Baki Ymeri: Daja - Një veteran i shquar

NJË VETERAN I SHQUAR I DIASPORËS SHQIPTARE

Nga Baki Ymeri

Sadulla Zendeli Daja inkorporohet në kategorinë e shqiptarëve më të vlefshëm të diasporës sonë. Patriotizmi shqiptar nuk është një dobësi sentimentale, por një detyrë burrërore. Burrat e kombit shkruajnë, botojnë dhe afirmojnë. Njëri nga ata është edhe gostivarliu ynë i trojeve skandinave, i cili shprehet: "Unë jam njëri ndër mërgimtarët e panumërt të Suedisë, i dëbuar me dhunë para 46 vitesh. Rrethanat e jetës në mërgim, siç mund ta dini, janë mjaft të ndërlikuara e të vështira. Duke qenë larg atdheut, mërgimtarët tanë i pret pashmangshëm asimilimi i pjesshëm, apo ai i plotë. Ajo që brengos çdo njeri në rrethanat e jetës jashtë atdheut, është ruajta e gjuhës". Sadulla Zendeli Daja banon në qytetin Färjestaden që do të thotë “Qyteti i Vaporave.” Po të kalosh urëlidhësen Öland, që lidh qytetin Kalmar me ishullin Öland, afrohesh shtëpisë së shqiponjave që u bëri ballë edhe valëve të tërbuara të kohës, presioneve politike dhe kërcnimeve. Pra, shtëpia e Dajës në Färjestaden, nuk është vetëm shtëpi e Flamurit dhe Shqiponjës. Ajo është një bibliotekë e pasur, një shtëpi botuese dhe një shtëpi drite në ujdhesë, ku u shkruajtën mijëra fjalë shqip për bashkatdhetarët e tij që Daja shumë i respekton dhe i do kudo që janë. Për figurën e tij, znj. Zyrafete Kryeziu Manaj, shkruan:

"Daja është njeriu që nuk u nda kurrë nga arsimi, veprimtaria dhe çështja kombëtare shqiptare e këtij veprimtari të shkëlqyer.” Poetesha Manaj, në librin e saj “Mbi uraganin e dhimbjeve”, ia ka kushtuar një poezi që mban titullin “Fjalëndrituri”: “Paqa fle në fjalët tuaja,/ Zemra e një copë tokë atdhe,/ Djep´ i Iliridës së lashtë,/ Që për besë fjalën e ke.// Një urtësi, që ndal dhe erën,/ Breshëritë djellin ia tregon;/ Fjalë që gurit ia zbut forcën,/ Paqën lidh në kurorë.// Dhe një mall që djeg si prush,/ Zemrën tënde e zhurit,/ Në atë tokë, ku koka t´peshoi,/ Don që t´prehet trupi yt.// Flamurin shok do ta kesh,/ Shqipja gjoksin të ta puthitë/ Në këtë shtet t´veriut n´glob,/ Na e solle pak Shqipëri.”

Këto ditë të janarit 2013, Daja dërgoi në shtyp fjalorin e katërt (Shqip-Suedisht), me rreth 35 mijjë fjalë. Ky është një fjalor shumë i kërkuar nga bashkatdhetarët tanë në Skandinavi dhe shkollat shqipe për mësimin plotësues në shkollat shqipe në Suedi. Fjalori do të botohet nga Shtëpia Botuese Toena në Tiranë. Autor i këtij Fjalori është pra Mr. fil. Sadulla Zendeli Daja, me redaktorë nga Shqipëria, Prof. dr. Xhevat Lloshi, dhe nga Kosova Prof. dr. Shefkije Islamaj nga Instituti Albanologjik në Prishtinë. Autori i kësaj vepre voluminoze shkruan: "Fjalori që e kemi në dorë përmban standarte leksikologjike të zakonshme (sinonime, thënie dhe idioma). Sistemi i mbarështrimit të lëndës leksikore bëjnë që ky tekst t´i përmbushë në mënyrë të konsiderueshme kërkesat e një fjalori të madh. Fjalori Shqp-Suedisht u përpiluar sipas nevojës së mërgimtarëve tanë në Suedi e gjetiu. 35 mijë fjalë mundësojnë që lexuesi tëdi fjalë: medicine, teknike, filozofi, psikologji,biologji, kimi, fizikë, mikrobiologji, sport etj. Ky tekst leksikologjik do të jetë i mirëpritur si në atdhe ashtu edhe në Suedi nga ata që do të kenë interesim për ta mësuar gjuhën shqipe dhe gjuhën suedeze. Fjalori është i përshtatshëm për të kuptuar natyrën e të dy gjuhëve dhe mundësitë e tyre shprehëse.

