Kulturë
Bajram Qerimi: Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe - M
E diele, 03.10.2010, 02:10 PM
Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe
Nga Bajram Qerimi
M
MAC
IA BËN MAC dikujt dikush fr.fol.,iron.- e mashtron, e gënjen keq dikush dikë, ia hedh, ia pu-non, ia lag (shumë keq) dikush dikujt, e mashtron, e gënjen sy ndër sy dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: ia përzien me bakër dikujt dikush
MAC/E-JA shm. MACE-T
BËHET MACE (një femër) fr.fol.,id.- dobësohet shumë, pa masë (një femër), tretet e thahet, thahet e teret dikush. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin : bëhet asht e zhëngë dikush
I BËHET MACE diçka dikujt fr.fol.,id.- e lakmon, e dëshiron shumë për ta ngrënë diçka (gruaja shtatzënë) . (UÇ-3/71 f. 198). S. shih sin: i digjet buza dikujt për diçka
S’ BËN MACJA MULLAR fr.proverb.- mos prit punë a përfundime të mira nga një njeri i pazoti, s’ të zgjidh dot gjë një njeri i paaftë. (FGJSSH f. 1180).
BIE SI MACJA NË KËMBË dikush fr.fol., meton.- u shpëton situatave të vështira e del gjithnjë i i pathyer, i pamposhtur. (NMUS-SHPK f. 195). S. shih sin: nuk lidhet për të gjallë dikush
I BIE MACES ME LUGË dikush fr.fol., iron.- është shumë i vogël në moshë dikush, është ende fëmijë dikush, është i papjekur dikush, bën veprime prej çilimiu dikush. (ART f. 213,FGJSSH f. 1018, 1043). S. shih sin: nuk i ka plasur arpallëku dikujt
NUK BIE MACJA NË KURRIZ fr. fol.,meton.-nuk mposhtet, nuk mundet dot (fare) dikush, nuk pranon të jetë i mundur, i mposhtur dikush. (IBME-OP f. 154). S. shih sin: nuk lidhet për të gjallë dikush
Ç’ TË HA MACJA GJALPËT me mua fr.fol.,meton.- ç’ kërkon nga unë? (HXH-2/
Ç’ LEN PREJ MACES GJUAN MINJ fr.proverb.,iron.- fëmija ndjek rrugën e prindit, fëmija i trashëgon cilësitë (veset) kryesore të prindit, si është prindi ashtu është edhe fëmija. (FGJSSH f. 1043, 1134, 1492). S. ç’ pjell macja gjuan minj; çka bën macja e ha miun
Ç’ PJELL MACJA GJUAN MINJ fr.proverb.,iron.- fëmija ndjek rrugën e prindit, fëmija i trashëgon cilësitë (veset) kryesore të prindit,si është prindi ashtu është edhe fëmija. (FGJSSH f. 1043, 1134, 1492). S. shih sin: ç’ len prej maces gjuan minj
ÇKA BËN MACJA E HA MIUN fr.proverb., iron.- fëmija ndjek rrugën e prindit, fëmija i trashëgon cilësitë (veset) kryesore të prindit,si është prindi ashtu është edhe fëmija. (SHAGEC-BY f. 173). ). S. shih sin: ç’ len prej maces gjuan minj
E DO SI MACJA CIRONKËN dikë a diçka dikush fr.fol.,ftill.,krah.- e do shumë, së tepërmi dikë a diçka dikush, e do me tërë qenien dikë a diçka dikush, i pëlqen shumë, tepër dikush a diçka dikujt. (NMUS-SHPK f. 249). S. shih sin : e do me ashk dikë a diçka dikush
E DO SI MACJA CIRUAN dikë a diçka dikush fr.fol.,ftill.,krah.- e do shumë, së tepërmi dikë a diçka dikush, e do me tërë qenien dikë a diçka dikush, i pëlqen shumë, tepër dikush a diçka dikujt. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin : e do me ashk dikë a diçka dikush
E DO SI MACJA PESHKUN dikë a diçka dikush fr.fol.,ftill.,krah.- e do shumë, së tepërmi dikë a diçka dikush, e do me tërë qenien dikë a diçka dikush, i pëlqen shumë, tepër dikush a diçka dikujt. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin : e do me ashk dikë a diçka dikush
DO MACJA UTHULL fr.fol.,iron.- do, kërkon diçka që nuk i takon dikush (sepse nuk e meriton, nuk i përshtatet ose është ende i vogël). (NMUS-SHPK f. 195).S.do dhe Muçoja kafe
DY MACE MUNDIN NJË ARI (NJË LUAN, NJË QEN) fr.proverb.- dy të dobët e mundin, e mposhtin një të fortë, një të fuqishëm. (FGJSSH f. 1043, 1181).
ËSHTË PËR TË FJETUR BASHKË MACJA ME MIUN fr.fol.,meton.-thuhet për një natë dimri kur bën shumë ftohtë, shumë acar. (AVSU-SHFMGJ-III f. 148). S. është për të fjetur bashkë ujku me dhinë
ËSHTË NJË MACE (një femër) fr.fol., ftill.-është e egër dhe grindavece (një femër), çirret e bërtet kur flet (një femër), është grifshë (një femër). (FGJSSH f. 1043). S. është nepërkë me dy kokë (një femër)
ËSHTË SI MACJA NË MULLËZ dikush fr.fol.,ftill.,krah.- është i mërzitshëm dikush, të ngjitet pas e nuk të shqitet, nuk të ndahet fare dikush. (PETZE-TRO-I f. 198). S. shih sin: është dergjë e rëndë dikush
NUK ËSHTË MACE QË TË GËRRITHË SI TA NGUCËSH dikush fr. proverb.- është i përmbajtur dikush, është gjakftohtë e i durueshëm dikush.-Partia nuk është mace që të gërrithë si ta ngucësh. Ajo është si deti. Ngadalë e qetë, por fuqishëm e me themel. (DD te: JR nr. 5/
ËSHTË SI MACJA QIBARE dikush fr.fol.,iron.-zgjedh shumë në të ngrënë dikush. (NMUS-SHPK f. 196). S. shih sin : ha bukë si nuse dikush
FEJOHEN SI MACJA NË THES fr.fol., ftill.,krah.- fejohen pa e parë a pa e njohur njëri-tjetrin. (HËPA-K f. 210).
E FLAK SI MACJA KOTELEN dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.-nuk kujdeset, nuk interesohet më a sa duhet për dikë a diçka dikush, e lë jashtë kujdesit, interesit, vëmendjes dikë a diçka dikush, nuk i jep, nuk i kushton rëndësi , kujdes, interes, vëmendje më a sa duhet dikujt a diçkaje dikush, e lindiris,e braktis dikë a diçka dikush. (HXH-2/
E FLAK SI MACE TË NGORDHUR dikë a diçka dikush fr.fol., iron.- nuk kujdeset, nuk interesohet më a fare për dikë a diçka dikush, e lindiris, e braktis fare dikë a diçka dikush. (NMUS-SHPK f. 195). S. shih sin : e hedh (m, pas) anash dikë a diçka dikush
FLE MACJA ME MIUN fr.fol., meton.- bën shumë ftohtë e ngricë. (NMUS-SHPK f. 195). S. shih sin : bën acar
S’ E HA AS MACJA (një ushqim etj). fr.fol.,iron.- nuk e ha askush (një ushqim etj.), është fare i pashije, i palezet (një ushqim etj.). (FGJSSH f. 637). S.shih sin : nuk e ha as derri (një ushqim etj).
NUK I HA MACJA CIRONKAT fr. proverb.,iron.-shtiret, hiqet dikush sikur nuk i pëlqen diçka (diçka që i pëlqen shumë), sikur nuk e do, sikur nuk e dëshiron, sikur nuk e lakmon diçka , që, në të vërtetë, e do, e dëshiron, e lakmon shumë, së tepërmi. (FGJSSH f. 1043).S. shih sin: arushës nuk ia kënda mollat
HA SI MACJA NË KUSI dikush fr.fol.,krah.- ha shpejt e shpejt (pothuaj pa e përtypur mirë kafshatën) dikush, ha duke u ngutur shumë dikush, ha shpejt e me rrëmbim dikush, ha si i babëzitur, si i zijosur, si llupës i madh dikush. (NMUS-SHPK f. 196). S. shih sin : ha bukë me grushte barkut dikush
*IA HA MACJA PËRSHESHIN dikujt fr.fol.,iron.- është shumë i ngathët, i paaftë, i pashkathët dikush, është fare i pazoti, qyqar dikush, nuk e ke për asnjë punë dikë. (FGJSSH f. 1043).- Mua më pëlqen të jem i sinqertë dhe ja ku po ta them copë se kjo botë u plak, se njerëzit çdo ditë bëhen më të padurueshëm dhe se, po qe i ngathët, ta ha macja përsheshin. (ZIÇE-TZ f. 340). S.shih sin: nuk e ka arën hambar dikush; nuk e ke për asgjë dikë
S’ E HARRON MACJA MIUN fr.fol., meton.- nuk e heq dorë nga një ves a zakon i keq dikush . (HXH-2/
IKU MACJA, LOZIN MINJTË fr. proverb.- pa mbikëqyrje, çdo gjë, çdo veprim, çdo gjendje del jashtë kontrollit. (FGJSSH f. 1043).
HYJNË MACJA E KUCA dikudh fr.fol.,iron.- hyjnë të gjithë, hyjnë gjithfarë robi diku. (BQ-DSH). S. shih sin: hyjnë i murrëm e i currëm diku
KAPARDISET SI MAÇOKU NË THEKËR dikush fr.fol.,dtill.,krah.,iron.- mbahet shumë më të madh dikush, kacagjelohet, krekoset së tepërmi dikush. (FGJSSH f. 606, 787, 1043). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin: nuk preket me asgjë dikush
I KAPET SI MACJA NË STRAJCË dikujt dikush fr.fol.,iron.- i qepet dikujt dikush, e ndjek dikush dikë vazhdimisht (gjithnjë), i ngjitet nga pas e nuk i ndahet fare dikujt dikush, i qepet me ngulm dikujt dikush . (AVSU-SHPMGJ f. 92). S. shih sin : i ngjitet si bagla për këmbe dikujt dikush
KREKOSET SI MAÇOKU NË THEKËR dikush fr.fol.,iron.- mbahet shumë më të madh dikush, kacagjelohet, krekoset së tepërmi dikush. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
KU DI MACJA Ç’ ËSHTË PILAFI ! fr. proverb.,iron.- nuk është në gjendje vlerësojë, të çmojë atë që është me të vërtetë e mirë dhe me vlerë dikush, nuk ka fare njohuri, dituri (nga përvoja) për diçka dikush, nuk merr erë fare nga diçka dikush. (PAVHA-LI f. 99).S.shih sin: ku di derri këmborë! ku di derri këmborën!
KUR MACJA IA NDIEN ERËN MISHIT, NUK I MERR ERË BUKËS fr.pro-verb.- kur ke mundësi ta marrësh më të mirën, nuk të shkon mendja për atë që është e rëndomtë, e zakonshme. (GRH-KO-I f. 204).
KUR ZIHEN MACET, BËJNË HORË MINJTË fr.proverb. (BETA-SITA-TIR f. 231).
LAHET MACJA fr.fol.,id.- e lëpin tru-pin me gjuhë (macja). (FGJSSH f. 936).
E LAKMON SI MACJA CIRUAN (PESHKUN) diçka dikush fr.fol.,ftill.,krah.- e do, e dëshiron, e lektis, e pëlqen, e lakmon shumë, tej mase diçka (për të bërë, për ta pasur a për ta ngrënë) dikush. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin : i digjet buza dikujt për diçka
E LIDH MACEN KUR HA BUKË dikush fr.fol.,iron.- është shumë kursimtar e dorështrënguar dikush. (NMUS-SHPK f. 196). S. shih sin : s’ të jep (as) barin e zgjebes dikush
LUAJE MACE KRYET E BUALLIT! fr.fol.,iron.- vepro, puno kot, prit, shpreso kot ! mundohu, përpiqu kot !(BQ-DSH). S. shih sin : sillu kah dardha e Ahmatit !
LUAJE MACE KRYET E KAUT fr. fol.,iron.- i thuhet dikujt që të bëjë një punë jashtë mundësive të veta. (SUAH-SHPPG f.89).
