Timo Mërkuri: I lëni….

I lëni….

Nga Timo Mërkuri

Kishte ca kohë që, miqve  që vinin në fshatin tonë për dasma e ziafete, në kthim për në vendin e tyre, në kufirin midis fshatit tonë dhe fshatit K. seç i besdisnin ca të lehura qënsh. Vërtet që qën nuk dukeshin gjëkundi dhe ndonjë dëm nuk pësonin miqtë, por ama vetë ndjesia se po  të ndjekin qëntë në ikje, ishte besdisëse dhe e prishte  lezetin e të  mirëpriturit dhe nderimet që u  kishte bërë  fshati. Por edhe vetë fshatarëve nuk u vinte mirë që në kasaba ta quanin fshatin e tyre….fshati që të prêt me këngë e të përcjell me  qën.

Tani, me kanun, përgjegjësia nuk ishte  e fshatit, se këto lehje bëheshin jashtë kufive të tokave të tij . Por ama, duhet të themi, se as në kufirin e fshatit K. nuk bëhej kjo zallamahi qënsh. Ky vend qe një gërxh në shpat kodre, që normalisht duhej të ndante kufirin midis dy fshatrave, por me që  rruga  kalonte pak më tejë, më në afërsi të fshatit K., fshatarët e mi e panë të arsyeshme që ta vetëcaktonin kufirin e tokave të fshatit K. aty ku kalonte rruga. Pra, synimi ishte që ti vinte kufirin fshatit K. dhe jo të shtonte tokat e fshatit tonë. Llogjika qe shumë e thjeshtë, …po të që kjo copë toke pronë e fshatit K., pse do kalonin mespërmes tokave të tyre fshatarët e fshatrave përeth. Dhe për ta “legalizuar” këtë “pronësim”, fshatarët i lejuan një jabanxhiu të ngrinte një kasolle aty dhe të bënte prokopi, duke i garantuar mbrojtjen dhe paprekshmërinë nga kushdo që kishte qëllime të liga. Ama i vunë kusht që  kasollja që do ngrinte, do i kishte muret me gurë “kserole”, pa llaç dhe nuk do kishte oxhak të ngritur mbi çatinë e ndërtuar me  dërrasa dhe e mbuluar me kashtë.. Sa për bagëti, ti shtonte e ti shumonte sa ti donte qejfi.

Fshatarët, nga që s’ja dinin emrin, i vunë dhe   një llagap. E quajtën …”I lëni”.. Të kuptohemi, me fjalën “I lëni” fshatarët nuk nënkuptonin …”të lënurin nga mëndja”, budallain, të çmëndurin (ruajna zot nga e liga, pthu, pthu, pthu). Atij,(pthu, pthu, pthu) në fshatin tonë i thonë me finesë …”i curufjasuri”, dmth që i ka rrjedhur truri si një curil uji nga ndonjë vrimë e kokës.

Kjo nuk ka as kuptimin…”I faluri”, sepse për këtë duhej të bëhej gjyqi i vilajetit, të vërtetonte falin e fajtorit dhe pastaj ta falte e ta linte të lirë. Në rastin e “të lënit” tonë ska asnjë  gjykim për faj e falje dënimi.

Ai thjeshtë …u la …që të banonte në tokat që nuk qenë të tij. Ama u la jashtë fshatit, ndonëse asnjë nuk e pengonte të vinte në fshat, të psoniste në dyqanin e fshatit, të bënte ndonjë punë që i jipnin fshatarët. Pra, “i lëni” u la që të banonte diku, në kufijtë e fshatit, duke u lënë njëkohësisht edhe jashtë fshatit. Ky është kuptimi i llagapit “i lëni”,  shpikur sigurisht nga Simua, në mes të lojës së dominosë. .

Pikërisht në afërsi të këtij vendi një palo qën u lehte miqve të fshatit, kur ata ktheheshin për në shtëpitë e tyre. Fshatarët e mi, llogjikisht nisën të akuzonin banorët e fshatit K. për një “hakmarje” qënçe për shkak të  kufirit të shtyrë, por skishin fakte që tua ndreqnin qejfin, deri në ditën e djeshme….

