Miri P. Dhrami: Foleza e djegur

Miri P. Dhrami

FOLEZA  E  DJEGUR

Çdo  fund pranvere, atëherë kur heja nuk rritej më,  tek një skutë mbi murin e oborrit të gruas së ve, grumbulloheshin një grusht arrëza trup-hequra. Aty kishin folenë qysh nga  koha e katragjysheve. Thumbacet, të cilat askush nuk i lajmëronte për ditën e bashkimit, gjendeshin atypari, pak më herët se t’i verbonte dielli i rrafshët, tek bëhej gati për perëndim. Pasi kërkonin pak  folezën mbi mur, hynin me të shpejtë në tunelthin e vockël, duke e tërhequr zvarrë trupin dy-pjesësh. Qysh në zvarritje nisnin të putheshin me njëra tjetrën, por gjithmonë me një distancë sigurie. Nofullat e dala si ganxha, mund tu plagosnin buzët e mbyllura fort, si zarf.

    Të puthurat, përveç se krijonin afrimitet mes tyre, kishin për qëllim edhe numërimin e saktë. Ajo që vendoste sa do të shumëzoheshin, numrin e mbante sekret. Si qëllim kishin që të  shtoheshin  edhe dy  herë nga ç’ishin. Dhe meqenëse askush nuk mundi të mësonte ndonjëherë, sa arrëza rronin aty brenda, ato përfundonin në një shifër çfarëdo, për të mbetur gjithmonë pas një perdeje fshehtësie, brenda tolerancës brejtëse, lart-poshtë. Në fshehtësi lindnin, shtoheshin dhe vdisnin. Numri i tyre nuk përmendej asnjëherë. Ndryshe, ato nuk do të kishin fat në jetë.

     Këtë sekret, ua kishte lënë të shkruar me dyllë mbi një gur të lëmuar të folesë, dikush nga paraardhëset, që nga viti në vit nxihej dhe merrte një rëndësi të veçantë kronologjike. Kështu, menjëherë mbas  takimit, ato patjetër duhej t’i hidhnin një lexim rrufe parullës. Leximi bëhej përherë me  një dridhje të lehtë krahësh, në shenjë respekti për mëmëgjyshet e humbura tre-katër pranvera më parë. Pastaj, mbas leximit, takonin pak kokat lajthore tek pllakata e shkarravitur me toptha dyllë-arrëze, si përkushtim në  porosinë e shenjtë. 

      Disa nga jashtë thoshin se arrëzat i dredhin krahët, për të pastruar folenë e lënë  një vit në harresë. Të tjerët ngulnin këmbë, se me atë mënyrë ato ftojnë ndonjë nga grerëzat rrugaçë që endej i pa fole, për tu fekonduar vezët  jargavece.  Kështu, nga të jashtmit, vetëm supozohej. Askush nuk e kishte idenë se ç’ndodhte aty brenda. Ndaj ato bëheshin përditë e më të mistershme. 

  Mbas gjesteve adhuruese, arrëzat ashtu si edhe paraardhëset, nisnin të mallëngjyera pastrimin e atij boshllëku mbi  mur, që e quanin këtu e  pesë breza, folenë e tyre të shtrenjtë. (A mund t’u  shpjegoje, se bënin  gabim? Kurrë jo ! ) Veç, atëherë, kur gjithçka normalizohej, dilnin përsëri për ushqim. Nga bota e përtejme habiteshin me to. Mbas një viti ndarjeje, nuk  shtroheshin në thashetheme. Mund të duhen edhe më tepër, mendonin ata tek shikonin  gratë e veta, që nuk ndaheshin lehtë nga biseda. Vetëm, kur kujtonin punën e lënë në mes, si dhe zonja e shtëpisë ku arrëzat kishin ngritur folenë, atëherë nisnin nga puna.     

    Gruaja  e ve atë ditë e kishte vendosur të digjte barin e kopshtit, korrur një javë më parë. Ndaj nuk priti. Mori shkrepen dhe i vuri zjarrin. Flaka dhe tymi i dendur, erdhën aq  afër me  folenë e fshehur mbi mur, sa gurët e hyrjes nisën të nxehen. Gjuhë të holla flake zgjateshin si litarë përvëlues, hynin deri brenda. Ndërkohë arrëzat që patën ikur për ushqim, po ktheheshin. U sollën një grimë, por nuk shquan asgjë. Zjarri dhe tymi  e kish mbuluar gjithçka. O Zot, foleja jonë po përvëlohet! Zukatën pa mundur të shpërthenin në kujë. Të paktën të shpëtojmë pllakën e shtrenjtë, me  porosinë e rrallë! Nuk kaloi pak, mbërritën edhe të dytat. Të gjitha bashkë, nisën të kërcasin nofullat prej zemërimit, duke shpërndarë një rënkim të mbytur në gjithë oborrin e gruas së ve; Një hije po na shkatërron harmoninë! E mbuluara me  shami, po na djeg të gjalla! Ku, ku,  moj ditë e flakës!..

