Fritz Radovani: Kujtoj Fratin e pervujtë dhe të zbathun

Fritz RADOVANI:

Kujtoj…Sot, mbas sa vjetësh:

Fratin e pervujtë dhe të zbathun

At Gjergj Fishta OFM

Fillimisht At Fishta si arkitekt asht diftue tek ndërtesa e bukur Qela e Lezhës, e cila ka dritare të mëdha e të hijshme, ku bie në sy mikpritja e fratit, e ku asht edhe dhoma e At Gjergjit, në të cilën ka shkrue disa pjesë të Lahutës, dishmon nxanësi i Tij At Leon Kabashi OFM., edhe Ky piktor i njoftun.

Kisha e re e Motravet Stigmatine, Kisha e Prekalit, e Toplanës në Dukagjin, dhe ajo e Rubikut, janë vepra arkitektorale të At Gjergj Fishtës, ku duhet të ndalohemi e të mendojmë...

Përmendet Kisha e Prekalit (Dukagjin) “te Gurra e Zhylës, një vend pushimi për shtegtarin e Maleve tona, dëshmi feje dhe burrnie për malësorin, ndër Thermopilajt e Dukagjinit, ku pa mëshirë për qinda vite iu ndal hovi rrymës aziatike, u desht një muranë e denjë për atë kufi të Shenjt; At Gjergj Fishta në bashkëpunim me mikun e vet ingjinierin Ludovik Zojzi, kanë realizue projektin e ri simbas stilit të bukur në vitin 1938.

“Ku ma fort u zgjue dashunia për klasicizëm, se në hartimin e Kishës së lagjes Rus (Shkodër)?” Simbas At Leon Kabashit, At Fishta në atë shesh, ngriti mbas qinda vjetësh jetën klasike si dikur në Firencen e familjes së famshme Mediçi.

Kisha e lagjes Arra-Madhe (Shkodër), me kumbonare të bukur që i përkiste kohës së Turqisë, ka pritë At Fishtën, i cili bashkë po me ingjinier Ludovik Zojzin, morën planin e vjetër ku me vështirsi e guxim bashkuen dy ndërtesa në një.

Nder veprat e arkitekturës moderne ishin (per fat) dhe shumë ndërhymje të At Fishtës në Kuvendin Françeskan të Shkodrës, sidomos në Bibliotekën e Françeskanve, ku Ai kaloi jeten...

Në vitin 1907, At Fishta ka pasë projektue Teatrin e Fretenve në Shkoder, pranë shkollës së tyne. Aty u vune në skenë mjaft vepra të Tij. E sot, ndoshta ai teater asht ma i vjetri në Shqipni.

Nder veprat ma të njoftuna janë:

“Kisha e re e Motravet Stigmatine (Shkoder).

Kisha e lagjes Arra-Madhe (Shkodër).

Kisha e lagjes Rus (Shkodër).

Kuvendi Françeskan në kishën e Lezhës.

Kisha e Rrubikut.

Sa herë udhtonte jashtë Shqipnisë, blente libra, riprodhime arkitekturore e piktura të autorve me fame botnore, të cilat i sillte në  biblioteken e re të Kuvendit Fretenve të Shkodrës, që e kishte ndërtue simbas projekteve arkitektorale të tij.

Në kujtimet e Tij, At Fishta do të shkonte po në atë Akademi n’ Siena në vitin 1936, atëherë kur një nxënës  i tij fitoi konkursin e vitit akademik në 1935. Në këte rast At Fishta u shpreh para të huejve:“Po provoj nji ndër gëzimet ma të mëdha e ma të rralla të jetës seme, dhe më duket si andërr kur shof sot qi nji bir Shqiptari brohoritet për fitoren e meritueme në art prej përfaqsuesve, profesorave e konkurentave”.

Shenjat magjistrale të Lahutës së Malësisë a nuk janë pikturat më të bukura të ngjyrave ma të zgjedhuna?

Lahuta asht nji pinakotekë e artit kombtar ku, Poeti pikturon gjallë tipat, personat, kostumet, shenjat, një depozitë motivesh kombtare që Ai,  Jua la piktorve të ardhshëm t’ Shqipnisë.

Shenim FR: A permendet sot emni i At Gjergjit në shkollat e artit?

Po emni i nderuem i Ingj. Ludovik Zojzit, si bashkpuntor i At Fishtës?

A ka lanë vepra artit At Leon Kabashi, i njoftun piktor në Shkoder?

Të gjithë emnat e “harruem” e kanë një domethanje, e kanë një “PSE” ?!

Data 15 Shtator 1943  kur vritet me atentat nga komunistet në Tiranë Ingj. Ludovik ZOJZI, asht një nga ditët ma të zeza të artit kombtar. Ai ishte  projektuesi i varrezave të Rrëmajit në Shkoder. Një nder ato vepra arti që Shkodra dishmon pavdeksinë e vet shekullore. Aty asht edhe Ajo firmë e Ludovik Zojzit, që u vra vetem se nuk bashkpunoi me komunista.

Emnat e mëdhaj t’ artit dhe të kultures sonë Shqiptare, që me dashje po

punohet me u “harrue, me u fshij dhe me u zhdukë” nga “akademia” antikulturore e antishkencore e Tiranës së asaj “Rilindjes” komuniste, MOS HARRONI SE ATA JANË TË DALTUEM NË MURET E ROZAFES, E NË THEMELET E SAJA TË KULTURËS EUROPJANE PERËNDIMORE !

Melbourne, 13 Shtator 2020.