Ditën e djeshme, aty nga paradreka, se nga zbriti në fshatin tonë një grua frënge, e veshur allosojë, e krehur lere lere, hipur mbi një mushkë, që ja patën zilinë gjithë djemtë e fshatit… Atë ditë doli dhe ajo kënga që thotë…Mushkë moj ta kam zilinë/ për atë që mba në shpinë/ s’dua që ti mar florinë /por ti puth e ti nduk gjinë…

Kjo frëngia, domosdo që qe edhe e pasur, se ndryshe si do ti paguante ata tri-katër trima të armatosur që e shoqëronin dhe që thoshnin se kishin edhe një kartë nga mbreti për të ardhurë në fshat. Fshatarët nuk e vranë shumë mëndjen për mbretin dhe kartën e tij se ua mori mëndjen  një kuti e vogël, me një si rrotullame në mes, që e mbante në dorë frëngia dhe që u thoshte fshatarëve se do ti kërente në resme, po    të shikonin drejt saj.

Qëlloi që, ato momente  Simua  bënte lojën e dominosë me priftin dhe ishte shumë i zemëruar se spo fitonte dot. Kishin vënë në lojë nga tre koqe-ve dhe nga tri hudhëra secili. Domosdo që edhe dopion e rakisë do ta paguante humbësi. Po loja nuk ecte që nuk ecte dhe hudhrat e koqe-vezët ja bënin me sy herë priftit e herë Simos. Në këtë moment afrohet frëngia dhe pasi u drejtoi Simos dhe priftit atë kutinë me rrotullamen e ndritëshme, çoç shtypi me gishtin e madh dhe nga kutia doli një tingull…shkrap, shkrap. Simua ktheu kokën për të parë kush qe e çbënte kjo shkrap e shkrupja frënge, që i  besdiste në lojë, kur ajo edhe një herë ja bëri shkrap. Pikërisht në këtë moment  Simua ngriti kokën, dhe me qënë se i ra  në sy drita e diellit, puliti qepallat.

Këtë të pulitur të qepallave e pa mirë “i lëni” i cili në ato momente ishte te porta e dyqanit të fshatit,  nja dhjetë a dymbëdhjetë metra larg rrapit të fshatit, ku loznin dominonë Simua e prifti. E pa mirë frëngen tek këreu në resme Simon, dhe me qënëse inatin ja kishte Simos, për një llaf të tij që ai si kish dhënë  dot xhevap, tha me vete se i erdhi rasti në shteg që tja mirte hakun me dyfekun e gruas. Ndajë sikur po fliste me vehte, tha: -  Pa, pa, pa.Ç’të rrotulluar  të syrit që i bënka ky Simua kësaj frënges. Çapkën djalë është, çapkën.

Vërtet që e tha si për vete, por e tha  ta dëgjonin të tërë sa qenë në dyqan. S’do mënd që ja kish inatin Simos, por hakun s’ja mirte dot. Dhe me qënë se si mirte hakën le ti hidhte baltën. Gruaja e Simos e cila u ndodh në dyqan, se do blinte ja kripë ja sheqer. Fjalët e “të lënit” i ranë si  vaji i nxehtë në vesh dhe ajo e di si nuk ulëriti nga dhimbja. Që Simua i saj ishte një deli burrë që ja kishin sevdanë gjithë vajzat e gratë e Himarës e përtejë, këtë e dinte me kohë e me vakt. Por që të vinte një frënge nga frëngjia, ti bënte magji Simos dhe ai ti rrotullonte synë, dhe ku, mu te rrapi i fshatit, ku lozte dominonë me priftin, jo jo, këtë as në atë jetë nuk e mendonte.

Ndajë e la kripën a sheqerin pa marë në dyqan dhe me çap të shpejtë, serbes serbes ju afrua të shoqit, pas shpine dhe i vuri lehtas dorën mbi sup. Me këtë gjest donte ti thoshte frënges që…jam unë  e zonja e këtij zoti.