*LUAN SI MACJA ME MI (ME MIUN) me dikë dikush fr.fol.,iron.-1. bën, vepron dikush me dikë si do, dëshiron vetë, si ia ka ënda, e bën dikush dikë të sillet si do vetë.- Të ligut kur i bie në dorë një njeri luan si macja me mi. (VODE-THD f. 37). Thoni se më parë e mbush lëkurën e vet me kashtë… se sa vjen e bie në duart tuaja që të luani me të si macja me miun.! (ASH-F f. 63-4). S. shih sin: e lot si kurbati ariun dikë dikush.2. e vë në lojë dhe e mundon shumë dikush dikë, e sorollat dikush dikë, e bën dikë dikush që të vejë e të vijë disa herë për një punë pa ia kryer a për një çështje pa ia zgjidhur, e përcjell a e dërgon dikush dikë në një vend në tjetrin pa i mbaruar punë. (BQ-DSH).S. shih sin: e sjell andej e këndej (këtej) dikush dikë
MACJA KUR NUK ARRIN, PË-SHTYN fr. proverb.,iron.- dikush që nuk arrin ta pëvetësojë, ta bëjë për vete diçka, e përbuz, e përçmon atë. (FUSH f. 373). S. shih sin : dhelpra që s’ e arriti rrushin, e pështyu
MACJA KUR NUK I ARRIN CIRON-KAT,I PËSHTYN fr.proverb.,iron.- dikush që nuk arrin ta pëvetësojë, ta bëjë për vete diçka, e përbuz, e përçmon atë. (FUSH f. 373). S. shih sin : dhelpra që s’ e arriti rrushin, e pështyu
MACJA KUR S’ E ARRIN PESHKUN, THOTË, MBAN ERË fr.proverb.,iron.- dikush që nuk arrin ta pëvetësojë, ta bëjë për vete diçka, e përbuz, e përçmon atë. (FUSH f. 373). S. shih sin : dhelpra që s’ e arriti rrushin, e pështyu
MACJA IA BIE SHQARTHIN NË DERË dikujt fr.fol.,meton.- i vjen e mira dikujt edhe kur s' e pret, i vijnë të mirat dikujt edhe prej andej nga nuk i pret. (AVSU-SHPMGJ f. 92). S. shih sin: i lulon bahçja (edhe) në dimër dikujt
MACE DETI fr.em.,fj.,zool.,L. Schylion-hinus canicula- lloj peshku fundor me erë të veçantë, që jeton në zona me baltë e rërë nga 20-
MACE E EGËR fr.em.,fj.,zool.- kafshë e egër mishngrënëse , më e madhe se macja e butë, me qime ngjyrëhiri a ngjyrëkafe të hapët, që jeton në pyll dhe ushqehet zakonisht me minj etj.. (FGJSSH f. 1043).
MACJA QË FLE NUK ZË DOT MINJ fr.proverb.,iron.-njeriu i mefshtë, i plogësht nuk bën dot punë të mirë, të mbarë. (FGJSSH f. 485, 495).
MACJA (I) LAN KOTELET fr.fol., ftill.- macja i lëpin me gjuhë kotelet. (FGJSSH 937).
MACJA LËMON (LËPIN) GJITHNJË BISHTIN E VET fr.proverb.,iron.-dikush e lavdëron gjithnjë, vazhdimisht punën e vet (pa të drejtë), dikush mburr, lavdëron punën e vet edhe kur nuk vlen, dikush lavdëron tepër gjërat e veta . (FGJSSH f. 1043). S. shih sin: bufi mburr zogun (zogjtë) e tij
MACJA E MIU RRINË BASHKË fr. fol.,meton.- thuhet për një ditë të ftohtë dimri (kur është acar i madh). (BQ-DSH). S. shih sin : dhelpra me zagarin rrinë bashkë
MACJA EDHE KUR MPLAKET, MINJTË S’ I HARRON fr. proverb.,iron.- njeriu i keq, i lig a armiku i tillë mbetet gjithnjë, prej të ligut, të keqit nuk pritet gjë e mirë, por vetëm keq . ( NMUS-SHPK f. 196). S.shih sin : delja galë s’ bëhet e bardhë
MACE ZJARRI fr.em.,id.- urës prej hekuri. (FGJSSH f. 1043).
I MBYT MACET dikush fr.fol.,iron.- i mbulon të metat për t’ i shpëtuar përgjegjësisë dikush. (NMUS-SHPK f. 196).
S’ E KA MBYTUR MACEN dikush fr.fol.,iron.- nuk e ka treguar forcën që në fillim dikush (që t’ u shtinte frikën të tjerëve), nuk ia dinë egërsinë dikujt (që t’ i tremben). (FGJSSH f. 1102).
*NUK MUND TA TREMBË AS MACEN NGA PËRSHESHI dikush fr.fol.,iron.- është fare i paaftë, i pazoti dikush.- Jo si këta që s' mund ta trembin as macen nga përsheshi duke marrë herë më një anë, herë më një tjetër, si të ishin të dehur tapë. (BESBEL te: B, 1.XI.1997 f.19).
TA NXJERR MACEN PREJ BARKU dikush fr.fol.,id.- të ngacmon aq shumë dikush sa nuk duron dot më, e tepron me fjalë dikush, të tërbon me fjalë dikush. (MIHO-DI f. 178, QAÇE-RGU-LI f. 88).
NUK E NXJERR MACEN PREJ PËRSHESHI dikush fr.fol.,iron.- nuk është fare i zoti, i aftë për një punë dikush, nuk është i zoti, i aftë për asgjë dikush, nuk të kryen dot një punë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk e ka arën hambar dikush
E PËSHTYU MACJA PESHKUN SE NUK MUNDI TA ARRIJË fr.proverb.,iron.- dikush që nuk arrin ta pëvetësojë, ta bëjë për vete diçka, e përbuz, e përçmon atë. (FUSH f. 373). S. shih sin : dhelpra që s’ e arriti rrushin, e pështyu
PI MACJA UTHULL fr.fol.,iron.-i thuhet zakonisht një të vogli ur e shohimqë pi duhan, raki a diçka që është për të rriturit. (FGJSSH f. 2100).
NUK PI MACJA UTHULL fr. proverb., iron.- është (punë, gjë) e kotë, e pamundur diçka, është diçka e pamundur (të bëhet), është gjë që s’ bëhet. (FUSH f. 644, 2100). S.shih sin: nuk lëvrohet në arbain
NUK PI MACJA UTHULL THANE fr. proverb., iron.- është (punë) e kotë, e pamundur diçka, është e pamundshme të bëhet diçka, është diçka e pamundur (të bëhet). (MIHO-DI f. 180). S.shih sin: nuk lëvrohet në arbain
PJELL MACE TË VERDHA dikush fr.fol.,ftill.- lodhet, mundohet shumë, tepër, pa masë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: heq si bari e dushku dikush
S’ E PRET MACEN PREJ PËRSHE-SHI dikush fr.fol.,iron.- nuk është fare i zoti, i aftë për një punë dikush, nuk është i zoti, i aftë për asgjë dikush, nuk të kryen dot një punë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk e ka arën hambar dikush
PUNON PËR SHPIRT TË MACES dikush fr.fol., ftill., iron.- punon falas, pa të holla, pa pasur ndonjë përfitim dikush, punon kot dikush, i shkon mundi humbur dikujt. (BQ-DSH). S. shih sin : punon për shpirt të gomarit dikush
IA RRËMBEN MACJA THELËN NGA DORA dikujt fr.fol., iron.- nuk është fare i zoti, i aftë për një punë dikush, nuk është i zoti, i aftë për asgjë dikush, nuk të kryen dot një punë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk e ka arën hambar dikush
I RRI MACJA NË BISHT dikujt fr. fol.,id.- i ka punët në rregull, mbarë dikush. (NMUS-SHPK-I f. 172). S. shih sin : i ka drutë e thata dikush ; i ka fijet mbarë dikush
RRI SI MACE E LAGUR dikush fr.fol.,iron.- rri i turpëruar ( për diçka të keqe që ka bërë) dikush, rri kokulur dikush. (FGJSSH f. 936, 1043). S. shih sin : rri me bisht ndër shalë dikush
RRI SI MACE QORRE dikush fr.fol., ftill.,krah.- rri si i ndrojtur, si i druajtur e si i hequr mënjanë, si i strukur, si i ngurruar, si i stepur dikush. (HXH-2/
RRI SI MACJA NËN SOFËR dikush fr.fol.,ftill.,krah.- rri mënjanë, me frikë të madhe e i shtruar dikush, rri i strukur nga frika dikush. (FGJSSH f. 1043, 1773). S. shih sin: rri në bisht të sofrës dikush
RRI SI MACJA NËN TËRVESË dikush fr.fol.,ftill.,krah.-rri i ndrojtur,i drojtur, i shtruar e i hequr mënjanë, i mënjanuar nga të tjerët dikush (zakonisht kur e ndien veten fajtor), rri i strukur dikush. (ASU-VGJKMGJ f. 288). S. shih sin: rri në bisht të sofrës dikush
I RRI MACJA NË BISHT dikujt fr. fol.,id.-i shkojnë punët shumë mirë , shumë mbarë dikujt . (NMËR-PËR f. 89). S. shih sin: i ka drutë e thata dikush; i shkojnë punët dyst dikujt
I RRI MACJA NË KËMBË fr.fol., iron.- 1. (dikujt) është grindavec dikush, është gati për t’ u zënë me dikë a të tjerë në çdo çast dikush. S. shih sin: i hanë brirët dikujt. 2. (një të riu) i duket vetja i rritur (një të riu), e quan veten burrë (një i ri). (AJA-DE f. 174).
I RRI MACJA NË VESH dikujt fr.fol., iron.- nuk e mban fare pastër veten dikush. (PETPA-LU f. 181). S. shih sin : bëhet berbat dikush
E SHEH TË MACES dikush fr.fol.,ftill.- heq, vuan, mundohet shumë, pa masë, së tepërmi dikush, sfilitet, strapacohet, lënuret dikush.. (MAH-FKPG-II f. 66). S. shih sin: heq si bari e dushku dikush
SHKOJNË SI MACJA ME MIUN në mes vete fr.fol.,iron.- i acarojnë marrëdhëniet në mes vete, zihen, grinden, hahen vazhdimisht në mes vete, shkojnë shumë keq, keqas në mes vete, nuk shkojnë fare mirë në mes vete, nuk pajtohen kurrë në mes vete. (FGJSSH f. 436, 1043, 1134). S. shih sin: shkojnë arëza në mes vete
SHKON PËR SHPIRT TË MACES diçka fr.fol.,iron.- shkon dëm, kot, shkon dëm e kot, kot më kot, kot së koti dikush a diçka. (BQ-DSH). S. shih sin : shkon bihudër dikush a diçka
SHKON MACJA E KUCA diku (në një vend) fr.fol.,iron.-shkon çdokush, gjithkush me radhë, pa përjashtim diku (në një vend) si në një shtëpi pa zot. (BQ-DSH).
IA SHTIE MACEN NË KLINA (TËLINA) dikujt dikush fr.fol.,iron.- e tremb shumë, pa masë dikë dikush, e tmerron,e lemeris, e lebetis dikë dikush a diçka. (SUAH-SHPPG f. 89). S. shih sin : ia dridh barkun dikujt dikush a diçka
I SHTIHET SI MACES PËR MËLÇI dikujt fr.fol.,iron.- i kujtohet vetvetiu a papritur dikujt për të bërë diçka, i shkrepet menjëherë, aty për aty dikujt për të bërë diçka, i hipën një dëshirë papritur a vetvetiu dikujt për të bërë diçka. (AXH-XXVII f. 183). S. shih sin : i bien dabidubat dikujt për diçka
VENË SI MACJA ME MIUN në mes vete fr.fol.,iron.- i acarojnë marrëdhëniet në mes vete, zihen, shkojnë shumë keq, keqas në mes vete, nuk shkojnë fare mirë në mes vete. (FGJSSH f. 1043, 1134). S. shih sin: shkojnë arëza në mes vete
VJEN MACJA E KUCA diku (në një vend) fr.fol., ftill.,iron.- vjen e del çdokush, gjithkush diku (në një vend) si në një shtëpi pa zot, vjen i mirë e i lig, vjen çdokush, gjithkush me radhë, pa përjashtim diku (në një vend). (BQ-DSH). S.shih sin : vjen derri e dosa diku (në një vend)
MAÇOK-U
BËHET SI MAÇOKU I AVDESHANË- VE dikush fr.fol.,iron.- lëvyret, laritet, lajkatohet dikush, sillet me përulje dikush, bëhet lajkatar e servil dikush, e ul veten tepër dikush. (NMUS-SHPK f. 196). S. shih sin : lahet e lyhet dikush
HIDHET SI MAÇOK dikush fr. fol., ftill.,krah.-hidhet me rrëmbim, me shpejtësi të madhe, me vrull të madh dikush. (FGJSSH f. 1043). S.shih sin: lëshohet si astriti dikush
E KA MAÇOKUN ME LESH TË ZI NË BARK dikush fr.fol.,iron.- ka ligësi të madhe në shpirt dikush, është smirëzi dikush. (NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin : është si bukë e mykur dikush ; e ka djallin në bark dikush
KAPARDISET SI MAÇOKU NË THEKËR dikush fr.fol.,ftill.,krah.- mburret me tepri dikush, mbahet tepër mendjemadh, kryelartë, krenar dikush (FGJSSH f. 1043, 2055). S.shih sin : nuk preket me asgjë dikush
KREKOSET SI MAÇOKU NË THE-KËR dikush fr.fol.,ftill.,krah.- mburret me tepri dikush,mbahet tepër mendjemadh, kryelartë, krenar dikush. (FGJSSH f. 1043, 2055). S.shih sin : nuk preket me asgjë dikush
MAÇOK ME BRIRË fr.mb.,, em.,iron.- 1. (njeri) shumë i prapë e i pabindur. S. shih sin: bri dashi. 2. (njeri) shumë i shëmtuar. (FGJSSH f. 1043). S. shih sin : beter mbi beter
MAÇOKU PLAK KËRKON MINJ KËRTHINJ fr.proverb., iron.- (FGJSSH f. 1043).
