë

Në këmbë qëndronte

Një shkëmb prej mishi

I cili asnjëherë

Dhe askurrë nuk u gjunjëzua

 

3.

 

Nga murishtat e kalasë

Një siluetë

Mbase paska filluar

Me çelë si lulja e kripës

Një tragjedi të re

 

Në ballkonin e sipërm

Një fllad dilte

Nga xhepat e çallmave

Dhe frynte me një trishtim të paparë

 

Gishti tregues i mbretit antik

Drejtohet kah toka

Një jetë njeriu

Tani më rrëshqet në harresë

 

4.

 

Britmat me gjasa ende dëgjohen

Nëpër kthinat e kujtesës

Një luan i tërbuar nga era e gjak

Shikon habitshëm

Se si ulërinë njerëzit

Jashtë mureve veç ka filluar

Të bie një shi imcak

 

Qanin edhe gjethet

Nuk pushonte as xhadeja

Diku pas maleve

Hungëronin deri në tërbim

Një derr i egër

Dhe një varr i hapur

 

5.

 

Pelerina e bardhë

Mbase ajo bardhësi dallohej

Shumë pak

Nga ngjyra e qershisë

Një hije e kuqërremtë

Fshihej si fantazma pas mureve

 

Në anën e kundërt të sarkofagut

Dallohej një kryq prej gjaku e mishi

Ngulur në shpirtin e tokës

Ose në kokën e një njeriu

Po kalben arkivolet

 

Një kryq

I gozhduar në zemrën e mjegullave

Qante si kërthi te korijet

Fatin e një tragjedie

Që asnjëherë nuk e luajtën

Aktorët e një kohe të leckosur

 

6.

 

Qeshnin edhe zambakët

Me fustanin e erës

Joni i lustronte këpucët për festë

Nga gjëma e shekullit

Dolën ca zëra

Që i përngjanin atyre të cirqeve

Teuta si kurrë më parë

E mprehte shpatën e dallgëve

Dhe aq bukur i dukej

Fustani i kaltër prej algave

Sa që ja merrte bukurin detit

 

7.

 

Peshqit nuk pushuan gjatë tërë natës

Edhe një tjetër valle lozej

Ajo e mortit

Në maja shpatash

 

Gurgullonte qeshja e Ali Pashait

E Janina

Askujt nuk i tregoi ëndrrën

E një bese të thyer

Ëndrrën

E një kali të egër

I cili vraponte drejtë skëterrës

Me dizgjin prej shevari

 

8.

 

Thonë se atë natë

Liqeni nuk vuri gjumë në sy

Tërë kohën gjëmoi

Për një trishtim që e prite

 

Dhe erdhi mëngjesi

Dy palë sy

Si dy liqene qanin

Fatin e një rrapi të prerë

Nuk dihej më

Se nga cila anë frynte liqenza

E pjelljes së tradhtisë

 

9.

 

Shumë ngadalë

Me hapa të plumbta

Kërcëllinin rrotat

E një araba mbushur me zhivë

 

Hijerëndë

Dhe me plotë madhështi

Dëgjohej uturima e peshkves

Mbi pluhurin e një xhadeje

Kalonte vdekja

 

Një gjysmë trupi

Si shpirti i sfinksit

Mbeti në Janinë

Kurse koka

Ah sa koka shqiptarësh

Thaheshin si këmishët e luftës

Në kamaren e turpit

 

10.

 

Kam dëgjuar

Ashtu thonë se e vetmja kokë

Që nuk qëndroi as një natë

Të plotë

Në atë kamare kokësh

Ishte ajo e shpirtit të Tepelenës

 

Ishte koka e një pashai

Që deshi të vdesë

Dhe të varroset

Vetëm në vegimin e përgjumur

 

11

 

Po të lindja edhe njëmijë herë

Nuk do të doja asnjë fat tjetër

Përpos të Ali pashait

 

Kokat përherë udhëtojnë dika

Por trupi

Mbetet si një mal

Që s’lëviz nga vendi

 

Le të jetë koka në Stamboll

Ose ku ta di unë se ku

Ama trupi

Dhe këpucët

Le të më varrosen në atdhe

 

Ky teatër antik

Nuk di a ishte dikur përrallë

Ose vetëm sot zgërdheshet

Me aktorët e panjohur

 

Kur dal nga poema

Ose hy në ëndrrën e saj

Dua që trupi dhe koka ime

Sërish

Dhe sërish të varrosen në atdhe

 

12.

