Vaso Papaj: Një Dimër mes Dimrash

Vaso Papaj

 

"Fragmente dimri të murosur ", nxjerrë dhe restauruar  nga romani i murosur "Një Dimër mes Dimrash" shkruar  në vitin 1969-70 dhe botuar dy herë, në vitin 1995 dhe 2006 nga Shtëpia Botuese UEGEN Tiranë.

 

 

Pushtimi i Pragës ( Gusht 1968 )

 

Unë jam sheshi Veçesllav.

“Endërr apo mjegull?!

Mjegull apo ëndërr?!”

Mirë nuk dalloj.

Fryma më shterroi.

Po më shtypin zinxhirët e tankeve,

nën gjëmimin e autoparlanteve…

 

Nga dolën këta brumbuj

                    të lagur nga vesa e fundverës?

Jam në ëndërr

        apo i kthyer në mesjetë, njëherësh?

Zinxhirë  e brinjë përzier në shesh….

Dikush rrethuar nga flakët po vdes .

Mos vallë liria?...

E pastaj: dashuria,…dituria,…rinia?...

Oh! Vdiq  qetësia .

Përpëlitje, përpëlitje në shtrat.

Më shpojnë maja kashtash,

                                         s’ bëj më rehat.

             Do të shdërrohem në ajër.

Ajri është i përjetshëm,  i çliruar.

Ajrit s’kanë ç’i bëjnë, i mban të rrethuar.

Nusja ime, Praga…

E bukura…

                 e arta…

                           e imja…Praga…

Gjethet e verdha i rrëmbeu era.

Drita përgjumet… Sa leht përkundet!...

Çek, Çeko…Çek,Çeko…

Çohu! Çohu!                         

                                      

 

Sa jam tronditur mbrëmë!?...

 

Drejt ç’polesh po shkojmë ne të dy ,  Lilianë?

       Ç’forcë na largon?

               Me ç’shpejtësi?

                 A do të mund të na tjetërsojë, njerì?

A do t’ia shtrëngonim  dorën njëri tjetrit

                                          në pleqëri?

Fëmijët tanë

             do të mund  të shkëmbenin  dashuri?

Jepmë dorën Lilianë!

Me urimin:

Mos rënsh kurrë

                   në duart e sovranitetit të kufizuar.

Qofshë e lirë, Lilianë!

E lirë!

Cilido qoftë çmimi i kërkuar…

                             

 

Lamtumirë!

 

Shi i butë, i bezdisshëm.

Tringëllima pjatash alumini

          në mencën fushore sapongritur.

Lamtumirë, nënë!

Po shkojnë në luftë djemtë.

                                          Janë rritur.

Mes trumpetash e tamburesh.

Sinusoidë historike e ditur.

Histori, mijëra vjetë e përsëritur …

 

S’dua të dëgjojë asgjë.

Dua të pushojë, por s’ mundem,

s’ mundem më.

Mesditë e hirtë që mezi zvarritet.

Ditë që rrotull vërtitet.

Ku do të shkojmë, vallë?

Ku?

Do të endem tërë jetën kështu?

Lëvizje e përjetëshme brouniane?

Gjithmonë lamtumirë do t’i them

                                 lumturisë time tirane?

 

 

Shtegtojnë krillat       

 

Rrugë e gjatë e përbaltur

Këpucë të rënda.

Plepa gjysmëlakuriq.

Ku jam nisur kështu, vallë?

Ku po shkoj? Në ç’ miq ?

Kjo jeta ime është zvarritje  apo  fluturim?

S’ gjendet leht…

Gjylet bien anash.

Kapica dheu e balte përpjetë.

Po humbon toka.

Toka e shkretë!...

Dielli ka humbur krejt…

Dhe qielli më rrotullohet si një fugë.

Qielli bashkë me gishtërinjtë e plepave

                                                      në shpërthim.

Vetja me ngjanë  një krillë,

                            që është nisur për një rrugë .