MAÇOK SERGJENI fr.em.,id.- njeri që kapardiset, që mbahet më të madh, mburravec, mburracak. (RODU-MYZ f. 186). S. kapedan pas lufte
MBAHET SI MAÇOKU NË THEKËR dikush fr.fol.,krah.-mbahet tepër mendjemadh, fodull, krenar dikush, krekoset, kacagjelohet di-kush. (ALSI te: Edukata e Re, kallnuer
MBURRET SI MAÇOKU NË THE-KËR dikushfr.fol.,iron.- mbahet mendjemadh dikush, mburret, lëvdohet shumë, me tepri dikush, kapardiset, krekoset, ngrefoset, kacagjelohet dikush,. (AXH-FR f. 195, AXH-VII f. 155). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
RRI SI MAÇOKU NË FIER dikush fr.fol.met.-rri i shkujdesur, i zhbrengosur, i pahalle, i pabrenga dikush, nuk e çan kokën për asgjë dikush. (NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin: rri çlirë(t), çliruet dikush,
RRI SI MAÇOKU NË POSTAJË (NË POSTIQE) fr.fol.,iron.-bëhet mendjemadh, krye-lartë dikush, mbahet më të madh dikush, mbahet mendjemadh dikush, mburret, lëvdohet shumë, me tepri dikush, kapardiset, krekoset, ngrefoset, kacagjelohet dikush. (PETZE-TRO-I f. 198). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
RRI SI MAÇOKU NË THEKËR dikush fr .fol.,iron.- mbahet mendjemadh dikush, mburret, lëvdohet shumë, me tepri dikush, kapardiset, krekoset, ngrefoset, kacagjelohet dikush,. (AXH-FR f. 195, AXH-VII f. 155). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
SI MAÇOKU NË LESH (NË THE-KËR) fr.ndf., iron.-duke u krenuar, duke u mburrur, me krenari, me mburrje, duke u krekosur. (AJA-DE f. 173). S. shih sin : me dorë të gjatë, me dorën e gjatë
E SHEH MAÇOKUN dikush fr.fol.,id.- e sheh rrezikun (që po i kanoset) dikush. (SHAGEC-BY f. 173).
MAÇORR-I
NUK I HA MAÇORRI MUSHKËRITË fr. proverb.,iron.-shtiret, hiqet sikur nuk i pëlqen diçka që i pëlqen diçka, sikur nuk e do, nuk e dëshiron, nuk e lakmon diçka dikush, që, në të vërtetë, e pëlqen, e do, e dëshiron, e lakmon pa masë, së tepërmi. (BQ-DSH). S. shih sin: arushës nuk ia kënda mollat
I PJELL MAÇORRI dikujt fr.fol.,iron.-1. i ndodh e keqja, e liga dikujt, e gjen e keqja, fatkeqësia, sherri dikë. S.shih sin : e gjen allagjakun dikush.1. i dalin telashe, vështirësi të paparashikuara dikujt, i dalin, i shkaktohen, halle, telashe, kokëçarje ,ngatërresa, pengesa të mëdha dikujt. (BQ-DSH). S. shih sin : e gjen belaja dikë
RRI SI MAÇORRI NË POSTAJË (NË POSTIQE) fr.fol.,iron.-bëhet mendjemadh, krye-lartë dikush, mbahet më të madh dikush, mbahet mendjemadh dikush, mburret, lëvdohet shumë, me tepri dikush, kapardiset, krekoset, ngrefoset, kacagjelohet dikush. (PETZE-TRO-I f. 198). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
MAÇUNG/Ë-A shm.MAÇUNGA-T
I DEL MAÇUNGË diçka dikujt fr.fol.,iron.- i del keq diçka dikujt, i del me pasojë të keqe diçka dikujt, i del vështirë, zor diçka dikujt, i del ndryshe, mbrapsht, e kundërta diçka dikujt. (ASU-VGJKMGJ f. 178). S. shih sin : i del bërryl diçka dikujt
MADH (I), MADH (TË)
BËHET I MADH dikush fr.fol.,ftill.-1. rri-tet, madhohet dikush, arrin moshën e pjekurisë dikush, arrin moshën madhore dikush. (AXH-VII f. 155, FGJSSH f. 1044). 2. bëhet i përmendur dikush. 3. zë një pozitë shtetërore a shoqërore të lartë dikush. (FGJSSH f. 1044).
E BËN TË MADH fr.fol.,fj.-e zmadhon . (FGJSSH f. 133). Ant. e bën të vogël
*E DI I MADH E I VOGËL diçka fr. fol., ftill.- e dinë të gjithë (njerëzit) diçka .- E fjala e nëmosur e fermanit na kishte mbushur dhenë. E dinte i madh e i vogël. (MK-AJ f. 247). S. shih sin : e di gjithë bota diçka
(E) FLE TË MADHIN dikush fr.fol., iron.- 1. ka vdekur (moti) dikush, është i vdekur dikush, ka kohë që ka vdekur dikush. (FGJSSH f. 486).S. shih sin : nuk është më në botë dikush. 2. rri pa bërë asnjë punë ose asnjë veprim dikush, është si i vdekur dikush. (FGJSSH f. 486). S. shih sin : rri si aga dikush
*I MADH E I VOGËL fr.për.-të gjithë me radhë, që të gjithë, të gjithë pa përjashtim. (FGJSSH f. 810, 902, 1044, 1496, 2178). - Jo më larg se dy-tri vjet më parë, kur patën leverdi, vrapuan i madh e i vogël. (MEKRA te: KD, 24 maj
*MBAHET ME (MË) TË MADH dikush fr. fol.,iron.- mbahet mendjemadh dikush, mburret, krenohet, lëmburret, madhërohet me tepri dikush, madhështohet dikush, kapardiset, krekoset, ngrefo-set, kacagjelohet dikush. (FGJSSH f. 977, 1044-5, EQSHI f. 220).- S pranon të rrish me çdo njeri në fjalë/ Na mbahesh më të madh, na ke si halë, / Kurse për ty na thahet shpretka jonë ! (ASDR-VP f. 150). S. shih sin: nuk preket me asgjë dikush
TË MBAJTURIT ME (MË) TË MADH fr.em., iron.- kryelartësi, mendjemadhësi, madhë-shti. (FGJSSH f. 1045).
*ME TË MADH E ME TO VOGËL fr.ndf., meton .- të gjithë me radhë, të gjithë pa përjashtim.-Ushtria serbe...hynë nëpër shtëpi dhe na qitën jashtë me të madh e me të vogël. (HKA-OM f. 27). S. shih sin: me cullë e me mullë
SHKOJNË I MADH E I VOGËL diku fr.fol.,ftill.- shkojnë të gjithë me radhë diku . (BQ-DSH).
VIJNË I MADH E I VOGËL diku fr.fol.,ftill.- vijnë të gjithë me radhë diku. (BQ-DSH).
MADHE (E), MADHE (TË)
BËHET E MADHE diçka fr.fol.,fj.- paraqitet diçka si gjë shqetësuese a e ngutshme, zmadhohet a fryhet një gjë (çështje, problem, punë etj.) tej mase, së tepërmi. (BQ-DSH). S. shih sin : bëhet bujë (rreth diçkaje)
E BËN TË MADHE diçka dikush fr.fol.,fj.-e paraqet të fryrë, shqetësuese, interes-ante, të ngutshme, të rëndësishme, të vlefshme etj. diçka dikush, e zmadhon rëndësinë e diçkaje (një çështjeje etj.) dikush, i jep rëndësi më të madhe se sa duhet (një pune etj.) dikush, bën shumë zhurmë a bujë rreth diçkaje dikush, e zmadhon tepër diçka dikush (FGJSSH f. 1044). S. shih sin: bën alarm për diçka dikush, e bën alarm diçka dikush
E BËN TË MADHEN për diçka dikush fr.fol.,ftill.-bën shamatë për diçka dikush , kundërshton, proteston me të madhe dikush për diçka duke bërë shumë zhurmë, ankohet me të madhe dikush për diçka duke bërë shumë zhurmë. (AXH-VII f. 155). S. shih sin:bën bujë për diçka dikush, e bën bujë diçka dikush
NUK E BËN TË MADHE diçka dikush fr.fol.,meton.- e hesht diçka dikush, nuk e përmend diçka dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk e çon më andej diçka dikush
BËRTET (BRET) TË MADHE dikush fr.fol.,ftill.- bërtet me zë të lartë dikush, bërtet sa mund dikush. (AXH-VII f. 155). S. shih sin: ngre berihanë dikush
*GAJASET ME TË MADHE dikush
qesh shumë dikush, qesh me zë të lartë dikush, qesh sa mund dikush., gajaset së qeshuri dikush. - Rrezja është rrush i bërë,- tha ai dhe u gajas me të madhe.- Përse i deshe dhëmbët, more llafazan!- tha burri me tëmtha të thinjur. (NALA-SJ f. 185). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
QESH TË MADHE dikush fr.fol.,ftill.- qesh shumë dikush, qesh me zë të lartë dikush, qesh sa mund dikush., gajaset së qeshuri dikush. (AXH-VII f. 155, 165). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
*IA SHEH PËR TË MADHE diçka dikujt dikush fr.fol., id.- ia sheh për(të) keq, për gabim diçka dikujt dikush .-Të flas për kohën e Antikës apo të Drenicës ? Mos ma shihni për të madhe, kjo mund të jetë një orë e historisë. (HKA-OM f. 47). Mos ma shih për të madhe.Gjithkujt që i erdhi në kuti luajti me fatin tonë. Po thonë se u zhdukën hasmëritë,por, mos të harrojmë se hasmin më të madh e kemi në derë. (HKA-OM f. 121). S. shih sin : ia zë për të madhe diçka dikujt dikush
*NUK IA SHEH PËR TË MADHE diçka dikujt dikush fr.fol.,id.- nuk ia merr, nuk ia sheh, nuk ia zë për (të) keq , për gabim diçka dikujt dikush. Përse ndodh kështu ? Sa për që u mashtruam ne të pashkollët, s’ na e sheh kush për të madhe, por u therën keq dhe u mashtruan më shumë këta me shkollë ! (HKA-OM f. 155).
THËRRET TË MADHE dikush fr.fol., ftill.- thërret shumë dikush, thërret me zë të lartë dikush, thërret sa mund dikush (AXH-VII f. 155). S. shih sin : ngre berihanë dikush
VLEN TË MADHE diçka fr.fol.,ftill.- vlen shumë diçka. (AXH-VII f. 155).
*IA ZË PËR TË MADHE diçka dikujt dikush fr.fol.,id.- ia zë, ia merr, ia sheh për(të) keq, për gabim diçka dikujt dikush.- Edhe Dugolli ia zë për të madhe Dacit shkuarjen në Vjenë ashtu siç shkoi një javë më parë. (BAD, BET te: ERE, 22 tetor
MOS IA ZËR PËR TË MADHE! fr.fol.,id.- mos ia zër për keq ! mos të të vij keq për atë që thotë ose që bën. (BQ-DSH). S. shih sin : mos ia zër për kusur !
MADHE (ME TË)
DO ME TË MADHE diçka dikush fr. fol.,ftill.- do, dëshiron shumë diçka dikush. (AXH-XLV f. 147).
