
Sadri
Hadërgjonaj - një emër i rrallë i fotografisë artistike...
Nga Tefik
Selimi
Arti
është vetë jeta. E jeta është vetë arti. Pse jo? Çdo gjë në natyrë është e rrethura me art të bukur. Ky art që na
rrehton, nuk ka kufi. Është art që e
shijojmë dhe e pëlqejmë. Na flë në shpirt e zemër. Andaj, kur shijohet
arti, harrohen dhimbjet dhe mosha. Njerëzit e duan të bukurën, se jetojnë më
gjatë. Arti e zbukuron jetën. Njeriu, duke shijuar artin e bukur, e sheh të
ardhmen si vjen... S’ka me artin e bukur! Pa artin e bukur, njeriu nuk ka vlerë
Këtë art e duan të gjithë krijuesit ardashës. Pse jo? Nuk ka njeri që nuk e
adhuron artin. Edhe fotografia është art. Arti fotografik është një profesion i
rrallë i jetës. Është art që e pasqyron jetën e “gjallë” pa frymëmarrje. Prej
të gjitha llojeve të artit, si: piktura,
skulptura, muzika, vallja, kënga, recitimi, aktrimi, mimika e të tjera,
fototografia është arti më i pëlqyer nga krijuesit e kësaj fushe. S’ka njeri pa
letërnjoftimin e tij me fotografi. Aty je vetja e parë. Këtu është dhuntia
e profesionistit, por edhe i një
“zanati” të dijes. Po
në këtë “botë” të artit fotografik ka hyrë edhe Sadri Hadërgjonaj. Ky është një
nga mjeshtrit e fotografisë artistike. Ai jeton me fotografinë e “gjallë”.
Fotografia artistike është pjesa e përditshme e jetës së tij. Nuk ka shënim të
bukur pa fotografi. Më shumë flet fotografia, se shkrimi. Kur mongon fotografia,
shkrimi është i “thatë”, pa shije. Bota
më shumë i beson fotografisë se shënimit. Artistët e kanë më lehtë të krojnë
fotografi, por e kanë më vështirë të gjejnë “rast” për të fotografuar. Kush e do fotografinë, e do artin e
jetës. Nuk ka natyrë e pamje e pa ngjyra. E, Sadri Hadërgjonaj e ka këtë
“zanat” jete, i cili, jo vetëm se i sjellë të mira jete shpirtërore, por edhe e
ka hobi jete e pune. Jeton me
fotografinë artistike. Ai, duke dashur fotografinë, ka krijuar vepra e
“sende” të mira. Ka udhëtuar anë e kënd botës. Është bërë një udhëtar me ekskperienca më të ndryshme të punës së
tij. Ai njihet edhe përkthyes, madje autor i poezive. Por, thotë se shkruan repotazhe e shkrime tjera të
përditshmërisë sonë. Me atën kësaj “bote”, ai ka filluar njohë njerëz më të
shquar të jetës letrare. Thotë se, qysh në vitin 1957 e ka ble aparatin e
fotografisë. Dhe, jo vetëm kaq. Ai në fotografi sjellë diçka të veçantë. Nuk
është fotografia e tij e rëndomtë apo e
zakonshme, por fotografia e tij është e gjallë dhe e jashtëzakonshme. Aty sheh
një botë krejtësisht “tjetër” nga fotografitë tjera. Edhe krijuesit tjerë, duke
i shikuar fotografitë e Sadri Hadërgjonajt, frymëzohen të shkruajnë edhe vepra
letrare e artistike. Aty janë artikulimet e frymëzimet të poetëve, por edhe të
artistëve të artit piktural, madje edhe të dramaturgëve e të romaniserëve. Me
