Luan Çipi: Në Delta Park, Holandë

NE DELTA PARK HOLANDE

Reportazh nga Luan Çipi
 
Ne daten 4 Qershor 2009,  me nje avion te Shoqerise Indiane Jeet Airwais,  per gati shtate ore udhetim teper komod, kemi ardhur nga Kanadaja ne Belgjike dhe prej andej, me automjetin e dhenderit tone, per gati nje ore, mberritem  ne Holande, ne qytetin me jugor, Roosendaal, kufi me Belgjiken.
Eshte dita e shtune e dates 6 Qershor 2009.  Me Hanemen, gruan time, Anxhelen, mbesen, me vajzen time te dyte dhe  dhe burrin e saje  holandez, nisemi ne qendren e tregtimit te  fruta perimeve te qytetit  Roosendaal.  Ishte Dita e Festes se Trandafilave  te qytetit. Tregu ishte i zbukuruar me flamure e banderola  dhe ne nje skene te improvizuar,  nje orkester frymore luante me entusiazem marshe rritmike. U mrekullova, per nderin qe u behej luleve. Jo vetem qe i kishin vene emerin Lendina  e Trandafileve, qytetit te tyre, po kishin caktuar dhe dite feste te posacme per trandafilet, si simbole te bukurise dhe te jetes se gezueshme.
Pasi furnizohemi me fruta zarzavate, per nevojat  e gjithe javes dhe i vendosim ato ne shtepine e vajzes  sime, me nje atoveture superstrade KIA, qe te peste, nisemi drejt Delta Park, nje qender e rendesishme turistike, ku paraqiten, vec te tjerave, edhe transformomet e medha te natyres, si rezultat i punes vetmohuese te  holandezeve nder shekuj.
 
Rruga e bukur, me dy korsi, ndare ne mes me viza bardhe e blu te panderprera, kalonte ne lendina te pafundme, te mbjella kryesisht me foragjere e te qarkuar nga peme te shumta, ku, aty ketu, duken qendrat e fermave bujqesore dhjetra hektareshe, si dhe lope e kuaj te racave te zgjedhura. Pasi kaluam qytetin Hus ( Goes), me ndertesa te ulta, po te bukura e plot gjelberim, hyjme te zona e digave te shumta gjigante. Ne perendim (majtas) deti i Veriut behet zap nga mijra ton beton e hekur dhe ndahet nga nje siperfaqe e pafund uji nga liqen i madh (djathtas), grabitur prej detit nga fuqia dhe mendja e holandezve te famemdhenje. Ata, detare te guximshem, pasi paten pushtuar vise te largeta ne Afrike, Azi e Oqeani,  duke mbartur atje perparim  e qytetari evropiane, ishin rrikthyer ne vendin e tyre te lashte, me te cmueshmin ne bote dhe me mencuri, vullnet e guxim mbinjerezor, kishin krijuar siperfaqe te gjera toke, duke ja marre ate detit, per te formuar oaze me ishuj te bukur e te bleruar. I tille ishte dhe ishulli ku po shkonim ne, ne te cilin, si model i punes shumevjecare, ishte ngritur Delta Park.
Makinat, sikur fluturojne me shpejtesi maramendese 120 km. ne ore, jo me pak, se duhet perfituar koha e cmueshme; jo me shume, se te pret gjoba e majme e policise rrugore holandeze, qe nuk te fal.
 
Nga larg duken siluetat gjigante te Elikave Ajrore per prodhim energjie elektrike. Jo  nje e dy, po qindra. Kur afrohemi me afer dhe kalojme perbri tyre, duhet te shikonim qiellin, se cdo njera prej tyre, me konstruksion beton armeje dhe flete duralumini, eshte  mbi 30   ml. e lart dhe peshon dhjetra ton. Ndalemi e sodisim nga afer gjigandin paqesor: Asnje zhurme, asnje ndotje, asnje burim i krijuar me mundim prodhues e lende djegse sekondare, po vec shfrytezim, pa shpenzime  i eres, kesaj energjie fisnike natyrore. Mendja na shkoj te Karaburuni i Vlores sone dhe te zonat e tjera, te projektuara ne Shqiperi per ndertim  dhe sa po shohim modelin holandez, na mbushet zemra me gezim, per Shqiperine tone te dashur, aq te pasur me zona optimale erembajtese, ashtu si dhe me burime te shumta hidroenrgjitike dhe me nje klime aq te mire, me diell 300 ditesh.

