Reshat Kripa: Lotët e asaj vajze

Reshat Kripa

 

 

Lotët e asaj vajze

 

            Atë mëngjes u ngrita herët. Duhej të zija trenin e orës 6.oo. Më ishte bërë zakon që kur kisha ndërmend të udhëtoja të ngrihesha disa orë para kohës së caktuar. Do të shkoja në Tiranë. Besmiri, vëllai im, ishte shtruar në spital dhe më duhej të interesohesha për të.  U nisa herët që të mbaroja punë shpejt dhe të kthehesha. Të nesërmen duhej të paraqitesha në punë, përndryshe e humbisja atë. Ky ishte ligji i kohës.

            Mbërrita në stacion dhe shkova të pres biletën. Një rradhë e gjatë ishte para sportelit. Ishte e dielë dhe njerëzia kërkonin t’i zgjidhnin problemet e tyre në të vetmen ditë pushimi të tyren. Në rradhë pash Petritin, një shokun tim. I dhash lekët dhe ai më preu biletën.

- Eja të hipim, - më tha pasi doli nga rradha. – Kam dërguar gruan dhe djalin të zenë vendet.

- Ku do të shkoni? – e pyeta.

- Në Fier.

Hymë në tren dhe filluam të kërkojmë vagon më vagon, ku ishin gruaja dhe djali i tij. Së fundi i gjetëm. Ato kishin ruajtur vetëm një vend, sa për të. Vendet e tjera ishin të zëna. Madje kishte edhe një shumicë të tjerë që qëndronin në këmbë.  I vetmi mjet për trasportin e udhëtarëve ishte i tejmbushur.

I thashë Petritit të ulet ndërsa unë do të ulesha kur të zbriste ai në Fier. Ndërkaq sirena oshëtiu dhe treni u nis duke rrëkëllitur rrotat sipas ritmit.

- Ku shkoni? – më tha një burrë që qëndronte pranë meje.

- Në Tiranë, - iu përgjigja.

- E paskemi rrugën bashkë, - vazhdoi – por, si duken bathët, do ta bëjmë të gjithë në këmbë.

- Mos u merakos, - iu përgjigja – Në Fier do të zbresë ky shoku im me gjithë familjen dhe ulemi në vendet e tyre.

- Po ti rrofsh se më hoqe sikletin! – tha me një zë që shprehte kënaqësi. – Nuk kam hallin tim, por të kësaj kërthisë që kam me vete.

Hodha vështrimin nga drejtimi që më tregoi i panjohuri dhe dallova një vajzë që, sipas mendimit tim, nuk duhej të ishte më shumë se tetëmbëdhjetë vjeç. Ishte një perlë e bukurisë. Sytë e zesë, vetullat në formën e hënës së porsalindur, hunda e vogël dhe buzët e kuqe i jepnin një hijeshi të veçantë asaj fytyre.

Ndërkaq mbërritëm në Fier. Petriti zbriti dhe ne zumë vendet e tyre. Patëm fatin e mirë që ato të ishin pranë dritares, unë në një anë dhe miku përballë meje së bashku me vajzën.

- Vajza jote? – e pyeta.

- Jo, mbesa ime, - u përgjigj dhe me një zë të ulët, që të mos e dëgjonte vajza, vazhdoi – Është jetime. Dy muaj më parë i vdiq i ati, vëllai im.  Tani kujdesem unë për të. Do të shkojë në Tiranë të interesohem për t’i nxjerrë të drejtën e studimit për shkollën e lartë.

- Me çfarë rezultate e mbaroi të mesmen? – më shtyu kureshtja ta pyes.

Hapi një çantë që mbante në duar dhe më zgjati deftesën e pjekurisë. Shtanga. Të gjitha notat ishin dhjeta. Diçka duhej të kishte ndodhur që nuk i kishte dalë e drejta e studimit me ato rezultate që kishte. Hodha vështrimin nga vajza dhe pashë sytë e saj  të bukur të përloteshin.

- Ngrihe kokën, vajzë! – i thashë. – Me këto rezultate e ke të siguruar të  drejtën  e

studimit.

            Vajza fshiu lotët dhe foli:

            - Vërtet?

