Reshat Kripa: Shkallët e ferrit (II)

RESHAT KRIPA

 

SHKALLËT E FERRIT

 

Roman

 

III

 

Gjëma kishte filluar dy muaj më parë. Deri atë ditë kishte qenë një tip i shkujdesur. E pse të mos ishte? Vetë kryeinxhinier, gruaja drejtore shkolle, vajza nxënëse e shkëlqyer, nëna pensioniste. Të gjitha këto ia kushtonte të atit që kishte sakrifikuar jetën për këto ditë. 

Në pasdite shkonte në klubin e shahut. Ishte pjesmarrës i skuadrës përfaqësuese të qytetit.  Duke ecur dëgjoi një zë që i foli:

- Agron, më prit se erdha.

Ktheu kokën dhe dalloi Stefanin. Edhe ai ishte pjesëtar i asaj skuadre. U takuan dhe u nisën drejt klubit, ku do të zhvillonin një simultane.

- Si shkove sot? - e pyeti Stefani.

- Si çdo ditë, plot me punë dhe telashe.

Traineri sa i pa u hoqi vërejtjen për vonesën, por ata iu përgjigjën se ishin penguar nga punët e shumta që kishin në zyrë. Shokët e tjerë kishin ardhur me kohë. Agroni ishte shahisti numur një i skuadrës. Ai do zhvillonte simultanen me shokët e tjerë. Nga dhjetë takime fitoi shtatë, dy dolën remi, ndërsa një e humbi, atë me shokun e tij Stefanin që nuk mbetej shumë prapa tij. Si mbaruan ndeshjet u nda me të dhe u nis për në shtëpi. Rrugës takoi rastësisht Petritin, kryetarin e degës së punëve të brendëshme. Ai udhëtonte me makinë. E ndaloi  dhe zbriti.

            - Sa mirë që ju takova, - i kishte thënë . - Ejani të pimë një kafe.

Hipën në makinë dhe u nisën. U futën në turizmin e  qytetit.   Kamarieri  sa i pa iu drejtua:

- Urdhëroni këtej, shoku kryetar.

Hynë në një dhomë të veçantë,  në mes të së cilës ishte një tavolinë e rrethuar  nga katër kolltukë të rehatshëm.

- Dy kafe dhe dy uiski - porositi kryetari.

Kamarjeri pruri porosinë dhe u largua.

- Hajde gëzuar dhe suksese!

- Gëzuar!

- Si po shkoni me punë? A e keni realizuar planin?

- Patëm disa vështirësi, por ia dolëm. Pesëmujorin e realizuam 105 përqind.

- Po për kuadrin e ndërmarrjes çfarë opinioni keni? A janë të gjithë të përkushtuar?

- Besoj se po.

- Besoni? Mos vallë keni ndonjë dyshim?

- Jo.

- Dëgjoni Agron, ju jeni njeriu ynë. Partia te ju ka besim të plotë, ndaj iu ka ngarkuar atë detyrë. Por edhe ju duhet të jeni të kujdesshëm. Jo të gjithë kanë prejardhjen tuaj. Ne kemi disa të dhëna se aty punojnë edhe disa njerëz me përbërje jo të mirë. Ata ne duhet t’i survejojmë, t’i mbajmë nën kontroll.

- T’ju them të drejtën, unë nuk njoh asnjë të tillë.

- E di prandaj po ju flas. Fjalën e kam  për  ata dy inxhinierët  që  ju  i  keni  shokë, Stefan Gjokën dhe Gjergji Panon.. Sipas të dhënave që kemi ne, i pari ka patur xhaxhanë të dënuar politikë, ndërsa gjyshi i Gjergjit është arratisur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës së bashku me hordhitë e tradhtarëve në vitin 1944. Dikush i ndihmoi dhe mundën të mbarojnë universitetin. Kjo është punë tjetër, por kam dëgjuar se edhe sot diçka pëshpërisin poshtë e lartë dhe ju e dini që këto nuk janë gjëra të mira për vendin tonë, sidomos në konditat që ndodhemi sot.

