Shaban Pllana: Muhaxhirët

ulem në breg të Llapit

rrëshqas me sy

mbi velëzat e lumit

dhe qeshem nga pak

me lojën e tyre

se si ato mundohen

ta zënë njëra tjetrën

si mendimet e mia

që në ato çaste

më ishin trazuar

e si në ëndërr

fytyra e gjyshit më shfaqet

disi sikur më shoh

të ulur në breg të Toplicës

duke i shikuar valët e lumit

dhe valët e jetës

e di se aty i pati tjerrur

ëndrrat e para të fëmijërisë

dhe sigurisht aty i patën lindur

shkëndizat e para të dashurisë

në ato vashat që plot naze

i ruanin delet në livadhe

buzë Toplicës

dhe me kurora lulesh në krye

ia miklonin  shpirtin djaloshar

dhe ku ta di sa ëndrra

e patën bartur në krah gjyshin

si ëndrrat e dashurisë së parë më

pastaj një ditë

erdhën të birtë e satanës

dhe ua prenë

dashuriçkat

edhe atij

edhe luleve buzë lumit

të cilat deri atë ditë

fluturoni mbi krahët e ëndrrave

dhe ëndërronin të bëheshin nuse

me ylber në faqe

por të birtë e satanës

me fytyra të çakardisura

i ndoçën

dhe i rrahën

dhe i dogjën

dhe i përzunë

dhe i vranë

dhe i shanë

dhe në rrugë të pa rrugë i qitën

e ata

ecën e ecën e ecën

pa rrugëtim

pa cak

dhe lodheshin

dhe stërlodheshim

dhe binin

dhe mbetnin

dhe s`çoheshin

dhe të tjerët

ecnin  e  ecnin  e  ecnin

dhe dikush mbetej

s`di se ku

e në vend të varrit

me borë i mbulonin

me gjethe

pa qefin

pa tallkin

kush s`kishte kohë

as t`i qante

as t`i varroste

se satana ma fytyrë të çakardisur

e me sy të çartur

i ndiqte në hap

dhe ata

ecnin  e  ecnin  e  ecnin

në kolona

në grupe 

çdo kund shihni  ujqër

me dhëmbnë të përgjakur

dhe ecnin  e  ecnin  e  ecnin

e kush binte

mbetej

pa varr

pa tallkin

pa qefin

dhe ecnin e ecnin e ecnin

dhe kalonin një kodër

të dytën

të tretën

të…

të birtë e shqipes

stërnipërit e ilirve

satana i ndiqte nga vatrat

e! sa shumë ishin

                        gjashtëqind

                        shtatëqind

njerëz?

jo

                        aq fshatra ishin

ndoshta edhe më shumë

njerëz

shumë

shumë kishte

me qindra

me mijëra

burra

pleq

plaka

gra

fëmijë

çanin rrugën e parrugë

dhe thërrisnin

o! a erdhën ata të Mollës së Kuqe

ata të Nishit

ata të Pllanës

ata të Dragushës

ata të Bllacës

ata të Kushumlisë

ata të…

ata të…

ata të…

dhe bartnin mbi supe

lodhjen

vuajtjen

dhembjen

dhe ecnin  e  ecnin  e  ecnin

dhe ndaleshin

s`ndaleshin

dhe pushonin

e s`pushonin

dhe i lagte sçota

dhe i rrihte veriu

dhe i mbulonte bora

njerëzit

kufomat

gjurmët

                        një plak i Dragushës

ishte mbështetë për një lisi

u kishte thënë se

s`do të lëvizte më

këtu do ta bëj varrin

dhe kishte filluar

ta këndonjë një këngë

me lot në sy

e me dhembje në shpirt

zëri i këngës

vaj i zemrës

i këndonte atij trimit të maleve

kaçakut të Dragushës

dhe i këndonte vargjet

pa rimë askund

?Hoxh hipi në minare

xhaminë ia kanë rrethuar zaptia

zbret hoxha nga minarja

e lutë çaushin ta lë rehat

ta falë xhumanë

Sinani si bjeshka

i del çaushit përpara

i thotë?

?unë jam kaçaku i malit

kërcen dhe zë pritë pas një varri

kërset pushka te xhamia

Sinani bën dasmë në xhami

çaushi me zapti i lajnë varret me gjak

Sinani ia çon në vend fjalën nënës

nëna ia puth në ballë lulet e plagëve

dhe ia bën hallall gjirin që ia ka dhënë

Dragusha ia këndon këngën trimit?

