Poezitë e Irena Gjonit botohen në Suedi

POEZITË E POETES DR. IRENA GJONI, BOTOHEN NË SUEDI NË DY NUMRAT E NJËPASNJËSHËM TË REVISTËS LETRARE “AURORA”, PËRKTHYER NGA ULLMAR QVICK

Në Suedi, në revistën letrare "Aurora", në dy numrat e njëpasnjëshme të saj, u botuan poezitë e poetes shqiptare Dr. Irena Gjoni, të përkthyer nga Ullmar Qvick.  Në numrin e parë ishte botuar poezia “Mitt hemland”- "Atdheu im" në shqip dhe suedisht (dy faqe) me këtë shënim nga redaksia në faqen 3: "Një ekskluzivitet i veçantë në këtë numër është botimi i një poezie nga poetesha shqiptare Irena Gjoni, shqip dhe suedisht. Vjersha e përkthyer nga Ullmar Qvick përfshihet në një cikël poezish. Ullmar Qvick ka përkthyer dhe prezentuar poezinë shqipe që nga botimi i antologjisë "Shqiponjat dhe malet" në vitin 1979. Një prezantim më të gjerë të poezive të Irena Gjonit do të botojmë në numrin e ardhshëm. Në të njëjtën kohë gëzohemi të kemi mundësi të prezantojmë një poezi të re nga Lars Gustafsson, e cila botohet për herë të parë.".

Dhe si u paralajmërua, në numrin pasardhës të revistës “Aurora”, u botua në suedisht një biografi e poetes Irena Gjoni, së bashku me dy poezi të tjera: “Den svarta huvudduken vid stranden” –  Shamizeza bregase” dhe ”Nu dansar älvor vid älven - Shtoi Zot vallet”.

Në vijim janë tri poezitë në suedisht dhe në shqip të botuara në këtë revistë.

 

1. MITT HEMLAND

 

Mitt hemland, du har en doft av ek

Där en fågel med människoröst

Tillkännagav ett profetiskt budskap

Att där måste resas ett orakel åt Zeus

 

Du lever i ekens ande

Alltsedan världen reste den första stenen.

Jag äter från dig min pelasgiska Gud

valonia* och stoff ur dina drömmar

Jag tuggar och mal dem med själens kvarnstenar

För att leva av ditt mjöl

som Solens bröd bakats av.

 

Vattenledens brusande ,

är tårar från dina andetag och

suset av dina blad,

som tänker även i döda språk

grenars och rötters famntag i fjärran.

 

Och oraklet säger mig

Genom deras prassel att även då jag inte finns

kommer du på nytt att få valonias* drömstoff

att spira och komma med doften av ek….

 

*En typ av ek (Quercus macrolepis), som är typisk för den sydlbanska kusten

och som anses stå i samband med orakelträdet Dodonas ek.

 

1. ATDHEU IM

 

Atdheu im, Ti ke erën e lisit

Ku mbi ty një zog me zë njeriu,

Kumtoi kumtin profetik

se aty i duhej ngritur një orakull Zeusit.

 

Ti jeton në shpirtin e lisit

qyshkur bota vuri gurin e parë.

Unë ha prej teje Zoti im pellazg

vallanidhe e lënde ëndrrash të tua.

I përtyp e bluaj me mokrat e shpirtit

për të rrojtur prej miellit tënd

e gatitur bukën e Diellit.

 

Zhurmërima e vijës së ujit,

janë lotët e frymëmarrjes

dhe fëshfërima e gjetheve të tua,

që mendon edhe në gjuhët e vdekura

përqafime degësh e rrënjësh në largësi.

 

E fatthëna përmes frushullimës së tyre,

Më thotë se edhe kur mos të jem,

sërish do bulosh vallanidhe ëndrrash për mua

e do të vish me erën e lisit.

 

2. DEN SVARTA HUVUDDUKEN VID STRANDEN

 

Gumman på stranden i sin svarta huvudduk,

där ena hörnet grips av den våldsamma vinden,

trots att det är nedtyngt av en knut

runt godsaker med mandel

(Gammal sed för den som ville ge en gåva).

 

Det svarta hucklets andra kant,

Sitter fast under en hög med svarta vedträn,

Som legat där i många vintrar,

Då ingen hade behövt dem som bränsle.

 

Hon försöker släpa hem veden i sin ensamhet,

mumlande en besvärjelse, en ed:

”Måtte jag få med mig allt!”

 

Med darrande mun bär hon

dessa vedträn över sin krökta rygg

Utan dem kan inte hennes egen klagosång börja,

Inför det hinsides, inför tidlösheten…

 

2. SHAMIZEZA BREGASE

Shamisë së zezë të plakës së Bregut,

njërin cep ia merr era e stihisë së marrë,

edhe pse e rënduar nga pesha e “kufetës”

bërë komb në skaj të saj,

(Zakon i vjetër, kur kishte kujt t’ia jepte).