   Nuk pritën, iu turrën të gjitha bashkë. Gruaja ulëriti t’i trembte. Por britma çjerrë e saj, grumbulloi gjithë komshitë, të cilët nisën t’i japin këshilla. Disa i thoshin të shtrihej, e të  mos vraponte si e çmendur. Të tjerë e këshillonin të mbante shaminë para hundës, dhe të futej mes tymit. Aty mund ta gjente zjarri, po arrëzat kurrsesi. Këshillat e turmës arrëzat me siguri nuk i kuptonin, por mbas çdo thirrjeje zienin. A thua mund ta deshifronin gjithçka! Atëherë, disa nga turma, shanin duke i quajtur ato mbrojtëse të  përkushtuara; “bishëza të tmerrshme” apo më ligësisht akoma; “miza të shejtanit.” Kështu, askush nuk guxoi të kalonte gardhin, të ndihmonte gruan e ve. Përkundrazi, arrëzat silleshin jashtë e brenda gardhit, si një vorbull pa bosht. Kjo taktikë, i mbajti  larg ata që i shanin fluturaket me urrejtje armiku. 

    Përplasja mes arrëzave dhe gruas së ve, e cila nuk e kishte fare mendjen te  këshillat nga jashtë gardhit, ndodhi një të diel në mëngjes. Ndërsa tymi që errësoi gjithë atë cep të qiellit, mbajti deri nga dreka. Egërsinë e  thumbacëve, nuk mundi ta fshehë. Ato mbas pak fluturuan edhe mes flakëve. Vetëm atëherë, kur arrëzat e para nisën të  binin të përcëlluara rreth folesë, me  thumbin e mbetur jashtë, sikur u  ishte prishur një vegël tek  fundi i barkut, zërat nisën të rrallohen.

     “Nuk  njohkan braktisje  këto dreq..?!”–pëshpëritnin ata të pa prekur fare nga kjo rënie heroike, e cila më tepër i gëzoi. Si përfundim foleja me pllakatin e rrallë, u dogj. Pak dyllë e shkrirë doli jashtë nga  vrimëza e  murit, për të dëftuar se aty dikur, paskësh qenë një  banesë e lashtë arrëzash, e cila s’mundi t’i  shpëtonte flakës.

        Ky  ishte dhe  fundi i  historisë, që nisa me aq bujë.  Më pas  të tjerat kuptohen  vetë. Gruaja e  ve, e ënjtur  në fytyrë si bukë e ardhur mirë nga majaja, për disa ditë qëndroi në krevat. Asnjë nga gjitonët nuk i shpuri një gotë qumësht. (Se nuk kishin) Veç një plake, që dhe e mjekoi si mundi.

     Kaluan disa javë dhe beteja me  arrëzat nuk ishte harruar.  Kudo nëpër fshat komentohej si të  kish ndodhur luftë e vërtetë. Nuk është  nevoja  t’iu rikujtoj fitimtarin. Se kjo bëri që  vogëlushët e lagjes, ta shikonin  edhe më  shtrembër të venë e gjorë. 

     Për ta fitimtarë ngelën thumbacet, që dhe duheshin varrosur me nder. Pa vonesë i mblodhën arëzat e përzhitura në një  kuti cigaresh që hapej si arkivol. Të përcëlluara, ato ngjanin si bërthamë ulliri, që sa herë i numëronin, aq herë u dilte një numër tjetër. Kështu që varrimi vononte...

    Sigurisht këtë ata nuk e përmendën tek askush, se asnjë nuk do t’i besonte. E shumta t’i quanin frikacakë, që nga nxitimi i trazonin arrëzat duke i ngatërruar vazhdimisht. Ndaj nuk e zgjatën. I hodhën të gjitha bashkë dhe i mbuluan me dhe. Tek po iknin shikimi u mbeti pas,  tek  varri i vockël, me kapicën e dheut të varrit gripal. U larguan pa vendosur epitaf, por deri vonë,  varrin e tyre nuk e harruan. Shkurt, ato  ikën siç e kishin të shkruar, pa u numëruar nga  askush...

     Pak më vonë qarkulloi në fshat, se vetëm e veja mundi t’i numëronte. Ndaj e quajtën “magjistrica.” Madje dikush shkoi më tutje. I ngarkoi të gjorës edhe vdekjen e të shoqit. Hamendësoi se i kish numëruar kafshatat. Ndryshe vdekja e tij aq pa pritur, si ndryshe të shpjegohej? Kjo bëri që të gjithë t’i tremben. Picërimi i syve të dhembur të saj, frikësonte pa shkak. Ndaj ajo rrallë dilte nga shtëpia. 

     Një herë doli, ditën kur djemtë e fshatit, hipur në një makinë ushtarake, do  përpiqeshin t’i afroheshin kufirit. Tek i vërejti gjithë merak, për një çast sikur iu drodh trupi. U kthye e heshtur dhe nxitoi mbi oborr, pa shikuar pas. Pa pritur, disa të trembur mos ajo i numëroi, kërcyen nga makina që ecte ngadalë mbi rrugën e  vjetër, drejt një të panjohure të re. Ishin kohët që  frika dhe padija puqeshin shumë, sa nuk mund t’i veçoje as me bisturi.  

      Mbas pak javësh, fshati u shkul i gjithë. Shtëpitë mbetën bosh, me pemët  anash t’u pëshpëritin këngë  të pafundme trishtimi. Macet e braktisura piketuan nëpër  avllitë që  s’u kujdesej askush, shtigje të reja  kalimi. Vetëm gruaja e  ve nuk e lozi  vendin, megjithëse edhe ajo i la  gjerdhet t’i rrëzoheshin. Nuk rrezikonte prej askujt. Kudo shikoje një braktisje të plotë, që të  kujtonte folenë e dikurshme të arrëzave, që shkatërrues kishte dikë tjetër. Se  vetëm dikush  tjetër, mund të ta prishë folenë.