            Në atë fjalë dallova një dëshirë të madhe  të zemrës së saj, dëshirën për të studjuar dhe për të dalë në jetë. Xhaxhai i saj më hodhi një vështrim  mosbesues dhe më bëri një shenjë që nuk e mora vesh se ç’donte të thoshte. Nuk e zgjata më. Ktheva vështrimin nga dritarja dhe shikoja drurët e pemëve që fluturonin para meje. Papritur pranë veshit tim dëgjova pëshpërimën e një zëri:

            - Eh, or mik! Nuk ju njoh, por nuk rri dot pa ju a thënë.

            Ktheva kokën dhe dallova xhaxhanë që më ishte afruar dhe më pëshpëriste që të mos e dëgjonin ata që ishin aty pranë.

            - Kam frikë! Kam frikë se do të na dalë  rruga bosh.

            - E përse?

            Nuk u përgjigj. Me siguri mendonte nëse duhej të ma thoshte atë fjalë apo jo. Më në fund vendosi.

            - Të dalë ku të dalë. Po të besoj. Vetëdija më thotë se je njeri i ndershëm.

            - Si është puna? – i thashë unë duke dyshuar te ndonjë provokim i mundshëm.

            - Dëgjo! – filloi. – Babai i saj dhe vëllai im ka qenë në burg për politikë. U dënua me  njëzetepesë vjet. Pas njëzet vjetësh u lirua. E martua me një të rradhës së tij. U lindi kjo vajzë. Nuk vazhdoi gjatë. E zuri sëmundja e keqe që e hoqi nga kjo jetë para dy muajsh.

            - Kur është arrestuar yt vëlla? – e pyeta.

            - Në vitin 50-të.

            - Si e quanin?

            - Pirro Mino

            E kisha njohur. Fati e kishte sjellë që të endeshim bashkë në disa kampe, deri sa u lirova unë. Ishte një intelektual i shkëlqyer dhe nje njeri i veçantë. Zotëronte disa gjuhë të huaja, midis të cilave anglishten, frëngjishten dhe italishten. Më erdhi shumë keq për fatin e tij.

            - Ngushullime! – i thashë mikut. – Më vjen shumë keq. E kam njohur mirë. Kemi qenë së bashku.

            - Ashtu? – tha dhe i qeshi fytyra. – Ma ndolli zemra. Ai ishte djali i madh i shtëpisë. Babai, bëri si bëri, dhe mundi të siguronte një shumë të hollash dhe ta dërgonte për studime në Romë. E mbaroi me rezultate të shkëlqyera. Sandra, kështu quhet vajza, atij i ka ngjarë.

            - Ku do të shkoni tashti? – e pyeta.

            - Kam një kushëri në Ministrinë e Arësimit. Nuk e di nëse do të më mbarojë punë  por, sidoqoftë, do e hedh edhe këtë zar.

            Hodha vështrimin nga vajza dhe para syve më doli rinia ime. Mbarova shkollën e mbrëmjes me rezultate të larta. Bëra kërkesë për vazhdimin e studimeve, por m’u refuzua. Një mik më sugjeroi të shkoja të takoja Ministrin e Arësimit në Tiranë.

            - Shpresoj të të ndihmojë, - më tha miku. –  E kemi patriot. Ai e njeh familjen tënde.

            Shkova. Rregjistrova emrin në listën e takimeve. Ministri  nuk  ndodhej në Tiranë.

Më priti zëvendësi i tij. I  tregova  gjithçka, edhe  për  burgun  që   kisha  bërë. Së fundi  i

dorëzova  dëftesën e pjekurisë. Si e vështroi mirë e mirë më tha:

            - Djalë i mirë, shko puno dhe jeto i qetë. Mos u mundo të kërkosh më tepër.

            Ato fjalë më dhanë të kuptojë se rrugët për të vazhduar më tej ishin të mbyllura.

            Këto gjëra mendoja duke vështruar vajzën me sytë e përlotur. Në ndërgjegjen time isha i bindur se edhe ajo do të merrte të njejtën përgjigje. Ndjeva një keqardhje të madhe. Ishte koha e zhgënjimeve të mëdha. Endrra të parealizuara. Ëndrra të kyçura.

            Ndërkohë u ndie nga qendra e zërit të trenit:

            - Po mbërrijmë në stacionin e Tiranës. Ju lutemi pasagjerëve të mos harrojnë plaçkat.

            U ngritëm dhe dolëm. Udhëtuam një copë rrugë së bashku, pastaj u ndamë, ata për te kushëriri i tyre ndërsa unë për në spital.

