Hazir Mehmeti: Kur gjethet vallëzonin shqiptarisht

Kur gjethet vallëzonin shqiptarisht

Nga Hazir Mehmeti, Vjenë

Vjeshtë. Të gjithë vraponin pas kohës. Përreth natyrë, ku njeriu do lodhët duke i ndjekur me shikimin e tij lojën e reve me rrezet e  diellit që shkëlqenin herë pas herë horizontit. Ato lëviznin me shpejtësi, sikur donin të grabitnin hapësirën e kaltër qiellore. Për syrin e një dite do ishte ngarkesë numërimi i ndërrimeve të hijeve që dukeshin sikur vraponin mbi pullaze e kopshte. Majat e pishave lëkundeshin në pasqyrën e kaltër qiellore ku dallëndyshet me fluturimet e tyre vizatonin hartën e rrugëtimit drejt jugut. Ato do fluturojnë mbi atë copë toke ku hapa sytë. Tokë e vuajtur, e ujitur me lot. Sikur të ishim edhe ne dallëndyshe. Por jo, ne jemi njerëz. Aty ku lind njeriu, aty i pushon qenia e tij. Brumi i asaj toke në jetë, nuk pranon atdhe tjetër, qetësim tjetër. Edhe për së vdekuri në varr e kërkon dheun që i dha brumin e jetës, gjakun, mishin e shpirtin.

Nga shfletimi i tragjik?s sonë, mbrëmë lexova për fatin dhe  varrin e atdhetarit të njohur në qytetin ku unë tani kaloj ditët. Përpikëria e njerëzve këtu është mahnitëse për ne që jemi rritur në kaosin e mbijetesës sonë, sot për nesër. Në hartën e Kopshtit të Paqes, sa një qytet,  gjej emrin Ylli Albani, Porta 3, Fusha 17, Grupi 117, Rendi 2, Lapidari 28.

Vishem, marr çantën, aparatin dhe nisem nën përcjelljen e lojës së dallëndysheve. Tramvaji 72  ndaloi para këmbëve. Derisa ulem, në monitor ndërroheshin me shpejtësi emrat e stacioneve dhe minutat e arritjes. Dritat anash bulevardit shkëlqenin xhamave të dyqaneve, duke u kombinuar me koloritin e reklamave. Sikur njeriu ka mbetur i vogël në këto hapësira gjigante  që vet? i ngriti. ,,Ndalesa e radhës, Kopshti i Paqes, ju  lutemi, kujdes! Të vjetrit, gratë shtatzëna, personat në nevojë, së pari ulëset u përkasin atyre”- u dëgjua zëri udhëzues para ndalesës.

Kaluam kthesën me një shpejtësi. Trupat tanë do shkëputeshin nga ulëset po të mos mbaheshim fort.  Zbrita. Sheshi para portës së parë u mbush me bashkudhëtaret e tramvajit. Porta e madhe disa metra me mure të trash që ngjasonin me muret e një kështjelle rrinte përgjysmë hapur. Portieri për informim tani kishte punë me radhën tonë që krijuam sa hap e mbyll sytë. Disa pritnin me buqeta lulesh, të tjerët me kurora gjithfarë dhe qirinj shumëngjyrësh. Aty- këtu ndonjë zonjë e veshur elegantë mbante në duar shportë thuprash të mbushura me ushqime e  verë.

Pasi mora informata dhe hartën e duhur nga Informuesi, fillova hapat. Anash muret e larta me portë harkore të lartë mbuluan pamjen e krematoriumit. Kjo fjalë ngjallë mornica trupit, veçan këtu. Ata gëlltiten shumë jetë njerëzish dikur jo larg nga këtu, kur hija e zezë i kishte rënë kontinentit.

Ecja. Hapat e bartnin trupin tim si një saj  në rrëpirën e pa njohur. Jetoja me tërë qenien time, se a do ta gjejë vendpushimin e Ylli Albanit. Si kishte ardhur ai këtu? Si e kishte gjetur fundi në një vend të huaj, kur, ai tërë jetën  ia kishte kushtuar lirisë së Nënës Shqipëri. Athua si do jetë përcjellë në ditën e fundit në një vend të huaj? Në një qytet në zemrën e kontinentit, të cilin e kishte udhëhequr shekuj më parë gjenerali më i suksesshëm  i kohës nga fisi ynë.