Shtegëtim i gjatë në botën plot mundim.

Ah, po.  Shtegtojnë krillat në jug.

Gjuetarët, gjuetarët, ku janë,

                                             nga vanë?

Shtinë, shtinë… pim…pim…

Baltë dhe përsëri baltë,

                                     pambarim…

 

 

Braktisje

 

Darkë

Tringëllimë pjatash

Rreth tryezës

Gëzim i veçantë, i vjetër.

Po Fredi, vallë, ku është?

Pse i mungon festës?...

Së munguari nuk rresht…

Ah, po…

Është sëmurë.

Po babai pse hesht?

Veç meje, mos mori një plagë tjetër?

 

Flitet për braktisje…

Tina, motër, shtrëngoji fëmijët fort.

Je trimëreshë, frikën s’ta kam.

Ata kujtojnë se  gjithçka iku,

                                           se përmbys  ramë.

Kërkojnë të na largojnë nga vetja sa më parë.

Të shpëtojnë vetë….Të ndarë.

Tragji-komedi.

Futeni virtytin thellë në shpirt, të dashur.

Ruajeni nga përmbysja.

Dhe kur gjithçka të qetësohet,

do të jeni, në botë,  njerëzit më të  pasur.

Ty ende s’të besohet!…

Ana  vogëlushe mbesë!

Ç’forcë më jep vështrimi yt inteligjent!...

Ç’shpresë!

                                

   

Tirana e vjetër

 

Sipari:

Labirinth rrugicash e sysh të hutuar.

Dora e ngrohtë e Lumit.

Trokëllimë hapash.

Tak, tak, tak…që s’kanë të mbaruar.

 

-E sheh, Patri, kjo është Tirana e vjetër.

Porta të kërrusura oborresh çdo metër.

Asgjë nuk ka ndryshuar.

Ja, degë hurmash përmbi mure kapluar

Ndonjë llampë e drojtur, tek-tuk…

Ca oxhakë tymosin si çibukë.

Një degë fiku duket si ketër…

Patri, si kjo Tiranë, nuk ka tjetër.

 -Jo, jo !… Lum, këtu, çdo gjë ka ndërruar…

              Lehje e një qeni. (si intermexo)

              Hape ! Hape !     (po intermexo)

 -Mbaje mend mirë, Lum.

  Këtu, dita të duket një shekull……

 

 

Përsëri lamtumirë! 

 

Lamtumirë shtëpizë e vogël me dy porta.

Lagje e vjetër Moisiu, te kodra.

Kur do të shihemi më?

Fredi, tërë këto ditë, s’ bëri zë!?... 

S’ erdhi të më shohë!?

S’është sëmundja, jo…

Ana, shpirti i dajës!

Më duket e paske fatin të rritesh pa baba?!...

Baba-lesh…

Tina, pse hesht?

Ç’ka ndodhur ? Pse ma fsheh?

Pse më shikon ashtu, me të syrit bisht?

Duhet të jemi të fortë, Patri!

Në ndershmërinë tone të kërcënuar

                                                           seriozisht.

Kështu vitet s’do të mund të na bëjnë asgjë.

Jo vitet, baba: Tjetër gjë.

Zhani!

Hipi gjyshit në kurriz!

I janë lodhur kockat e ngrata.

Shtypja!

Janë shkëmbinjë nga Rozafa.

Mendimi i tyre më mundon çdo ditë…

Vallë, do t’i përballojnë stuhitë?…

 

 

Natë pa gjumë

 

Natë.

Furnela e ndezur duket sikur shkrin .

Dëgjohet vetëm gërhitja e lehtë e shokut tim.

Të kujton dhomën e konviktit me numur 23.

Fotografitë e revistave prerë me ngé.

Ngjitur pas derës së dollapit me atak.

Vaçe Zela…Pano me Shulcin…

                                           Aksioni në Mirakë…

Na iku rinia, Gjergj.

Sa shpejt! Sa shpejt!

