Hazir Mehmeti: Në ankthin e erës

Në ankthin e erës

Tregim nga Hazir Mehmeti

Fshatin B asnjëherë nuk e kishte prekë rrezja e parë e agimit. Këtë fat ia kishte caktuar Bjeshka e Qyqes në rrëze të cilit kishte vu themelet para disa shekujsh. Askush nuk e dinte saktësisht kur u hodh guri i parë i themelit, por dihej se murimi i gurtë deri vonë nuk i kishte mundur çatmat me shkozë të pa gdhendura. Gjuha e gurëve të vjetër me simbole dhe enëve  që banoret i gjenin çdo verë gjithandej pjerrinave, kur dheu lërohej për mbjellje, fliste për një histori të lashtë. Disa thoshin se fshati ishte i vjetër aq sa ishte edhe  Kalaja e Dushkajës, në kodrën konike nga ana veriore e tij. Por, diçka dihej, se banorët e fshatit nuk shtoheshin, mbetnin të njëjtë, bile ndodhte të zvogëloheshin deri afër zhdukjes, dhe vetëm fati e shpëtonte nga më e keqja.

Kur vera merrte e mirë dhe fshatarët e siguronin ushqimin për disa muaj, pillte diçka tjetër nga nuk e priste askush. Në kohën Luftës së Qenakalasë, kështu kishte ndodhur, siç tregonin të vjetrit.  Gëzimi i verës së begatë ishte kthyer në mort. Nga Lugina e Dushkajës shtrëngata kishte bërë  lojë ere  pullazet e shtëpive duke i hedhur përtokë . Era  kishte pushuar pas disa ditëve por ankthi i banorëve kishte mbetur i gjallë në përditshmërinë e tyre. Nuk mungonte ndihma nga njerëzit e afërt dhe miqtë.  Vrapimi i reve mbi majat e bjeshkëve paralajmëronte banorët. Çatia do duhet ndrequr para arritjes së shiut vjeshtak të cilit nuk i dihej, kur e si do përfundonte. Nuk ishte e rrallë kur erën e shiun e pasonte bora e ftohtë e cila ngrinte  çdo gjë para kohe, edhe dardhat vjeshtore në degë e që mund t’i këputje edhe në pikën e dimrit. Kjo e gëzonte veçan udhëtarin që guxonte të kalonte në këmbë Bjeshkën.

Nga kronika  dihej për  I Raft Gurit e cila ishte lajmëruar pas një shtrëngate e ardhur nga lindja. Kjo  kishte qenë korbi  fatal i banorëve që nuk i linte të shihnin ditë të bardha .Në çdo shtëpi kishte trokitur vdekja, bile në disa frymë. Të vdekurit i kishin bartur sipas ritualit të lashtë në varrezat e shpatit  përtej lumit që të mos kthehej mortja. Plakat thurnin  lutjet në pragun e derës nga dilte i vdekuri, tek dheu i varrit, kurse, lutjet kryesore i bënin në lumë me këmbët deri në gjunjë të zhytura në ujë.  Me ushunjëza në fytyrë e trup  luteshin gjatë me fytyrë nga Lugina e Kishës, lutje enigmë e pa deshifruar, por një gjë dihej, se ato pak kishin ndihmuar. Lumi me ujin e kthjelltë kishte mbetur po ai, xheloz në rrjedhjen e tij.

Fshati B ishte kursyer nga rrezet e muzgut që zëvendësoheshin me hijet e gjata të mbrëmjes pas së cilave vinte nata e errët e luginës. Melodia e zërave të ditës zëvendësohej me fishkëllimën e puhisë së freskët gjetheve të bungjeve që rrethonin shtëpitë deri te pragu i derës.

Derisa bjeshkët ia kishte caktuar fshatit ditën e shkurtër, atij i kishin falur një pasuri shkuar floriri, burimin me ujë të ftohtë e të pastër si loti që vinte nga thellësia e tokës.  Kroi i Mollës ishte i njohur në rrethinë, jo vetëm për ujin e tij, por edhe për mollën me rrënjët që thithnin ujin kristal . Kur vera merrte e thatë në rrafsh lartë hiqnin të zitë e ullirit për ujë, këtu kishte ujë sa të duash. Bile, pleqtë nga fshati thoshin, se verës  burimi e shtonte ujin i cili e  freskonte luginën plotë jetë.