një fotografi, ai sjellë interesime të shumta tek njerëzit që e duan artin
fotografik. Kjo “punë” e artistit Sadri të bën për vete dhe për të tjerë. Ai,
fotografitë e tij i ka ekspozuar në shumë vende. Kudo që janë ekzpozuar, janë
pritur me interesim të madh. Kjo është ajo
bota e tij e rrallë magjike e
artit fotografik të tij. Pse jo? Artisti i madh e gjen artin dhe e pushton botën. Andaj, ditë më parë, në
ambientet e Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, është hapur
ekspozita me fotografi e fotografit Sadri Hadërgjonaj, me titullin “100
etnoportrete për 100-vjetorin e Pavarësisë së shtetit Shqiptar. Sali Bashota,
drejtor i Bibliotekës, tha se kjo ekspozitë do të jetë pjesë e programit të
Bibliotekës në rastin e shënimit të 100-vjetorit të Pavarësisë. “Këtë ekspozitë
e kemi dashur ta sjellim në ambientet e Bibliotekës Kombëtare edhe më herët,
por kemi vendosur që këtë ta bëjmë tani në rastin e shënimit të 100-vjetorit të
Pavarësisë së shtetit Shqiptar”, u shpreh ai. Agim Gjakova, krijues, e çmoi
lart talentin dhe stilin e fotografitë e S. Hadërgjonaj. Ai tha se Hadërgjonaj
është vërtet artist i fotografisë artistike dhe se në bazë të frymëzimit të
tij, i ka sjellë këto fotografi në mënyrën më të mirë të mundshme. Ndërsa,
Sadri Hadërgjonaj, autor, duke folur për të bukurën, tha se edhe vetë ambienti
i Bibliotekës, është një bukuri më vete.“Ky tempull përbëhet prej 99 kupolave,
kupola e 100-të është edhe përvjetori i Pavarësisë, por është edhe ky djalosh
me këtë abetare në dorë, i cili është libër i shenjtë, është Kurani dhe Bibla e
shqiptarëve. Unë asnjë fotografi që është këtu nuk e kam punuar vetë, nuk e kam
krijuar vetë, por këtë e ka krijuar natyra, ajo që më ka frymëzuar”. Pra,
Sadriu, si frymëzim e ka fëmijërinë dhe fshatin e tij të lindjes, Pobërgjen,
komuna e Deçanit. Ai është paraqitur në më se 28 ekspozita personale dhe
kolektive në vende të ndryshme të Kosovës, Ballkanit dhe në Shtetet Skandinave.
Kjo është ekspozita ishte e 30-ta e tij
me radhë personale e kolektive. Ka patur afro 20 vepra arti, duke filluar nga
fshati i tij e deri në Prishtinë, Skandinavi( (Finlandë, Suedi, Norvergji etj).
Sadriu është i lindur në Pobërgje, më 1940. Është djalë i parë i këtij fshati
që ka shkuar në shkollën e mesme. Është
themelues i “Arradhës së vëzhguesve” të atëhershëm dhe një
nga themeluesit e Klubit të Hendbollistëve të Deçanit. Katër vjet të
shkollimit fillor i ka kryer në Drenoc
të Deçanit, ndërsa katërë klasë të tjera i ka kryer në Deçan. Pasaj, ai
shkollën e mesme, Ekonominë, e ka mbaruar në Pejë. Fakultetin Ekonomik e ka
mbaruar në Sarajevë. Është redaktor i parë
i emisioneve në gjuhën shqipe në Radiotelevizionin e Sarajevës, më 1970.