Agronit iu  duk sikur e kafshoi një gjarpër. Stefanin  dhe  Gjergjin  i  kishte  shokë  të ngushtë. Kishte biseduar me  ta  për  gjithfarë  problemesh,  por  asnjëherë  për  probleme politike. Iu duk sikur uiski që i kishte ofruar kryetari ishte farmak,  sikur i kishin dhënë qëllimisht një gotë helm. Asnjëherë deri në atë ditë nuk kishte provuar një ndjenjë të tillë. Ai kishte një përceptim tjetër për shoqërinë. Ky përceptim ishte mbështetur në ndershmërinë dhe sinqeritetin.  Kurse tani i kërkohej që të vinte një maskë, në mënyrë që ndryshe të shtirej dhe ndryshe të vepronte. Por a mund ta luante ai këtë rol? Një gjë e tillë binte në kundërshtim me karakterin e tij. U zu ngushtë dhe nuk dinte se si të përgjigjej.

- Ata janë vërtetë shokët e mi, - tha më në fund me një zë që dukej sikur nuk  ishte

i tij, - por asnjëherë nuk kam dëgjuar prej tyre ndonjë shprehje kundër pushtetit popullor.

Kryetari e vështroi njëherë në fytyrë dhe pastaj  i  tha  me  një  ton  ndryshe  nga  ai  që kishte përdorur deri atëhere:

- Mirë mirë, po dëgjomëni edhe mua. Ata nuk janë budallenj që të flasin në syrin tuaj. Por ne duhet t’ua nxjerrim me çengel. Për këtë duhet të bashkëpunojmë së bashku. Megjithatë, le ta lemë për sonte këtë muhabet, pa do takohemi përsëri. Ejani të ikim se vajti vonë.

E shoqëroi me makinë deri në shtëpi. Rrugës nuk shkëmbyen asnjë fjalë.   Pasi i uroi, si nëpër gojë, natën e mirë u largua. Agroni hyri në shtëpi, puthi të ëmën,  përqafoi të shoqen, Lumturinë dhe iu drejtua së bijës pesëmbëdhjetëvjeçare:

- Si është Rida e  babit?

Ajo vrapoi si flutur dhe e përqafoi.

- Babi kur do e marrësh lejen e zakonshme që të shkojmë në plazh?        

- Më 1 gusht kam prenotuar një gabinë. Do të shkojmë të katër dhe do të kënaqemi.

Fjalët e kryetarit e  kishin  tronditur.  Deri  atë  ditë  kishte  qenë  i  qetë.  Punonte   me përkushtim dhe ndjente kënaqësi nga puna e tij. Për të Stefani dhe Gjergji ishin njerëz shumë të mirë.  Ishin të sjellshëm, punëtorë dhe korrektë me të gjithë. Nuk i kuptonte fjalët e kryetarit. Përse duhej të qëndronte larg tyre, kur ata ishin kuadro të mirë? Ai i kishte thënë se ishin me përbërje të keqe politike. Po pse duhej të përgjigjeshin nipërit për ato që kishin bërë xhaxhaj apo gjyshi? Për më tepër kryetari i kishte kërkuar për të bashkëpunuar për qëndrimin e tyre. Çfarë bashkëpunimi mund të bënte? Të bëhej spiun! Kjo pyetje sillej rrotull në mendjen e tij të turbulluar.

            - Agron, nuk të shoh mirë sot, - i tha Lumturia kur u shtrinë në shtrat, -  Çfarë të mundon? Fytyra e jote nuk është si herët e tjera. Folmë.  Mos   më  fshih asgjë.

            - Lumto, ty nuk të fsheh gjë. Do të të shpjegoj gjithçka. Jetën time, ose më mirë jetën tonë, e ka mbuluar një mjegull e errët. Një hije e zezë po sillet rrotull nesh. Ajo po përpiqet të na shpërfytyrojë. Si të veproj? Dua mendimin tënd.

