Demir Krasniqi: Kushtëzimi moral i femrës shqiptare në këngët tona popullore

Nga folklori ynë :

 

KUSHTËZIMI MORAL I FEMRËS SHQIPTARE NË KËNGËT TONA POPULLORE

 

Shkruan: Demir KRASNIQI

 

Diskriminimi , shtypja dhe përbuzja deri në skajshmëri ndaj femrës shqiptare , në veçanti asaj fshatare ka vazhduar pa u penguar gjatë shekujve të zi të historisë sonë kombëtare . Elementi kyç i të gjitha këtyre abuzimeve , në vazhdimësi ka qenë gjendja e rëndë ekonomike dhe pozita e mjerueshme e femrës shqiptare në shoqëri .

            Pa dyshim se njëra ndër shkallët më të rënda të abuzimeve dhe diskriminimeve ndaj femrës shqiptare , ka qenë kushtëzimi i saj moral që është ushtruar nga shtresat më të pasura duke shfrytëzuar gjithnjë varfërinë ekonomike të saj .

            Viktimat më të shpeshta të këtyre abuzimeve dhe kushtëzimeve morale ,  kanë qenë femrat fshatare , të cilat kanë jetuar nën kushte shumë të rënda nëpër trevat e largëta malore , ku nuk i kanë gëzuar as kushtet elementare për një jetë normale dhe në vendet ku shkollimi për femrën shqiptare ishte “mollë e ndaluar”!

            Lidhur me këto kushte të rënda të jetës , një proverb popullor shqiptar thotë:

            “Skamja është derë hekuri dhe nevoja të çon në derë të hasmit “!

            Motivi i diskriminimit dhe kushtëzimit moral ndaj femrës shqiptare , nuk ka ngelur pa u përfshi edhe në krijimtarinë tonë popullore , ku lidhur me këtë temë janë thurë e këndua një varg këngësh popullore, të cilat në mënyrë besnike i përshkruajnë këto ngjarje  tragjike dhe të tmerrshme .

            Nga cikli i këtyre këngëve , kësaj radhe morëm për trajtim dhe ilustrim një këngë shumë të veçantë dhe shumë të vjetër , përmes vargjeve të së cilës më së miri do të mësojmë për metodat më perfide të kushtëzimit moral të një femre të varfër fshatare nga ana e një mullisi të thjeshtë e të pa shpirt , i cili e shfrytëzon pozitën e vet për ta nënshtruar,  poshtëruar dhe shfrytëzuar moralisht një femër të shkretë , të varfër e të vuajtur  fshatare .

            Nuk janë të largëta kohërat kur banorët shqiptarë të viseve kodrinore – malore jetonin nën kushte shumë të rënda ekonomike , ku nuk mund ta siguronin ushqimin familjarë më shumë se sa për tre muaj ditë të vitit kalendarik dhe atë duke kultivuar drithërat e llojit : tërshërë , thekër, elb, misër , por jo edhe grurë , nga se në ato treva nuk mund të bëhej gruri .

            Kështu që banorët e fshatrave rurale e kishin mall që ta kërkojnë dhe ta shijojnë një kafshatë buke prej grurit !

            Sipas zakoneve dhe traditave , banorët e fshatrave të largëta malore kishin mundësi që bukën e grurit ta kërkojnë dhe ta shijojnë vetëm gjatë ndonjë feste fetare, dasmave , apo në rastet kur vinin së pari bijat e shtëpisë, të cilat sipas traditës sillnin me veti kuleç të  grytë të gatuar prej miellit të grurit .

            Një kësi rasti , na e përshkruan kënga të cilën e kemi marrë në trajtim . Kjo ngjarje e tmerrshme dhe e turpshme zhvillohet në mes të një gruaje malësore dhe të një mullisi të fshatit .

            Malësorja e vuajtur dhe e varfër , mezi kishte arritur që ta siguronte një strajcë drithë gruri , të cilin duhej ta bluante në mulli dhe t’ua kërkonte fëmijëve e familjarëve të vet  një kafshatë buke prej grurit , me rastin e një feste fetare që zakonisht netët e festave të tilla quheshin :”Natë e Madhe”.

            Malësorja e ngarkon në shpinë atë strajcë me grurë dhe duke shkalluar këmbë nëpër terrene të vështira malore , ia mësynë mullirit për t’ a  bluar atë drithë .

            Kur arrin te mulliri e lodhur dhe e rraskapitur nga barra në shpinë , i drejtohet mullisit me lutje që t’ia bluaj sa më shpejtë atë strajcë gruri , në mënyrë që të kthehet në shtëpi sa më shpejtë dhe t’ua gatuaj bukën fëmijëve për Natën e Madhe !

            Mullisi i pa shpirt , i pa cipë në sy dhe i pa moral njerëzor , filloi t’i vardisej malësores duke e kushtëzuar bluarjen e drithit të saj me shpërblime morale !

            Malësorja e pa fuqishme , mundohet që t’ iu  rezistojë kërkesave amorale të mullisit , duke pranuar që t’ia dhurojë nga pjesë të bukurive të trupit të saj  që  nga falja e syrit , faqes , belit ... por më kot , nga se mullisi nuk ngopej vetëm me kaq !

            Malësorja , duke e parë këmbëngulësinë e mullisit , duke e parë se do të ngelet pa e bluar grurin dhe duke e parë se fëmijët e saj do të ngelen pa bukë mu në festën e Natës së Madhe , përkundër dëshirës dhe vullnetit të saj , detyrohet që të viktimizohet dhe t’i dorëzohet e tëra mullisit!

