Sami Islami: Dimri i vitit 1983

DIMRI I VJETIT 1983

Tregim

(Sipas një ngjarje të vërtetë)

Nga Sami ISLAMI

Ato ditë qenë  ditë të bukura vjeshtore. Koha  me diell  më shumë të lente përshtypjen e një pranvere. Ishte  fundi i tetorit. Ishte caktuar dita, kur Hana do të martohej. Dhe vërtetë , kjo kohë ishte si e porositur  për t’i bërë  ceremonitë e  tilla por, sigurisht, edhe për punët vjeshtore.

Me fillimin e javës së re,

të hënën, nisi të ndryshojë  pak moti. Nisi të frynte një erë nga veriu, e cila sikur po paralajmëronte të reshura të shumëpritura  pas një kohe shumë të gjatë pa asnjë pikë shiu. Po shi nuk ra  deri aty kah muzgu, sikur edhe   vetë natyra kishte dashur t’i “lejonte” dasmorët t’i kryenin të gjitha ceremonitë e dasmës para se të ndryshonte moti.

Dhe, atë natë, duke e pritur  shiun, i cili e lagu tokën vetëm sa për të thënë,  si për çudi,  nisën fluskat e para të borës! Dhe bora që  nisi të binte në mbrëmje vazhdoi  deri në mëngjes! Në mëngjes natyra kishte marrë një pamje tamam  dimërore. Eh, si është kjo klimë kështu  në  Dardani, dje ishte  verë, sot dimër! Bile në popull  nuk përmendet, pothuaj  fare as pranvera as  vjeshta! Në popull njihen vetëm këto dy stinë, mu për këto ndryshime radikale  që mund të ndodhin në këto treva!

Kjo borë e hershme i habiti të gjithë. Sidomos  bujqit, të cilët kishin edhe shumë punë për të bërë para  dimrit. Kjo borë  nuk ishte shenjë e mirë! Megjithatë askush nuk e mori me aq seriozitet këtë mot. Të gjithë mendonin se bora do të shkrihej shpejt  dhe njerëzit do të vazhdonin me punët e vjeshtës , ku kishin  ngecur para se t’i zinte kjo borë tinzare…

Habia u shtua, kur edhe të nesërmen  bora nuk u ndal fare! Ajo  vazhdonte  të binte, me ndërprerje  të shkurtëra  edhe në ditët në vazhdim. S’u ndal gjatë gjithë javës!… Pas një jave bora arriti  trashësinë rreth pesëdhjetë centimetra!  Disa fshatra malore pothuaj se u bllokuan, po rrugët u bënë të vështira për qarkullim edhe në rrafsh, sidomos ato  të rendit të dytë dhe të tretë.

Sipas traditës, pas një jave martese dikush nga familja e  nuses duhej të shkonte për ta marrë bijën  në gjini, por duke e parë se koha po bëhej shumë e vështirë dhe bora nuk po pushonte  ende, vëllazërit e Hanës , e panë më të arsyeshme që të prisnin edhe ndonjë ditë , sa të “çelej” pak  koha dhe do të shkonin, qoftë edhe për  një, dy  a tri ditë më vonë. U bë ç’u bë! Këtë askush  s’e kishte marrë me mend se do të  ndodhte! “Kohës dhe armikut kurrë mos i beso” u kujtohej atyre një fjalë e urtë popullore.  Parashikimi se  moti do të hapej  pas disa ditësh nuk doli  aspak i saktë, sepse  bora nuk u ndal as me fillimin e javës së dytë.. Trashësia e borës  tani arriti rreth një metër! Komunikacioni  rrugor pothuaj u bllokua! Shkollat  u mbyllën!  Në viset malore po paraqitej nevoja për  t’u shpallur gjendje e jashtëzakonshme, por e cila nuk u shpall kurrë! Kishte raste që njerëzit edhe kishin vdekur nga pamundësia për t’i sjellë te mjeku në qytet. Një rast i tillë kishte ndodhur mu në malësi ku kishte shku Hana nuse! Në rrugët magjistrale dhe ato ndërurbane komunikacioni po zhvillohej me shumë vështirësi!

-Hë, çfarë po bëjmë?- i pyeti Dema vëllazërit e tjerë.  Nuk shkuam pas javës së parë, kur koha ishte pak më e mirë, e tash që janë bllokuar krejt rrugët?

- S’kemi çfarë të bëjmë!- thanë njëzëri..- Nuk kemi si të nisemi nëpër këtë kohë! A po e shihni se njerëzit edhe po vdesin rrugëve! Sigurisht, të shpresojmë, se   moti do të hapet shpejt , kismet, dhe shkojmë-thanë  dhe u mbyll kjo bisedë.