            - E çfarë hije mund të mbulojë një kryeinxhinier si ti, apo një drejtoreshë si unë? A nuk jemi familje dëshmori? Përse u vra babaj yt? A nuk u vra për këto ditë që ne gëzojmë sot?

            - Po, e dashur, po. Por nuk qenka çdo gjë ashtu si mendon ti.

            - Për besë, mos më mundo më tepër, më thuaj çfarë ka ndodhur?

- Takova kryetarin  e  degës.  Më  kërkoi  të  bashkëpunoja  për  survejimin e Stefanit dhe Gjergjit. Me pak fjalë të shndërrohem në një spiun ordiner.

            - Të survejosh Stefanin dhe Gjergjin? Po çfarë kanë me ta? Ata janë njerëz të shkëlqyer. Ti më ke thënë se edhe me detyrën janë shumë të rregullt.

            - Sipas kryetarit qenkan me përbërje të keqe politike dhe paskan filluar të pëshpërisin poshtë e lart kundër pushtetit  popullor.

            - Po ti që je shokë i ngushtë me ta, a ke dëgjuar ndonjë pëshpërimë të tillë?

            - Asnjëherë.

            - Po atëherë, kur nuk kanë biseduar me ty që të kanë shokë të ngushtë, me cilin do të guxonin të bisedonin?

- Nuk e di. Kam një turbullirë në  kokë.  Të  them  të  drejtën  nuk  e  kuptoj  këtë politikën që po ndjek vendi ynë. Të gjithë shikohen si armiq. Po mbushen njëzet e nëntë vjet nga mbarimi i luftës dhe akoma flitet për patriotë dhe armiq. Me të gjithë shtetet e botës jemi prishur, a thua se vetëm ne paskemi patur të drejtë. Më duket vetja si një manekin që e komandojnë të tjerët. Ndërsa unë dua të jem i pavarur. Dua të kem mendimin tim dhe ta shpreh atë lirshëm, pa patur frikë se mos më dëgjon kush.

Qëndroi në heshtje për disa minuta, sikur do të merndohej se çfarë të thoshte. Turbullira që kishte në kokë ia ngatërronte mendimet. Fjalët e kryetarit të degës ia kishin prishur qetësinë e deri atëherëshme.

- Shiko se çfarë shkruan filozofi Izajah Berlin në librin e tij  Idetë filozofike të shekullit të njëzet, botuar pesë vjet më parë, Këtë libër ma solli Beni që punon në ambasadën tonë atje.

            U ngrit, shkoi tek etazheri dhe pasi mori librin filloi ta lexojë:

Dëshira ime si njeri  është  që  jeta  ime  dhe  vendimet  e  mia  të  varen   vetëm  nga unë.  Dëshëroj të urdhërohem vetëm nga vullneti im dhe askujt tjetër. Dëshëroj të jem subjekt dhe jo objekt, të udhëhiqem nga arsyeja ime, nga synimet e mia të ndërgjegjshme. Dëshiroj të jem dikushi dhe jo askushi. Të jem veprues, të marrë vendime dhe jo të vendosin të tjerët për mua. Të drejtojë vetveten dhe jo  të  jem  nën  veprimin  e  fuqive  të  jashtme natyrore apo njerëzore, si të isha send apo kafshë, apo në gjendjen e skllavit që nuk është në gjendje të luajë rolin e tij si qenie njerëzore.                              

            Mbylli librin dhe e vendosi përsëri në etazher.

            - Agron, zgjohu nga ëndrrat, - foli Lumturia. -  Zbrit në tokë. Ato që po thua ti ekzistojnë vetëm në përralla. Mos e torturo veten me fantazira të tilla.

- Dëgjo  Lumto!  Kam  nevojë  të   flas,   por  përveçse   me  ty  nuk  guxoj   me   asnjë tjetër. As me Stefanin dhe Gjergjin. Dua të jem dikushi, por shoh se koha në të cilin jetojmë nuk të lejon. Ajo kërkon që të gjithë qytetarët të jenë askushi. Jam intelektual. Kam personalitetin tim, dinjitetin tim. Sot kërkojnë të më zhveshin nga të gjitha këto. Si t’ia bëjë?

