Shyqyri Fejzo: Kur mrekullitë ndjekin njëra-tjetrën

Faximile e kopertinës të librit “Mrekulli muzikore në Gramsh” shkruar nga Mjeshtër i Muzikës, Alajdin Topciu

Kur mrekullitë ndjekin njëra-tjetrën

Shënime për librin “Mrekulli muzikore në Gramsh” shkruar nga Alajdin Topciu

Nga Shyqyri Fejzo

Duke punuar për një kohë relativisht të gjatë në rrethin e Gramshit, në vazhdimësi kam njohur mjaft njerëz, vendas dhe të ardhur, të emruar që punonin në këtë rreth. Midis tyre bën pjesë dhe familja e Alajdin e Loreta Topciut. Në fillim ata si arsimtarë u emruan e filluan punën në fshat. Më pas, gradualisht “ngjitën shkallët” duke nxjerrë në pah aftësitë e tyre, sidomos në fushën e muzikës. Por për Loretën, bashkëshorten e Alajdinit, nëpërmjet punës ku punoja, ishin të interesuar dhe pyesnin se si e kalonin në Gramsh, disa individë me origjinë hebrej si Jozef Jakoel, ish pedagogu im i mrekullueshëm i kontabilitetit në shkollën e lartë, me të cilën kam mbajtur lidhje pune dhe më pas, kur punoja në Bankë, me Mojisi Kantozin që e kishim inspector kontrolli në Drejtorinë e Përgjithëshme të Bankës Shtetit, si dhe Pepe Kantozin kuadër i rëndësishëm në Ministrinë e Mbrojtjes. Kjo ishte njëra anë që për këta njerëz e këtë familje mu rrit simpatia e respekti. Por, me kalimin e kohës, Alajdini,me punën e tij, u bë personazh shumë i njohur, për Gramshin, festivalin në Gjirokastër dhe gjithë personat e institucionet që merreshin me muzikën.

Pas viteve nëndëdhjetë ata shkuan në Izrael. Gjatë asaj periudhe e deri më sot me ata na ka lidhur miqësia që kemi bërë me njerëzit e Alajdinit si dhe krijimtaria  në fushën e letërsisë e televizionit. Po këtë lidhje e ka mbajtur e forcuar dhe fakti qe këta njerëz janë mirënjohës për jetën që kanë bërë në Gramsh, për njerzit e miqtë e tyre, duke mbajtur lidhje të vazhdueshme. E quaj me vend të theksoj, se Loreta në vazhdimësi ka qënë e mbetet e vemendëshme për cdo zhvillim pozitiv që vihet re në rrethin e Gramshit. Në këtë mes kemi këmbyer mesazhe e vlerësime për krijimtarinë(sidomos në fushën e muzikës e instrumentave  popullorë) për të cilët Alajdini dhe Loreta kanë një “dobësi” të vecantë. Në qytetin e Hamburgut të Gjermanisë, ku jetoj, një ditë më vjen njoftimi se “Eja tërhiq një object postar që të ka ardhur nga Izraeli.” Atë ditë jam lumturuar dhe gëzuar, se mora në duar librin e Alajdin Topciut “Mrekulli muziokre në Gramsh.” “E përpiva” duke e lexuar e rilexuar në kohë record. Më dukej sikur lexoja dhe shmallesha me autorin familjarisht, me rrethin tim, me personat e shumtë që ai përmend në libër nga të gjithë fshatrat e Gramshit,  me vendlindjen time. Ndërkohë dëgjoja dhe muzikë të krijuar nga kompleksii fyejve të Gramshit e mjeshtri A.Topciu në dokumentarin “Legjenda e Liqenit të Zi,” ku ato pjesë  orkestrale përbëjnë dhe boshtin e filmit. Nuk jam kritik kompetent i muzikës, por paraprakisht mendoj se ky libër është ashtu si vetë titulli, një mrekulli. Së pari: Sot ka botime pa masë, të mira, mesatare dhe të dobëta fare. Në këtë proces nuk përjashtohet dhe roli iparasë, miqtë e shoqëriae sëmueë, mbase dhe nga mungesa e kritikës e oponencës  nisur nga shkolla deri në Akademinë e Shkencave, ku mungojnë strukturat dhe kritika është tkurrur komplet. Ksisoj, bota letrare, lexuesi pret me shpresë se një ditë “nga ferra e vogël do të dalë një lepur imadh.” Po në rastin e Alajdinit ardhja e kësaj vepre është vërtet një eveniment shumë i rëndësishëm, ku shpalosen njohuritë e autorit, horizonti i tij në këtë fushë, që për formën si analizohet dhe ku ndodhet, për Gramshin është një libër fundamental. Së dyti.-Analiza bën fjalë për muzikën në një rreth që pak kaq ënë i njohur e i ndjerë në këtë fushë. Zbulimi i Alajdinit,i krahasuar në mënyrë letrare me zbulimin e Kolombit, ishte kryesisht merita e tij. Fyejt e Gramshit aty kanë qënë nga Pani i lashtësisë që njihte dhe ekzekutonte 17 avaze me fyell e deri më sot që ka shumë instrumentistë vyrtiozë të kësaj vegle. Qartësia e mendimit e kompetenca e Alajdinit, së bashku me këmbënguljen stoike të tij, bënë që këto instrumenta të bashkojnë bukur notat e zërat e tyre dhe të formojnë atë mrekulli të cilën sa herë e shikon dhe dëgjon magjepsesh për bukurinë e kënaqësinë estetike që të krijon. Ky libër, forma e thjeshtë dhe e qëndrueshme se si i trajton problemet, është tamam një udhëheqje për  veprim për krijuesit e rinj dhe nxënësit që futen në këtë rrugë të bukur të artit. Për fyelltarin e Gramshit dikur kam shkruar e botuar një poezi disa vargje të së cilës po I paraqit lexuesit si më poshtë:

