Shaip Grabovci: Ora dhe qostekët që lidhin kujtimet dhe kohët më të vjetra me të rejat

Ora dhe qostekët që lidhin kujtimet dhe kohët më të vjetra me të rejat

(Fatmire Duraku, Ora me qostekë, roman, botoi Shtëpia Botuese Fad, Prishtinë 2019 )

Nga Shaip Grabovci

Për krijuesin, nganjëherë, mjafton edhe një gjë fare e vogël, për të zgjuar fantazinë krijuese, për të bërë gjëra shumë të mëdha. Në rastin konkret, kur është fjala për romanin: ORA ME QOSTEKë të Fatmire Durakut, sikur janë të bashkuar që të dy komponentet: edhe burimi i frymëzimit ka qenë i madh, por edhe vepra e krijuar nuk ka ngelur prapa.

Burimi i frymëzimit është rrëfimi i Vasfije Krasniqit, grua e dhunuar nga forcat serbe, e cila pati fuqi intelektuale që të ngrihet mbi të gjitha paragjykimet, që ende janë prezente në mjedisin tonë e të rrëfejnë për krimet serbe të bëra mbi shqiptarët, duke mos u ngopur  me vrasje e djegie, por duke u shtrijë edhe në nderin që këtu është mbi të gjitha. Të gjitha këto të bëra me qëllim të zhbërjes së qenies sonë.

Romani nuk e ka për temë Vasfijen, e cila  me dëshmitë e saj edhe një herë tregoi  para opinionit botëror se kush janë kriminelët, se vistëri  i metodave të tyre gjakatare  është i pakufishëm…

Fatmirja, në romanin e saj, ka për temë fatin e një familjeje  që e ndjek gjatë ditëve të luftës, mirëpo, gjatë tërë kohës së leximit të romanit fati i Vasfijes është prezent si një re e përhershme, e përhirtë në të zezë. Ajo, me rastin e vet tmerrues, tragjik, të ndjek në secilën faqe të librit, të bën të ndihsh keq, i pafuqishëm dhe shumë krenar herë tjetër, para rrëfimit të një vajze 16 vjeçe, e cila në të njëjtën kohë gjeti forcë brenda vetes ta thotë të vërtetën para botës. Natyrisht, me dhembje dhe lot në sy Dhe nuk mund të jetë ndryshe ngase atë që e kanë bërë forcat serbe nuk mund të quhet ndryshe pos gjenocid.

Fati i Vasfijes është vetëm njëri nga rastet e rënda gjatë luftës.

Në libër e gjen dhe fatin e shumë atyre që pësojnë. Sepse, çdo gjë rrjedh e pamëshirë.

Njerëzit janë detyruar t’i braktisin shtëpitë e tyre dhe të marrin rrugën, të cilës nuk i dihet fundi, ashtu si nuk u dihet fundi vështirësive me të cilat përballën ata. Në këtë rrugë të vështirë e vetmja shpresë është paraqitja e UÇK-së, respektivisht e Ilirit, në emrin e të cilit mund të ketë edhe simbolikë… Aty është shpresa e cila vjen duke u ngjallur ashtu sikur edhe dashuria në mes dy të rinjve. E dashuria në luftë është e veçantë, në te mbështet shpresa për bashkim të ngushtë, e cila gjë është e lidhur me shpresën për fitore.

Romani përmban fletë ditari, shkrime këto që në pamjen e parë do të fitohet përshtypja se është një ditar lufte, mirëpo ai shkrihet papritur në çaste të një natyre të tjetër të thellë, në atë rrjedhën  artistike, kështu që fitohet një pasqyrë me bindëse e luftës që ishte më e vrazhdë, tepër më e vrazhdë se çdo shkrim!

Strehimi në xhaminë e fshatit është pjesë e veçantë e romanit, ku zhvillohen drama të brendshme të të gjithë të ndjekurve. Këto drama padyshim do të mbesin të shënuara në psiken e të gjithëve gjatë tërë jetës. Do të mbesin të pashlyera në kujtesë:  vaji i fëmijëve, vaji i nënave për fëmijët e tyre, vaji i cili për më shumë do t’i përcjelli tërë jetën. Me një fjalë, secila ngjarje që ndodhë aty, në një mënyrë është roman në veti.

E, më tutje,  kolona e pafund  ecë, ecë e mbytur, ndërsa nëna mbetet e vdekur, aty skaj rrugës, ndërsa fëmijët, ata të nemitur vazhdojnë të ecin duke ia mbajtur dorën njëri tjetrit… Një simbolikë për qëndrueshmërinë në saje të së cilës edhe kemi mbijetuar. Këtu moment inspirues është bashkimi në UÇK i nuses e i djalit.

Po qosteku ku mbeti? Ai që lidhë tërë rrëfimin, lidhë gjeneratat njëra me tjetrën dhe në momentin më të vështirë ai gjendet në duar të vajzës… Një qostek, apo shumë qostekë janë ata që lidhin kujtimet nga kohërat më të vjetra me ato më të reja, kohëra këto që janë përplot lufta kundër pushtuesve të huaj.

Romani, që është edhe një pjesë e autobiografisë së autores, mund të merret  edhe si një fragment nga historia jonë me plot sfida, por, ja falë qëndrueshmërisë dhe besimit tonë i kemi përballuar.  Vështrimi im, mund të merret edhe si një sheti në romanin e katërt të Fatmire Durakut, e cila premton shumë. Kur e kemi fjalën për autoren nuk mund pa cekë se gjatë tërë shkrimit të saj gjithkund  është prezent delli poetik, ku në roman, me  rasti e varrimit të nënës edhe gufon:

Mos e mbuloni nënën,

Se nëna nuk vdes

Te pragu i derës e pres!

Po kaq poetike janë fragmentet e ditarit, veçanërisht të 9  qershorit, kur spikatët paraqitja e babait, i cili ka premtuar se i gjallë apo i vdekur do të kthehet!  Ja fjala e dhënë, temë e shumë legjendave tona tani e kemi edhe në romanin e F.Durakut. Të realizuar me seriozitet dhe angazhim të lakmueshëm.

Leximi i romanit, për ata që kanë përjetuar luftën, do të kenë një rast për ngjalljen e kujtimeve  për atë kohë të ligë, kurse ata të cilët nuk kanë qenë në jetë … Do të mësojnë sesa e tmerrshme ka qenë ajo!