Kujtoj dy djemtë që këndonin me kitarë.

Poshtë, në plepishte si diejt.

Ja, te  dritarja jonë, përballë…

Kurse tani, qetësi…vetëm gjallë.

 

Gërhitje e leht  apo gërvishje nate, vallë!?...

Mos ish ftohur, shoku im, atje, në stallë?!

Mos ka ndjekur  vajzat,

                                         si djal pa andrrallë?

Jo, jo…tërë natën në kërkim!?

I kishin humbur derrat.

                            Portën kishin shqyer me tërbim…

Gjergj, Gjergj…gër…gër…gër…

Ç’ natë pambarim!...

Djersitje xhamash, xhamash, xhama,…xha…

Gër…gër…gër…

S’ mund ta ndreq…

Sa shpejt na iku rinia, Gjergj!

                                

            

Janar 1945

 

Janar i largët i pasluftës,

me erën e barutit nëpër mure.

Me shpresën: Për një botë “ të re “,

                                                      më të mirë,

                                                            më të drejtë.

Ngazëllimi i babait kur i dhanë lajmin:

                                            Djalë… rroftë për jetë!...

                                                         Po tani?

Ç’bilance të bëj? Ç’ projekte,ditë e netë?

Jam një llogari e hapur, pambarim.

Një përpjekje dhe një mundim,

por mbi të gjitha lumturi, gëzim.

Duart e mia mbetën të pastra!

S’do ta kenë të lehtë.

Do të djersinë për jetë.

                   

 

Arrest natën…

 

Shkurt 1947

Mesnatë

Tek porta e madhe me dy kanatë,

                                          kondakë…

Bam, bam, bam…

Vishu, o plak!

Në emër të popullit, je i arrestuar!

Shpejt! Luaj!

Ulurima grash…

                          vajzash…

                                   kalamajsh…

Puthe!

S’do ta shohësh më pragun…

Popullit, i ke pirë gjakun.

Ia kam pirë, mor djalë, ia kam pirë…

Po… jo të gjithë…

Ka mbetur akoma, akoma,

          gjersa miletit t’i bjerë ftoma…

Mbylle, të thashë!

Bam, bam, bam…

Përplasje portash e vaje  grash…

Tang, tang, tang… nëpër shkallë.

Kish nisur i ftohti i madh

Rikthyer dimri-hekur…

S’u pa më i gjallë…

S’u pa, as i vdekur…

Bam, bam, bam…

Tang, tang, tang…

Akoma, ftoma, fto… a…ftoma…a…

                                      

           

Hijet

 

Komisar! Hijet, komisar!

Po më ndjekin pas, kudo.

Hijet. Hijet…

Do të jetoj me ‘to…

Do të vdes me ‘to…

Dielli, kur do të dalë?

Maji, kur do të çel, vallë?

Hijet, kur do t’i shpërndaj?

E kaluara rëndon mbi të tashmen.

E tashmja përgatit të ardhmen.

Uff!...

S’marr dot frymë.

Tym, tym…

Hapini dritaret! Hapini dritaret!

Të fryjë! Të fryjë!...

 

 

Dëshirë në errësirë…

 

Foto!

Sa mirë që gërhet!

Sa të trasha i ke kallot e duarve!

Sa mirë… në  gjumë

              me voglushen tënde flet.

Foto! Shoku im!

Do të desha të isha si ti!

Të lumturohesha si ti!

Të këndoja polifoniken si ti…

Ty nuk ta prish njeri lumturinë.

Ti je pika e mbështetjes së Arkimedit.

Lumturia jote është prova e pushtetit…

 

Eh, si u vërtitkan hijet këto netë?!

Po le të guxojnë ta prishin lumturinë tënde

                                                          këta lugetë…

Atëhere do të shpresoja,

                                    se do t’u vinte një fund.

Dhe  shpresa, si dëshirë në errësirë,

                                                              të mund…

Gërhi, Foto, gërhi!