As java e tretë nuk solli asnjë përmirësim të motit. Kësaj here dimri i hershëm sikur kishe “vendosur” ta çonte punën e vet  deri në fund! Sikur donte t’u thoshte njerëzve se unë di t’ju befasoj edhe kështu! Dhe vërtetë  bora vazhdonte të binte edhe më tej. Trashësia e borës tani arriti në  një metër e gjysmë! Në viset e izoluara filluan të angazhoheshin edhe helikopterë për t’u dalë në ndihmë fshatarëve si në ushqime, poashtu edhe në mjekime.Trafiku pothuaj se u bllokua fare! Qarkullimi i automjeteve u bë i pamundshëm. Automjetet e vogla nuk dukeshin  fare në rrugë. Po edhe sikur të dilnin ato nuk mund të shiheshin nga orteqet e mëdha të borës në dy krahët e rrugës! Në rrugë mund të shihje aty-këtu ndonjë kamion për mirëmbajtje rrugësh ose ndonjë autobus, të paisur me zinxhirë!

Situata po acarohej edhe më shumë pas javës së tretë.   Asnjëri nga familjarët e Hanës nuk  dinin çfarë të thoshin, sepse edhe ajo shpresë e vogël për ndalimin e borës ishte shuar. Rrugët që çonin  për në malësi ishin të bllokuara prej më shumë se dy javësh dhe, praktikisht,  as që mund të bëhej fjalë për një hapje të tyre për komunikacion… Të gjithë ishin të vetëdijshëm se Hana do të ishte mërzitur së tepërmi, sepse nuk kishte ndodhur, deri atëherë,  që dikush të kishte shku nuse  dhe të mos ishte kthyer në gjini, pas një apo dy javësh! Po tani këto punë i “drejtonte” natyra! Ajo çfarë mund të bënin vëllazërit e saj ishte  të uronin që ajo të ishte mirë, se të tjerat do të bëhen edhe më mirë.   Bora ende vazhdonte të binte, trashësia e së cilës, tani kah fundi i javës së katërt  kishte mbërri  afër dy metrash! As pleqtë më të vjetër nuk e kishin mbajtur në mend një gjë të tillë! Një muaj bora pa u ndalur fare! Tani për pastrimin e borës, sidomos nga rrugët kryesore, se për të tjerat as që bëhej fjalë,  ishte angazhuar ushtria, me disa makina pastruese të borës  shumë të sofistikuara. Ato kishin aso lloj mekanizmash, të ngjashëm me kombajnat shirëse të grurit. E merrnin borën nga rruga dhe,   nëpërmes  disa turbinave gjigante e hedhnin disa metra larg trasesë , duke e “prerë” borën vertikalisht dhe duke  krijuar  “korridore  bore” në rrugë! Nga trashësia e borës, përveç automjeteve të rënda nuk dukej asgjë në trasetë rrugore! Rruga i gjasonte një kanali gjarpërues!

Atë ditë kur u mbush  pikërisht një muaj nga dita kur Hana kishte shkuar nuse, dhe duke e parë se bora s’e kishte  “ndër mend” të ndalej,  Dema kishte vendosur të shkonte te motra në malësi, për ta marrë atë në gjini. Vëllazërit e tjerë u habitën me ketë  vendim, por kur e panë se ai kishte marrë vendim të prerë, nuk e ngucën. Zema, njëri nga vëllazërit, nuk deshi ta lente  Demën të merrte vetëm  këtë rrugë!  Iu bashkua edhe ai. Dhe të dy vëllazërit e  morën një nga autobusët e rrallë, që kishin nisur të qarkullonin, pas pastrimit të rrugëve nga makineria ushtarake.  Ishin të vetëdijshëm se  do të duhej të kalonin edhe kilometra të tërë në këmbë në terrenet malore, të bllokluara prej javësh! U nisën pa ditur se çfarë mund t’u ndodhte rrugës. Qëllimi ishte më i fortë se rrethanat e udhëtimit!

Autobusi u mbush plot me udhëtarë. Po ecte  ngadalë në mes të dy “mureve”  të borës! Nga të dy anët nuk mund të shihje asgjë tjetër përveç murit të pambarim bore i prerë vertikalisht! Kishe përshtypjen se  autobusi, edhe po të “donte” ta devijonte rrugën s’kishte ku të shkonte , pos të ndeshej në murin e borës! Ishte ky një përjetim i çuditshëm! Kurrë s’kishin pasur rastin të udhëtonin në këso kushtesh!  Anash nga dritarja e autobusit nuk shihje  gjë tjetër pos bardhësisë së paskaj  dhe murit të borës të pafund! Në vendet ku ishte stacioni rruga ishte  pak më e zgjëruar. Kishe përshtypjen , poashtu, se po të mos e njihje pak a shumë relievin e Dardanisë, nuk besoj se do të dije se ku është ky apo ai vend! Ky apo ai stacion! Nga ngarkesa e madhe, edhe autobusi dukej sikur  “rënkonte “! Qetësinë brenda e prishte vetëm zhurma e motorit. Për një çast këtë qetësi e theu zëri i kondukterit, i cili tha:

-Kush është për malësi duhet të zbres këtu!

