Agim Shehu: Një dritare ku shihen kënde të reja të jetës...

Një dritare ku shihen kënde të reja të jetës...

(Mendime për librin "Takim me të papriturën" të shkrimtares Albana Lifschin)

Nga Agim Shehu -  Poet

Gjenevë, Zvicër

 Një dritare ku shihen kënde të reja të jetës dhe një shpirt i ndjeshëm

 njerëzor prej artisteje. Në libër jepet kryesisht jeta e shqiptarit në

 Shtetet e Bashkuara, bota e tij dhe psikologjia e tij e zbërthyer dukshëm në

 përpjekjet me një jetë të panjohur e të trazuar.

 Autorja është një prej tyre, e për këtë tregimet kanë vërtetësi jete të

 thëna me mjeshtëri arti. Si i mbaron së lexuari ndjen një lloj tronditjeje

 të përligjur : jeta në Shtetet e Bashkuara me dinosaurien e veçantë dhe të

 papriturat, dhe bota e shqiptarit për t’iu përshtatur asaj. Të shkrira

 bashkë si gjymtyrë të njera tjetrës, ato jepen pa kozmetikë, me realizmin e

 çveshur e të çiltër që kanë në natyrën e vet.

 Kjo ndodh se autorja ulet me dinjitet për t’i përshkruar ato. Nga dashuria

 gjer në dhimbje për njeriun, atë e jep ashtu siç është, pa e tjetërsuar të

 vërtetën, pa ia nënështruar atë dëshirës apo dhimbjes së saj për njeriun.

 Amerika e madhe sugjestionuese, ëndër e njeriut e sidomos e shqiptarit dalë

 nga lëngimi i gjatë i diktaturës, mbetet ajo që është; por tek ata që i venë

 ajo merr përthyerje të ndryshme sipas njeriut siç përthyhet syprina e detit

 nga erërat që i vinë

 Kjo ndodh se ajo botë e re e panjohur nuk është vetëm beton e rrokaqiejsh,

 por dhe prej mishi e ëndëra njeriu në gjirin e saj ku gjallojnë si virtyte

 dhe vese siç i ngarkojnë njerëzit nga shpirti i vet në shpinë të tyre; aty

 madhështia e jetës është e pandarë me luftën për jetën. Për të fituar, kur

 njeriut s’i mjaftojnë virtytet, përdor dhe veset.

 Ashpërsia e kësaj lufte shpesh jep hutim, më tej dhe çgënjime të natyrëshme.

 Këtu s’e ka fajin Amerika në vëndin e vet por i ardhuri - i papërgatitur për

 t’iu përshtatur asja si në vitalitetin dhe në të rëndomtat në jetë,

 veçanërisht në bizneset e ngatëruara qoftë dhe për një vënd pune

 Kjo paaftësi vë në lëvizje, pra bashkë me energjitë e njeriut edhe

 dobësi të tij. Autorja e mënçur, asnjanëse në këto dukuri, tregon se në

 Shtetet e Bashkuara ku ajo disi është harmonizuar, bashkë me njeriun dhe

 hallet e tij, «emigrantë» venë dhe dobësi brënda tij. Këto përplasje me

 njera tjetrën në tregime shfaqen me densitet dramash që të mbeten në mëndje

 se autorja i shpreh me penë të mprehtë e të hollë.

 Këto përshtypje duken veçanërisht në tregimet Takim me të Papriturën,

 Biznes në Nju Jork, Një nga Ata, Telefonatë në Mesdnatë. Ngjarjet dhe

 njerëzit aty ushqejnë njera tjetrën si të qenë mishi dhe skeleti i një

 organizmi të vetëm. Aty shtrihet ngjarja e prerë nga jeta, aty skalitet

 portreti i njeriut me saktësi gjer në qelizën dhe frymën e tij. Ngjarjet

 autorja i përshkruan gjer në imtësi të tyre (herë-herë duke u zgjatur disi

 tepër). Të tilla, temat moderne të kohës, disi të panjohura në tregimin

 shqiptar, kanë një derdhje klasike në të rrëfyer. Është e plotë përshtypja

 se autorja i ka njohur nga afër njerëzit brënda tregimeve të saj, gjë që e

 ka mundësuar t’i rikrijojë në art më të vërtetë nga sa duken në jetë.

 Mpehtësia e vëzhgimit prej shkrimtareje dhe dhimsuria njerëzore për ta ia

 lë të gjalla lexuesit në përfytyrimin e tij. Herë herë ideja përfundon aq

 bukur e natyrshëm në metaforë siç përcaktohet në fund të tregimit punonjësi

 biznesmen : « Ju nuk i doni lulet, zotni » !

 Njeriu, veçanërisht emigranti dashurohet më shumë në hallet e në dhimbjet e

 tij. E ndërgjegjëshme për këtë, shkrimtarja në Nju Jork nuk i jep ata

 bulevardeve të Brodueit, po nëpër labirinthet e shtigjeve ku së pari

 kërkojnë punën. Mbeten të paharrueshme çgënjimet e saj nga mosmirënjohja

 gjer në pabesi e shoqeve të ardhura të cilave u ka bërë të mira e i ka

 mbajtur në shtëpi. Megjithatë tek ajo nuk shfaqet asnjë ndjenjë urrejtjeje;

 në të kundërt, mbi prozën e saj për to fryn thënia kristiane : « faliua,

 Zot, se s’dinë ç’bëjnë » !

 Shkrimtarja mbetet ajo që është, di t’i njohë e t’i gjykojë paanësisht

 bashkatdhetarët, ashtu si « vjehrës amerikane » di t’i përshtatet si nuse e

 mirë Shqipërie.

 Do ta veçoja dukshëm tregimin brilant « Shamia e Zezë », mesa kuptohet –

 ngjarje e vërtetë për gjyshin e saj . Një dramë me densitet shekspirian

 prerë nga bjeshkët e Shqipërisë : një plak-legjendë prej Malsie, 45 vjet

 larg Atdheut cilësuar armik si familje (edhe pse një bir ia bënë në rrethana

 të ngatëruara hero të vëndit), i sëmurë rëndë donte të vdiste në Atdhe. Në

 vitet e fundit të diktaturës rregullon një leje ambasade e niset…Pas dy  ditësh në vëndlindje, pa iu terur ende lotët e rrallë të mallit, njerëz të

 shtetit venë i thonë se duhej të largohej menjëherë si i apadëshiruar («

 faji » i tij dikur kish qënë se pushtuesin nazist donte ta luftonte pa yllin

 në kapelë dhe pa grushtin bolshevik në ballë) ! Qetësisht, si një baladë

 tanimë me kapak të mbyllur largohet përsëri nga Atdheu dhe shkon i mbyll

 ditët e fundit në mërgim përsëri…

 Papritur, mbesa shkon e gjen në arkivol dhe rri para tij si para një

 historie shpërndarë nëpër botë, ndërsa mitologjinë e kish lënë në

 vëndlindje, te dheu i tij.

 Atë histori mbesa-autore e përshkruan me një penë të fuqishme ku proza

 shoqërohet me filozofinë dhe poezinë.

 Për më tej, tregimet gjykohen më saktë duke i lexuar vetë.