Halil Haxhosaj: Halit Alijaj - ''Peizazh bukurie''

ATDHEDASHURIA, LIRIA DHE LUFTA PËR TË, PEIZAZH ARTISTIK I POEZISË

Halit Alijaj: “Peizazh bukurie”, poezi, botoi “Çlirimi”, Prishtinë, 2005.

NGA HALIL HAXHOSAJ

Halit Alijaj me shkrime poetike është marrë që kur ishte nxënës, madje i shkollës fillore, por intensifikimin dhe marrjen më këtë gjini letrare e bëri sa ishte nxënës i shkollës së mesme, duke rënë në kontakt jo vetëm me poezitë e veprat e shkrimtarëve tanë të njohur të asaj kohe, por edhe më gjerë, madje edhe të atyre  nga Shqipëria. Kështu, ai tregoi aftësinë dhe talentin e një krijuesi, jo vetëm të poezisë, por edhe të pikturës, ngase krahas shkrimit të poezive, pikturoi edhe peizazhe, motive, madje edhe gjera të tjera interesante të natyrës, portreteve të figurave tona të historisë kombëtare, por edhe më gjerë.

Duke u inkuadruar herët në lëvizjen për çlirimin e Kosovës nga falanga e egër shekullore serbe, ky krijues e ndjeu të nevojshme që përveç aksioneve dhe formave të tjera të luftës, e zgjodhi edhe kontributin, pse jo edhe luftën me pendë e brushë për këtë qëllim. Dhe kësaj siç duket ia arriti me sukses, sepse që në vitet e 80-ta të shekullit të XX-të, shumë poezi i botoi në faqet e gazetave dhe revistave të kohës, në Kosovë, Maqedoni e më tutje. Këtë e vërtetojnë edhe datat dhe vendet e shënuara në fund të poezive të botuara në faqet e veprës së tij të parë poetike me titull “Peizazh bukurie”.

Vargëzimi i dhënë në këtë vepër dhe në strukturimin e saj poetik përkon me identitetin, prejardhjen, dashurinë ndaj atdheut, ndaj kësaj bote reale, për të cilën njeriu fundja ka nevojë kudo qoftë ai. Koncepti ideor i autorit të veprës, është i ndërthurur me ndriçimin historik të identitetit tonë, i cili mezi qëndroi nëpër kohë e hapësirë. Mbase, vargëzimi poetik, përkatësisht koncepti diametrik, subtil e artistik dhe lidhshmëria konceptuale në mes tyre, e cila shkon deri në spontanitet, e bën këtë poezi paksa specifike, deri diku të angazhuar në kuptimin e mirë të fjalës, e pse jo edhe të veçantë. Figurat dhe fjalët që reflektohen në formë mesazhi do ta begatojnë edhe më tej atë, sidomos porosia që vjen në figura e shprehje të ndryshme, do të nënkuptojnë se etja për çlirim dhe liri është nevojë emergjente për të gjithë të okupuarit dhe të nënshtruarit me shekuj nga okupatorë të ndryshëm në këto troje.

Tërë këtë koncept dhe synim të vetin krijues, autori Halit Alijaj, e koncepton në strukturimin e veprës së vet nëpër tri koncepte, që janë qerthuj apo cikle poetike, si: 1. Plagë malesh, 2. Ti poezia ime dhe 3. Jam bir i kësaj toke, që hapen me poezinë jashtë ciklore e qerthullore “Identikë”, e cila është çelës edhe i veprës në tërësi ngase për ta fituar lirinë dhe për t’u çliruar nga okupimi shumëshekullorë secili duhet ta jep kontributin e vet sipas forcës, diturisë, mundësisë, por edhe profesionit, sepse:

Ti pranë gurit të mullirit

Me fanar në duar

Bluan drithë për popullin

Unë pranë fletores

Mendime për popullin

Për të vazhduar më tutje, duke konstatuar poetikisht:

Sa të ndryshëm

Sa të njëjtë

Që jemi

Nëse lexohet, por edhe analizohet me vëmendje dhe më një përkushtim paksa më të thellë, shihet se kjo poezi përveç që ka mesazh është edhe një emancipim, i cili mëton të ketë tezë të caktuar. Kjo nuk është fare e dëmshme, madje as anakronike, nëse zbresim në kohën edhe hapësirën e caktuar të Kosovës, e cila lëngonte pas vitit 1981, jo vetëm nën robëri, por edhe nën një trysni të eliminimit të ndjenjës kombëtare dhe të emancipimit të gjithçka që ishte shqiptare. Nën këtë rrezik të madh të zhbërjes kombëtare, studentët organizuan demonstrata kundër pushtuesit shumëshekullor sllav dhe bashkëpunëtorëve të tyre. Demonstratat e studentëve i përkrahen edhe poetët, shkrimtarët, e krijuesit shqiptarë me veprat e tyre duke mishëruar me ta vargje, metafora, figuracion e të tjera. Në këtë frymë janë edhe shumë poezi të kësaj vepre të autorit Halit Alijaj.