 

Në flokët e shprishura

Të dallgëve

Hingëllonte një kalë i kuq

 

Liqenza frynte

Nga të gjitha anët e ndërgjegjes

Në teatrin e bejlegut

Një mjekër bardhë luante

Me tespihe prej kristali

 

Era frynte e frynte

Mbi lisat e sëmurë

Flinte ëndrra e një zgjebe

 

Atdheu lëngonte si kurrë më parë

Nga një sëmundje aziatike

Një kalorës i zi

I përngjante sterrës së verbët

Kudo sterrë në hapësirë

Dhe shpirtra

 

Në sytë e përlotura të nënave

Krakëllimat e  çafkave

Mbulonin qiellin

Që lëngonte me shekuj

 

13

 

Mbase pritëm kot

Ta lozim rolin në aktin e parë

Pa i njohur mirë si duhet rregullat

E një drejtshkrimi të çoroditur

E mashtruam atdheun

 

Ishin si duket disa ëndrra

Të shthurura

Nuk dihej kur është mëngjesi

Dhe ku të zinte mbrëmja

 

Sekrete fantazmash të vdekura

Fshiheshin nën arkivolet prej eshtrave

Ishte një natë e tmerrshme

Natë e thikave të gjata

 

Kur e rrjepën hënën

Sterra fshihej pas hithrave

Vetëm gjaku belbëzonte

Në një gjuhë krejtësisht të panjohur

 

Nga një minare e re

Ende dëgjohej gjëma e një kryqi

Dhe vaji i tërthortë

Në lotin e një gruaje të dhunuar

 

Njerëzit me gjasa luteshin kot

Zoti i tyre i verbër

Veç kishte filluar t’i harroj

Orakujt e dehur

Nga kënaqësitë e çasteve banale

 

Ose nuk kishin ekzistuar

Asnjëherë më parë

Hijet e atyre perëndive

Në këto fusha të shkelura

Prej patkonjve të ndryshkur

 

Kujt t’i luteshin në këto çaste

Fëmijët e erës së algave

Mbase kishin vdekur

Edhe zotat pagan

 

Asnjë faltore nuk bëzante

Një heshtje e trishtuar

Përzihej tinëzisht

Me gjakun e shprishur të frikës

 

 

14.

 

Zoti im

Nëse mund të të quaj kështu

Ku ishe dje

Dhe në cilën ëndërr ike sot

Ku po fshihesh

Të ishe Zot si duhet

U kishe dalë zot zogjve pa fole

 

O Zot i im

Si të mbështetem në forcën tënde

Kur as vetveten

Nuk je në gjendje ta mbrosh

 

Zoti im

Mal i çmendur pa rrënjë

Ku është arkivoli yt

Me lejo të flijohem për frikën tënde

Me lejo ta zhgozhdoj sfinën e dhembjes

Nga shtati i lisit

 

Zoti im

Mos je shurdhuar

Apo nuk je duke dëgjuar aspak

Gjëmën e njeriut të vogël

 

 

15.

 

Mali me lisa po digjet

O Zot i im

Këputi dizgjinët e frikës

Dhe eja të zgjohemi nga kjo zhgjëndërr

 

Një djep diku te rapsodit

Po qanë me shekuj

Nën mështeknën e djegur

Fshihen faqet e një libri të vjetër

 

Mali me lisa e rrënjë

Po digjet

Të kujt janë këto duar

Që po i përkundin gjethet

 

I kujt jeni Ju o Zot i im

Ku ishit dje

Dhe ku jeni sot

Që na lë kështu jetim

 

Të përgjërojnë drurët

Mollët nëpër kopshte s’kanë më gjethe

O Zoti im i madh

Të padurueshme qenkan këto ethe

 

 

16.

 

Një mik më pat thënë

Se jam një lis pagan

Tjetri nga mëngët i shkund

Të gjitha zotat e mi

 

Kurse unë

As nënë nuk kam

Të më vajtoj për së gjalli

 

Më kanë ikur zogjtë nga mendja

Asnjë fjalë e urtë

Nuk gjendet në fjalorin tim

Vetëm kolonadat e disa perëndive

U bëjnë hije përgjumjes së lisave

 

E lisat prehen si arkivolet

Te varret e bardha

Zoti im

Te ato varre

Ku janë varrosur nga dy veta

 

Kush po i fsheh hingëllimat e luftës

Këto daulle që s’pushojnë

Mbase lindën nga librat e vjetër

Ashtu siç lindi tradhtia

 

17.