Si këto netë, s’ ka kërkund…

 

 

Hapësira me n-dimensione

 

Nxënësit e mi!

Vizioni i plotë i botës.

Bëni gjimnastikën e trurit.

Truri i shëndoshë,

                    nuk i bie murit.

Zhvillimi dhe përparimi

Thellësia…

I sati dimension?

Hapësirat, kush i kufizon?...

Lerini të lira.

Lerini të lira

              dhe do të shihni çudira.

 

 

Pa titull

 

Isha I juaji.

I juaji vërtetë.

Vetëm një i çmendur,

vret birin e vet

Vetëvrasje…

Pse më fut në ngasje?...

Ëndërr e shqetësuar.

Vdekje, të thërras!

Në vrasje s’ zhytem.

Më mirë ty të vras.

Qesh  i juaji…

I juaji…

Ju desha pamasë.

 

 

Lumturia e vërtetë

 

Thellë, thellë!...

Ktheji plisa !

Aroma e tokës.

Aroma e bukës.

Lumturia…Tolstoj…Levini…

Thellë!

Ktheji plisat!

Të dalin në diell krimbat .

Të digjen.

Qofsh i lumtur, Mikel!

Rroftë lumturia e punës!

Lumturinë e vërtetë po mbjell…

Po lumturia e gunës ç’ të sjell?...

Fushë e pafund e lëruar.

Një harmonikë vibron ajrin

                           shpirt drithëruar,

               si në ca filma të harruar.

Rrofsh Mikel!

Qofsh i lumtur!

Si Levini, vini, vini, ni, ni…

I lumturuar.

 

 

Për mësueset e fshatit

 

Udhëkryqe,

trasta mbi kurriz,

kamionë për në veprat e pesëvjeçarëve

Miqësi mësuesesh dhe shoferësh,

që u ngjajnë nëpër netë fanarëve…

Drojtja ka mbetur diku,

atje në qytet,

në krahët e mamave…

 

Mësuese dhe shoferë…

Solidaritet me besë,

                        i vendosur tashmë.

I provuar nga të dy palët.

Shfaqet në çdo kthesë.

Shi… Dëborë…Diell

Ndërsa goja e ligë nuk pushon,

                              vetëm vjell…

 

Mos e ngacmoni jetën e tyre heroike,

ju të përkëdhelurit ,

që iu kanë falur nga një karrike?!

Ju lutem !

 

                                                      

Pak pranverë

 

Dashuri e shqyer.

Pragë e shkelur.

Abazhur i përkulur.

Pranverë në klasë e mbetur.

Dritë e zbehtë.

Si s’po bie nga qielli një kometë??...

Uff… Uff…

Sillu e përsillu nëpër shtrat.

Dritaret mbyllur dy kanatë.

Janë aktivizuar majat e kashtës,

si t’ishin majat e ashtës.

Rrota tankesh.

Zinxhirë…Vampirë…Mugëtirë…

Po afron vjeshta, vjeshta e përjetëshme.

Kalendari ka ngecur në datën e djeshme.

Sa shumë i kam dashur një herë vjeshtat!...

Ana! Zemër e dajës!

Sa bukur  i thua vjershat!

Do të mbetesh jetime me baba të gjallë.

Baba i shqyer, gërdallë.

Rrufe të egra, të përbindëshme,

                                     më janë ndërsyer.

Bum-bum, fronti i përtejmë.

Kërr-kërr, dërrasat. Krimbat i brejnë.

Dashuri e shqyer…

Dritë e murrëtyer!

Pragë e shkelur.

Pak pranverë, e pavjelur.

Pranverë Prage.

Uff…Uff…

 

 

Të thënat e babait

           në një natë pa gjumë

 

Muroseni, bijtë e mi!

Dhe kur të bjerë muri i zi,

të bardhë, si guri i qumështit,

të keni mbetur përsëri!

Të ndritur,

                 si Kashta e Kumtrit!

Amanet…