Baki Ymeri: Vlera të reja shqiptare në Rumani

VLERA TË REJA SHQIPTARE NË TROJET RUMUNE

Nga Baki Ymeri

Bota ka nevojë për risi, befasi dhe informata të reja që qarkullojnë si paraja. Prezenca e zërit shqiptar në masmedian rumune është një argument konkret që dëshmon se publiku i huaj i pranon me zemërgjerësi vlerat tona autentike dhe origjinale. Para se të japim listën e disa revistave rumune me vlerat shqiptare, vlen ta bëjmë publik faktin se kohëve të fundit e kanë parë dritën e botimit në Bukuresht, dy numra të Shqiptarit (nëntor/dhjetor/2012) me artikuj kushtuar 100 vjetorit të Pavarësisë, flamurit shqiptar (Krenari kombëtare që nuk shuhet kurrë). Artikulli bazë i kushtohet Federatës panshqiptare Vatra si “avokate e interesave kombëtare” që ende s’ka gjetur kohë të ndërlidhet me Bukureshtin për të dëshmuar atdhetarizmin e saj (!). Nuk kërkojmë lëmoshë prej askujt, por as nuk tolerojmë që presidenca e re e kësaj shoqate të motshme të anashkalojë telegramën e kryeveteranit të komunitetit të këtushën shqiptar (Dr. Xhelku Maksuti), duke mos gjetur kohë së paku t’i thotë “Faleminderit”! Shqiptari i pavdekshëm i Nikolla Naços dhe Xhelku Maksutit boton artikullin e zt. Gëzim Llojdia “Fotografia e Ismail Qemalit në përvjetorin e parë të Pavarësië”, huazuar nga Zemra Shqiptare që është shndërruar në një vatër të vërtetë të patriotizmit shqiptar.

Pason një listë fjalësh të përbashkëta që ka shqipja me gjuhën rumune, një informatë e vitit 2011 lidhur me takimin e Kryeministrit Berisha me ministrin e Diaporës (Dr. Ibrahim Makolli), reportazhi “Shqiptarët kremtojnë jubileun e pavarësisë në Vlorë e Tiranë”, artikulli “Kryeministri Berisha nderon në Bukuresht Fan Nolin dhe Pavarësinë e Shqipërisë”, artikulli “Ministri i Jashtëm i Shqipërisë, Edmond Panariti thekson se jemi model për botën dhe për dialogun me qytetarët», një  artikull i Mujë Buçpapajt mbi 100 vjetorin e Pavarësisë dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, disa Mirënjohje bukureshtare, artikujt “Shqiptari që din ta mbajë gjallë shpirtin shqiptar në diasporë” dhe “Varrezat shqiptare të Bukureshtit”, një studim i Mirsad Kutelit mbi dezintegrimin e Jugosllavisë (shqip/anglisht me një rezyme në gjuhën rumune), një album me fotografi nga kremtimi i Ditës së Flamurit në Bukuresht, etj. Revista respektive që del në 50 faqe në kolor, dinamizohet me një serë fotografishë, si Kryeministri Berisha me personalitete rumune, shqiptare dhe të huaja, para Hotelit Continental ku u vendos që Shqipëria të shpallet e „mosvarme dhe e lirë2 (5 Nëntor 1912). Shqiptari sjell poashtu disa artikuj, dokumende dhe fotografi tjera me vlera të veçanta. Përfundimisht vlen të përshëndesim faktin se Shqiptari i Bukureshtit gjatë dy muajve të fundit të këtij viti dhe numrave të ardhshëm të vitit që vjen, sponsorizohet nga Ministria e Diasporës që funksionon pranë Qverisë së Kosovës, së bashku me revistën Kosova të këtij viti, që e ka përkrahur simbolikisht dhe përzemërsisht, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit të të njëjtës qeveri.