            - E kush kërkoka të të çveshi nga personaliteti yt?

            - Çerberët*, djajtë e kohës tonë. Ata nuk na lejojnë të jetojmë. Nuk mund të pranojë që të spiunojë shokët e mi më të mirë, vetëm e vetëm sepse ata paskan fatin e keq të rrjedhin  nga  një   familje   që   paska   patur  mendime   të kundërta me udhëheqësit e sotëm.

            - Mjaft Agron se më tmerrove! Përse i kujton sot këto gjëra të tmerrshme? Të keqen Lumtua, t’u bëfsha kurban, mos i bisedo me asnjë, se do na ndodhë ndonjë hata.

            - Mos u tremb Lumto! I kam aq mend për ta kuptuar këtë,  por t’i thashë se nuk mund të duroja dot pa i çfaqur ndjenjat e mia.

            Nuk folën më. Mbyllën dritën,  por asnjerin nuk  e  zinte  gjumi.  Secili  mendonte

me vete se çfarë do të ndodhte në të ardhmen. Edhe  Lumturia, edhe Agroni po mendonin se cilën rruge duhej të ndiqnin për të përballuar atë hije të frikshme që po  u  afrohej. Gjumi kishte fluturuar nga sytë e tyre.

            - Lumto, mund të më bësh një çaj kamomil?

Agroni ndezi abazhurin dhe u ngrit ndenjur në shtrat.

            - Mirë u kujtove, edhe unë kam nevojë të pi një çaj të tillë, - tha Lumturia duke u ngritur. - Ndoshta ai na qetëson.

            I pinë çajet pa folur. Mendja e secilit prej tyre kishte fluturuar larg, në botën e padukshme të ankthit që ia bluante shpirtin dhimbshëm. Por zgjidhje nuk i jepnin  dot. Së

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*) Në mitologjinë greke ishte qen me tri koka që ruante portat e ferrit.

fundi Lumturia foli:

            - Dëgjo Agron, mblidhe mendjen! Çdo gjë do të shkojë më së miri. E pse duhet të trembemi? Familje e luftës jemi. Arsimin e duhur e kemi. Në punë jemi model. Atëhere pse duhet të sjellim ndër mend gjëra që as nuk duhet t’i përfytyrojmë. Do të shohësh se çdo gjë do të shkojë si sahat. Eja të flemë tani se nesër do të shkojmë në punë që me mëngjes.

            - Mirë thua grua, ke të drejtë.

            U shtrinë dhe pasi kaloi një farë kohe i zuri gjumi, por krimbi i ankthit nuk rreshti së brejturi shpirtrat e tyre edhe në atë gjysmëgjumë të plagosur.

 

                                                                  IV

 

            - Babi shiko si notoj, a nuk jam kampione? - thërriste Irida, duke qeshur me të madhe.

            - Po, bija e babit, ti je kampione e vërtetë. Eja Lumto, se çupa do të kërcejë nga trampolina.

            Të dy bashkonin duart, Irida hipte në to dhe kërcente në det duke thërritur:

            - A e bëra mirë?

            - Po, shumë mirë      

- Ta bëjmë dhe një herë tjetër.

            Kështu vazhdonin gjithë ditën në mes të  gazit  të  vogëlushes  që  kishte  një  kënaqësi pranë prindërve të saj. Ata e shikonin me adhurim. Ajo ndiente një krenari të madhe. I ati ishte kryeinxhinier, ndërsa   e   ëma  drejtore  shkolle.  Këto  i  jepnin  një ndjenjë epërsie mbi shoqet e tjera. Ishte pikërisht kjo ndjenjë që  e ekzaltonte më tepër. 

Pasi u lodhën duke notuar, dolën në rërë dhe u shtrinë nën hijen e çadrës.  Në  drekë  u  kthyen  në  shtëpi,  ku nënë Gjyla kishte përgatitur një drekë të shijshme.