Po ku marin vesh frënget nga të folurit dhe të gjestet kuptimplote të grave të fshatit tonë. Ajo seç tha, në gjuhën e saj dhe nisi të rrotullojë atë rrotullamen e kutisë së vogël.

-Do të të kërejë në resme- i përktheu fjalët e frënges një nga ata që e shoqëronin.

Simua u hodh përpjetë. Si  tha ai, do e kërrejë gruan e tij...nga ajo kutia që i thënkan “resme”. Domethënë, do e futë njëherë  në atë kuti, pastaj do e kërejë e do ja japë Simos. Është në terezi kjo frëngia. Kjo mbase ka bërë shkollë të madhe andej nga frëngjia dhe ka lëçitur librat e dynjasë, por ama Simos nuk ja hedh dot. Simua ka bërë shkollën e shejtanit, me priftin e fshatit dhe gjer më sot nuk ja ka hedhur njeri. Do ja hedhë kjo frëngia pispiruqe, e lyer me salcë domatesh. Si thotë, do e kërej në resme. Njësoj si  të thoshte…do e kërej nga pusi. Po që ta këresh njeriun nga pusi, duhet ta hedhësh njëherë në pus. Që ta këresh nga ajo kutia, duhet ta futësh një herë aty. Po sikur, në kohën që frëngia e këren nga kutia, ajo, kutia pra, të prishet e ti mbetet gruaja brenda, ç’bëhet pastaj. Njësoj si të këputet litari me të cilin nxiret njeriu që ka rënë në pus. Pse nuk ka ndodhur kjo?     Atëherë ç’të bëjë Simua? Të dalë të kërkojë grua tjetër.Ta nisë nga e para derëziu. Jo se s’gjën dot grua, more jo. Por si e para s’ka e s’gjën në këtë dynja. Pastaj, për tekat dhe resmet e kësaj frënges, që ç’dreq e poftisi këtu, do humbasë gruan Simua? Jo more jo, s’bëhet kjo punë.

-Dil moj e Simos- foli prifti, dil në resme të frëngut. E re je, e bukur je, do na nderoç fshatin edhe në frëngji.

-Ah prift shejtan- tha Simua me vehte. Do të marësh inatin e lojës, ë? Dhe me zë të lartë shtoi:

-Do dal dhe unë bashkë me time shoqe, moj frënge.

Frëngia duartrokiti  e gëzuar me buzën vesh më vesh, duke e lënë të habitur Simon, i cili kujtoi se ja  hodhi, kur i tha që do dilnin të dy…nga resmia. Se ajo kuti aqë e vogël, qysh mund ti mbante dy veta, Simon bashkë me gruan. Por entusiazmi i frënges e vuri në mëdyshje më shumë. Po sikur ajo, me ndonjë marifet ta shkëpuste gruan nga Simua dhe ta  mbante brenda në kuti dhe pastaj ti thoshte Simos që ju …prish resmia.

Me këto mendime të trubullta në kokë, Simua u afrua te gruaja e tij dhe…i hodhi dorën në sup, duke e shtrënguar fortë nga vetja. Si njëherë e një kohë.

-Po je e zonja, shkëputma gruan  moj frënge foli me vete Simua.

Gruas sa si ra pika. Që Simua e donte, këtë e dinte, po që ta shtrëngonte kështu nga supet, në shesh të rrapit, këtë se mendonte. Asnjë burrë i fshatit se ka bërë ndonjëherë këtë gjë, por ja që i pëlqeu që e bëri Simua i pari. Eh, çdo molloisin gratë e fshatit me zili për të. Eh çdo të të kënaq sonte more Simo. Po dale , dale pak. Po sikur duke më shtrënguar mua, Simua ti rrotullojë synë kësaj frënges? Mua do ma hedhësh more burrë? Në ti ndafsha sytë, sytë më dalçin.