 

Te çezma

Dëgjoheshin disa çjerrje zërash

Nuk di

Athua i përngjante njeriut

Ose njeriu

I përngjante lehjes

Në majat e thikave të ndryshkura

Nata ishte e gjatë

 

18

 

Mbi një dunë të vjetër

Qante dervishi i ri

Shandanët me qirinj prej eshtrave

Paskan mbetur

Pa drita fosforeshente

 

Nata disi i kishte humbur

Orientimet e ecjeve

Kalëronte mbi një deve të lodhur

Me katër gunga

 

Gjethet e fishkura

Për herë të parë derdhën lot

Nëpër xhadenë e kalldrëmtë

Iknin kalorësit dështak

 

Një vaj i llahtarshëm

Dëgjohej edhe tejpërtejmes

Yjet në grevë urie

Sa pak ndriçojnë sonte xixëllonjat

Udhën e qumështit në ikje

19.

 

Te fanari ishin kyçur dritat

Asnjë anije nuk u kthye mbrëmë

Vetëm varkëtarët  llamburitnin

Mbi llahtarinë e një tragjedie

 

Te basamakët

Asnjëherë më nuk çelën zymbylat

As zambakët e Dukagjinit

Nuk ndjehen më mirë

 

Nënat me shamia të zeza

U përngjajnë qyqeve

E qyqet nënave

 

Qajnë edhe lisat e djegur

Qajnë gurët e një atdheu të kafshuar

Një arabaxhi i moshuar

Mbase ky njeri nuk qanë

Asnjë pikë loti që i përngjan peshkves

Nuk paska mbetur

Në sytë e sfilitur të erës20.

20.

 

Nuk di se ku e mësuan njerëzit

Për fillimin

Nuk ishte në fillim

Një fillim i ri

Por përfundimi i një poeme

E cila lindi në malet e Këlcyrës

 

Ishte një histori e rastit

Shpirti rebel donte hakmarrje

Kurse një lumë

Nuk i përngjante më asnjë lumi

 

Derdhej duke gjarpëruar ledheve

Si gjarpri i sëmurë

Një hije e zezë

Me do krakëllime korbash

Mbase nuk donte të ndalej kaq afër

Synonte varrin e të gozhduarit

 

Me një vajë të padëgjuar

Qanin malet e stralltë të hënës

Meteorët këputeshin nga hapësira

Si kokrra molle pa gjethe

Netët aziatike

Nuk i ndalnin avazet e vjetra

 

Qante edhe një nënë pa burrë

Kush do ja mbylli arkivolin

E syrit të hapur

 

Këlcyra zgjohej si e çmendur

Nga një ankth i llahtarshëm

Netët më nuk kishin gjumë

 

Në ofshamën e lumit idhnak

Në dysh u ndanë

Tespihet

Prej një mallkimi të stralltë

 

21.

 

Më duket se ndonjëherë

Nuk kam lidhje me historinë

Sa herë që desha

T’i zgjoj baladat

Para syve të gështenjtë të frikës

Çmalleshin  me të kaluarën

Rapsodit e të gjitha kohërave

 

Nuk lash libër pa lexuar

Mbase një histori e ngjashme

Po përsëritet edhe kësaj here

Një kërthi i dehidruar

Ka gjasa

Të mbijetoj përmbytjen e mjegullav22.

 

Një hije fut e zezë

Mbante në dorën e djathtë

Një legen bakri

Era pëshpëriti si në ethe

Është koha e avdesit

 

Sfinksi i maleve

Shikonte me përbuzje

Dorën që dridhej mbi kokën e malit

Dridheshin

Edhe flluskat e lotit të pikëllimit

 

Lartë në qiell

Disa yje endacak

Shikonin si në teatrin antik

Mjekrën e bardhë të Këlcyrës

 

Liqenza edhe kësaj herë

Nuk e njohu frikën

Shikonte lotin e legenit

Se si përtypej nga tmerri

 

Te plepat e liqenit befasisht

Pushuan krakëllimat

Asnjë zë çafke

Nuk i pëshpëriti fjalët e ringjalljes

 

23.

 

Si nga një lashtësi e tejdukshme

Luani u ngrit në dy këmbët e pasme

U ngritën edhe lisat

Rrapi plak

Përmallshëm lotoi si era

 

Në ahurin

Përballë  shelgjeve të pikëlluara

Hingëllonte vetëm gjoku i Lekës

Hingëlloi edhe nata e fundit

E syve të kaltër

 

Një hënë humbi te mjegullat

Këlcyra kësaj herë

Dënesi për herë të fundit

Me lotët stralltë të egërsisë

 

Prishtinë, 23 qershor 2013