Kulturë

Demir Krasniqi: Kushtëzimi moral i femrës shqiptare në këngët tona popullore

E shtune, 18.06.2011, 08:04 PM

Nga folklori ynë :

KUSHTËZIMI MORAL I FEMRËS SHQIPTARE NË KËNGËT TONA POPULLORE

Shkruan: Demir KRASNIQI

Diskriminimi , shtypja dhe përbuzja deri në skajshmëri ndaj femrës shqiptare , në veçanti asaj fshatare ka vazhduar pa u penguar gjatë shekujve të zi të historisë sonë kombëtare . Elementi kyç i të gjitha këtyre abuzimeve , në vazhdimësi ka qenë gjendja e rëndë ekonomike dhe pozita e mjerueshme e femrës shqiptare në shoqëri .

Pa dyshim se njëra ndër shkallët më të rënda të abuzimeve dhe diskriminimeve ndaj femrës shqiptare , ka qenë kushtëzimi i saj moral që është ushtruar nga shtresat më të pasura duke shfrytëzuar gjithnjë varfërinë ekonomike të saj .

Viktimat më të shpeshta të këtyre abuzimeve dhe kushtëzimeve morale , kanë qenë femrat fshatare , të cilat kanë jetuar nën kushte shumë të rënda nëpër trevat e largëta malore , ku nuk i kanë gëzuar as kushtet elementare për një jetë normale dhe në vendet ku shkollimi për femrën shqiptare ishte “mollë e ndaluar”!

Lidhur me këto kushte të rënda të jetës , një proverb popullor shqiptar thotë:

“Skamja është derë hekuri dhe nevoja të çon në derë të hasmit “!

Motivi i diskriminimit dhe kushtëzimit moral ndaj femrës shqiptare , nuk ka ngelur pa u përfshi edhe në krijimtarinë tonë popullore , ku lidhur me këtë temë janë thurë e këndua një varg këngësh popullore, të cilat në mënyrë besnike i përshkruajnë këto ngjarje tragjike dhe të tmerrshme .

Nga cikli i këtyre këngëve , kësaj radhe morëm për trajtim dhe ilustrim një këngë shumë të veçantë dhe shumë të vjetër , përmes vargjeve të së cilës më së miri do të mësojmë për metodat më perfide të kushtëzimit moral të një femre të varfër fshatare nga ana e një mullisi të thjeshtë e të pa shpirt , i cili e shfrytëzon pozitën e vet për ta nënshtruar, poshtëruar dhe shfrytëzuar moralisht një femër të shkretë , të varfër e të vuajtur fshatare .

Nuk janë të largëta kohërat kur banorët shqiptarë të viseve kodrinore – malore jetonin nën kushte shumë të rënda ekonomike , ku nuk mund ta siguronin ushqimin familjarë më shumë se sa për tre muaj ditë të vitit kalendarik dhe atë duke kultivuar drithërat e llojit : tërshërë , thekër, elb, misër , por jo edhe grurë , nga se në ato treva nuk mund të bëhej gruri .

Kështu që banorët e fshatrave rurale e kishin mall që ta kërkojnë dhe ta shijojnë një kafshatë buke prej grurit !

Sipas zakoneve dhe traditave , banorët e fshatrave të largëta malore kishin mundësi që bukën e grurit ta kërkojnë dhe ta shijojnë vetëm gjatë ndonjë feste fetare, dasmave , apo në rastet kur vinin së pari bijat e shtëpisë, të cilat sipas traditës sillnin me veti kuleç të grytë të gatuar prej miellit të grurit .

Një kësi rasti , na e përshkruan kënga të cilën e kemi marrë në trajtim . Kjo ngjarje e tmerrshme dhe e turpshme zhvillohet në mes të një gruaje malësore dhe të një mullisi të fshatit .

Malësorja e vuajtur dhe e varfër , mezi kishte arritur që ta siguronte një strajcë drithë gruri , të cilin duhej ta bluante në mulli dhe t’ua kërkonte fëmijëve e familjarëve të vet një kafshatë buke prej grurit , me rastin e një feste fetare që zakonisht netët e festave të tilla quheshin :”Natë e Madhe”.

Malësorja e ngarkon në shpinë atë strajcë me grurë dhe duke shkalluar këmbë nëpër terrene të vështira malore , ia mësynë mullirit për t’ a bluar atë drithë .

Kur arrin te mulliri e lodhur dhe e rraskapitur nga barra në shpinë , i drejtohet mullisit me lutje që t’ia bluaj sa më shpejtë atë strajcë gruri , në mënyrë që të kthehet në shtëpi sa më shpejtë dhe t’ua gatuaj bukën fëmijëve për Natën e Madhe !

Mullisi i pa shpirt , i pa cipë në sy dhe i pa moral njerëzor , filloi t’i vardisej malësores duke e kushtëzuar bluarjen e drithit të saj me shpërblime morale !

