Editorial » Latifi
Blerim Latifi: Kur hekurudha konsiderohej si 'puna a shejtanit'
E merkure, 07.06.2023, 06:57 PM
Blerim Latifi:
Hekurudha
ma e vjetër në Kosovë, ajo që lidhte Mitrovicën me Shkupin, e ndërtuar këtu e
150 vjet më parë, tani qenka duke u hequr krejt. Bashkimi Europian paska dhënë
fonde për rindërtimin e saj, konform standarteve bashkëkohore të hekurudhave.
Edhe e vjetra është ndërtu nga një kompani franceze, nën drejtimin e një
inxhinieri gjerman.
Kujtesa
popullore ende ruan shumë tregime nga koha e ndërtimit të saj. Ato tregime na
dëshmojnë për kontaktin e parë traumatik me modernizmin të një popullate e cila
ende jetonte e zhytur mentalisht dhe praktikisht në kondita mesjetare. Në
Prishtinë, banorët, të drejtuar nga mullahët e qytetit, ishin ngritur kundër
hekurudhës. Nuk donin që ajo të kalonte
afër shehrit të tyre, sepse e konsideronin si punë të shejtanit. Aq i fortë
ishte kundërshtimi, saqë autoritetet u detyruan ta zhvendosin rrugën
hekurudhore disa kilometra larg, pikërisht aty ku ndodhet edhe tash në Fushë
Kosovë. Ky është shembull tipik i asaj që njihet si teknofobi, frikë nga
teknologjia, frikë e cila zakonisht haset të komunitetet e izoluara nga moderniteti.
Një
tregim tjetër i asaj kohe na flet për dy burra nga Vushtrria, të cilët një ditë
hipën në tren për të shkuar në Shkup. Kur treni po i afrohej tunelit të vogël
në Grykën e Kaçanikut, të dy udhëtarët i kapi sikleti. Nga larg tuneli dukej i
vogël dhe ata ranë në hall: si mundet gjithë ky pampur i madh me hy në atë
vrimë të vogël? Të bindur se vrima nuk do ta zinte pampurin, të dy udhëtarët
kërcyen nga treni me idenë që të shpëtonin nga përplasja. Të shkretit, duke
ecur tanë jetën e tyre me këmbë, nuk mund ta perceptonin dot marrëdhënien midis
shpejtësisë së trenit dhe perspektivës së hapësirës.
Një
tregim tjetër na flet se si ato ditë kur treni nisi të qarkullonte, fshatarëve
të Rezallës së Drenicës, u shkrepi në kokë ta ndërtonin edhe ata një tren për
veten e tyre. Planet e tyre komike ende sot tregohen në formë proverbiale në
Drenicë dhe falë tyre Rezalla ka fituar nofkën e një katundi ku njerëzit
vazhdimisht bëjnë budallallëqe komike. Natyrisht, kjo nofkë nuk ka të bëj fare
me të vërtetën.
Por
përveç tregimeve komike, janë ruajtur edhe tregime, të cilat na flasin për një
shkatërrim të tmerrshëm të trashëgimisë kulturore të zonës rreth Çyqavicës.
Kalaja e Dubocit, e cila u kishte mbijetuar shekujve, brenda pak muajve do te
zhdukej, ngase gurët e saj u morën për të shtruar trasenë e hekurudhës. Të
njëjtin fat do ta pësonin dhjetëra kisha që deri në atë kohë kishin mbijetuar
si rrënoja. Sot prej tyre kanë mbijetuar vetëm toponimet.
___________
Sa
herë ndjej nevojë për ta çlodhur trupin e mendjen, vij në kët' park natyror të
vendlindjes time. Prej kohëve që nuk mbahen mend e quajnë Bucina. Por, tash,
relaksit shpirtnor dhe nostalgjisë për ditët e fëmijnisë, i ásht shtu edhe një
ndjenjë e re: malli për babën që prehet në dheun e këtij parku, këtij parku që
duket si një dhuratë e natyrës për njerëzit. Një dhuratë për t'ua bërë më të
bukur jetën të gjallëve dhe më të gjallë kujtimin e të vdekunve, kujtimin që i
jep kuptim fjalës "atdhe".