            Në vazhdim , po ju sjellim në origjinalë tekstin dhe vargjet e kësaj kënge , e cila mbanë titullin:”Ore Mullinxhi “ dhe do të bindeni edhe ju se çfarë porosie na sjell kjo këngë e cila deri vonë vazhdimisht transmetohej në etër përmes valëve të Radio Prishtinës :

           

            ORE MULLINXHI

 

Vasha:

 

Ore , mullinxhi ,

Ore, mullinxhi ,

Synin po ta fali ,

Sonte Natë e Madhe –

Blujma grunin mue !

 

Mullinxhiu:

 

Mejhane , bre ,

Mejhane , bre ,

Synin nuk ta due ,

Gurit s’po i vjen uj-e ,

Grunin s’mun ta bluj –e !

 

Vasha:

 

Ore , mullinxhi ,

Ore , mullinxhi ,

Faqet po t’i fali ,

Sonte Natë e Madhe ,

Blujma grunin mue !

 

Mullinxhiu:

 

Mejhane , bre ,

Mejhane , bre ,

Faqet nuk t’ i  due ,

Gurit s’po i vjen uj-e,

Grunin s’ mun ta bluj-e !

 

Vasha:

 

Ore, mullinxhi ,

Ore , mullinxhi ,

Belin po ta fali ,

Sonte Natë e Madhe ,

Blujma grunin mue !

 

Mullinxhiu:

 

Mejhane, bre ,

Mejhane, bre ,

Belin nuk ta due ,

Gurit s’ po i vjen uj-e ,

Grunin s’ mun ta bluj-e !

 

Vasha:

 

Ore, mullinxhi ,

Ore , mullinxhi ,

Krejt e jotja jam –e ,

Sonte Natë e Madhe ,

Blujma grunin mue !

 

Mullinxhiu:

 

Mejhane , bre ,

Mejhane, bre ,

Krejt e jemja je – e ,

Gurit po i vjen uj-e ,

Grunin po ta bluj-e !

 

            Po të njëjtën këngë , me të njëjtën tematikë dhe porosi do ta gjejmë të kënduar në një variant tjetër tekstual dhe melodik .

            Për dallim nga varianti i parë i kësaj kënge, ku këndohet për kushtëzimin moral të një femre malësore , në variantin e dytë , na paraqitet një vajzë e re dhe shumë e varfër fshatare , të cilën në mungesë të vëllezërve dhe në pafuqi të prindërve të moshuar , detyrohet që të shkojë vet në mulli për të bluar grurin dhe për të siguruar miellin për gatesë të bukës për Natën e Madhe .

            Edhe këtë vajzë të re , mullisi e kushtëzon moralisht dhe nuk pranon që t’ia bluaj grurin pa nënshtrimin e saj moral !

           Pas mullirit , vajza e re dhe e varfër, e cila nuk kishte rroba të reja për t’i veshur për festën e madhe fetare , detyrohet që të shkojë tek shitësi (dugajxhiu) për të blerë rroba. Mirëpo, edhe shitësi ia kushtëzon blerjen e rrobave të reja me shpërblime amoraliteti !

            Me që vajza e re , nuk kishte në shtëpi miell të grurit për të gatuar bukë për festën e Madhe Fetare , vendosë që t’ a sprovojë fatin tek një furrtarë buke , me shpresë se ai do t’ i del në ndihmë dhe do t’ i  japë bukë për t’ua çua prindërve për nderë të asaj feste !

            Po sa shkon tek furra dhe i drejtohet furrtarit me kërkesën e saj , edhe aty e pret i njëjti fat , nga se edhe furrtari e kushtëzon vajzën me shfrytëzim moral , për t’ia dhënë bukën të cilën vajza po e kërkonte !

            Ja , në vazhdim teksti integral i variantit të kësaj kënge , po me të njëjtin titull:

 

            O MULLINXHI

 

Vasha:

 

O, mullinxhi , aman, aman,

Ti, o djalë i ri –e ,

M’ ka çu’  nana , m’ ka çu’  baba ,

Për me blu’  te ti – e !

 

Mullinxhiu:

 

Oj, vashë e re , aman, aman ,

Shka po du’ me t’ than –e ,

Guri nuk ka ujë, aman, aman ,

Grunin s’mun ta bluj-e !

 

Vasha:

 

O, dugajxhi , aman, aman,

Ti , o djalë i ri –e ,

M’ ka çu’ nana , m’ ka çu’ baba ,

Për me ble te ti –e !

 

Dugajxhiu:

 

Oj, vashë e re , aman, aman,

Shka po du’  me t’ than-e ;

Tesha t’ bukra , hej aman, aman,

Unë për ty nuk kam –e !

 

Vasha:

 

O, furrinxhi , aman, aman,

Ti, o djalë i ri – e ,

M’ ka çu’ nana , m’ ka çu’ baba ,

Bukë me ble te ti – e !

 

Furrinxhiu:

 

Oj, vashë e re , aman, aman,

Shka po du’  me t’ than-e ;

Bukë të bardhë , të mirë, aman, aman,

Unë për ty nuk kam –e !

 

*****

 

Mblodhi dhe shënoi :

Demir KRASNIQI

Gjilan, Qershor 2011.