FITON ME TË MADHE dikush fr.fol., ftill.- fiton shumë dikush. (AXH-VII f. 155-6). S. shih sin : fiton si derr dikush
JEP ME TË MADHE dikush fr.fol., ftill.- përpiqet shumë dikush. (AXH-VII f. 155). S. shih sin : bie andej (e) bie këndej (këtej) dikush
(E) KËRKON ME TË MADHE diçka dikush fr.fol.,ftill.- e kërkon me këmbëngulje, me ngulm diçka dikush, ngul këmbë shumë për diçka dikush, ngulmon për diçka dikush. (AXH-VII f. 155-6). S. shih sin : ngul cak dikush (për diçka)
ME NJË TË MADHE fr.ndf. – seriozisht. (AXH-VII f. 165). S. me gjithë mend
*ME TË MADHE fr.ndf.- shumë, sa mund. (AXH-VII f. 165).- Natyra dhe kozmosi me elementet e tyre Naimit i hyjnë në punë me të madhe për të ndërtuar e krijuar krahasime të bukura e të qëlluara. (BQ-PNF f.299). Bagëtia…pëllisnin me të madhe e s’ bënin çap përpara. (JX-LV f. 444). E ngre (e shtron, e thekson) me të madhe -e ngre (e shtron, e thekson) shumë. (FGJSSH f. 1044).
*QESH ME TË MADHE dikush fr.fol., ftill.- qesh shumë dikush, qesh me zë të lartë dikush, qesh sa mund dikush., gajaset së qeshuri dikush. (AXH-VII f. 155, 165, FGJSSH f. 1044).- Unë qesha me të madhe dhe bëra sikur nuk kuptoja ku rrihte çekani i Marës. (SUKRA-RRM f. 17). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
THËRRET ME TË MADHE dikush fr. fol., ftill.- thërret, bërtet me zë të lartë dikush, thërret, bërtet sa mund dikush. ( FGJSSH f. 1044). S. shih sin: ngre berihanë dikush
MADHËSHTI-A
I HYN MADHËSHTIA dikujt fr.fol., iron.- mburret, krenohet, lëmburret, madhërohet me tepri dikush, madhështohet dikush, kapardiset, krekoset, ngrefoset, kacagjelohet dikush. (FGJSSH f. 1045). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
I JEP MADHËSHTI dikujt a diçkaje dikush fr.fol.,iron.-e lëvdon, e lavdëron, e lartëson, e himnizon, e lavdëson, e madhëron, e madhështon dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 1045). S. shih sin: i bën elozhe dikujt a diçkaje dikush
MAF
E BËN MAF dikë dikush fr.fol.,id.- e rrah paq, rëndë dikë dikush, e rrah fort, shumë, pa masë dikë dikush, e shqep, e zhdëp, e zbrun, e sqaq, e shemb, e shkal, e lënur dikë dikush, e dërrmon së rrahuri dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: e bën adalet dikë dikush
MAGAR-I
S’ KA Ç’ (ÇKA) I BËN MAGARIT E I BIE SAMARIT dikush fr.proverb.,iron.- ngase nuk mund t’ i ahmerret fajtorit kryesor, i ahmerret të pafajshmit dikush, ngase nuk mund ta dënojë, ta dëmtojë fajtorin kryesor, e dënon, e dëmton të pafajshmin dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk i hipën dot dardhës e i bie fikut
MAG/ËRR-RRA
ËSHTË PA NJË MAGËRR dikush fr. fol., iron.- s’ ka fare të holla (në xhep) dikush, s’ ka asnjë para (në xhep) di-kush, është pa asnjë para (në xhep) dikush, është fare pa të holla dikush.(HAVA-FSHPK f. 49)..S.shih sin : është pa një dysh (në xhep) dikush
MAGJ/E-JA
I ËSHTË BËRË MAGJJA LIVADH dikujt fr.fol.,iron.- është në gjendje shumë të keqe ekonomike dikush, është shumë i varfër dikush. (AVSU-SHPMGJ f. 92). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I BIE MAGJJA MBI KOKË dikujt fr.fol.,meton.- i bien hallet e shtëpisë mbi kokë dikujt. (NMUS-SHPK f. 197).
ËSHTË VETË MAGJE, VETË BAÇI dikush fr.fol.,iron.- vendos vetë për gjithçka dikush, është i plotfuqishëm, fuqiplotë dikush, bën, vepron si do vetë, si ia ka ënda, nuk pyet njeri, nuk varet nga të tjerët, vendos dhe urdhëron vetë, i ka vetë në dorë të gjitha punët, vendos vetë për gjithçka dikush pa pyetur njeri,gëzon ka (ushtron) pushtet absolut dikush, ka (ushtron) pushtet të madh dikush diku e bën ç’ të dojë, gjithçka është nën pushtet, sundim të dikujt, i ka në dispozicion të gjitha mundësitë dhe mjetet për të vepruar dikush, ka fuqi e mundësi të veprojë dikush si të dojë (si të dëshirojë, si t’ ia ketë ëndja). (BQ-DSH). S. shih sin: është vetë Ali, (e) vetë kadi dikush
ËSHTË MAGJE E MADHE dikush fr.fol.,met.- është nga një shtëpi, familje që pret e përcjell miq, është nga një shtëpi, familje mikpritëse, derëhapur, bujare dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: është nga derë e madhe dikush, është prej derës së madhe dikush
HYN NË MAGJE (një grua) fr.fol., meton.- fillon të gatuajë bukë (një grua). (FGJSSH f. 704).
E KA MAGJEN NË DORË (një grua) fr.fol.,meton.- i kanë rënë hallet e shtëpisë mbi krye (një gruaje). (AVSU-SHPMGJ f. 92).
I KËRCET MAGJJA dikujt fr.fol., meton.- është në gjendje shumë të keqe ekonomike dikush, është shumë i varfër dikush. (AVSU-SHPMGJ f. 92). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
IA KTHEN MAGJEN MBARË dikujt dikush fr.fol.,met .- e ndihmon dikush dikë kur është në nevojë, në hall, në ngushti, në gjendje të vështirë, kritike, ia zgjidh një hall, një nevojë të madhe etj. dikujt dikush, e ndihmon dikë dikush të dalë nga gjendja e vështirë, kritike . (QEHA-ELB f. 68). S. shih sin : i gjendet afër dikujt dikush
TË MBIFTË MAGJJA BAR ! fr.fol., mallk.- 1. u varfërofsh ! 2. u shofsh ! të vdekshin të gjithë njerëzit e shtëpisë! mos të mbettë njeri në shtëpi! u shofsh me gjithçka! (AVSU-SHPMGJ f.92). S.shih sin : t’ i mbuloftë bari dërrasat e kullës !
I KA MBIRË MAGJJA BAR dikujt fr.fol.,meton.- është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikush. (NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin: nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I MYKET MAGJJA dikujt fr. fol.,iron.- është shumë dorështrënguar dikush, kursen sa më s’ bëhet dikush, kursen shumë, pa masë dikush, është koprrac, kursenac i madh dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : s’ të jep (as) barin e zgjebes dikush
I NDAHET MAGJJA E I BËHET DËRRASË dikujt fr.fol., meton.- rrënohet krejt ekonomikisht dikush, mbetet keq e pa gjë dikush. (NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin : bie në buzë dikush
PO I RA MIU NË MAGJE dikujt I THYEN DHËMBËT fr.fol.,iron.- është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikush. ( BQ-DSH). S. shih sin: nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
SIKUR DO TË HYJË NË MAGJE fr. fol., elipt.,iron.- thuhet për një grua që tregon kujdes jashtë mase për pastërti. (JBALL-KOR f. 197). S. shih sin : është si bora në majë të malit dikush
I ËSHTË THARË MAGJJA dikujt fr.fol.,meton.- është në gjendje shumë të keqe ekonomike dikush, është shumë i varfër dikush. (AVSU-SHPMGJ f. 92, NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I USHTON MAGJJA dikujt fr.fol., meton.- është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikush. ( BQ-DSH). S. shih sin: nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
E ZË (E KA ZËNË) MAGJJA dikë fr.fol.,id.- e mbysin hallet e shtëpisë dikë, e ka barrën e shtëpisë mbi vete dikush. (FGJSSH f. 1047, 2232).
I KA ZËNË MAGJJA BAR dikujt fr.fol.,meton është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikus, është në gjendje shumë të keqe, të mjerueshme ekonomike dikush.
(NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
IA KA ZËNË MAGJJA KOKËN dikujt fr.fol.,id.- është në hall të madh dikush, është shumë ngushtë dikush, e ka punën keq dikush. (FGJSSH f. 1047, 2232).S. shih sin : është në angështi dikush
I KA ZËNË MAGJJA LËNDINË dikujt fr.fol., meton është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikus, është në gjendje shumë të keqe, të mjerueshme ekonomike dikush. ( NMUS-SHPK f. 197). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I KA ZËNË MAGJJA MERIMANGA dikujt fr.fol., meton është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikus, është në gjendje shumë të keqe, të mjerue-shme ekonomike dikush. (NMUS-SHPK-I f. 173, AVSU-SHPMGJ f. 92). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I KA ZËNË MAGJJA PEZHISHKA dikujt fr.fol., meton është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikus, është në gjendje shumë të keqe, të mjerue-shme ekonomike dikush. (NMUS-SHPK f. 198). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I ZËNTË MAGJJA BAR ! fr.fol., mallk.- u shkretëroftë! u mjeroftë! u rrënoftë! u shoftë fare! humbtë krejt dikush! (NMUS-SHPK-I f. 173). S. shih sin : u shoftë me bina !
MAGJI-A
*SI ME MAGJI fr.ndf.,krah.- 1. sakaq, shpejt e shpejt, përnjëherë, përnjëherësh. (FGJSSH f. 1047). -Sa për kujtesë, për këtë projekt filmik ishte shkruar skenari, ishte caktuar regjisori, ishte thënë se janë bërë parapërgatitje, ndërsa tani, si me magji, ai zhduket pa gjurmë. (MEKRA te: KD, 17 janar
MAGJYP-I
ËSHTË LLULLA E MAGJYPIT dikush fr.fol.,iron.- është shumë i keq dikush. (SHAGEC-BY f. 173).S.shih sin: është biri i meçkës dikush
I THOTË MAGJYPI GABELIT IK SE MË NXIVE fr.proverb., iron.- e tall, e përqesh dikë dikush për një të metë, mangësi a të keqe që vetë e ka (më të theksuar). (BQ-DSH). S. shih sin: e qesh arna thesin
MAHI-A
BËN MAHI me dikë a diçka dikush fr.fol.,fj.- mahitet, tallet, shagaret, qesëndiset, shpotitet me dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 1047). S. shih sin : bën allatkë me dikë a diçka dikush
MAJ-I
ZË MAJIIN dikush fr.fol., etnogr.- ngrihet herët dikush ditën e një majit dhe del në natyrë për të festuar ardhjen e muajit të luleve (sipas një zakoni të vjetër popullor). (FGJSSH f. 1048).
MAJA
MAJA BLETE fr.em.,fj.,bot.- bimë bari-shtore fije-fije, me ngjyrë të kuqe, pa gjethe, që i ngjan myshkut. (HXH-T f. 118).
MAJA-T
KAPET PËR MAJASH dikush fr.fol., iron.- kapet, mbështetet dikush pas gjërave të pasigurta, gjen mbështetje jo të sigurt dikush. (BQ-DSH).S.shih sin: kapet pas brigjeve të panjohura dikush
MAJA-PUÇË
SHKOJNË MAJA- PUÇË në mes vete fr.fol.,iron.- nuk shkojnë fare mirë në mes vete, shkojnë shumë keq në mes vete, zihen, grinden keq e vazhdimisht në mes vete. (BETA-SITA-TIR f.233). S. shih sin: shkojnë araz në mes vete
MAJ/Ë-A shm. MAJAT
ASNJË MAJË GJILPËRE fr.ndf.,met.- asgjë, asfare, aspak, hiç, fare, asgjë për të qenë, asgjë me vlerë. (AXH-VII f. 157). S. shih sin: asnjë majë cipali, asnjë cipal
NUK BËN DOT MAJË dikush a diçka (një punë etj.) fr.fol.,id.-nuk përparon dot dikush a diçka, nuk vete përpara dikush a diçka (një punë etj.), nuk vete mbarë dikush a diçka (një punë etj.). (AXH-VII f. 157). S. shih sin: qëndron amull dikush a diçka (një punë etj.)
E BËN ME MAJË diçka (lapsin) dikush fr.fol.,fj.- e mpreh diçka (lapsin) dikush. (FGJSSH f. 1048). S.i bën majë diçkaje (lapsit) dikush; ia bën majën diçkaje (lapsit) dikush
IA BËN ME MAJË dikujt dikush fr.fol., id.-1.e nderon shumë dikë dikush, i bën nder shumë të madh dikujt dikush. S. shih sin: i rri akrep dikujt dikush. 2. e pret me të gjitha të mirat dikë dikush. (JBALL-KOR f. 197).