            Pas ndonjë muaji e takova vajzën rastësisht.

            - Fillove? –  e pyeta me kureshtje.

            - Jo, - u përgjigj thatë dhe lotët i mbuluan sytë.

            - Mos u mërzit, - vazhdova unë, - je e re dhe do të vijë dita që të plotësosh ëndrrën tënde.

            U ndamë. Ajo iku me kokën e ulur dhe mua më dukej sikur vazhdonte të lotonte.

 

            Kaluan pesëmbëdhjetë vjet. Me mikun e trenit dhe mbesën e tij nuk u takova më. Koha kishte ndryshuar. Përbindëshi ishte shembur dhe një jetë e re kishte filluar të lulëzonte. Isha emëruar drejtor i një institucioni që mbulonte edhe ish të përndjekurit politikë. Në verën e atij viti na erdhën disa të drejta studimi për këtë shtresë. Duhej të caktonim personat që do të vazhdonin studimet. U mblodhëm së bashku me kryesinë e Shoqatës së të Përndjekurve Politikë. Filluam diskutimet në lidhje me emrat që do të përfitonin. U ngrita dhe fola:

            - Gjithmonë kam patur një ëndërr. Desha të studioja. Desha të bëhesha dikush. Por rregjimi nuk më lejoi. Tani jam në pragun e pleqërisë. Megjithatë këtë dëshirë vazhdoj ta kem dhe më duket se sot ka ardhur dita që ta realizojë. Ndaj ju drejtohem juve, të dashur miq, po e patë të arsyeshme, më jepni njerën nga të drejtat e studimit.

            Asnjë nuk foli. Për disa minuta mbretëroi heshtja. Së fundi u ngrit kryetari i shoqatës, një nacionalist i vjetër që tha:

            - Unë jam dakord dhe kam besim të plotë se do të na nderojë.

           Nuk kundërshtuan. Miratuam listën e emrave fitues dhe më ngarkuan mua që të bëja shkresën përkatëse.

            Kaluan disa ditë. Kisha përpiluar shkresën dhe po prisja që të vinte kryetari dhe sekretari i shoqatës për ta firmosur. Ndërkohë trokiti porta.

            - Hyni! – thashë me zë të lartë.

            Në zyrë hyri një vajzë. M’u duk si një fytyrë e njohur por nuk më kujtohej se ku. I zgjata dorën, e ftova të ulej dhe i thashë:

            - Përse jeni munduar?

            Vajza e kuptoi që unë nuk e njoha dhe duke vënë buzën në gaz më tha:

            - Nuk po më njeh?

            Qëndrova i habitur. M’u duk sikur në ato çaste kujtesa ime kishte fluturuar. Vajza më kuptoi dhe foli:

            - Jam Sandra Mino.

            - Sandra? Vajza e mikut tim?

            U ngrita në këmbë, e përqafova fort dhe e putha në ballë.

            - Xhaxhaj si është? – e pyeta.

            - Xhaxhai nuk jeton më, - u përgjigj. – Ka disa vjet që i ka mbyllur sytë.

            Më erdhi shumë keq për këtë familje që fati e kishte dënuar aq keq. Doja me çdo mënyrë t’i bëja një të mirë. Po çfarë?

            - Përse je munduar, moj bijë? – e pyeta përsëri.

            - Kam dëgjuar se te ju kanë ardhur disa të drejta studimi. M’u kujtuan fjalët që më the ditën e fundit që u takuam dhe mendova të vij për të kërkuar plotësimin e ëndrrës time.

            Mbeta keq. Listat ishin përfunduar dhe bërë gati për t’u firmosur. Kë të hiqja? Nuk e kisha atë të drejtë.

            - Po pse kaq vonë, moj vajzë - i thashë. – Tashmë listat janë miratuar.

            Nga sytë i rrodhën dy pika lot. M’u kujtuan lotët e saj ditën kur udhëtonim në tren.

            - Tashti e mora vesh, - tha me një zë të dridhur që mezi dëgjohej.

            E mblodha veten. E kisha një mundësi për ta ndihmuar atë vajzë. Dhe ajo mundësi isha unë vetë. Ajo do të zinte vendin tim në listë. Ishte e re, plot energji, ndërsa unë pothuajse në fund të rrugës time. Si mund të dilja unë para saj?