Në qerthullin e parë “Plagë malesh” të veprës, autori shtrin konceptin mbi të cilin gjurmon brenda një hallke të errët të historisë, duke kërkuar dritën e lirisë mbështetur mbi trashëgiminë e shenjtë kombëtare. Mu tash ishte momenti më kulminant, sepse veç kishin filluar të dridheshin themelet e asaj katrahure okupuese, andaj duhej që drita e lirisë së atdheut, pra Kosovës, të arrinte fitoren finale. Poeti, përveç botëkuptimit ideor, në vargëzimin e vet ka përdorur në situatat dhe rrethana të caktuara edhe tematika përkushtuese, për Kosovën, Mic Sokolin, Vlorën, flamurin, nënën, kanunin e shumë hallka të tjera të mbiqenies kombëtare. Koncepti ideor i autorit është i ndërthurur në shumë sakrifica që kanë shkaktuar plagë, madje edhe plagë malesh, vdekje, por edhe krenari dhe histori të ndritur kombëtare. Të gjitha këto arrihen mbështetur mbi krenarinë, luftën por:

Trimi lindi në male

Gjoksi iu bë shkëmb

E ia mbështeti topit

Kohët ushtuan në grykën e tij

E malet lëshuan ofshamë krenarie

shprehet autori në këto vargje kushtuar trimit kombëtar Mic Sokolit në poezinë me titull “Dielli lind”. Vargëzimi i këtillë shkruan historinë kombëtare, e cila në kohërat kyçe në luftë për çlirim ishte kushtrimi më zëdhënës dhe më kumbues. Figurat dhe fjalët që reflektohet në formë mesazhi e begatojnë edhe më tej frymëzimin artistik, sidomos porosia që vjen me figura të ndryshme do të nënkuptonte se etja për liri është nevojë emergjente.

Në këto kohë të trazuara kullat e malet gjithmonë janë hedhur në valle, duke përqafuar jehun e fitores për ta kremtuar në Ditën e Madhe. Kjo është bërë dhe bëhet edhe tash, sepse ky komb, i cili është i fortë si shkëmbi në kohëra, u lind, u rrit në flakë, duke u përkundur në djepin e shpuar së bashku me pavdekësinë e rritës. Kurorëzimi i tërë kësaj katrahure, përndjekje e gjenocidi ka një fund, sepse Kosova është burrëreshë dhe nuk jepet. Ajo është drita e syve, belbëzimi, vaji, malli, por edhe krenaria dhe gëzimi i të gjithëve. Ajo është nënë e madhe e shndërruar në këngë që kurrë nuk shteron, andaj për të dhe lirinë e saj nuk duhet të kursehet asgjë, madje as jeta.

Vargëzimi me timbër të këtillë kushtrimi, mobilizimi, kënge e thirrje për luftë çlirimtare shihet i kultivuar edhe në vargjet e qerthullit të tretë “Jam bir i kësaj toke” i veprës “Peizazh bukurie” të autorit Halit Alijaj. Këtë ai e bën duke pohuar se është bir i kësaj toke dhe ndihet krenar, në njërën anë, por edhe borxhli për të luftuar për lirinë dhe çlirimin e saj, në anën tjetër. Bijtë më të mirë të Kosovës nuk kursyen asgjë, madje as jetën vetëm për ta çliruar atë nga falanga serbe. Ndër ta është i njohur edhe dëshmori Avadyl jasiqi, rënia e të cilit paraqitet artistikisht në poezinë akrostik “Atë natë”.Vargëzimi i poezive të këtij qerthulli është i mbarsur dhe i pasur me figuracion më të pasur dhe më të dendur. Kështu tani forma e shprehjes artistike ka shtrirje vertikale, e cila duke u bashkëdyzuar me kënde e anë të tjera shpreh më shumë thellësi dhe begati. Andaj më dendur këtu dallohen edhe figurat si metafora, simboli, personifikimi, gradacioni e të tjera. Mbi këto figura ndërtohet dhe shprehet edhe qëllimi i autorit dhe i vargëzimit të tij. Duke biseduar me lule që të gëzohen për ardhjen e pranverës, ai kërkon që të gëzohet gjithçka, sepse tashmë erdhi stina e pranverës dhe çdo gjë ndryshoi. Edhe errësira, robëria, katrahura dhe të gjitha të këqijave iu ndërroi stina,. Andaj edhe liria është nisur dhe është afër për të mbërritur në këto troje.

Më thanë

Se toka u mbush lule gjaku

E tani po besoj se nesër

Pranvera do të lulëzojë

(Poezia: “Më thanë”)

Në poezitë e qerthullit “Ti poezia ime”, autori angazhohet që me anë të vargjeve të poezisë së tij ta paraqet dhe shpërfaqë tërë qëllimin, synimin dhe angazhimin e vet prej individi për lirinë e atdheut. Andaj, ai do që vargjet e poezisë së tij mos të veniten, madje as të mos frikësohen as prej kritikës, sepse misioni i tyre është i shenjtë, është madhështor dhe është obligues tash në këtë kohë e hapësirë.

Ç’thua ti

A di kritiku

Që jeta jonë në shekuj

Qe e tillë

thotë ai në këto vargje përmbyllëse të kësaj poezie.

Në gjirin e disa vargjeve shihet edhe përshkrimi i mërgimit, plagës më të rëndë të popullit, të shkaktuar nga okupatorët e të gjitha ngjyrave të epokave historike. Por kjo plagë tashmë është tjetër, është më shëruese dhe më frytdhënëse.

Në vargëzimin e poezive të veprës së Halit Aliajt me titull “Peizazh bukurie” defilojnë edhe tema, motive, mesazhe dhe trajtime të tjera, të cilat kanë funksion dhe orientim të caktuar e të duhur, duke qëndruar në simbiozë njëri me tjetrin në qendër me motivin e atdhedashurisë e pasurojnë dhe e ngritin cilësinë e kësaj vepra të parë me poezi të këtij poeti.

Edhe figuracioni i shtrirë në gjirin e tyre frymon artistikisht, duke u përshtatur me të gjitha ato që i mëton autori. Gjuha dhe strukturimi i veprës qëndrojnë dhe janë në funksion me të arriturat e veprës në tërësi. Edhe pse ky është libri i parë e tij, besoj se, autori, në të ardhmen do të krijojë vepra edhe më të latuara, sepse tani veç është nisur për të marshuar rrugës së ndjeshme të poezisë.