Pas nje ore e gjysem udhetimi na duhet te parkojme automjetin te vendi i posacem. Paguajme cmimin e biletes se pranimit dhe hyjme te godina qendrore, me fasade xhamlleku “ Delta Park” me emrin Neeltje Jan dhe nje embleme vajza nimfe,  e ulur mbeshtetur mbi doren e djathte, me nje top simbol ne doren e majte te shtrire para.
Nga jashte xhamave shohim nje skelet dinosauri te stermadh, duket simbol i ketij Parku, ngaqe kete lloj kafshe e pame,  ne permasa me te vogla edhe ne pavionet e tjere, ndofta perfaqesues i prehistorise se lavdishme zbuluese e kolonialiste holandeze.
Morrem programin dhe intenerarin e mundshem te levizjes brenda Parkut te Madh me 14 pavione. Nje tren i posacem vihej ne dispozicion per te shetitur ne teritoret me te largeta. Pasi vizituam tregetoren e kendshme me artikuj per perdorim imediat dhe suvenire, u ulem ne  bar restorantin, per  te thyer urine dhe per kafe e  freskuese. Duhet nxituar se fillonte filmi tridimensional “Delta Finale”. Pasi vendosem syzet e ereta qe na u ofruan te zotet e shtepise, zume vend ne qender, pak larg ekranit, sic na porositi dhendri holandez. Nuk kaluan vecse 2 minuta kur u perfshime nga efektet e cuditshme tridimensionale, ku dhe ne u beme pjestar i pasazheve filmike dhe i efekteve te bashkjeteses me kafshet grabitqare, oktapodet e gjarprijte, qe thuajse na afroheshin te na preknin, te na kafshonin, apo te naperqafonin; i thirrjeve te kalimtareve ne orteqe e lugina te thella, qe na perfshinin dhe neve, me rezikshmerine dhe britmat e frikshme. Dolem te kenaqur, po dhe te lehtesuar nga pasiguria dhe ankthi i krijuar ne menyre te pavedishme.
Jashte godines qendrore, te nje basen i madh mbushur me uje, notonin fokat, qe leviznin plot madheshti dhe benin ne grup figura me numra levizese interesante. 
 
Ikim shpejt se eshte orari per te nisur udhetimin me anije. Anija e madhe tre katshe me ngjyre te bardhe ishte e paisur me karige, tavolina dhe bufe. Mund te qendroje edhe ne  verande dhe do shijoje pamje me te bukur, po ishte ftohte dhe frynte ere, ndaj qendruam ne katin e dyte. Pas nje udhetimi 45 minutash ne liqenin e krijuar nga digat e larta, rrikthehemi ne ishull.
 
Hyjme ne “Barkun e Balenes”, nje muze i madh e i bukur speciesh shumllojshe te detit, fosiliesh te kafsheve prehistorike, efektesh zanore te shkarkimit te rebesheve te ujrave, erres, te piskamave dhe te ulurimave rrenqethese.
Ne nje pavion tjeter, nepermjet nje ventilatori te fuqishem, provohej efekti i errerave,  me shpejtesi deri 133 km ne ore. Duhet te menjanoheshe e te ktheheshe ne brinje, se me kujtohet porosia e popullit tone: “eres mos i nxirr gjoksin” .
Diku, ne nje pavion tjeter, provohej forca e krahut, e matur me 25, 50 dhe 100 kg. Une, natyrisht, si shqiptar krenar, provova maksimalen.

Kolovitja, ne nje makine lavjeres, ishte nje tjeter relaks qe te jepte ky Park kompleks. Duhet ta kryeja edhe kete, per te kapercyer ngjarjet e provuara “per here te pare”.
Ne siperfaqen e Delta Parkut shikoje,  aty- ketu dhe mekanizma  gjigante te perdorura per shpimet e thella, si shtanga dhe dalta e nuk e di pse, deri gryka te vjeter topash artilerie te mesjetes, ndersa, ne mes te liqenit nga larg, duket nje platforme gjigande rezerve me peshen  e modelit  te elementeve te diges, qe na thane se peshonte mbi 100 mije ton dhe ishte transportuar , si te gjitha shoqet e saj, nga nje anije gjigande e unikale ne mbare boten.

Ne kthim ndalem te fshati Wissenkerke, ku ende rruhet dhe eshte ne pune nje mulli bloje me ere. Nje godine dy katshe e ngritur vertikalisht ne lartesi rreth dhjet metro, nepermjet fuqise se eres qe ve ne levizje nje elike me diameter rreth 5 ml., nepermjet sistemit te transmetimit me rrypa e rrota, rotullon guret bluajtes te mullirit. Mulliri prej shekujsh, duke qene prone private punonte, pa asnje shpenzim dhe nxirte lloje te ndryshme miell gruri, per llogari te fermereve per rreth, qe i paguanin per kete sherbim pronarit, me cmime te diferencuara sipas cilesise, per cdo kg mielli. Ne mulli ishte dhe nje arke paresh, si ato qe perdorin femijet, ku, sipas deshires, cdo vizitor mund te depozitonte nje vlere simbolike, per  shperblim te kenaqesise se vizites kurioze.
Darken e hengrem ne qytetin  Hus, ne nje restaurant Grek te paisur me  kopje skulpturash e pikturash nga lashtesia elene, po dhe ku paguhej me cmime te kripura. Keshtu eshte nga keto ane : “Do te besh qejf, apo do  te mesosh, mos bej hesap parat e harxhuara”.