BËN MAJË diçka a dikush fr.fol.,id.- duket, buthtohet sheshit, shfaqet haptazi diçka a dikush. (AXH-VII f. 157, FGJSSH f. 135, 1048). S. shih sin: bën ballë diçka a dikush; del faqe botës diçka a dikush
I BËN MAJË diçkaje (lapsit) dikush fr.fol., fj.- e mpreh diçka (lapsin) dikush. (AXH-VII f. 157).S. shih sin: e bën me majë diçka (lapsin) dikush
IA BËN MAJËN diçkaje (lapsit) dikush fr.fol., fj.- e mpreh diçka (lapsin) dikush. (FGJSSH f. 1048).S. shih sin: e bën me majë diçka (lapsin) dikush
E DO MAJË MË MAJË dikush fr.fol., ftill.-nuk bën asnjë lëshim dikush. (AJA-DE f. 170). S. shih sin: nuk ha arsye dikush
ËSHTË MAJË MË MAJË fr.fol.,ftill. – 1. diçka (pema) është plot, plot e përplot (me fryte pema), ka bërë shumë (fryte) pema, ka shumë fryte (kokrra) në degë pema . S. shih sin : është cëckë diçka (pema).2. (diçka) është plot sa nuk nxë, nuk zë,nuk mban më. (AXH-VII f. 157), S. shih sin : është cëckë diçka.3. (me dikë dikush) fr.fol.,ftill.- është në marrëdhënie shumë të këqija me dikë dikush, i ka marrëdhëniet shumë të acaruara me dikë dikush, zihet, ngatërrohet vazhdimisht me dikë dikush, shkon shumë keq me dikë dikush. (FGJSSH f. 246). S. shih sin: e ka brisk me dikë dikush
FLET MAJË NË MAJË dikush fr.fol., ftill.- flet pa lidhje, pa kuptim, pa logjikë dkush . (AXH-VII f. 157). S. shih sin: flet në arë e në stom dikush
NUK I GJEN MAJË VETES dikush fr. fol.,id.-ndodhet, gjendet shumë ngushtë dikush, është në hall të madh dikush, s’ di nga t’ ia mbajë dikush, nuk i gjen dot shtegdalje, zgjidhje, rrugëzgjidhje, rrugëdalje vetes dikush. (FGJSSH f. 1048, EQSHI f. 179). S.shih sin : nuk i di çare vetes dikush, nuk ia di çaren vetes dikush
*HA MAJA-MAJA dikush fr.fol.,iron.- ha ngadalë e me sqimë, me qibër dikush, zgjedh në të ngrënë dikush,ha me ndot e pa shije dikush, ha pa oreks, pa qejf dikush, ha nga pak e si me zor dikush, ha me shumë naze dikush. -Të tre u ulën për bukë.Gjena filloi të hante me shpejtësi se kishte uri. I ati po hante me ngadalë dhe e ëma maja-maja. Ajo e vuri re këtë gjë. (ZSA-VL-
HA MAJË MË MAJË dikush fr.fol., iron.- fr.fol.,iron.- ha ngadalë e me sqimë, me qibër dikush, zgjedh në të ngrënë dikush,ha me ndot e pa shije dikush, ha pa oreks, pa qejf dikush, ha nga pak e si me zor dikush, ha me shumë naze dikush. (FGJSSH f. 1048). S. shih sin: (i) fshin buzët dikush
JANË NË MAJË E NË PUÇ në mes vete fr.fol.,ftill.-janë në grindje njëri me tjetrin, shkojnë shumë keq njëri me tjetrin. (FGJSSH f. 1049). S. shih sin: janë brisk e thua në mes vete
JANË MAJË MË MAJË në mes vete fr.fol.,ftill.- janë në marrëdhënie shumë të këqija, armiqësore në mes vete, janë shumë keq në mes vete , zihen e grinden vazhdimisht, pa i lëshuar rrugë (pe, udhë) njëri tjetrit, shkojnë shumë keq në mes vete. (AXH-VII f. 157). S. shih sin: janë brisk e thua në mes vete
I JEP MAJË diçkaje dikujt dikush fr.fol.,ftill. – i jep shumë pak diçka dikujt dikush. (AXH-VII f. 157). S. shih sin : i jep sa për adet diçka dikujt dikush
I JEP MAJË (MAJE) dikush fr.fol., meton.-1. diçkaje (një pune etj.) e kryen, e mbaron diçka (punën etj.) dikush. ALSI te : Leka nr. 6/
NUK KA MAJË PA RRËZË fr.proverb. –asgjë a askush nuk mund të ecë përpara pa pasur një themel të shëndoshë, nuk ka zhvillim, përparim pa një mbështetje të shëndoshë, të sigurt. (FGJSSH f. 1696, 1700-1).S.shih sin: nuk ka degë pa rrënjë
MAJË E KOKËS fr.em., anat.-çaçkë e kokës. (FGJSSH f. 1048).
*MAJË MË MAJË fr,.ndf.,id.- 1. duke u përleshur fytafyt, fytas, fytazi, fytafytas, fytafytazi, në mënyrë të vendosur e të rreptë, me ashpërsi, me rreptësi të madhe. (AXH-VII f. 157, FGJSSH f. 403).-Po dale një çikë, ti po i bën të gjithë fshatarët kulakë ! Duhet me të mirë e me kujdes, jo majë më majë. (ZSA-VL-
MAJË PËR MAJË fr.ndf.,id.- me masë të njëjtë. (IST f. 412). S.shih sin : flakë për flakë
*MAJË E OLIMPIT fr.em.,met.- Për shkak të Fishtës harrohet Mjeda, megjithqë në punë të artit ai del vetë maja e Olimpit. (MEKRA te: KD, 30 gusht
*MAJË E PIRAMIDËS fr.em.,met.- S’ dihet për çfarë vlerash të veçanta kanë qenë ndodhur ose ndodhen në majë të piramidës... (ZIÇE te: KD, 30 gusht
MBETET DY NË MAJË E TRI NË DEGË dikush fr.fol.,ftill.- mbetet i papjekur dikush, nuk vë mend dikush sado që është i rritur. (NMUS-SGPK f. 199).
IA MBLEDH MAJËN diçkaje (një pune, një bisede etj.) dikush fr.fol.,met.- e mbaron, e mbyll (një punël, një bisedë etj.) dikush, e përfundon mbarë dikush diçka (një punë etj.). (AXH-VII f. 157). S. shih sin : e nxjerr mb’ anë diçka (një punë etj.) dikush
E MBUSH ME MAJË diçka diksh fr. fol., ftill.- e mbush sa nuk merr, sa nuk zë më, e mbush me të rrasur diçka dikush, e mbush plot e përplot dikush diçka, e stërmbush, e kërtyl, e vizgos, e cakos, e citos dikush diçka. (AXH-VII f. 157) . S. shih sin : e mbush an’ e mb’ anë diçka diush
MBUSHET ME MAJË diçka fr.fol., ftill.- mbushet krejt, nuk mbetet vend i zbrazët, mbushet plot e përplot, mbushet plot sa nuk merr, nuk zë më, kërtylet, vizgoset, cakoset diçka mbushet më (në) të gjithë anët diçka. ( FGJSSH f. 1048). S. shih sin: mbushet an' e mb' anë diçka
MBUSHET MAJË MË MAJË diçka fr.fol.,ftill.- mbushet krejt, nuk mbetet vend i zbrazët, mbushet plot e përplot, mbushet plot sa nuk merr, nuk zë më, kërtylet, vizgoset, cakoset diçka mbushet më (në) të gjithë anët diçka. ( FGJSSH f. 1048). S. shih sin: mbushet an' e mb' anë diçka
ME MAJË fr.ndf.,meton.- mbushur plot e përplot, mbushur plot sa nuk zë më, citë, deng, vica, plot e përplot. (FGJSSH f. 104, 173, 183). S. shih sin : bark më bark ; breg më breg
NUK I MERR MAJË diçkaje dikujt dikush fr.fol.,ftill. – nuk i merr asgjë dikujt dikush . (AXH-VII f. 157).
MERR MAJË MË MAJË dikush fr.fol.,iron.- merr fare pak, dikush, merr shumë pak dikush. (FGJSSH f. 1048). S. shih sin : merr sa bulëza e gishtit dikush
*E MERR MAJË PËR MAJË diçka (një punë etj.) dikush fr.fol.,iron.- e merr me të shpejtë, me ngut, me nguti, me nxitim, rrëmbimthi diçka (një punë etj.) dikush.- Gjer në shtëpi e kishte përcjellë Vathi. Ai tërë rrugës i kishte thënë që të mos e merrte punën me t’ anë ashtu, majë për majë. (ZSA-VL-
NË MAJË TË ... (madhërisë, lavdisë etj.) fr.ndf.,met.- në diçka më të lartë (të madhërisë, lavdisë etj.). (AXH-XLIII f. 145). S.shih sin: në cip të... (madhërisë, lavdisë etj.)
E NXJERR NË MAJË diçka (një punë etj.) e kryen, e mbaron me sukses diçka dikush, e përfundon mbarë, mirë diçka (një punë etj.) dikush, arrin ta bëjë, ta sendërtojë, ta mbarojë, ta përfundojë diçka (një punë etj.) dikush . ( FGJSSH f. 1048, 1279). S. shih sin: e nxjerr mb' anë diçka (një punë etj.) dikush
I PËRGJIGJET MAJË MË (PËR) MAJË dikujt dikush fr.fol.,ftill.- i përgjigjet menjëherë, shpejt e shpejt, pa humbur kohë dikujt dikush. (FGJSSH f. 1048, 1435). S. shih sin: i përgjigjet flakë për flakë dikujt dikush
I QËNDRON MAJË BRISK dikujt dikush fr.fol.,met.-1.zihet, grindet me dikë dikush pa u frikësuar. (ART-III f.151, FGJSSH f. 181). S. shih sin: i qëndron brisk më brisk dikujt dikush.2. i qëndron fare paepurazi, papërkulazi, në mënyrë të vendosur, të rreptë, të ashpër dikujt dikush, i qëndron i papërkulur, i paepur, i pashtruar, i pathyer, i pamposhtur dikujt dikush (BQ-DSH). S shih sin: i qëndron brisk më brisk dikujt dikush
SHIKON NGA MAJA E PLEPIT dikush fr.fol.,iron.- mbahet më të madh dikush, krekoset, mgrefoset dikush. (NMUS-SHPK f. 199).S.shih sin: nuk preket me asgjë dikush
SHKOJNË NË MAJË E NË BISHT në mes vete fr.fol.,id.- i acarojnë marrëdhëniet në mes vete, zihen, shkojnë keq, keqas në mes vete, nuk shkojnë fare mirë në mes vete. (FGJSSH f. 151). S. shih sin: shkojnë araz (arëza) në mes vete
SHKOJNË MAJË E BRISK në mes vete fr.fol.,iron.- shkojnë shumë keq në mes vete, kanë marrëdhënie shumë të këqija në mes vete, grinden, zihen keq në mes vete. (FGJSSH f. 1048). S. shih sin : shkojnë araz (arëza) në mes vete
SHKOJNË MAJË MË MAJË në mes vete fr.fol.,id.- i acarojnë marrëdhëniet në mes vete, zihen, shkojnë keq, keqas në mes vete, nuk shkojnë fare mirë në mes vete. (FGJSSH f. 151, 1048). S. shih sin: shkojnë araz (arëza) në mes vete
SHKON MAJË MË MAJË (gjendja, situata) fr.fol.,id.- ashpërsohet,acarohet, tendoset, tensionohet shumë, së tepërmi (gjendja, situata). (SKDO f. 170). S. shih sin : nxehen gjakrat
I VË MAJË diçkaje (një pune etj.) dikush, I (IA) VË MAJËN diçkaje (një pune etj.) dikush fr.fol.,meton.- e kryen, e mbaron me sukses diçka (një punë etj.) dikush, e përfundon mbarë diçka (një punë etj.) dikush. (AXH-VII f. 157, HAVA-M f. 145, FGJSSH f. 1048, 2154). S. shih sin : e nxjerr mb’ anë diçka (një punë etj.) dikush
VËRI MAJAT NGA (KE VËNË) THEMBRAT ! fr.fol.,iron.- shporru! largohu! zhduku! mbathja! mbushu!shko andej nga ke ardhur !. (FGJSSH f. 2059).S.shih sin: baj(e) bishtin!