Derisa notoja në  mendime  kisha harruar numrat e Qarqeve të Gurta. Kthehem. Një familje ecte me qetësinë e dhembjes pas meje. Dy të rinj mbanin kurora të vogla me lule të bukura dhe mbishkrim që s’mund të lexohej i tëri. Pa hapur gojën të pyes, ata ndaluan pranë një lapidari: Familja Franz Josef V qëndronte lart kurse Franz-ët tjerë vinin nën t? me numrat Frnz IV, Franz III, Franz II dhe në fund Franz  I. Shkëlqimi nga germat e arta të mëdha dhe kryqi i madh të shtonin kureshtjen t’i lexoje.   Rregullova hartën sipas pozitës. Kthehem gjysmë majtas dhe lexoj Grupi 117. E gjeta-  thash?.  Fillova ecjen barit mes lapidarëve, majtas e djathtas. Emra të pa njohur,  të gdhendur  me shkronja gjithfarësh, mbushnin librin e gurtë të pafund. Shumë nga emrat nuk dukeshin nga myshqet e kulprat kacavjerrëse që kishin mbështjellë dendur gurët e mbi kokave dhe s’mund t’i lexoje.

Sa kalonte koha dhe zhgënjimi për gjetjen e Ylli Albanit më shtohej. Më shtohej dhembja për fatin e tij të zi të prehjes në dhe të huaj. Si shigjetë më vinin në tru fjalët ,,Në dhe  të huaj nuk treten eshtrat dhe nuk prehet kurrë shpirti”.  Sa fatkeq mund të ketë qenë njeriu, i etur, i uritur, buzët shkrumb më shumë nga malli për tokën, për gruan e fëmijët, për varret e fisit, për dheun e Arës së Bungut  ku e donte prehjen. Ah, i shkreti Ylli. Të vjen vëllai ty, të sjell ujë, bukën pogaçe nga çerepi me aromën e saj. Të sjell vëllai mallin e vendlindjes që nuk të mungoi, i cili na bashkon sot, mua këtu mbi dhe  me  ty nën t?. S’dua të të rëndoj? më shumë mall, mall, mall maaalllll..maaaaall....dhe koka e rënduar zuri nënkresën në bankën e pushimit. Gjethet përreth luanin Valsin Vjenez nën dirigjimin e erës, e cila s’dihej nga vinte dhe ku mbaronte.

Njohja e parë mbaroi. Yll Albani më priste, këtë e ndieja damarëve që rridhnin trupit. Sigurisht edhe ai më ndiente dhe priste në këtë ditë të shenjtëruar kur ringjallej kujtimi i kurorave të freskëta. Dita e Përkujtimit, kur familjarët vërshonin hapësirat e Kopshtit të Paqes.

Shikoj rishtas hartën. Rendi 2,  Lapidari 28, murmurita sa po të ishte dikush afër meje do më dëgjonte në pakuptimin e fjalëve të mia. Çfarë koincidence, numri 28 po e shndërruam në datë do ketë kuptimin e 28 Nëntori, ditës për të cilin Ylli Albani kishte dhënë jetën e tij, djemtë, kullën e tërë familjen me gjënë e gjallë në Malësinë e tij. Atij i kishte mbetur vetëm një vajzë. Ai e  kishte  dhënë besën në Komitetin e Maleve, se nuk do kthehej më  pa lirinë. Dhe vërtetë ashtu ndodhi. Ai pas gjithë luftës së tij për liri, ngeli këtu në Kopshtin e Paqes edhe tani kur besa e tij u jetësua.

Ndalem para një Lapidari, i cili nuk dukej nga mbulesa bimore. Ky duhet të jetë numri i kërkuar,- ia b?ra vetes. Hodha çantën anash dhe me një shpejtësinë e një të  urituri fillova largimin e mbulesës së myshqeve e thurjeve të kulprës, që kushedi sa vjet kishin krijuar rrjetin e dendur mbulues  që nuk u treguan  miqësor me mua.  Shtresa  e butë e gjetheve të kalbura  kundërmonte erë  myku posa largohej nga  mermeri i ftohtë.  Koha gëlltitë çdo gjë, mendova, edhe gurët, veçan gurët jashtë vendit të tyre.