 

Cepi tjetër i zezonës,

ngecur në një stivë drush të nxirosura,

Kushedi sa dimra mbetur aty,

se s’ka kush t’i djegë në vatër.

 

Përpiqet ta tërheqë në vetminë e saj,

me mallkimin mërmëritës:

“Mos u grisç!”

 

Me buzën që i dridhet,

hedhur kryq u varën shpinës.

Pa të nuk mund të nisë “Vajtimin e vetvetes”

parë nga përtejeta, nga jashtëkohësia…

 

3. NU DANSAR ÄLVOR VID ÄLVEN

 

Långa tider har gått sedan älvorna gjorde visit

I människornas värld och liv

Älvornas väsen tog sin början

I forntidens vita klänningar

Som smög in i sägnernas tidevarv.

... ...

De öppnade ögonen

Vaknade upp i varandras andetag

Med samma skönhet, i samma tankar

 

De mindes sin väg

genom tidevarvens och sägnernas virrvarr

Ett möte med en förödd själ,

Med ett outplånligt mönster av besvikelse inristat

Och i den stunden ett vrål av smärta

i raseri över förlusten.

 

De ömsinta älvorna

Såg så mycket i människornas värld

På ett besök, kortare än vägen

 

Allt blev för dem en nattmara och en skräcksyn

förkroppsligad i en flicka, lika ljus som de själva,

sittande i skuggan av husets kvinnor

flätande  håret med besvikelsens mönster

inristat  föregående natt

i  en väntan på älvornas God Morgon...

 

De tog henne helt till sig,

De gav hennes kropp ande,

De kammade henne med sina långa ögonhår

De sydde henne en klädnad av röster och ljus

Och gjorde henne till sin syster

 

Till den rytmiska sången  “Nu dansar älvor vid älven”

Dansade den nya älvan

och besvikelsen mönster vändes i glädje...

3.         SHTOI ZOT VALLET

Shtojzovallet kishin epoka pa bërë vizitë

Në botën dhe jetën e njerëzve

Kurioziteti shtojzovall nisi rrugën

me fustane të bardhë antike

që ngatërronin epokat, gojëdhënat.

..  ...  ...

Hapën sytë

në frymëmarrjen e zgjuar të njëra-tjetrës

sikur shumë bukuri, të kishin një mendje.

 

Kujtonin rrugën

nëpër ngatërrim epokash, gojëdhënash

Takim me një shpirt të vrarë

në momentin ku i lihej i pazhdukshëm,

një tatuazh zhgënjimi

Dhe nga dhimbja klithte me tërbim sakati.

 

Shtojzovallet e dhimsura,

kaq panë në botën e njerëzve

në një vizitë, shumë më te shkurtër se rruga

 

Gjithçka u dukej makth ëndrre, makth drite

trupëzuar tek një flokëverdhë si shtojzovallet,

Ulur në hijen e zonjave të shtëpisë

Duke thurur gërsheta tatuazhesh zhgënjimi

të tepruara nga një natë më parë

në pritje të “MIRËMËNGJESIT” të shtojzovalleve.

 

Duke u ngjasuar me veten,

me frymë i lanë trupin,

me qerpikët e gjatë i krehën flokët,

zërat dhe dritat ia qepën mantel,

duke e bërë simotrën e tyre

 

Nën ritmin shtojzovall: “SHTOI ZOT VALLET”,

Shtojzovallja e re kërcente

duke argëtuar dhe tatuazhin e zhgënjimit...

  

CV  e shkurtër

Irena Gjoni ka lindur në Sarandë. Doktore e shkencave në letërsi. Aktualisht është lektore e jashtme në Universitet dhe mësuese në gjimnaz. Është anëtare e Këshillit Artistik të Bashkisë së Sarandës, nënkryetare e shoqatës “Klubi i krijuesve jonianë” dhe  redaktore e redaksisë së revistës “Arti jonik”.

Që prej viteve të shkollës së mesme e në vijim ka botuar poezi, prozë letrare si dhe shkrime kritike e studimore në periodikë të ndryshëm në gjuhë shqipe e në gjuhë të huaj. Është pjesëmarrëse në shumë konferenca shkencore brenda dhe jashtë vendit. Po kështu dhe në shumë manifestime poetike në vende të ndryshme të Evropës ku ka fituar çmime të para. Është pjesëmarrëse në disa antologji poetike.

LIBRA TË BOTUAR TË IRENA GJONIT

1.         Tatuazh në shpirt të detit poezi 2003

2.         Marrëdhënie të miteve dhe kulteve të  Bregdetit Jonian me ato ndërkufitare  studimor 2008

3.         Gjysma dashurish vëllim me fiksione 2010

4.         Maja malesh e magmë jonike poezi 2011

5.         Poetry poezi 2013 (Me cikle poezish në shqip, anglisht, frëngjisht, kroatisht, rumanisht, greqisht, turqisht, italisht)