Lotët i takohen në mjekërr

dhe  i pikun në varr plakut

të tjerët

ecnin

                        e ecnin

e ecnin

dhe qanin  fëmijët

për bukë

për gji nëne

e nënat

gji kishin

gji s`kishin

dhe ecnin

me foshnja

të ngrira

në gji

e të ngrira

i bartnin

i bertnin

deri në vuajtje të pafund

t`i lenin s`mundnin

t`i bartnin s`mundnin

dhe pleqtë mallkonin

dhe mallkonin plakat

satanën

që i qiti në rrugë

? O zot!

ua shuaj dritën

ua vërbo sytë

ua shuaj hisën

ua digj trungun

ua hunb rrënjën

mos ju shtoftë fara

mos ju përkundët djepi

mos ju ndjeftë zë fëmije

ju çkeftë lëkura

ju kalbët mishi

ju thaftë ashti

ju plaçin sytë

ju thaftë goja

mbi ta raftë vaji

mbi ta raftë kukama

mos ju nadlshin kurrë lotët

mbi shtëpitë e tyre

vajtoftë qyqja!

         II

e pastaj                                   

ata që e përballuan golgotën

diku pas 77 kodrash

ndalin ecjen

i presin vëllezërit

ua hapin dyert

ua shtrojnë shtratin e lodhjes

ua shuajnë urinë

ua shuajnë etjen

ua ngrohin trupin

ua hapin hambaret

ua dhënë tokat

ua ndreqin kasollat

dhe ata vazhduan jetën

me dhembje në shpirt

e me mallë në zemër

për trojet

për shtëpitë

për pasutitë

për tokat pjellore

ne brigje të Toplicës

i varën emrat

e fshatrave të tyre në gjoks                       

dhe mendonin se një ditë

apo një tjetër

do të kthehen

e të vazhdojnë jetën

në vatrat e tyre

pranë varreve të të parëve.

          III

atje n`ato fusha

atje n`ato livadhe

atje n`ato ara

atje n`ato lendina

atje n`ato male

ku më parë frymonte

vetëm jetë  I L I R E

dhe të zogjve të tyre

vetëm pak më pas

zbritën nga Karpatet

të birtë e satanës

me fytyrë njeriu

e me shpiert egërsire

dhe linden shumë gjorgja

Gjorgja të zi

që shkretonin fusha

që shkretonin male

që shkretonin fshatra

që shkretonin krahina

Gjergj Elez Alia më s`ishte

t`u dalë para

dhe ai Gjorgja ë zi

më i zi se futa

i lëshoi këlyshtë e tij

si gjarpërinj helmues

të therrin të vrasin

të djegun të ndjeqin

dhe të birtë e shqipes

t`i vëjnë në bajonetë

dhe të mbjellin vdekje

në çdo hap në çdo skutë

ashtu si i kishte mësuar

nëna satanë

që vetë i pati përzënë nga Karpatet

si këlyshë bushtre

por më pas vrasjet e keqbërjet e tyre

ua mbulonte me fjalë

dhe nëpër kuvende

ua mbulonte mëkatet

dhe Evropa plakë

besë i zinte satanës

dhe në zemër të Evropës

vuajtjeve dhe vdekjeve

të zogjve të shqipes

ua bëjnë aminin

dhe Gjorgja i zi

me gjarpërinjtë e tij

i zgjërojnë krihët

Deri në cep të Dardanisë

E zogjtë e shqipes

Mbesin si ve të qyqes

Të shpërndarë andej këndej

Brigjeve të Ballkanit.

      IV

e rapsodi

ua vuri në këngë

vuajtjet

? Shehri i çon fjalë mbretit

muhaxhirtë do t`i këndoj në këngë

ata të mallkojnë ty

që ua shite tokë e truall

e zogj qyqje i bëre

të mallkojnë foshnjat

që s`kanë gji nëne

të mallkojnë nënat

me gji të mbushura pa foshnja

të mallkojnë pleq e plaka

që mbetën nëpër male të pavarrosur

të mallkojnë varret

që i lavrojnë derrat

s`duan tokë e shtëpi

në shkretira të Anadollit

që ua premtove ti

ata i duan tokat e tyre

buzë Toplicës së nxehtë

ku gjyshërit e tyre

kanë lënë asht e rrasht?.