            - Ngrehu, mos qaj! – i thashë. – Ti do të jesh në krye të listës

            - Si ka mundësi? – pyeti pa arritur të kuptojë se çfarë kishte ndodhur.

            - Mos pyet më tepër. Shko. Mëso që të bëhesh e vlefshme për këtë vend. Atdheu ka nevojë për njerëz si ti.

            U ngrit, më përqafoj dhe lotët vazhdonin të mbulonin fytyrën e saj. Ishin lot gëzimi.

           

 

Zë në shkretëtirë        

 

Ditën rri menduar, natën rri pa gjumë,

Zemra turbulluar, nuk e di as unë.

Hidhem e përdridhem, mendjen vras më shumë.

Të gjej të vërtetën, kur punët venë lumë.

 

Dua që të shkruaj, dua që të flas,

Dua që të ndihem, dua të thërras,

Sado që mundohem , sado që bërtas,

Hap pas hapi ndeshem, male rrugës has.

 

Zëri im i dobët, zëri im i fortë

Ngjan si pëshpërimë, ngjan si zë i kotë,

E mbulojnë atë, zhurmë zërash plotë,

Zërat e çakejve, që sundojnë në botë.

                                               

Ndihen disa  zëra, shpesh kemi dëgjuar,

T’u bëjnë hosana, idhujve përçmuar,

Idhujve të kohës, kohës së kaluar,

Idhujve  përmbysur, plot me turp mbuluar.

 

Këta shakaxhinj, oh të përparimit,

Si ç’i quante Noli, pjellat e mashtrimit,

Vallë si nuk skuqen, në pellg të mjerimit,

Ku kanë hedhur veten, turpi njerëzimit?

 

Si nuk kanë sedër, që thërrasin haptas,

Ca janë të djathtë, të tjerë janë majtas,

Ca janë zhonglerë, klloun ecin praptas,

Kudo vjellin vrerë, me turpin  janë baras.

 

Në këtë kaos, këtë vend të nxirë,

 Nga këta bandillë këta “xhevahirë”,

 Zërat tanë të fortë, zërat tanë të mirë,

 Zërat tanë të lirë, zë në shkretëtirë!

 

 

DASHURI  E  PERËNDUAR

 

Kur ty të takova, pranë një burimi,

Mbushje ujë në krua, si muzë frymëzimi,

Syt e tu të kaltër, rreze xixëllimi,

Flokët e tu të arta, fije ngazëllimi.

 

Shumë u hutova, shumë u befasova,

Dhe nga buzët  tua, shumë u turbullova,

Ndenja dhe vështrova , edhe për pak shkova,

Porse këmbët s’ecnin, pranë teje qëndrova.

 

Dorën seç ta kapa, në zemër e vura,

Ti je imja thashë, në zemër të thura,

Vargje të pamasë, në parajsë të shpura,

Ëndërr apo zhgjëndërr, para seç t’i prura.

 

Por ti fluturove, lart në qiell shkove,

Më helmove zemrën, shumë më lëndove,

Jetën ma shkurtove, shpirtin copëtove,

Mendjen turbullove, kohën ma ndalove.

 

 

LULE   “MOS  MË  PREK”

 

Po shetisja në lulishte, nga zambakët i rrethuar,

Nga begonjat, trëndafilat, karafilat lulëzuar,

Nuk mendoja, nuk besoja  isha, s’isha më në botë,

Isha si në një parajsë, isha në një  vend pa lot.

 

Tek qëndroja i mahnitur, në atë botë përrallore

Ndieja zemrën të gëzonte, kënaqsinë shpirtërore,

Si pa dashur  zgjata dorën, lulen pranë për të këputur,

Lule jo si gjithë të tjerat, ishte lule shumë e bukur.

 

Për çudi lulja seç  foli, zëri saja më habiti,

Ajo më solli në  botë, më hutoj dhe më goditi,

- Ik or djalë e mos më nga, se jam lule “Mos më prek“

Më e mira nga të gjitha, jam një lule, lule mbret.

 

Hoqa dorën turpëruar, isha sjellë si fëmi,

E vështrova lulen  bukur, lulëzonte bukuri,

Atë çast seç u mendova, kësaj lule krenarinë,

Askërkush nuk mund t’ia thyejë, s’ia mposhtin  fisnikërinë