“Po të mos ishte  Kroi i Mollës, nuk do kishte jetë këtu e as fshati nuk do ekzistonte”- thuhej gjithandej. Shekujve vendësit ruajtën e përcollën kujtime për te, aty linden tregime e  legjenda të shumta. Linden dashuri e xhelozi nga më të fuqishmet  që u kënduan me shekuj në tel të lahutës. Ne fëmijët i dëgjonim këto gojëhapur dhe ndiheshim krenar me të.  Më shumë na pëlqente  ajo ku thuhej, se, kur kuçedra kishte zgjatë kokën deri të livadhet e fshatit, i Biri e Diellit  kishte shaluar ushtri për mejdan. Kalorësitë i kishte urdhëruar që kuajve t’u jepnin ujin në Kroin e Mollës, për të qenë të pa prekshëm nga flaka që villte gjakësori. Thuhej se aso kohe kishte qenë liqe buzë me buzë brigjeve që rrethonin luginën. Birin e Diellit,  Zana e Malit  e pagëzoi, Milesh, i dha fuqi dhe ai  u bë i njohur për trimëri në tërë vendin. Derisa kuçedra i ofronte nënshtrimin, ai   me një të rënë ia kishte prerë kokën. .     Shtrëngata dhe furtunat vinin gjithmonë nga Lugina e Dushkajës e cila bënte disa fshehje mbas kodrave dhe zgjerohej në Fushën e Mëllenjave, ku ishte mesi i Dardhnisë.

Pjerrtësia e luginës lidhte dy fshatrat jugor  në të dy shpatet dhe vazhdonte poshtë luginës  luadheve me bukuri mahnitëse pranverës, ku njeriu humbiste në botën shumëngjyrëshe dhe zërave gjithandej pllajave me  borën e mbuluar nga  gjethet disavjeçare të ahishtave.  Këto bukuri banorët më pak se çdo kush tjetër kishin pasur kohë t’i shijojnë. Ankthi i  erës qëndronte i ngulitur në qenien e tyre, ditën e natën, në fusha e në shtëpi. Kur ajo harlisej tatëpjetë nga Gryka e Dushkajës përmbyste çdo gjë. Dëgjohej vetëm ushtima e pyllit, jehonë në fishkëllimë që depërtonte deri në palcë edhe kur oxhaku gëlltite tym e flakë.

Pas shumë motesh, kur banorët kishin filluar jetën në një prehje, nga Gryka e Dushkajës kishte ardhur një mjegull e dendur e cila kishte zgjatur me ditë të tëra Fshati kishte marr pamje hije në gropën e bjeshkëve dhe askush nuk e kishte ditur fundin. Disa banorë të lodhur nga terri  e lagështia kishin thënë se kjo kishte zgjatur me muaj e vite. Ishin dëgjuar zëra, krrokatjesh qerresh, fishkëllima lemeritëse, piskamë, çirrje, këngë e sharje në një gjuhë të huaj.   Kur mjegulla ishte ngritur ngadalë mbi majat e bjeshkëve ishin parë çadra e kasolle të ndërtuar ballë për ballë fshatit. Gjerdhe të thurur me hunj e roje nga ushtarët me  helmeta e thika deri në gishtat e këmbëve. Përtej bjeshka ishte nxirë dhe lisat  ishin shkretuar si mos ma keq. Të gjitha i kishin pritur, edhe I Raft Gurit, edhe shtrëngatën e stuhinë por këtë jo.  Kjo ua kalonte të gjithave. Zaptimi i tokave dhe  kufiri i venë e kishte nxirë jetën e banorëve. Kjo katrahurë kishte zgjatur me vite, disa thoshin me shekuj dhe askush nuk e dinte saktësisht. Ajo që dihej ishte, se ata ishin larguar pas paraqitjes së Birit të Diellit  me forcën e tij prej dragoi.

Një mëngjes kur rrezja e parë e kishte prek  dheun, ishte parë  I Biri i Diellit. Betoheshin se e kishin parë në hapjen e parë të syve në agim, njëri që kishte provuar mjegulla të tjera të ngjashme, betohej  se e kishte parë me sytë e tij duke pi ujin e kroit bashkë me krahët e tij. Mjekra e tij kishte shkëlqyer gjithë andej, kurse në gjoksin liburna  në Ujin e Madh.

Gjurmët shkatërruese nga barbaria e tyre e kishte gjymtuar kodrën, por tani kryesore ishte ajo, se gjerdhet ndarëse kishin mbetur vetëm një relikt i një kohe. Banoret e fshatit kishin filluar të shtoheshin por ankthi i erës kishte mbetur një arsye xhelozie ndaj tokës e burimit. I Biri i Dillit kishte shikuar nga i Ati, me porosinë dheut. Të kthehet,  kur luginën e mësyjnë pelegrinët e djallit.