Kosova e Bukureshtit (verë, vjeshtë dhe dimër, 2012)

Në këtë tribunë të rrallë të atdhedashurisë shqiptare, defilon “Fryma e Shenjtë, e udhëhequr nga Fjala e Perëndisë, dhe e ngushëlluar nga e Vërteta Hyjnore që erdhi të mbillte në zemrat e shqipeve farën e mirë.” Në numrin e dhjetorit, Kosova boton në të dy gjuhët (shqip dhe rumanisht), artikullin e Adriatik Kelmendit „Pse Rumania duhet ta njohë Kosovën”, i dinamizuar me fotografi ku duket delegacioni i Kosovës në Bukuresht (dhjetor 2012), një vizitë historike që përfaqëson Kosovën për herë të parë me një numër kaq të madh intelektualësh, politikanësh dhe gazetarësh nga Kosova, me përfaqësues si Donika Kadaj Bujupi (deputete), Shyqri Nimani, Pleurat Sejdiu, Puhie Demaku, Dren Doli etj. Pason artikulli rumanisht i Sandu Cristea Timoc me titullin “Serbët dhe bullgarët ua kanë vjedhur rumunëve në jug të Danubit, autonominë dhe të drejtat e motshme vllahe, gjuhën amtare dhe kishat”, një ditar rumun “Me këpucë ushtarake” dhe leksione mbi patriotizmin, një reçension (Mjalta e fjalës shqipe në gjuhën suedeze”), e autores Inger Lalanden, kushtuar vëllimit “Bisedë me hijet” të poetit kosovar Nexhat Rexha, artikulli i Kadri Metajt “Artisti për artistët” kushtuar librit të Remzi Limanit “21 shprehje artistike”. Pason “Poeti magjik i dritës shqiptare”, një vështrim kritik i vëllimit “Balada e heshtjes” e Neki Lulajt, disa vargje të Kalosh Çelikut në gjuhën rumune, reçensioni i Luan Topçiut “Kur të tjerët flasin për poetin tonë Sali Bashota”, respketivisht “Shpirti fisnik i njël poeti të jashtëzakonshëm”, një reportazh mbi garat sportive në Kosovë (Fikret Demiri etj.), revista duke qenë e kompletuar me dhjetra fotografi të rralla historike dhe artistike. Me rëndësi janë edhe numrat e verës dhe të vjeshtës të të njëjtës revistë, si dhe edicioni special “Kosova letrare” me disa reçensione të Monika Mureshanit kushtuar krijuesve tanë nga Kosova (Lulzim Tafa, Mëhill Velaj, Veli Veliu, Skënder R. Hoxha, Nezir Prokshi, Fehmi Kelmendi,  Sadik Përvetica etj.). Disa artikuj të rëndësishëm kushtuar Kosovës (të Pleurat Sejdiut dhe Adriatik Kelmendit), botohen edhe në revistën “Romanian Breaking News”, ndërsa Shqiptari dhe Kosova dalin me vetëtima të reja kundër pseudodeputetes Oana Manolescu, shpartalluesja e komunitetit shqiptar, që ka mashtruar institucionet rumune për t’ia miratuar mandatin e pestë të pamerituar në Parlamentin e këtij vendi.

Vlera tjera shqiptare në revistat rumune

Vend qëndror gjatë kësaj vjeshte zë artikulli i Elvis Sidherit “Gjenocidi turk kundër armenëve dhe shqiptarëve, dy paralele historike”, i huazuar nga Zemra Shqiptare dhe i botuar në gjuhën rumune në revistën “Ararat” të armenëve të Rumanisë (Nr. 19-20/2012), 4 poezi të Ali Podrimjes në “Oglinda literara” (Nr. 131/2012), disa poezi të Basri Çapriqit në revistën “Repere literare” (Nr. 2/2012), 9 poezi të Lulzim Tafës në “Climate literare” (Nr. 59/2012), 4 poezi të Sali Bashotës në “Ardealul literar” (Nr. 1,2,3/2012), 12 poezi të autorit të këtij shkrimi në të njëjtën revistë, 10 poezi të Skënder R. Hoxhës në “Constelatii diamantine” (Nr. 5/2012), një reçension i Xhelku Maksutit mbi themeluesin e komunitetit shqiptar të Rumanisë, Mihai Viteazul (Revista noua, Nr. 2/2012), artikulli “Vetëm serbët janë fajtorë përballë Tribunalit Penal Ndërkombëtar” (Adevarul, 30 nëntor-2 dhjetor 2012), një studim i Dumitru Velea-s: “Sali Bashota apo lamentoja për zanën” (Ziarul Valea Jiului, nr. 111/2012), poezi të Sabile Bashës botuar në revistën “Impact literar”, vargje të Adelina Dokjes botuar në “Oglinda literara”, mendime kritike të Marius Qelaru mbi vlerat lirike të Vezir Ukajt, poezi të Sadik Përveticës, reportazhet e eseistit Lucian Gruia (“Poezi, ide dhe muzikë shqiptare në Bukuresht” dhe “Eveniment editorial rumuno-shqiptar në Muzeun e Letërsisë Rumune”), botuar në Impact literar (Nr. 385/2012), një artikull i Lucianit “Revista e një kombi të ndershëm, besnik dhe mikpritës”, kushtuar revistës Shqiptaro, botuar në Oglinda literara, poezi të Sabile Bashës dhe Sejdi Berishës në Noua Provincia Corvina (Nr. 63/2012) etj.