Në gurin e mermertë u duken pjesë shkronjash që përbënin një emër tjetër,  Bretha  Rieder 1953. E pabesueshme. Shënimet nuk duhet të gënjejnë, këtu  Pushuesit e Përjetshëm  renditën në kate, njëri mbi tjetrin ashtu sikur shtretërit e ushtarëve, njëri sipër tjetrit. I pari më i hershëm,  më thellë në dheun  e rrastë deri tek më i riu sipër, me emrin lartë në Lapidarin e mermertë. Ky rregull  plotësohet në pllakën e lëmuar mermeri, e cila çuditërisht e kishte ruajtur shkëlqimin e saj. Me ankthin e një hajduti, duart  shkëputnin degët e kulprës, e cila rrëzohej anash si një bishë e goditur nga shtiza. Pamja e Lapidarit rritej me shkëlqimin e tij ashtu siç rritej shqetësimi im.  Nën gishtat përplot mbetjesh gjethesh e myshqesh u zbulua një B i madh, duke u pasuar me shkronjat ERTA- dhe numrat 1945. Fillova të dridhem nga shqetësimi i përzier me hidhërimin e njeriut të lodhur të cilit nuk i shpëton ndonjë sharje e pa vend dhe banale.

Shpresa ime, tani u var në faktin tjetër,  se Ylli Albani kishte kaluar në përjetësi  më herët dhe sipas logjikës së rregullave të varrimit  mund të ishte një kat më poshtë nën dhe.  Vazhdoi punën. Pllaka e lapidarit nuk kishte emrin e Ylli Albanit. Grumbulli i kulprës shumëvjeçare ishte akoma e gjallë me gjerësinë  dhe misteret e tij brenda. Shpresa nuk shuhej për saktësinë e shënimeve, Rendi 2, Lapidari 28. Në fundin e përparmë të mermerit bashkëngjitej një gur i mbuluar nga dheu dhe myshqet e vjetra. Lapidari 28- I , një pllakë mermeri e vogël, e mbytur në vite brenda dheut e rërës së kuqërremtë ku dallohej  shkronja “N”  e  madhe pas së cilës u duk  një “I”. Zemra filloi rrahjet e fuqishme duke u dhënë fuqi duarve tërë  dhe deri në bërryla . Ja edhe  A-ja ku tani lexohej -ANI

E gjeta, e gjeta,- ngrita duart lart, duke bërtitur në kupë të qiellit, sikurse një i çmendur. Mora frymë thellë. Djersët  rridhnin rrëke faqeve deri në mjekër nga pikonin mbi dheun që mbulonte tre njerëz, ndër të cilët tani isha i sigurt se gjendet ANI, mbaresa e mbiemrit të sokolit të maleve shqiptare YLLI ALBANI. S’ishte nevoja të ngutesha tani më në zbulimin e shkronjave tjera.

Me një përkujdesje arkeologu pastrova çdo gjurmë mbi mermerin me  emrin  YLL ALBANI. Shkëlqimi shtohej me tëhollimin e reve që lëshonin ato pak rreze vjeshtore ku dalloheshin hijet e degëve që lëkundeshin nga era dhe ndërronin pamje në ekranin e mermertë. Aty ndërroheshin pamje ku vinte Ylli Albani me mustaqe të zeza e të mbrehëta, që herë- herë zgjateshin bashkë me zgjerimin e gojës e fytyrës  që valëzohej deri në pakuptim. ,,Shqipëria vëlla, Shqipëria, si është Shqipëria? Unë i harruar në dhe të huaj, por nuk dua të harrohet Shqipëria, vëlla. Dheu i huaj qenka i rëndë e i ftohtë vëlla, më mungon dheu i Shqipërisë, o vëllai im. U frikësova se vdiq fisi im, vëlla, tani e kuptoj se jeton me ardhjen tënde këtu. Lufta nuk na la kohë të merrmi me të gjallët e le m? me ata në paqen e përjetshme. Tani si duket keni filluar t’i mblidhni gjurmët tona anë e kënd kontinentit. Ja, pak më tutje e keni nënkryetarin e Qeverisë së Parë të Shqip nisë, edhe pak më tej në Grupin e Figurave Gjeniale e keni inxhinierin e Gegëve të Malësisë. Te Kisha e Kryqit të Shenjtë, në oborrin e saj, në qendrën e qytetit pushon gjenerali i para katër qind vjetëve nga Bastra  e Jonit. Po i harruat gjurmët, mallkimit nuk i shpëtoni dot dhe koka e prerë e kuçedrës zullumqare do derdhë përsëri zjarr mbi fisin tonë. Fisin tonë....Fisin.....

Zëri i tij u mbyt në shushuritjen vallëzuese të gjetheve. Hijet e degëve zëvendësuan fytyrën e zbehtë të Ylli Albanit të lodhur nga pesha e dheut të huaj. Lotët zëvendësuan djersët rrudhave të fytyrës së mermertë... ishte e imja apo e Ylli Albanit.