MAK/Ë-A
ZËNË MAKË (ujërat e ndenjura) fr.fol., fj.- makrohen (ujërat e ndenjura), zënë cipë të gjelbër përsipër (ujërat e ndenjura) . (FGJSSH f. 1051). S. zënë makrosë (ujërat e ndenjura)
MAKIN/Ë-A
MAKINË E BLOJËS fr.em.,fj.- makinë për të bluar. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË FSHIRËSE fr.em.,fj.- maki-në për të fshirë. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË GRIRËSE fr.em.,fj.- makinë për të grirë. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË GURTHYESE fr.em.,fj.- makinë për të thyer gurët. (AXH-L f. 158).
MAKINË KORRËSE fr.em.,fj.- makinë për të korrur. (FGJSSH f. 1049).
MAKINË KOSITËSE fr.em.,fj.- makinë për të kositur. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË LARËSE fr.em.,fj.- makinë për të larë (rrobat), lavatrtiçe. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË LLOGARITËSE fr.em., fj.- makinë për të llogaritur. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË MBJELLËSE fr.em.,fj.- makinë për të mbjellur. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË MBYLLËSE fr.em.,fj.- mjet a vegël për të mbyllur diçka. (FGJSSH f. 1101).
MAKINË MJELËSE fr.em.,fj.- mjet a vegël elektrike për të mjelë. (FGJSSH f. 1156)
*MAKINË QEPËSE fr.em.,fj.- makinë për të qepur.- (FGJSSH f. 1051). Më vinte çudi , përse dënesej , sepse Suzanën e kishte vënë të nusëronte në këmbë, mbi karrigen e makinës qepëse. (ZIÇE-GJXH f. 95).
MAKINË RROJE frr.fj. makinë për t’ u rruar. (FGJSSH f. 1051).
*MAKINË SHIRËSE fr.em.,fj.- makinë për të shirë.- (FGJSSH f. 1051).-Njerëzit e tjerë flisnin me zë të lartë, se zhurma e motorit dhe e makinës shirëse ua rrëmbente zërin. (ZSA-VL-
MAKINË SHKRIMI fr.em.,fj.- makinë për të shkruar. (FGJSSH f. 1051).
MAKINË THARËSE fr.fol.,fj.- makinë për të tharë (rrobat). (FGJSSH f. 1051).
MAKLLADA-T
ÇAN MAKLLADA dikush fr.fol., iron. - flet, kuvendon për gjëra të kota, pa vlerë, pa interes, pa rëndësi dikush, dërdëllit, llomotit, përrallis, flet kodra pas bregut dikush.- Edhe them se këta zotërinj/ kot thajnë dokrra e thajnë kopalla,/ çajnë makllada e qesin përralla. (GJF-GPT f. 46). S. shih sin: flet në arë e në në stom dikush
MAKNOR/E-JA
SILLET (GJITHË DITËN) SI MAK-NORE dikush fr.fol.,krah.,iron.- sillet, endet kot së koti dikush, hallavitet, sorollatet dikush, e kalon kohën kot, pa bërë gjë dikush. (FGJSSH f. 1051).S. shih sin: bredh andej e këndej (këtej) dikush
MAKROS/Ë-A
ZËNË MAKROSË (ujërat e ndenjura) fr.fol., fj. -makrohen (ujërat e ndenjura), zënë cipë të gjelbër përsipër (ujërat e ndenjura) . (FGJSSH f. 1051). S. shih sin : zënë makë (ujërat e ndenjura)
MAKSIMUM-I
*ARRIN MAKSIMUMIN dikush fr. fol.,fj.- arrin shkallën më të lartë, ngrihet në majat më të larta dikush a diçka, arrin pikën më të lartë dikush a diçka. – Ne vërtet kemi arritur maksimu-min që kemi mundur të arrij-më në këtë kampio-nat duke lënë shumë ekipe të mjohura kosovare pas nesh. (FESYL te: KD, 7 qershor
DERI NË MAKSIMUM fr.ndf.,fj.- shumë , së tepërmi, sa më shumë që të jetë e mundur. (IST f. 416). S. shih sin: deri në kulm
NË MAKSIMUM fr.ndf.,fj.-shumë, së tepërmi, sa më shumë që të jetë e mundur, sa nuk ka ku to shkojë (ku të vejë) më tej. (IST f. 416). S. shih sin: deri në kulm
MAL-I shm.-MALE-T
BËHET MAL fr.fol.,met. –1. (diçka) rritet shumë, pa masë diçka. S. shih sin: bëhet det diçka. 2. (një gjymtyrë e trupit) ënjtet, malcohet, mahiset shumë (një gjymtyrë e trupit) . (AXH-VII f. 159). S. shih sin: bëhet bumbak (një gjymtyrë e trupit)
I BËHET MAL (një gjymtyrë e trupit) dikujt fr.fol.,id.-i ënjtet, i malcohet, i mahiset shumë (një gjymtyrë e trupit) dikujt. (AXH-VII f. 159). S. shih sin: i bëhet brus (një gjymtyrë e trupit) dikujt
BËHET MAL ME FLETË dikush fr.fol.,id.- 1a.gëzohet shumë, së tepërmi dikush, .1b.ndien kënaqësi të madhe dikush, kënaqet shumë, së tepërmi dikush. (NMUS-SHPK f. 200). S. shih sin : i guf (i gufon) barku dikujt
BËHET MAL E VALË fr.fol., met.-1. (diçka) rritet shumë, pa masë diçka. S. shih sin : bëhet det diçka. 2. (misri, drithi) rritet, bëhet shumë i madh (misri, drithi). (ALSI te : Leka nr. 10/
E BËN TË MARRË MALET dikë dikush fr.fol.,id.- e bën të ikë nga sytë këmbët dikë dikush, e bën dikë dikush që të ikë i tmerruar, e bën t' ua mbathë këmbëve nga frika dikush dikë, e vë në ikje dikë dikush, e bën, e detyron të arratiset , të ikë dikë dikush. (FGJSSH f. 1052). S.shih sin: i (ia) jep arratinë dikujt dikush
*E BËN MAL diçka dikush fr.fol.,met.- e rrit, e shton, e pasuron shumë diçka dikush.- A sheh djemtë e tu çfarë trupi kanë ? Të mirat i kanë bërë mal…Pse të mos mësojnë këta… ? (HKA-OM f. 158).
I BËN MALET FUSHË dikush fr.fol., meton.- është shumë i zoti, i aftë dikush, e bën edhe të pamundurën dikush. (FGJSSH f. 1052). S. shih sin : i bëhet bisht sakicës dikush
BËRTET SI NË MALIN E THATË dikush fr.fol.,ftill.-.krah.- bërtet me sa fuqi ka dikush, çirret e ngjiret dikush duke bërtitur, duke thirrur. (PETBA-GR f. 111). S. shih sin : bërtet me tërë gurmazin që ka dikush
NUK I BIHET MALIT ME KOKË (ME KRYE) fr.proverb.,iron.- është (punë) e kotë, e pamundur diçka, pa kushte a mjete përkatëse (të domosdo-hme, të nevojshme) nuk bëhet, nuk kryhet punë, është e pamundshme të bëhet diçka, është diçka e pamundur (të bëhet). (FGJSSH f. 1052). S.shih sin : nuk lëvrohet në arbain
ÇAN SHTATË MALE E NJË FUSHË dikush fr.fol.,meton.- është shumë i zoti, i shkathët dikush, bën pothuaj të pamundurën dikush. (GRH-KO-I f. 204). S. shih sin : i bëhet bisht sakicës dikush
*(I) ÇAN MALET dikush fr.fol.,id.- bën ç' është e mundur dikush, përpiqet me çdo mënyrë dikush, bën të gjitha përpjekjet dikush.- Si div,djali i gjyshes malet çante dhe të sëmurëve te koka u shkonte. (STPO -D f. 61). S.shih sin: bie andej (e) bie këndej (këtej) dikush
*ÇAN MALE E FUSHA dikush fr.fol., hiper.- përpiqet, mundohet me të gjitha mjetet, mënyrat, forcat për të arritur diçka dikush, bën të gjitha përpjekjet dikush, përpiqet, mundohet shumë, së tepërmi, tej mase dikush, përdor dikush të gjitha forcat, mjetet, mënyrat për të arritur a kryer, sendërtuar diçka , bën ç' është e mundur dikush, përpiqet me çdo mënyrë dikush. - Bën detin kos ti, po deshe,e çaj male e fusha, po pate nge, po, kur e sheh s’ ka sesi, do të bëhet ashtu si ishte thënë! (SISHU-VAASH f. 260). S.shih sin: bie andej (e) bie këndej (këtej) dikush
ÇDO MAL E DI BARRËN E VET fr.proverb.,aleg.- secili e di, e njeh më së miri, fare mirë punën, gjendjen e vet vetanake, çdo njeri i di më mirë vetë punët a hallet e veta. (AVSU-SHPMGJ f. 93). S. shih sin : bleta di si bëhet mjaltë
ÇKA TË BËSH NË MAL, E GJEN NË SHTËPI fr.proverb.,iron.- ç’ të bësh e gjen, ç ‘ të keqe të bësh, e gjen, e pëson vetë, atë të keqe që e bën, e gjen, të kthehet në të njëjtën masë a mënyrë, çfarë të bësh do të gjesh. ( HB-FPD f.31). S.shih sin : e bën në det, e gjen në kripë, ç’ bën në det, e gjen në kripë
S’ DËGJON MALI I TOMORRIT NGA SHELEGËT fr. proverb.-është me ekonomi të mirë dikush dhe nuk ndien fare për shpenzimet e vogla , nuk dëmtohet dot ekonomia, gjendja e mirë ekonomike e dikujt nga shpenzimet e vogla që i bën a i ka, ai që është mirë nga gjendja ekonomike nuk e ndien fare një humbje shumë të vogël. (HXH-2/
DO TË HAJË MALIN ME NJË TË KAFSHUAR dikush fr.fol.,ftill.- kërkon ta bëjë një punë shpejt e shpejt dikush (e cila është e pamundur ose shumë e vështirë). (NMUS-SHPK f. 200).