Fyelltari i Gramshit

“Avaze”mori nga fauni i lashtë me gunë

Dhe erërat që aty fryjnë vazhdimisht

Ti mësonte të gjitha iu desh shumë punë

Zotëroi shumë melodi e avaze,sigurisht

Në cdo vrimë të fyellit gishtat zenë

Vuajtjet, gëzimet, gjakun e plagëve

Shpirti i derdhur në tinguj perlë

Cel hareshëm kuptimin e fjalëve

Ai ngjalli në Liesc krushqit e ngrirë

Në Liqenin e Zi zanën e bukur zgjon

Rreze  con në majë të Tomorrit të mirë

Jehona prêt e përcjell  i lashti Kodrion

U desh Alajdini i mirë fyellit  ti japë jetë

Instrumentat tradicionale të bashkonte

Me ato ai krijoi një sinfoni të vërtetë

Me zell e modesti traditën të krijonte

Orkestrina komplekse e Gramshit lauruar me medalje të artë në Festivalin Folklorik Kombëtar në Gjirokastër në vitin 1983

Së treti.-Libri i Alajdinit del në një kohë kur muzika dhhe vecanërisht ajo popullore tradicionale ka problemet e veta.

Veprat muzikore të krijuara nga Alajdin Topciu në lëmin e muzikës, fatmirësisht  janë gjithnjë ‘shtatzënë”  dhe japin si  në dritën e diellit muzikën e pentagramit, muzikë e cila na ngre në sferat më të larta duke na pastruar të gjitha pocaqitë, si veset, ferrat apo cdo bëzhdilë të shpirtit. Ajo muzikë është marrë direct nga kultura e burime popullore dhe si e tillë,ajo i qëndron kohës. Në lëmin e mpleksur të këngëve dhe poezive ka dukuri sa të bukura e vyrtioze aq dhe të papajtueshme e kontradiktore. Ndalim në disa grimca të tyre të cilat në vend që të relaksemi, na trishtojnë.”Ai që nuk pi rakinë dhe verën, kurrë mos e paftë pranverën”,”Do të vras babanë…dhe s’të lë pa marrë”  “O pasha…more pasha”, “hani pini dhe këndoni sa të jetë lalagjoni…” Gjithë se kush bën pyetjen: “Si u ngjitën në pentagram këto poezi?” Kjo, kur sot ka poetë klasi, në poezi të cilat jo rrallëherë kanë zënë vend natyrshëm në këngën qytetare dhe popullore. Përvoja tek ne ka treguar se kur shtrohet në pentagram poezia e tyre, të cilët nuk po i përmend me emër, kënga e vecanërisht ajo popullore  apo ndonjë pjesë muzikore ekzekutuar nga instrumentë popullorë, del e përkryer dhe merr jetë. Më mirë se kushdo këtë e ka bërë dhe provuar mjeshtri A.Topciu. Po ashtu dhe instrumentat popullore, që nën punën këmbëngulëse  nën shëmbullin e Alajdinit mund të cohen më tej , në maja më të larta.

Duke parë dhe njohur veprimtarinë e mjeshtrit të muzikës Alajdin Topciu dalim me një konkluzion nisur nga urtësia popullore, se puna është babai i të gjithave. Alajdini në punën e vet ka qënë një puntor i jashtëzakonëshëm. Kjo vihet re në takimet, marrje mendime në vazhdimësi në të katër anët e rrethit të Gramshit, për instrumentat muzikore,për këngët,për vallet dhe gjithë elementët e kulturës popullore. Ai nisej nga parimi se “ai që kërkon gjen, po ai që këmbëngul, gjen dhe merr.” Për këmbënguljen Alajdini ka pasur shok veten.

Ky libër është i veçantë dhe shumë i rëndësishëm, ndoshta, edhe i vetëm i këtij lloji në Gramsh dhe përbën një ndihmesë tjetër të vyer të autorit nga Izraeli për Gramshin dhe jo vetëm. Libri është një pasurim i mëtejshëm i literaturës kulturore-artistike e studimore-shkencore në fushën e kulturës dhe i bibliotekës së Gramshit e më gjerë, i cili do t’u shërbejë më së miri lexuesve gramshiotë dhe jo vet?m.A  ka dhuratë më të bukur se kjo që ai i dhuron komunitetit Gramshiot,intelektualeve, shokëve, shkollave e nxënësve të cilët me një zëri së bashku me ne i urojmë Alajdinit familjarisht shëndet, gëzim e mirësi, lumturi familjare në prag të vitit të ri 2023.

Hamburg, 10 Dhjetor 2022.