Jahë Sadrija: Rilindasit dhe kuptimi i figurshëm në veprat romantike!

Veprat romantike i hapen letërsisë shqiptare, shtigje të reja drite, në rrugën e zhvillimit të pandërprerë.

Nga Jahë Sadrija

Letërsi shqipe është e shkruar ndër periudha të ndryshme dhe si e tillë edhe studiohet,  Së pari: Letërsia gojore, Letërsia e vjetër shqipe, Letërsia e Rilindjes, Letërsia e Realizmit,Letërsia Moderne dhe Letërsia Bashkohore shqipe. Çdo periudhë ngërthen në vete, figura të shumta patriotike e letrare, të njohura edhe nga stili i shkrimit, format e shkrimit dhe përmbajtja e veprës letrare. Eshtë e vështirë të studiohet cilado periudhë e

Shkrimit, pa u njohur paraprakisht me kushtet historike, politike, ekonomike e sociale të popullit tone, në kohën kur ka jetuar dhe vepruar, poeti apo shkrimtari.

Periudha e Rilindjes Kombëtare, ajo e Romantizmit shqiptarë, dallon nga periudhat tjera.  Në këtë periudhë, shkrimtarët dhe shoqëria shqiptare, duhej të zgjidhte disa detyra historike si: Të shpëtonte nga zgjedha e gjatë e sundimit osman, të fitonte pavarsinë kombëtare, të hynte në udhën e zhvillimit demokratik dhe ç’është më e rendësishmja t’ja kthenin dashurinë një pjese të madhe të popullit shqiptarë, që kishte braktisur atdheun, për tu kthyer sërish.

E tëra kjo u bë në mënyrën më figurative, më romantike, duke e bërë Shqipërinë ashtu siq e donin vetë romantikët e jo siç ishte realiteti.

Romantikët si: De Rada, Gavrill Dara, Çajupi, Naimi, Samiu, Asdreni, Poradeci, Shiroka etj. të cilët me krijimtarinë e tyre letrare ju përgjigjen me besnikëri kësaj detyre të shenjtë, për ta bërë Shqipërinë, të bukur, të ëmbël, të dashur, krenare e mbi të gjitha duke i dhënë një koloracion ngjyrash e formash më romantike për ta bërë, “Edhe natën ditë”.

Thjeshtësia e vargut tek poetët e Rilindjes Kombëtare, ishte sa e bukur aq edhe mahnitëse.  Bukuria e gjuhës, përmbajtja e qartë dhe porosia se si duhet atdheu, me përdorim të qëlluar figurash stilistike, janë vargje mjaft të kuptueshme, si për të vegjlit ashtu edhe për të rriturit. Kjo vërehet pothuajse në të gjitha poemat e kësaj periudhe.

Jeronim De Rada, duke e njohur mire realitetin e hidhur, ate të ndryshimeve klasore, në poemën e tij të famshme “Këngët e Milosaos”, me mjeshtri artistike dhe ideore, për ti bashkuar të dashurit , Rinën dhe Milosaon, që nuk i takonin të njëjtës shtresë klasore, e dërgon një tërmet të fuqishem në Shkodër, shkatrron dallimet klasore dhe mundëson martesën e të dashuruarëve.

Ndërsa, Naim Frashëri, më tepër se çdo poet tjetër i kohës së vet, u bë përfaqësuesi më I plotë i idealeve të, Lëvizjes kombëtare, solli dritë në Shqipëri, me poemën , “Bagëtia e Bujqësia”, e në veqanti me vj. “Fjalët e qiririt”.

Vend të rëndësishem në këtë periudhë rilindjeje kombëtare zë edhe poema e Mjedës, “Andrra e jetës”, në të cilën, me një mjeshtri të rrallë artistike gërshëtohen tri ngjyra jete.

Edhe, Çajupi me poemën, “Baba Tomori”, me motivin patriotik, zuri vendin e merituar për të mirën shqipëtare. Të pëlqyera, të lexuara dhe me vlerë artistike, letrare e kombëtare janë edhe veprat e , Filip Shirokës, Luigj Gurakuqit etj.

I bindur se për të trajtuar këtë temë të rendësishme të letërsisë sonë, do të duhej punë e gjatë dhe se në një artikull sikur ky i imi nuk mund të kënaq, por megjithatë e tëra ajo që unë mendoj, mund të përmblidhet me këtë fjali:

“ Veprat romantike i hapën letërsisë shqiptare, shtigje të reja drite, në rrugën e zhvillimit të pandërprerë”.