Kështu ndodhi që çifti bëri fotografinë më të bukur, fotografi që bëri bujë në frëngji, Simua duke shtrënguar nga supet gruan e tij (mos ti mbetej te kutia e resmes) dhe gruaja me shikim të ngulur te Simua (mos i rrotullonte synë frënges).

Pasi  ajo kutia ja bëri nja tri a katër herë shkrap e shkrup e pas ca fjalëve …mersi…apo mer sy, pthu, pthu, pthu,mos na mer  vërtet më sysh, Simua u ul të vazhdonte lojën me priftin. Porsa u ul e kuptoi që  prifti i kishte vjedhur një koqe-vezë ndajë ju kthye me të shara  prift-shejtan-hajdut, vezë-vjedhës e dorë hajdut…

-Të betohem, për Krisht e për Shënmëri që unë s’kam prekur vezë tënden me dorë- tha prifti dhe bëri kryq. Zoti më qëlloftë me rrufe tani edhe këtu, në qoftë se dora ime ka prekur vezët e tua- tha prifti me solemnitet dhe ngriti duart drejt qiellit. Ato duar të holla, që ngjanin si shkop  dhe  mënga e veladonit që valëvitej  e vunë në mendime Simon. S’bëri zë, por u ul të vazhdojë lojën.

Loja spo mbaronte me fitoren e asnjërit. Në shesh kishin mbetur dy koqevezët e Simos dhe tri të priftit, shto dhe hudhërat dhe filxhanët bosh të rakisë.

Ishte ora e pragmbrëmjes, momenti kur dielli shtrihej në krevatin e  detit, duke pritur hënën, kur  nga  larg dëgjohen nja dy tri të shtëna, që vinin nga kufiri midis dy fshatrave, aty ku kishte shtëpinë  “i lëni”. Aty, ku herë pas here qëntë u lehnin miqve të fshatit, që riktheheshin  në vend të tyre.

Simua ngriti veshët të dëgjonte dhe çoç ju kujtua. Kish nja një orë që frëngia ishte nisur për udhë, bashkë me trimat që e shoqëronin. Por Simos sdi pse i vetëtiu në kujtesë fakti se, nja një orë para frënges ishte larguar nga sheshi i rrapit “i lëni”. Nuk do i qe kujtuar kjo, sikur të mos kishte parë se “i lëni” po ikte vjedhurazi, duke parë me bisht të syrit nga Simua dhe prifti.

Faktet po mblidheshin si peri në lëmsh. Inati që kishte “i lëni” me Simon, frëngia e këreu në resme Simon dhe gruan e tij ( në fakt as i këreu por ama as i futi dot në resme ajo frëngia), në drekën që shtroi fshati për frëngen te rrapi, ajo rinte bashkë me gruan e tij me të cilën qesh e bot e llafe  kot, se me siguri asnjë llaf s’morën vesh nga njera tjetra, frëngia po që qe  mikeshë e fshatit dhe kur iku i daroviti të gjithë fëmijët që qenë te sheshi, veprim ky që i nxiti gratë e fshatit ti dhuronin plot shamira e pendolira, pra të gjitha këto qenë plot që  “i lëni” ta kërente inatin ndaj Simos nëpërmjet kësaj frënges. Dhe po  të shtojmë faktin se Simua  i priste dhe i qeraste të gjithë miqtë që vinin në fshat (tjetër gjë se rakinë e paguante prifti me lojët që humbiste ), dhe këtyre miqve u lehte qëni kur  iknin dhe se qëni u lehte pranë shtëpisë së “të lënit”, ku as ujku skishte qejf të kalonte, të gjitha këto u grumbulluan në mëndjen e Simos si copa letre që i rrëmben vorbulla e erës dhe kur ranë në tokë, krijuan  shëmbëllimin e “të lënit”.

-Ky na qënka ai qën bir qëni – tha Simua me vehte. Pastaj duke ju drejtuar bashkëfshatarëve u tha:

-Lermani mua këtë punë se ja di ilaçin.

Fshatarët hapën sytë kur panë që Simua, në vend që të nisej nga bregu nga erdhën  të shtënat, u nis nga krahu i kundërt, drejt shtëpisë së  Çaçe.