I DUKEN MALET SHESH dikujt fr.fol., meton.- i sheh punët me një sy tepër optimist dikush, sepse nuk i njeh vështirësitë e pengesat dhe nuk e kupton gjendjen e vërtetë dikush. (FGJSSH f. 1830). S. shih sin : ka besim në vetvete dikush
ËSHTË PËR SHTATË PALË MALE dikush fr.. fol.,ftill.—është shumë i fortë e i aftë për të bërë punë të rëndësishme ose për të përballuar një gjendje tejet të vështirë dikush. (QEHA-ELB f. 69). S. shih sin : është arrë e fortë dikush
ËSHTË SA NJË MAL dikush fr.fol., ftill.,baraz.- është shumë i madh dikush, ka përmasa shumë të mëdha dikush. (thuhet për qenie të gjalla e për sende). (FGJSSH f. 1052). S. shih sin : është sa deti dikush
ËSHTË SI MALI ME BORË dikush fr. fol.,ftill.,krah.-1. është shumë i pasur dikush. S. shih sin: i ka bletët e bardha mangu (eksiq) dikush. 2. rron me të gjitha të mirat dikush, jeton shumë mirë dikush, rron në mes të të mirave dikush. (FGJSSH f. 2081). S. shih sin: jeton si delja në maj dikush. 3. gëzon shëndet shumë të mirë dikush, është i shëndetshëm, shëndetplotë dikush. (SUAH-SHPPG f. 89). S. shih sin : është si bukë me brumë të ardhur dikush
ËSHTË TUNDU MAL E TUNDU LIS dikush fr.fol.,iron .- është i pavendosur dikush, i ndërron shpejt mendja dikujt, është i luhatshëm, i paqëndrueshëm në mendime, në qëndrime e në veprime dikush, nuk mban qëndrim parimor dikush, bëhet herë me njërin e herë me tjetrin dikush. (PESHA-BER f. 214). S. shih sin : është prej bublit dikush ; shkon arë më arë dikush
I FITON TË PËRPJETËT E MALIT dikush fr.fol.,iron.-nuk fiton asgjë, gjë, fare dikush, ndahet me humbje të madhe dikush, ndahet keq, e pëson keq dikush. (AXH-FR f. 194, AXH-II f. 167).S. shih sin: i fiton të Bazhdarit dikush
FLET SI NË MALIN E THATË dikush fr.fol.,ftill.,krah.- flet me zë shumë të lartë dikush, flet me gjithë zërin që ka dikush, flet me sa fuqi ka dikush, flet e bërtet, flet e sokëllin, flet e pisket dikush. (PETBA-GR f. 111). S. i bie mulla e barkut dikujt (duke folur, së foluri); flet me gjithë (me tërë) mushkëritë dikush; flet sikur i rrah rrobat me kopan dikush; i ka fjalët furullajë dikush; ta qet krimbin e veshit dikush; t’ i qet veshët dikush; t’ i shurdhon veshët dikush
HA EDHE MALIN ME DHËMBË dikush fr,fol.,meton.- i vjen gjithçka përdoresh dikujt, s’ lë punë pa bërë dikush, i bën ballë çdo pune, çdo pengese, çdo vështirësie dikush, është i gjendshëm në çdo punë a në çdo situatë, nevojë, shtrëngesë dikush, bën pothuaj të pamundurën dikush. (NMUS-NJFK f. 212, NMUS-SHPK f. 200). S. shih sin : i bëhet bisht sakicës dikush
HYN ME TRINA NËPËR MAL dikush fr.fol.,iron.- ngec, ngatërrohet në një punë dikush pa qenë nevoja , i futet, i hyn një pune të ngatërruar a të vështirë dikush së cilës nuk mund t' ia dalë mbanë a së cilës nuk i dihet si do t' i vejë filli, ndërmerr një punë a diçka të vështirë dikush,, i hyn një pune shumë të vështirë dikush. (AVSU-TRO f. 73). S. shih sin : futet në baltë dikush
HYN NË MAL TË MOREKUJESË dikush fr.fol.,iron.- ndërmerr një punë shumë të vështirë dikush, i futet, i hyn një pune të ngatërruar a të vështirë dikush, përzihet, ngatërrohet dikush në punët, në çështjet që nuk i takojnë, ngatërrohet në një punë të keqe, të ndërlikuar a të vështirë dikush. (HAFSHE-DI f. 178). S. shih sin : futet në baltë dikush
HYN NË MAL PA SAKICË dikush fr. fol.,iron.- u hyn punëve dikush që nuk është i zoti t’ i kryejë, përzihet, ngatërrohet dikush në punët, në çështjet e të tjerëve, që nuk i takojnë, ngatërrohet në një punë të keqe, të ndërlikuar a të vështirë dikush, ndërmerr një punë a diçka të vështirë dikush. (HB-FPD f. 50). S.shih sin: futet në baltë dikush
I HYN MALIT ME TRINA dikush fr.fol.,iron.- 1. ia nis një pune shumë të vështirë dikush, i hyn një pune dikush që nuk është i zoti ta kryejë, që nuk ia del dot në krye, ngatërrohet në një punë të ndërlikuar a të vështirë dikush . S.shih sin: futet në baltë dikush. 2. i hyn ,i futet, ia nis, i përvishet diçkaje të pamundur dikush, mundohet, përpiqet të bëjë diçka të pamundur dikush, mundohet, përpiqet të merret me diçka të pamundur dikush . ( SUAH-SHPPG f. 89). S.shih sin: i futet detit më këmbë dikush
I (IA) JEP MALIN dikujt dikush fr.fol.,id.- 1.e bën të ikë nga sytë këmbët dikë dikush, e bën dikë dikush që të ikë i tmerruar, e bën t' ua mbathë këmbëve nga frika dikush dikë, e vë në ikje dikë dikush, e bën, e detyron të arratiset , të ikë dikë dikush. S.shih sin: i (ia) jep arratinë dikujt dikush. 2. iron.- e dëbon, e zbon, e përzë, e shporr dikë dikush nga një vend, nuk e lë brenda dikë dikush, e detyron të largohet, të shpërngulet nga një vend dikë dikush, e karmon dikë dikush. (FGJSSH f. 1052). S. shih sin : i (ia) vë cipalin dikujt dikush
IA JEP MALIT dikush fr.fol.,iron.- ikën, largohet, shkon kuturu (pa ditur se ku vete) dikush, shkon, tret, ikën, largohet në drejtim të panjohur, të pacaktuar dikush, arratiset dikush. (BQ-DSH) S.shih sin: i merr bërdoçkat (dujkat) dikush
KA NJË MAL (gjërash etj.) dikush fr.fol., ftill.-ka shumë gjëra etj. dikush, ka me sasi të madhe gjëra dikush, ka shumë, pa masë gjëra, ka grumbull, stivë të madhe gjërash dikush, ka me shumicë gjëra dikush. (FGJSSH f. 1569). S. shih sin: (e) ka betin (e gjërave) dikush
E KA MAL fr.fol., ftill.- 1. diçka (një punë etj.) dikush .- 1. e ka shumë të vështirë, të mundimshme diçka (një punë etj.) dikush . S. shih sin: e ka si të ecësh zbathur mbi eshka gështenje diçka (një punë etj.) dikush .2. (dikush) e ka shumë vështirë, shumë ngushtë dikush . S. shih sin: e ka cuc dikush . 3. e ka punën shumë ngushtë dikush, i ka punët shumë ngushtë dikush, është në shtrëngesë, ngushti të madhe dikush. (AXH-VII f. 159). S. shih sin : është në angështi dikush
S’ KA MAL PA THI fr.proverb., aleg.- s’ ka gjë pa të metë, pa firë, s’ ka gjë të përkryer, s’ ka njeri pa të metë, s’ ka njeri të përkryer. (VAME-SHPK f. 100, SUAH-SHPPG f. 89). S. shih sin: arë pa stom e fjalë pa bishta nuk ka
KANË NJË MAL NË MES fr.fol., iron.- nuk përputhen, nuk pajtohen në mendime, kanë mendime të kundërta. (PAVHA-LI f. 99). S. shih sin: s’ bien në brazdë
MAL I FORTË fr.mb.,ftill.- shumë i fortë. (FGJSSH f. 1052). S. shih sin: si çelik
MALI ME MAL PËRPIQET fr.pro-verb.,aleg.- doemos njerëzit kanë nevojë për soli-daritet a ndihma huazore (reciproke). (BQ-DSH). S. shih sin : bjeshka me bjeshkë përpiqet
MALI ME MALIN NUK PIQET, NJERIU ME NJERIUN PIQET fr.proverb.- doemos njerëzit kanë nevojë për solidaritet a ndihma huazore. (AJA-V f. 157, FGJSSH f. 1282).
MAL PA UJK NUK KA fr.pro-verb.,aleg.- s’ ka gjë pa të metë, pa firë, s’ ka gjë të përkryer, s’ ka njeri pa të metë, s’ ka njeri të përkryer). (VAME-SHPK f. 100). S. shih sin: arë pa stom e fjalë pa bishta nuk ka
*E MARRTË MALIN! fr.fol.,mallk.- O u trenoftë e marrtë malin,po në bela na ka qitur! (RKE-HA f.21).
U MBARS MALI E POLLI NJË MI fr.proverb. iron.- thuhen shumë fjalë të mëdha ose jepen shumë premtime, por, në të vërtetë, bëhet sendërtohet fare pak punë, arrihet fare pak sukses, rezultat. (FUSH f. 625, FGJSSH f. 1052, 1134, 1492). S. shih sin : u hap dheu, doli një plesht
I MERR MALET dikush fr.fol.-1. id.- arratiset, ikën, e merr ikën (shpejt e shpejt, me të shpejtë, pa u vënë re) dikush, nuk dihet se nga vete dikush, ikën, largohet me ngut e në mënyrë të çrregullt dikush S. shih sin: merr arrati dikush, e merr arratinë dikush. 2. meton.- ikën, largohet, shkon kuturu (pa ditur se ku vete) dikush. (AXH-VII f. 161, UÇ-/3/71 f. 195, FGJSSH f. 1052). S.shih sin: i merr dujkat dikush. 3. id.- çmendet dikush. (FGJSSH f. 1063, 1704, 1808). S. shih sin: del nga binarët dikush
I MERR MALET E PYJET dikush fr.fol.,id.-1. arratiset, ikën, e merr ikën (shpejt e shpejt, me të shpejtë, pa u vënë re) dikush, nuk dihet se nga vete dikush, ikën, largohet me ngut e në mënyrë të çrregullt dikush S. shih sin: merr arrati dikush, e merr arratinë dikush. 2. ikën, largohet, shkon kuturu (pa ditur se ku vete) dikush. (BQ-DSH). S.shih sin: i merr dujkat dikush
*E MERR MALIN dikush fr.fol.,id.-1. id.-arratiset, ikën, e merr ikën (shpejt e shpejt, me të shpejtë, pa u vënë re) dikush, nuk dihet se nga vete dikush, ikën, largohet me ngut e në mënyrë të çrregullt dikush. (AXH-VII f. 161). - O u trenoftë e marrtë malin, po në bela na ka qitur! (RKE-HA f.1). S. shih sin: merr arrati dikush, e merr arratinë dikush.2.iron. ikën, largohet, shkon kuturu (pa ditur se ku vete) dikush, shkon, tret, ikën, largohet në drejtim të panjohur, të pacaktuar dikush, arratiset dikush. - Ti mos më mbaj dert!/ Ti mos ma mbaj dertin,/ pse e humba djalin/ e pata të nëntin/ që tok morën malin! (RG-T f. 65). Unë e kam fatin me vete/ nuk e marr malin as arratinë. (AKO te: JR nr.4/1988 f.4). S.shih sin: i merr bërdoçkat (dujkat) dikush (edhe moh.)
E MERR MALIN ME SY dikush fr.fol.,meton.- ikën diku në male dikush, zhduket në male dikush. (FGJSSH f. 1808).
I NDAN NJË MAL I TËRË fr.fol.,iron.-1.janë shumë larg njëri-tjetrit (në hapësirë). S. shih sin: i ndan një det (i tërë) . 2.janë shumë larg njëri tjetrit (në mendime a qëndrime), kanë mendime, pikëpamje, qëndrime krejt të ndryshme, të kundërta në mes vete, ndryshojnë shumë në mes vete, janë krejt të ndryshëm në mes vete.S. shih sin: janë si bolla e bokës me ngjalën e Valbonës në mes vete. 3.kanë gjendje shoqërore e ekonomike krejt të ndryshme.
(NMUS-SHPK f. 200). S. shih sin : i ndan një det (i tërë)
*NJË MAL (gjërash) fr.ndf.hip.- shumë, pa masë, së tepërmi, një shumicë.- (QM-KËR f. 46, FGJSSH f. 1052). Do të duhej sa më parë t’i demaskojë edhe një mal shpifjesh. (MSA te: ERE, 28 qershor
TË PAÇIM SA MALET! fr.fol.,fol.,ur.- jetofsh gjatë! rrofsh gjatë! rrofsh shumë! (FGJSSH f. 775). S. shih sin : jetofsh sa bjeshka me borë !
PRAPA MALIT fr.ndf.,meton.-shumë larg, në një vend të humbur. (FGJSSH f. 1052). S. shih sin: në anë të anës
PRIT TË NGRIHET MALI I OSTROVICËS fr.fol.,iron.-mezi ngrihet ose mezi lëviz nga vendi dikush. (NMUS-SHPK f. 200). S.shih sin: është dembel Stambolli (dembel i Stambollit) dikush
S’ PRITET MALI ME NJË SËPATË fr.proverb.,iron.- nuk mund të bëhet diçka, nuk bëhet dot diçka. (NMUS-SHPK f. 200).S.shih sin : nuk lëvrohet në arbain
QAN MALIN PSE S’ BIE BORË dikush fr.proverb.,iron.- shqetësohet kot dikush për dikë që i ka punët në rregull. (MIHO-DI f. 178, QAÇE-RGU-LI f. 88). S. shih sin: (e) ha bukën e shtëpisë dhe (e) rrah thekrën e botës dikush
(I) RRËZON MALET dikush fr.fol., hiperb.- është shumë i zoti, i aftë dikush, i vjen gjithçka përdoresh dikujt, s’ lë punë pa bërë dikush , i bën ballë çdo pune, çdo pengese, çdo vështirësie dikush,e bën pothuaj të pamundurën dikush. (FGJSSH f.1824). S. shih sin : i bëhet bisht sakicës dikush
RROFSH E QOFSH SA MALET! fr.fol.,ur.- jetofsh gjatë! rrofsh gjatë! rrofsh shumë! (FGJSSH f. 344). S. shih sin : jetofsh sa bjeshka me borë !
RROFSH SA MALET ! fr.fol.,fol.,ur.- jetofsh gjatë! rrofsh gjatë! rrofsh shumë! (FGJSSH f. 775). S. shih sin : jetofsh sa bjeshka me borë !