Dhe pasi zbritën Dema  dhe  Zema bashkë me  nja dy udhëtarë të tjerë, autobusi vazhdoi rrugën, kurse të katër udhëtarët u nisën shpatit përpjetë. Tani  ata vetë do të duhej të çanin rrugën, e cila vëtëm sa dukej se dikush kishte kaluar aty pari shumë kohë më parë. Dhe bora,   për çudi edhe më tej  binte.

Prej ku i la autobusi e deri te  shtëpia e motrës së tyre nuk kishte më shumë se nja katër – pesë kilometra, po ky  rrugëtim zgjati katër  orë e sa! Vetëm pak para mbëmjes arritën në malësi.  Po si do ta gjenin, tani  shtëpinë e motrës, në këtë kohë  të keqe rrugë e pa rrugë, që nganjëherë edhe vetë vendasit  mund ta ngatërronin!  Këtu  bora kishte arritur pothuaj barabar me muret e  oborreve!  Nuk shihje  lëvizje njerëzish! Fundja  kush do të dilte jashtë në këtë kiamet, siç kishin dalë ata? .

Dhe vërtetë  fshati dukej tamam i paralizuar!  E vetmja gjë që të jepte të kuptoje se kishte jetë në fshat ishin oxhaqet  e shtëpive që në atë buzëmbrëmje nxirrnin tym vazhdimisht. Edhe oxhaku i shtëpisë, ku ishte martuar motra e tyre  tymoste.

U afruan te dera e oborrit, e cila , për çudi ishte gjysëm e hapur. Dema e thirri nja dy- tri herë  në emër  dhëndrin, po asnjë përgjegje. U futën brenda në oborr. Te hyrja anësore, aty nga u futën, ishte një kasolle  e qenit, po qen brenda nuk panë. Vazhduan të thërrisnin edhe kur u futën në oborr, por  asnjë zë njeriu nuk u përgjigj! Çudi, as qeni nuk u ndi i gjallë  (edhe pse më vonë kishin kuptuar se kishte qenë në kolibe)! Si duket, i shkreti, nga të ftohtit kishte vendos ta “bojkotonte”  mbrojtjen e  shtëpisë!  Oborri i dhëndrit iu duk edhe më i madh se ç’ ishte në të vërtetë! Edhe rruga nga dera anësore  e deri te  dera e shtëpisë iu duk shumë e gjatë (në malësi  zakonisht  dyert e oborrit janë bukur larg  shtëpisë),  sa nga dëshira për  ta takuar motrën pas një muaji, sa nga nga një dozë frike, se mos po i binte në “mend “ qenit se dy njerëz të huaj kishin hyrë në oborr, pa përcjellje nga i zoti i shtëpisë  dhe do t’i priste miqtë , në mënyrë  jo bash “miqësore”!

Me këto mendime në kokë  Dema  dhe Zema u gjenden mu në prag të shtëpisë së dhëndrit. Dema hoqi kapelën dhe e shkundi nga bora, po Remës, nga që nuk kishte kapelë,  flokët iu kishin lagur dhe bora mbi kokë vazhdonte t’i krijonte një si strehë para ballit, të skuqur nga bora dhe  të ftohtit.

Dema trokiti lehtas   dy-tri herë në derë, po prapë, me gjasë, nuk dëgjoi kush. Pastaj trokiti më fort.  Tani u dëgjua se  dikush lëvizi  nga brenda në korridor. Dera u hap dhe në derë doli dhëndri. Ai  mbeti për pak çaste si i shtanguar, pa folur asnjë fjalë, sikur u befasua që i pa miqtë në derë në atë kohë të pa kohë! Ishte diçka e papritshme  në të vërtetë! U përshëndetën dhe ende pa u futur brenda u dëgjua zëri i nënës së dhëndrit:

-Kush është në këtë kohë, o bir?

-Dy vëllazërit e Hanës , oj nanë! Hana posa e dëgjoi këtë lajm, pa thënë

asnjë fjalë vrapoi tek dera. Me lotë rrëke i mori të dy vëllazërit ngrykë përnjëherësh. Ajo nuk mund të fliste, se një lëmsh malli ia kishte zënë grykën! Ajo i shtërngonte vëllazërit sa mundte dhe qante. Dhe s’kishte faj e shkreta ! Ajo, më shumë se askush tjetër ia kishte pa sherrin kësaj bore të pabesë, e cila kishte bërë që ajo të  “humbte”, sikur në përralla pas shtatë detesh e pas shtatë kodrash! Dhe prapë si në përrallë, apo si  në ëndërr po i vinin vëllazërit për ta marrë nëpër atë mot të jashtëzakonshëm, që e kishte paralizuar  çdo gjë, por jo edhe dëshirën e vëllazërve për ta sjellë motrën në gjini.

***

Dhe , të nesërmen ,pikërisht pas një muaji e dy ditësh,  dielli u duk prapë.  Bora pushoi,  por  nuk u shkri  deri në pranverë! Ky qe edhe dimri më i gjatë dhe më i vështirë në Dardani!