Një pasuri të veçantë paraqet revista Noua Provincia Corvin (Nr. 64/2012), me 10 faqe kushtuar krijuesve shqiptarë. Në kuadrin e rubrikës “Pagina internationala”, prezantohet Kozeta Zylo me bibliografi dhe poezitë Mjellmat do të vijnë, Si nkë drenushë dhe Mall i magjepsur, në gjuhën shqipe dhe atë rumune. Pason Eduard Dilo me bibliografi dhe 3 poezi në gjuhën rumune (Të shenjta janë ato, Babait të burgosur dhe Do të më gjeni), Ilia M. Dilo me bibliografi dhe 5 poezi, si dhe Anxhela M. Dilo, poashtu me 5 poezi në tre gjuhë (shqip, anglisht, rumanisht). Në faqet e së njëjtës revistë vjen Patricia Lidia me një vështrim kritik kushtuar vargjeve të dedë Preqit nga Zvicra dhe autorit të këtij shkrimi. Ka edhe më, por për këto një herë tjetër. Pyetja që parashtrohet është sa janë të kënaqur autorët e prezantuar dhe kurë do t’i porosisin revistat respektive t’ua transmetojmë për pasurimin e bibliotekave të tyre! Nuk tentojmë t’i hidhërojmë, por dallimi mes krijuesve tanë dhe shkrimtarëve rumunë është i madh.

Derisa disa krijues tanë si pasojë e “çallamit” ballkanik me konotacione aziatike, nuk janë në gjendje të thonë së paku “Faleminderit”, krijuesit rumunë për një poezi të përkthyer në gjuhën shqipe, gëzohen dhe janë në gjendje të të shpërblejnë me një “mbretëri”.  Jo për të gjithë krijuesit tanë e kemi fjalën, por vetëm për disa. Merre me mend, për një poeteshë nga diaspora që mendon se ka vlera “të mirëfillta”, ndajmë kohë për ta përkthyer dhe mjete për ta përfshirë e botuar në një antologji, kurse ajo, duke qenë për tepër e dashuruar në vetëveten dhe salltanetet e veta, është në gjendje t’i hedhë 100 euro për një palë brekë dhe asnjë euro për një gazetë shqipe apo për antologjinë respektive ku e kemi bërë “zonjë”! Apo një tjetër nga Kosova, për të cilën poashtu kemi humbur kohë e mjete për ta përfshirë e botuar në një antologji, kurse ajo e gjora mendon se çdo gjë duhet t’i servohet falas, thuajse qenka boshti i botës. E ftuam në telefon dhe i thamë shkurt e shqip se falas i përkthejmë vetëm rilindësit tanë dhe pikë. Afirmimi letrar nuk ka të bëjë me ekonominë e tregut, apo me përfitime personale, edhepse asnjë shitore nuk ja pep falas një pikturë, një libër, një gazetë, një pako me cigare, një çokolladë apo një pako me “këmisha sovjetike”, siç u thonë prezervativave bë Bukuresht.