Gani Mehmetaj: Kisha Ortodokse e Shqipërisë- legatë greke e ruse në shtetin shqiptar

Kisha Ortodokse e Shqipërisë- legatë greke e ruse në shtetin shqiptar

Nga Gani Mehmetaj

Kristofor Kisi, martiri që u vra në rrethana të dyshimta në kohën e regjimit komunist të Enver  Hoxhës, ndërsa ishte shkencëtar i shquar, thuhet se i dha shumë Kishës Ortodokse Shqiptare. Ai bëri bisedime me Vatikanin për të krijuar një baraspeshë, sepse kishte presion nga Patrikana që të pastronte Kishën Ortodokse Shqiptare nga rryma e Fan Nolit dhe Visarion Xhuvanit.

Presionet e Patrikanës e të kishës greke asnjëherë nuk kanë  pushuar. Herë- herë ke përshtypjen sikur selia peshkopale e Tiranës është bërë përfaqësi politike e Athinës  më shumë sesa qendër shpirtërore e shqiptarëve. Për emërimin e Janullatosit bëri trysni të paparë qeveria greke, për caktimin e shumë rregullave po ashtu bëri presion shteti grek mbi shtetin shqiptar.

Shtetarët shqiptar i përkulen me servilizëm Janullatosit, edhe pse do te duhej që Janullatosi t’u përkulej shtetarëve shqiptarë.  Presionet vazhdojnë me rrezik greqizimi të këtij institucioni shpirtëror të shqiptarëve ortodoksë.  Prandaj, pse të mos shihet mundësia nga elita kombëtare ortodokse që ashtu sikurse arbëreshët në Kalabri e Sicili e pranuan Uniatin e Vatikanit, edhe ata të tërhiqen nga Patrikana e Stambollit  dhe të rreshtohen me Vatikanin, pa ndryshuar asgjë nga ritualet e shërbesës fetare apo të rregullave kanunore. Ose: pse të mos bëhet një Union i Kishave Ortodokse Shqiptare-Arbëreshe për t’iu kundërvënë presionit politik të Athinës?

Kisha Ortodokse e Shqipërisë, pas ardhjes së kryepeshkopit grek, sikur nuk është ajo e para, Kisha e himnizuar e Fan Nolit. Nga ngjyrimi kombëtar ka rrëshqitur në ngjyrimin politik, sepse atë nuk e ringjallën shqiptarët, por u ringjall me ndihmën e Greqisë. I pari i Kishës Shqiptare, greku Janullatos, e shkeli Kushtetutën e KOASH-it, sepse dihet fare mirë se kryepeshkopi duhet të jetë shtetas shqiptar. E dyta, depërtimi i frymës greke dhe ardhja e peshkopit grek u bë me shantazhe ndaj kreut shtetëror  të Tiranës, kështu që u bënë kompromise të dhimbshme me pasoja të paparashikueshme. Është e vërtetë se Zoti u fliste shqip besimtarëve, mirëpo me kohë nisi t’ia dridhte greqisht kryepeshkopi i saj në kryeqytetin e shqiptarëve, apo bëheshin veprime që s’kishin të bënin fare me fenë, po me politikën hegjemoniste greke. Godina e Kishës Ortodokse Shqiptare në qendër të Tiranës ka ngjyrat e flamurit kombëtar grek, në vend se të ketë ngjyrat e flamurit kombëtar shqiptar, sepse është ndërtuar në tokën shqiptare për besimtarët shqiptarë. Shumica e kishave ortodokse që u ndërtuan Shqipëri pas vitit 1992 bëhen sipas traditës greke, sepse ndërtohen me paratë e shtetit grek.

Pas këtij agresioni shpirtëror e politik sikur janë zyrtarizuar dy kisha ortodokse shqiptare:  Kisha Ortodokse Shqiptare e Tiranës, me kryepeshkop Janullatosin dhe Kisha Ortodokse Shqiptare e Elbasanit me Atë Nikollë Markun në krye të saj, që e lufton greqizmin e shkombëtarizimin. Përderisa Kisha e Elbasanit me shumë kisha shqiptare në botë, duke nisur nga kishat arbëreshe në Kalabri e deri tek ato në Amerikën Latine kanë flamurin kombëtar e Gjergj Kastriotin, krahas kryqit si simbol të martirizimit, Kisha e Tiranës këto simbole i hoqi qysh nga ardhja e Janullatosit. Me agresionin e shprishjes kombëtare, po e shkretojnë altarin e Fan Nolit.  Është për keqardhje, madje herë-herë të vjen pështirosje kur dëgjon apo shikon në videoxhirime një grup intelektualësh, disa prej të cilëve anëtarë të Akademisë së Shkencave e të Arteve të Shqipërisë se si i bëjnë elozhe kryepeshkopit grek, si dikur i bënin elozhe diktatorit Enver Hoxha. Ndonjëherë më bëhej, kur i shikoja në FB sikur ishin të njëjtët. Në vend se të ngrenë zërin për vartësinë gjithnjë e më të madhe të një institucioni aq të rëndësishëm për një pjesë të shqiptarëve, ata përpiqen të fshehin diellin me shoshë dhe të mashtrojnë opinionin. Në polemikat që nisin herë pas here për (pa)vartësinë e kësaj kishe, prapë disa prej polemikëve “ortodoksë”  përpiqen të heqin qafe kundërshtarët  në stilin: ti nuk je ortodoks,  po mysliman, s’ke pse përzihesh në çështjet tona të fesë! Kjo i bie sikur kur polemizohet për komunizmin, ndërsa komunistët të të thonë: ti nuk je komunist, s’ke pse përzihesh në debate të tilla.

Ortodoksia në Shqipëri nuk është pronë private e një grushti njerëzish, as tema të ndaluara. Sidomos institucionet shpirtërore kur instrumentalizohen nga një shtet tjetër, në këtë rast Greqia, nuk është vetëm çështje e një grushti njerëzish, kryesisht mercenarë, por çështje e të gjithë shqiptarëve.

Kisha me një vartësi të tillë shpejt mund të bëhet bombë me orë të kurdisur, ndërsa pasoja do të kemi të gjithë.

Pavarësimi i mirëfilltë i Kishës Autoqefale Shqiptare është fondamentale për shtetin e pavarur shqiptar. Me pavarësimin e kishës ortodokse, që realisht është e varur nga Athina, pavarësohet shteti shqiptar në veprimet e veta politike e përcaktimin strategjik. Pavarësimi i Bashkësisë Myslimane të Shqipërisë është hapi tjetër rrënjësor për t’iu shmangur tutelës së Turqisë, në dhjetëvjetëshin e fundit tejet agresive në raport me Shqipërinë e shqiptarët. Qëndrimi i pa dinjitetshëm i elitës politike e shtetërore të Tiranës, nuk e zbutë presionin e tyre, përkundrazi vetëm sa e nxit.

Ndërkaq, shteti shqiptar për shkak të presionit të Greqisë, përmes qarqeve kishtare ortodokse në Tiranë, qëndron pezull. Kështu, herë duhet t’ua bëjë qejfin grekëve, herë ua bënë qejfin turqve, duke goditur rëndë interesat strategjike kombëtare e shtetërore. Praktika e qeveritarëve dhe elitës politike shqiptare konsiston në faktin denigrues: një natë me Athinën, natën tjetër me Ankaranë.

Ilir Meta, patriarku i Rusise dhe Janullatosi