-Këto ndodhën ditën e djeshme, të shtunën e parë të vjeshtës së parë. Dhe ishte dita e parë që Simua dhe prifti nuk e mbaronin lojën. Domosdo loja duhej të vazhdonte sot, por sot Simua duhej të sqaronte edhe se çfarë bëri për ato dyfeqet që ranë  dje, në të dalë të fshatit.

Që në orët e para të mëngjezit Simua dhe prifti reshtuan dominotë, vunë takëmet (koqe-vezët e qëruara, Simua dy dhe prifti tri dhe  hudhrat , nga tri secili) dhe ja nisën lojës . Fshatarët nisën të mblidheshin, dhe ndërsa shikonin lojën prisnin që Simua tu molloiste për të djeshmen.

Kur Simua u dëfteu se “qëni” që lehte ishtë “i lëni”, nga habia as gjethet e rrapit nuk lëvizën më. Kështu vijoi të tregonte se “i lëni”, nga që si pengonte dot miqtë e fshatarëve që të vinin, donte ti bënte të iknin e të mos ktheheshin më, sepse ky fshat…të përcjell me lehje qënsh. Fshatarët nisën të llafosnin me njeri tjetrin për bëmat e “të lënit “ të ligë, por Simua e kishte mëndjen te loja.

-Po ti çi bëre prëmë qënit, more Simo- e pyeti prifti.

-I lëshova qëntë e Çaçe. Atë të tretin.- ju përgjigj shkurt Simua.

Dhe rufeja të kishte rrënë te rrapi i fshatit, nuk do gjëmonte më shumë se e qeshura e fshatarëve, që shkrepi njëherësh. Të gjithë i njhnin qëntë e Çaçe, ose më mirë të themi, huqin e keq të tyre. Këta qën ishin allosoj qën. Spara venin me bushtra, kërkonin domosdo qën. Por edhe kafshëve të tjera, psh pula,  a dhi, a  pela nuk ua kthenin kokën. Ama po  të shihnin gjela, cjepë, kuaj u hidheshin e u fërkoheshin nga pas që lere lere. Le më ai i treti, një qën sa një dem, ruajna zot mos ti dilte edhe ndonjë burrë përpara, se do ja shqyente me dhëmbë pantallonat nga prapa. Pastaj, po     të mos keshe  me vete një thikë tip bajonetë, që e mbanin me vete gjithë fshatarët ,  se çdo ti ndodhte të ziut burrë, vetëm zoti e di. Por ama vetëm si burrë nuk do dilte më në fshat.

Prifti desh u rrëzua me shpinë nga të qeshurit dhe do qe rrëzuar vërtet po mos ta mbanin për supesh ata që rinin mbrapa. Në këtë moment Simua u zgjat mbi tavolinë,  përuli kokën mbi vezët e priftit dhe menjëherë futi në gojë dy koqe-ve. I përtypi a si përtypi, as unë dhe as një tjetër nuk e pa por kur prifti u drejtua, Simua skishte gjë në gojë. U desh ca kohë që prifti të  fshinte lotët e të qeshurit me mëngët e rrasos dhe më pas, e para gjë që vuri re ishte mungesa e koqe-vezëve të tij.

-Mi ke vjedhur more i paudhë- i sokëlliti Simos. Kthemi  koqe-vetë menjëherë se do të të mallëkoj.

Simua mori pozë serioze, u ngrit në këmbë dhe duke drejtuar dorën, herë nga kisha e fshatit e herë nga deti, ku  në largësi dukej Korfuzi tha me zë të lartë e të qartë:

-Për Krisht e për Shënmëri, për Shënkoll që e kemi pranë dhe për Shën Spiridhonin që na vështron nga kasa në Korfuz, betohem që unë skam prekur ndonjë koqe-ve tënden, as me dore të zhveshur dhe as me dorë të mbuluar me mëngë a me gjë tjetër. Duart e mia janë të pastra dhe të papërlyera me vjedhje koqe-veje. Zoti më dënoftë në të gënjej.