Malësorja e pa fuqishme , mundohet që t’ iu rezistojë kërkesave amorale të mullisit , duke pranuar që t’ia dhurojë nga pjesë të bukurive të trupit të saj që nga falja e syrit , faqes , belit ... por më kot , nga se mullisi nuk ngopej vetëm me kaq !

Malësorja , duke e parë këmbëngulësinë e mullisit , duke e parë se do të ngelet pa e bluar grurin dhe duke e parë se fëmijët e saj do të ngelen pa bukë mu në festën e Natës së Madhe , përkundër dëshirës dhe vullnetit të saj , detyrohet që të viktimizohet dhe t’i dorëzohet e tëra mullisit!

Në vazhdim , po ju sjellim në origjinalë tekstin dhe vargjet e kësaj kënge , e cila mbanë titullin:”Ore Mullinxhi “ dhe do të bindeni edhe ju se çfarë porosie na sjell kjo këngë e cila deri vonë vazhdimisht transmetohej në etër përmes valëve të Radio Prishtinës :

ORE MULLINXHI

Vasha:

Ore , mullinxhi ,

Ore, mullinxhi ,

Synin po ta fali ,

Sonte Natë e Madhe –

Blujma grunin mue !

Mullinxhiu:

Mejhane , bre ,

Synin nuk ta due ,

Gurit s’po i vjen uj-e ,

Grunin s’mun ta bluj –e !

Vasha:

Ore , mullinxhi ,

Faqet po t’i fali ,

Sonte Natë e Madhe ,

Blujma grunin mue !

Mullinxhiu:

Mejhane , bre ,

Faqet nuk t’ i due ,

Gurit s’po i vjen uj-e,

Grunin s’ mun ta bluj-e !

Vasha:

Ore, mullinxhi ,

Ore , mullinxhi ,

Belin po ta fali ,

Sonte Natë e Madhe ,

Blujma grunin mue !

Mullinxhiu:

Mejhane, bre ,

Belin nuk ta due ,

Gurit s’ po i vjen uj-e ,

Grunin s’ mun ta bluj-e !

Vasha:

Ore, mullinxhi ,

Ore , mullinxhi ,

Krejt e jotja jam –e ,

Sonte Natë e Madhe ,

Blujma grunin mue !

Mullinxhiu:

Mejhane , bre ,

Mejhane, bre ,

Krejt e jemja je – e ,

Gurit po i vjen uj-e ,

Grunin po ta bluj-e !

Po të njëjtën këngë , me të njëjtën tematikë dhe porosi do ta gjejmë të kënduar në një variant tjetër tekstual dhe melodik .

Për dallim nga varianti i parë i kësaj kënge, ku këndohet për kushtëzimin moral të një femre malësore , në variantin e dytë , na paraqitet një vajzë e re dhe shumë e varfër fshatare , të cilën në mungesë të vëllezërve dhe në pafuqi të prindërve të moshuar , detyrohet që të shkojë vet në mulli për të bluar grurin dhe për të siguruar miellin për gatesë të bukës për Natën e Madhe .

Edhe këtë vajzë të re , mullisi e kushtëzon moralisht dhe nuk pranon që t’ia bluaj grurin pa nënshtrimin e saj moral !

Pas mullirit , vajza e re dhe e varfër, e cila nuk kishte rroba të reja për t’i veshur për festën e madhe fetare , detyrohet që të shkojë tek shitësi (dugajxhiu) për të blerë rroba. Mirëpo, edhe shitësi ia kushtëzon blerjen e rrobave të reja me shpërblime amoraliteti !

Me që vajza e re , nuk kishte në shtëpi miell të grurit për të gatuar bukë për festën e Madhe Fetare , vendosë që t’ a sprovojë fatin tek një furrtarë buke , me shpresë se ai do t’ i del në ndihmë dhe do t’ i japë bukë për t’ua çua prindërve për nderë të asaj feste !

Po sa shkon tek furra dhe i drejtohet furrtarit me kërkesën e saj , edhe aty e pret i njëjti fat , nga se edhe furrtari e kushtëzon vajzën me shfrytëzim moral , për t’ia dhënë bukën të cilën vajza po e kërkonte !

Ja , në vazhdim teksti integral i variantit të kësaj kënge , po me të njëjtin titull:

O MULLINXHI

Vasha:

O, mullinxhi , aman, aman,

Ti, o djalë i ri –e ,

M’ ka çu’ nana , m’ ka çu’ baba ,

Për me blu’ te ti – e !

Mullinxhiu:

Oj, vashë e re , aman, aman ,

Shka po du’ me t’ than –e ,

Guri nuk ka ujë, aman, aman ,

Grunin s’mun ta bluj-e !