Vlen ta ripërkujtojmë atë që e kemi thënë në kuadrin e një parathënieje: Sadulla Zendeli Daja nga Sërmnova e Gostivarit bën lobi për afirmimin e gjuhës së bijve të shqipes në veri të Europës, duke na i përkujtuar rilindësit tanë që luftuan me vetëmohim të rrallë për përhapjen e shqipes së shkruar e të kulturës në gjuhën amtare, për zgjimin dhe përforcimin e ndërgjegjes patriotike të masave dhe sidomos të rinisë, për organizimin e lëvizjes së çlirimit. Ai inkorporohet në spektrin e poetëve, publicistëve dhe shkrimtarëve që u përpoqën të çelin udhën e letërsisë së re, përkrah shkrimtarëve dhe poetëve më të njohur që ka bota shqiptare në trojet e Skandinavisë. Ate që e bënin bijtë e shqipes dikurë, duke kërkuar krijimin e teksteve të mësimit, abetare, gramatika, libra të këndimit dhe të shkencave, e bën viteve të fundit Sadulla Zendeli Daja në diasporë. “Rrezet e shkronjave ty herët të bënë dritë/.../ udhën e shkronjave vazhdove.../ që nga shpirti yt të rridhnin si ujëvarë.” Kështu thekson njl poet shqiptar nga Kumanova, duke shkruar për mallin e me mallin e dashurisë në shpirt e në sy, duke e përkujtuar Suedinë si “shtet me vlerë” që i tha poetit “eja te ne e futu brenda në bibliotekë!”. Sadulla Zendeli Daja është Pandel Sotiri i ditëve tona. Tërë jetën ia përkushtoi kultivimit të gjuhës dhe traditave kombëtare. Për këtë rast të rrallë të atdhedashurisë shqiptare flasin veprat e tij me akte e fakte. Sipas burimeve elektronike, ai hapi shkollën e parë shqipe për fëmijët shqiptarë, që ishin në Suedi me prindërit si mërgimtarë. Dhe jo vetëm, kaq, ai hapi edhe një shkollë tjetër “me burbuqe”, në Emmboda, dhe një në Kalmar, e në qendra tjera, dhe kështu, shkallë-shkallë, mori hov mësimi në gjuhën shqipe për herë të parë, me fëmijët shqiptarë që ishin në Suedi si mërgimtarë.

Sipas Sokol Demakut, “Daja ishte kujdesur që ky manifestim të jetë sa më madhështor. Daja di dhe ka ambicie. Pra fëmijët nga qyteti Borås kishin një rast të veçantë, për gëzime, për dallim nga moshatarët e tyre shqiptarë në qytetet tjera të Suedisë ku ata jetojnë. ”Babadimri nga Kosova” i cili një kohë të gjatë kishte bërë përgatitje serioze për udhetimin e tij në veri në qytetin Borås të Suedisë, në të cilin jetojnë dhe mësojnë shumë voglushë shqiptar, në këtë qytet në veri të Europës ku Babadimri u ndau dhurata në një vperimtari të organizuar me këtë rast. Këtu, në Borås, fëmijëve shqiptarë Babadimri u solli edhe shumë të fala nga moshatarët e tyre nga fëmijët e Kosovës dhe nga voglushët e vendlindjes. ”Babadimri kosovar” në thesin e tij të mbushur enkas për boråsarët e vegjël, kosovari i Suedisë kishte sjellë për ta libra që nën përkujdesjen e Sadula Zendeli Daja ishin përkthyet në gjuhën suedeze,  dhe tema e librit ishte  „Kryetrimi legjendar shqiptar Skenderbeu”, në botim të shtëpisë botuese Toena në Tiranë, por Babdimri kishte sjellë më vete edhe përshendetje të përzemërta e të ngrohta nga kosovarët për fëmijët këtu. Kjo ishte një kënaqësi për fëmijët tanë. Kjo ishte një respekt për ta, Pra, në të ardhmen jam i mendimit, thotë Sadulla Zendeli Daja, se ne duhet të angazhohemi edhe më, dhe të jemi së bashku që këto manifestime të jenë sa më mirë të organizuara dhe të përfshihen të gjithë fëmijët që jetojnë në këto anë. Është punë e madhe që të organizojmë manifestime të tilla, ku fëmijët tanë do takohen dhe njihen me njëri tjetrin.

Sadulla Zendeli Daja njihet edhe si një poet vargjesh mërgimtare me subjekte patriotike dhe të përmallimit ndaj vendlindjes dhe shpirtit shqiptar. Sipas zt. Skënder Hasko, “në këto poezi gjejmë zemrën dhe shpirtin e trazuar të autorit. Ato janë pak, por thonë shumë. Aty takojmë dashurinë e autorit për vendlindjen dhe për bashkëkombësit e tij, por gjejmë edhe urrejtjen për dhunuesit e të drejtave të tyre; na del parasysh trimëria dhe vetëmohimi i shqiptarëve që jetojnë në trojet e tyre shekullore, por edhe sjelljet antinjerëzore të atyre që autori, me shumë të drejtë, i quan “kanibalë”. Janë vërtet kanibalë, sepse torturojnë dhe hanë jetë njerëzish të pafajshëm dhe, për këto veprime të ndyra festojnë, duke kënduar e duke kërcyer, me qëllim që të fyejnë e të poshtërojnë luftëtarët e paepur të lirisë, që e japin jetën si me le. Mendimi dhe idetë në këto poezi jepen në mënyrë koncize, por që transmetojnë ndjenja të larta atdhedashurie e dhembshurie. Nëpërmjet këtyre vargjeve përcillet te lexuesi edhe përçmimi për tradhtinë e tradhtarët, të cilët vihen në shërbim të keqbërësve të bashkëkombësve, si një nga bëmat më të shëmtuara të njerëzimit; por përcillen edhe trimëritë e luftëtarëve të lirisë, që nuk mposhten, as përpara mbylljes nëpër burgjet e errëta të pushtuesve, as përpara plumbit të armikut, duke shfaqur një nga virtytet më të çmuara të popullit shqiptar.”