Mandej, është një nga themeluesi e klubit
të shqiptarëve të Bosnjës e
Hercegovinës, më 1967, me emrin Klubi i Shqiptarëve të Bosnjës- Hercegovinës
“Bajram Curri”. Po
ashtu, në shkollën “Bane Shurbat” të Sarajevës, është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve. Paralelisht
me artin fotografike, mirret edhe me përkthimet nga shqipja në boshnjakisht të krijimtarive të
autorëve shqiptarë, nga Kadare , Agolli e deri te Beqir Musliu, Sabri Hamiti e
Fora Brovina. Në Ljubljanë ka përkthyer mbi 10 panorama poezish në përkthimin
ose rikëndimin. I ka përkthyer e botuar
afro 100 tregime nga shqipja në gjuhë të
huaj. Me radhë ka botuar ndonjë tekst
në gazeta pa ilustrim të
fotografive të tij. Ai në një bisedë rasti tha se, gazetarinë, figurativisht e
ka “grua”, ndërsa fotografinë e ka
dashnore, pa të cilën nuk mund të jetojë. Atij i intereson fotografija
kroniko-artistike e pornografisë sociale
të ngjareve skamnore. Motivet kryesor tek fotografia e Sadri Hadeërgjonaj
është Etnosi shqiptar. Sadri Hadërgjonaj ka shkruar tri apo katër poezi që ua
ka dedikuar dashurive e heroizmave të
njerëzve të nënqiellit, të
etnosit që e ka lindur me karakter edukativo- patriotik. Te
artisti Hadërgjonaj gjejmë shembullin e dashurisë për vendin e të parëve, për
bjeshkët e vërrinit, për qytetet e fshatrat e bukura kosovare. Por, në artin e
tij fotografik gjen edhe pejsazhin e luleborës dhe luleshtogës. Pra, ky artis i
madh, me fotografitë e tij na sjell nga lart e nga larg lule, gjelbrim, pamje
bukolike, gurë e shkëmbinj, gurgullima lumenjsh, mjeshtri, drugdhendjeje,
lojëra që natyra i posedon. Arti i tij sjell bukuritë e rralla, që nuk janë të
paprekur dhe janë “vende” përrallore dhe të virgjëra të jetës shqiptare. “Ai që
nuk ka art të bukur fotografie, nuk duhet të ekzistojë”, shton Sadri Hadërgjonaj.
Sepse, në ato pjesë të fotografisë së tij shihet qartë brenda ku është jeta,
dhembja dhe bukuria magjike e krejt universit tonë. Nëpërmjet ngjyrave të këtij
“zanati”, flasin ndjenjat, flasin qelizat e njeriut tonë, por flet edhe shpirti i njeriut tonë. Të gjitha këto janë
imazhe të shkrumbit e të prushit, në të cilët ishte djegur vendi i tij gjatë kohë së luftës, 1999. Kjo
jetë e artit të tij fotografik ishte me plot me lotë e vaj të njerëzve që
kërkonin të humburit e tyre, por kërkonin edhe varret e të pagjeturëve pa
“nishan” e pa gjurmë jete. Në këto fotografi shihen qartë ritmet e rimave
elegjiake të dhimbjes sonë. Ai, duke punuar si arstit, Sadri Hadërgjonajk iu ka
kthye sot portretve gazmore dhe kapjeve të tjera, të gjallëve. Me shkrepjet e
tij prej artisti, vazhduan ngulmimet e shënimeve fotrgrafike për kronikën e
shndërrimeve të ngadalta, por të “fota”e të sigurta të ecjes kosovare përpara.
Pse jo? Arti i bukur krijohet në
natyrë dhe nëse artisti ja arrin të kopjojë natyrën, pa modifikime të mëdha,
atëherë, ajo është art me plot kuptimin
e fjalës. Artisti e poeti e dashurojnë
shumë të bukurën, njëkohësisht e “duan” edhe të shëmtuarën. Shih nga kjo, ata
si artistë janë të pavdekshëm e të papërsëritshëm në përkushtime e tyre arti.
Pra, Sadri Hadërgjonaj e ka një botë më të veçantë se krijuesit tjerë të artit.
Ai, duke dashur artin fotografik, sikur edhe vetë e jeton jetën dhe bëhet poet, shkrimtar, madje edhe piktor e
artist më i mirë në jetë i dashuruar dhe i
përkushtuar në këtë “zanati” të jetës
e punës së tij. E, Sadriu Hadërgjonaj është i tëri artisti i artit fotografik.

Abetarja
Shtepia e kohes...
Vajza shqiptare...