RRON SA MALET dikush fr.fol.,ftill.- jeton, rron shumë, gjatë dikush. (AXH-VII f. 159). S. shih sin: bëhet abanoz dikush
SI ËSHTË MALI ASHTU BIE BORA (DËBORA, VDORA) fr.proverb.,krah.- punohet, veprohet sipas kushteve, rrethanave, mundësive, çdo gjë bëhet në përputhje, në përshtatje me rrethanat, kushtet, mundësitë . (BETA-SITA-TIR f. 232). S. shih sin : si është ara mbillet fara ; si ara, fara
SI TË JETË MALI, BIE BORA fr.proverb.,krah.- çdo gjë, çdo veprim, çdo punë, çdo proces i përshtatet, i përgjigjet kushteve, rrethanave përkatëse, çdo gjë, çdo proces, çdo punë, çdo, cilësi, çdo veprim varet nga kushtet, rrethanat përkatëse. (AVSU-SHPMGJ f. 93). S. shih sin : si është ara mbillet fara
SI MALI ME BORË fr.mb.,krah.-1. i fortë e i pavdekshëm. (ART-II f. 197, FGJSSH f. 165, 1052). 2. i pasur fort, shumë, pa masë dikush. (BQ-DSH) . S. shih sin : si deti me ujë
SHEH PRAPA MALIT dikush fr.fol. fr.fol.,met.- sheh larg dikush, është largpamës dikush. (FGJSSH f. 155, 1052, 1883).S. shih sin : sheh përtej bjeshke dikush
E SHEH MAL diçka (një punë etj.) dikush fr.fol.,,id.-e sheh shumë vështirë, shumë ngushtë diçka (një punë etj.) dikush , zihet shumë ngushtë e nuk ka ç' të bëjë dikush, bie në ngushti, në shtrëngesë të madhe dikush, përjeton detyrim, shtrëngesë, ngushti të madhe dikush. . (AXH-VII f. 159). S. shih sin: bie angësht diikush
(I) SHEMB MALET dikush fr.fol., hiperb.- është shumë i zoti, i aftë dikush, i vjen gjithçka përdoresh dikujt, s’ lë punë pa bërë dikush , i bën ballë çdo pune, çdo pengese, çdo vështirësie dikush, bën pothuaj të pamundurën dikush. (FGJSSH f. 1824). S. shih sin : i bëhet bisht sakicës dikush
SHOKË MALI fr.em.-ata që kanë shkuar bashkë në mal si partizanë. (FGJSSH f. 1883).
E SHQYEN EDHE MALIN dikush fr.fol.,meton.- .është shumë i zoti, i shkathët dikush, bën të pamundurën dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: të çan ashka në maje të kresë dikush ; i bëhet bisht sakicës dikush
S’ TUNDET MALI NGA DËBORA fr.proverb.,iron.-është (punë) e kotë, e pamundur diçka. (NMUS-SHPK-I f. 173). S. shih sin : nuk lëvrohet në arbain
S’ TUNDET MALI NGA TUFANI fr.proverb.,iron.-është e pamundshme të bëhet diçka, është diçka e pamundur (të bëhet). (NMUS-SHPK f. 201). S. shih sin : nuk lëvrohet në arbain
U ULËN MALET DHE U ÇUEN KODRAT fr.proverb .- ka rënë paria dhe ka dalë në krye vegjëlia, kanë rënë nga gjendja e mirë shtëpitë e mëdha dhe është ngritur vegjëlia (SUAH-SHPPG f. 89). S. shih sin : u ngritën brigjet e u ulën malet
S’ VARET MALI NË PERONË fr.proverb.,iron.- është (punë) e kotë, e pamundur diçka. (NMUS-SHPK-I f. 173, JBALL-KOR f. 197,NMUS-SHPK f. 201). S. shih sin : nuk lëvrohet në arbain
I ZBRESIN TË MALIT dikujt fr.fol., iron.- tërbohet nga inati, nga zemërimi dikush, e zë shumë inati, zemërimi dikë. (NMUS-SHPK f. 201). S. shih sin : i bien boritë dikujt
MALAMAL
VJEN MALAMAL (lumi, përroi) fr.fol., ftill.- vjen plot, plot e përplot me ujë (lumi, përroi). (AXH-VII f. 158). S. shih sin : vjen breg më breg (lumi, përroi)
MALL-I , MALL-I shm. MALLRA
ASI MALLI fr.mb.,id.- i atillë, i tillë, i atij lloji, i llojit të njëjtë, i njëjtë. (HB-FPD f. 85). S. shih sin : asi brumi
*NUK E BËN MALL dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.-nuk e çmon, nuk e përfill, nuk e nderon, nuk e llogarit fare dikë a diçka dikush, nuk i jep rëndësi, nuk i kushton vëmendje fare dikujt a diçkaje dikush, e shpërfill, e përbuz, e përçmon dikë a diçka dikush. (BETA-SITA-TIR f. 232, FGJSSH f. 1053). -Me gjasë Rrustja s’ po e bën mall, / porse, qe, atje burri i burrit,/ ngrehur kryet ai përmbas currit,/ e duke uluruar si një lua,/ malazezëve po u bën zë :/ Ah,ngadalë, moj Cërnagore!/ se këtu i thonë Shqipëri mizore! (GJF-LM f. 203). Se shqiptarët po i qet në dorë gjallë/ Mark Milani, kurrkund mall/ nuk e bën, besa, këtë fjalë: / se për t’ i qitur në dorë s’ i ka dalë/ as vetë mbretit të Stambollës,/ jo po i del sot knez Nikollës. (GJF-LM f. 310-11).S. shih sin : e hedh (m’, pas) anash dikë a diçka dikush
I BIE MALL për diçka dikujt fr.fol., id.- 1.i hipën një dëshirë papritur a vetvetiu dikujt për të bërë diçka,i vjen dëshira dikujt për diçka, ka dëshirë dikush për diçka, e zë dëshira për diçka dikë. (AXH-VII f. 159, BQ-GJA-
I BIE MALLI për dikë a diçka dikujt fr.fol.,meton.- përmallohet, mallëngjehet për dikë a diçka dikush. (AXH-VII f. 159).S. shih sin: ka mall për dikë a diçka dikush
IA ÇON MALLIN e dikujt a diçkaje fr.fol.,id.- ia përkujton dikë a diçka (për nga përgjasimi) . (AXH-VII f. 159). S. ia nxjerr mallin e dikujt a diçkaje
I DEL MALLI dikujt për dikë a diçka fr.fol., meton.- çmallet me dikë a diçka dikush, nuk i mbetet më mall a dëshirë për dikë a diçka dikujt, e përmbush, e plotëson mallin a dëshirën për dikë a diçka dikush . (AXH-VII f. 159). S. shih sin : e heq dryshkun e dikujt a diçkaje dikush
NUK IA DI SKAJIN MALLIT dikush fr.fol.,meton.-është shumë i pasur dikush. (FGJSSH f. 1761).S.shih sin: i ka bletët e bardha mangu (eksiq) dikush
E DJEG MALLI dikë për dikë a diçka fr.fol.,fj.- përmallohet, mallëngjehet shumë, pa masë dikush për dikë a diçka. (BQ-DSH). S. shih sin : i digjet loçka e barkut dikujt për dikë a diçka
*S’ËSHTË NGA AI MALL dikush fr.fol.,iron.- s’është i atillë, i tillë dikush.- Se s' është nga ai mall Shereja, që i lë shokët në baltë. Zura kokën me duar. Më erdhi bota rrotull. U kapa pas një shtylle dhe heshta. (RAPA te:JR nr.1/
ËSHTË PËR MALL diçka fr.fol.,ftill.- është shumë e mirë a shumë e bukur diçka, është diçka që ta do zemra gjithnjë. (FGJSSH f. 1053).
E GRIN MALLI dikë për dikë a diçka fr.fol.,fj.-mallëngjehet, përmallohet shumë, pa masë dikush për dikë a diçka. (FGJSSH f. 574). S. shih sin : i digjet loçka e barkut dikujt për dikë a diçka
E HA MALLI dikë fr.fol., meton.-1. (për diçka) i hipën një dëshirë papritur a vetvetiu dikujt për të bërë diçka,i vjen dëshira dikujt për diçka, ka dëshirë dikush për diçka, e zë dëshira për diçka dikush. (AXH-VII f. 159). S. shih sin : i bien dabidubat dikujt për diçka. 2.(për dikë a diçka) merakoset, brengoset, shqetësohet për dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 637). S. shih sin: i vjen andrallë për dikë a diçka dikujt.
*NUK E HA MALLI për dikë a diçka dikë fr.fol.,iron.- nuk mërzitet, nuk brengoset, nuk i vjen keq, nuk lodhet fare dikush për dikë a diçka, nuk shqetësohet, nuk merakoset fare dikush për dikë a diçka, nuk pyet dikush për dikë a diçka, nuk e prish qejfin e tij dikush për dikë a diçka. (AXH-VII f. 159, FGJSSH f. 1053).- Ne jemi të lidhur me Partinë e s’ na ha malli në do të hysh ti në kooperativë… (ZSA-VL-
*HEQ MALL dikush për dikë a diçka,, E HEQ MALLIN e dikujt a diçkaje dikush fr. fol., meton.- çmallet, çmallëzohet me dikë a diçka dikush, nuk i mbetet më mall a dëshirë dikujt për dikë a diçka, e përmbush, e plotëson mallin a dëshirën për dikë a diçka dikush.- E pastaj o nënë si tokë e vdekur,/ do të shtrëngohemi, do të heqim mall. (VJBER te : B, 15 shtator
*E HEQ MALLIN e diçkaje dikush, IA HEQ MALLIN dikush fr.fol., meton.- 1a. diçkaje
(mishit etj.) çmallet me diçka (me mish etj.) dikush, e plotëson dëshirën, qejfin me të tepërt me diçka dikush, ha, ngopet shumë, me të tepërt diçka (mish etj.) dikush sa nuk i vjen më mall, sa nuk ka më mall, sa nuk i bie më mall, sa nuk dëshiron më (për një kohë). (BQ-DSH).-Në atë familje ku bënim konak, e mbushte një sepet me rrush dhe të gjithë anëtarët e familjes së asaj shtëpie atë natë e hiqnin mallin e rrushit. (HKA-OM f. 40). S.e heq merakun (zhigun) e diçkaje dikush, ia heq merakun (zhigun) diçkaje (mishit etj.) dikush; ia nxjerr zinë (zhigun) diçkaje (mishit etj.) dikush ; e shkon (shkun) hujin e diçkaje dikush, ia shkon (ia shkun) hujin diçkaje dikush . 1b. (dikujt, një vendi a një sendi) çmallet me dikë, një vend a një send dikush, e sheh dikë,një vend a një send dikush sa nuk i vjen më mall, i përmbushet, i plotësohet dëshira dikujt për ta parë dikë, një vend a një send që s’e ka parë prej kohësh.-Mallin me heq Atdheu ! (L.LE te : R, 20 maj
I HIP MALLI për dikë a diçka dikujt fr.fol., ftill.- e lektis, do, e dëshiron dikë a diçka dikush . (TASE f. 112). S.ka mall për dikë a diçka dikush ; e merr malli për dikë a diçka dikë ; ia do shpirti (zemra) dikë a diçka dikujt ; i vete ylli për dikë a diçka dikujt
NUK I HIQET MALLI për diçka dikujt fr.fol., meton.- nuk çmallet me diçka dikush, i mbetet edhe më tej mall a dëshirë për diçka dikujt, nuk i plotësohet, nuk i përmbushet dikujt edhe më tej dëshira a malli për ta parë a për ta pasur diçka. (BQ-GJA-
E KA PËR MALL diçka a dikë dikush fr.fol.,meton.-e do, e adhuron (shumë) diçka a dikë dikush. (FGJSSH f. 1053). S. shih sin : i hyn në begeni diçka a dikush dikujt
*KA MALL dikush fr.fol.,fj.- 1. lektis ,lakmon dikush.- Kjo rri pezull gjithë kohën/ Ata kanë mall/ E ne luajmë me hekura. (BASÇAP te : KD, 14 shkurt
E KA MALL diçka dikush fr.fol. ,id.-e lektis, e dëshiron, e do, e lakmon shumë (një gjë që i mungon e që i pëlqen pa masë dikujt. (AXH-VII f. 159).S. shih sin : e ka basret diçka dikush
NUK KA MALL për dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.-nuk mërzitet, nuk brengoset,nuk shqetë-sohet, nuk merakoset fare për dikë a diçka dikush, nuk pyet për dikë a diçka dikush. (AXH-XXXVII f. 160, FGJSSH f. 1542). S. shih sin : aq i bën dikujt për dikë s diçka
Facebook
Twitter
Google+
Digg
Artikuj te tjere
Gallery
