Kulturë
Demir Krasniqi: Vaji i bilbilit është vaji i atdheut
E diele, 05.02.2012, 06:59 PM
Nga folklori ynë :
VAJI I BILBILIT ËSHTË VAJI I ATDHEUT
Shkruan: Demir KRASNIQI
Gjatë epokës së Rilindjes Kombëtare Shqiptare , janë thurur e kënduar një varg këngësh me motive të fuqishme atdhedashurie , të cilat përmes figurave të ndryshme , metaforave dhe sinonimeve kanë shprehur pezmin e thellë të Atdheut të shqiptarëve nën okupimin dhe robërimin e errët të Perandorisë Osmane .
Në opusin e këngëve të këtilla, të cilave fatkeqësisht nuk iu dihen as autorët e vargjeve poetike e as kompozuesit e melodive të tyre , të gjitha vuajtjet , hallet dhe përjetimet e hidhura të Atdheut të robëruar ndër shekuj, si dhe dashurinë e madhe për liri, shprehen përmes sinonimit të Bilbilit .
Pra , në këngët e këtilla , gjithmonë kënga është vaji i Bilbilit , e vaji i Bilbilit është vaji i Atdheut .
Nga cikli i këtyre këngëve , kësaj radhe përzgjodhëm një këngë të vjetër popullore, të cilën me shumë ëndje e kanë këndua dhe e këndojnë edhe sot , shumë këngëtarë e rapsodë popullor gjithandej trojeve shqiptare , por që pak kush do ta ketë kuptuar se kjo këngë ka një tematikë shumë të fuqishme atdhedashurie . Madje , ka edhe shumë interpretues dhe dëgjues të kësaj kënge , të cilët mendojnë se kjo këngë i takon ciklit të “Këngëve ashikishte”!
Kjo këngë mbanë titullin “Në agim herët kur u çova “ dhe në vazhdim do ta analizojmë çdo varg të saj , ku do të bindemi se çfarë porosie në të vërtetë ka kjo këngë .
Bilbili (Atdheu) i okupuar nën kafaz të hekurt të robërisë , nuk mund të bëjë kurrë gjumë të rehatshëm dhe as të flejë gjatë tërë natës .
Ai , zgjohet herët që në agim, ku nga vuajtjet dhe malli për liri e ngulfat vaji dhe lotët në sy . Rrëketë e lotëve , të cilët i rrokullisen nëpër faqe , Bilbili i molisur nga pagjumësia , mendon se ato janë rigat e shiut ! Por, duke u këndellur dalëngadalë e sheh se këto rrëke nuk janë riga të shiut , por janë vet lotët e tij !
Në vargjet e strofës së dytë të kësaj kënge , gjeniu krijues popullor , përmes figurave shumë të fuqishme , na e përshkruan zemrën e Bilbilit ( pra zemrën e Atdheut), e cila ka zënë ndryshk nga okupimi dhe robërimi shumëshekullor , për çka Bilbili i ka humbur shpresat në tërësi dhe nuk mendon se për te do të zbardhë drita , as dielli !
Nga këto brenga dhe nostalgji kaq të mëdha , Bilbili (Atdheu ) vajton pa u ndal , por që fatkeqësisht , nuk ia qanë hallin askush ?!
Në vargjet e strofës së tretë të kësaj kënge , Bilbili (Atdheu ) , qanë e vajton për fushat dhe malet e vendit të vet, sepse aty ka lindur , aty donë të jetojë i lirë edhe po qe se nuk do të ketë as dushk, as bari !... Aty do të vdes dhe në asnjë mënyrë nuk do të pranonte që ta braktisë vendin e vet dhe ta lë të shkretë !
Bilbili (Atdheu) pastaj vazhdon që përmes këngës , t’iu lëshojë kushtrim bijve dhe bijave të tij – trimave dhe trimëreshave , që të luftojnë për të shtrenjtën liri , nga se vetëm atëherë do të jetojnë të lumtur dhe të gëzuar . Vetëm në Atdheun e lirë – zemra do të rrahë gëzueshëm , kënga do të jehojë e lirë dhe pushimi do të bëhet i rehatshëm !
Zemra e Bilbilit (Atdheut) , nuk ndalet së rrahuri fuqishëm , duke kërkuar gjithnjë që të lirohet nga robëria ! Zemra ( Atdheu ) kërkon gjithnjë lirinë , që të bisedojë lirshëm dhe të këndoj lirshëm në gjuhën e vet amtare , pa u përgjuar dhe përndjekur nga askush !
Në përfundim të këngës , gjeniu krijues popullor , ia ndërron ritmin dhe melodinë këngës , duke e pyetur Bilbilin (Atdheun ), se përse ai këndon edhe kur është në therë (robëri) , edhe pse sytë e tij nuk terën kurrë nga lotët ?!
Pastaj , e përfundon këngën duke e pyetur Bilbilin (Atdheun ) , se a e ka kund ndonjë shpresë se do të na këndojë ndonjëherë në pranverë ? Pra , a shpreson se do të na vjen ndonjëherë liria dhe do të këndojmë edhe ne si gjithë bota të lirë dhe të gëzuar ?!
Në vazhdim, po ju sjellim komplet origjinalin e vargjeve të kësaj kënge dhe do të bindemi për porosinë e saj kaq të fuqishme :
N’ AGIM HERËT KUR U ÇOVA
Oh, n’ agim , o , herët , kur u çova ,
Oh, mu përga se binte shi !
Çova kryet e shikova –
Ata ishin lotët e mi !
Aman, aman,
Ata ishin lotët e mi !
Oh, zemra ime ndryshk , o, ka zan –e ,
Oh, nuk do t’ shoh ma dritë , as diell !
Nji bylbyl , more , qi po vajton –e -
S’ ia din kush hallin e tij !
Aman, aman,
S’ ia din kush hallin e tij !
Oh, bylbyli e vajton çerdhen e vet ,
Oh, mu n’ at pyll ku ka le s’ pari !
S’ don me e lanë shkret vendin e vet –e ,
Po mos pastë aty dushk as bari !
Aman, aman,
Po mos pastë aty dushk , as bari !
Oh, aty asht gëzimi i ri –e ,
Oh, bini trima , o, përgjithmonë !
Për me dvetë a jeton n’ liri – e ,
Aty zemra i pushon !
Aman, aman,
Aty zemra i pushon !
Oh, mori zemër , je hyqmet –e ,
Oh, gjithë po lypë , ti , me u lirue !
Zemra e don gjuhën e vet – e ,
Me kanë t’ lirë me bisedue !
Aman, aman,
Me kanë t’ lirë me bisedue !
-II- Ndërrohet ritmi dhe melodia :
Ani , ç’ ki bylbyl qi knon n’ atë therrë –
Sytë e tu kurrë pa t’u terë ?!
Ani , a e kije kund ndo’ i shpresë ,
Qi na knon najherë n’ pranverë ,
Ah, najherë n’ pranverë ?!
***** Mblodhi , shënoi dhe analizoi : Demir Krasniqi – Gjilan , Shkurt 2012.