            - Gjyshe, - i tha vajza me pastërtinë e zemrës së saj, - pse nuk erdhe të më shikoje? Isha një kampione e vërtetë.

- Ti je kampionia e nënës, moj bijë, - i tha gjyshja.

            Irida ishte vajza e vetme e familjes Canaj. Agroni me Lumturinë ishin njohur rastësisht   në   Tiranë,  në  parkun  Rinia.  Ai  sapo  kishte  mbaruar  studimet  dhe  priste emërimin. Ajo vazhdonte universitetin e Tiranës në fakultetin e matematikës. Ishte në vitin e parë. U takuan rastësisht në park. Ajo diçka po kërkonte. Ai e pa dhe e pyeti:

            - Ju ka humbur gjë?

            - Unaza që më kishte dhuruar mami.

            - E pse mërziteni, iu dhuroj unë një më të mirë.

Atë fjalë e tha pa vetëdije. As ai nuk e di se si i shpëtoi nga goja. Ajo u  skuq   pak  dhe, duke e vështruar me dyshim, i tha:

            - Falemnderit, po  më  mjafton  ajo  që  më  ka dhuruar mami.

            U ulën të dy për ta kërkuar. Më  në  fund  ai  e gjeti prapa një kaçubeje dhe thirri:

            - E gjeta, e gjeta!

            - Falemnderit, jeni shumë i sjellshëm!

            - Mund të njihemi?  Agron Canaj.

            - Lumturi Begonja.

            - Shkojmë të hamë ndonjë akullore?

            - Me kënaqësi, por do të paguaj unë. Mua më takon.

            - Unë e thashë i pari ndaj më takon mua.

Qeshën të dy dhe u futën në një bar që ishte aty pranë. Ndejtën më shumë se dy orë. Këtu dialogu u përqëndrua në shijet e tyre estetike  Për çudi biseda nuk kishte të mbaruar. Kur u ndanë ai i tha:

            - Kam dëshirë t’iu takoj përsëri.

            - Të djelën e ardhshme, në orën dhjetë, në të njëjtin vend.

Ai nuk u nis për në qytetin e tij. Një forcë e pakuptueshme e tërhiqte të qëndronte ende atje. Takoheshin dhe bisedonin me orë të tëra. Edhe ajo ndjente që ky i ri, i pashëm dhe i sjellshëm e tërhiqte. Një ndjenjë e çuditëshme kishte filluar të lindte në zemrën e saj. Pas katër javësh Agroni mori urdhërin e emërimit në ndërmarrjen elektrike të qytetit të tij. Duhej të nisej pa tjetër dhe të paraqitej në punë.  Para ndarjes i tha:

            - Lumto, ju dua! A do të bashkoni fatin tuaj me timin?

            Ajo vetëm buzëqeshi dhe sytë e saj i thanë më shumë se “po“.

            Aty nën hijen e plepave të parkut shkëmbyen të puthurën e parë. Të nesërmen ai u nis për në qytetin e tij. Ajo e përcolli në stacionin e trenit.

- Mos   më   harro! -  i   tha   ai   në  çastin  e ndarjes.

- Vetëm  vdekja  do  të  na  ndajë! –   desh   t’i thoshte, por nuk foli. Dora  e  saj  u 

shkri  me dorën e tij.

            Treni  u  nis  dhe  ai  në  dritare  i  dërgonte  të puthurat. Pasi u diplomua ajo u martuan. E emëruan drejtore në shkollën e mesme të qytetit. Pas një viti u lindi vajza, Irida. Lindja ishte e vështirë. Një komplikacion bëri që ndërhyrja e mjekëve të ishte vendimtare. Fëmija lindi i shëndetshëm dhe nëna shpëtoi për mrekulli. Por mjekët i këshilluan që të mos tentonin të lindnin fëmijë të tjerë, se paraqiste rrezik për jetën e saj. Kështu që Irida mbeti fëmija i vetëm  i  këtij  çifti  të  ri

 

                             V

 

Mbrëmja po zbriste në qytet. Një fllad  i  lehtë  fëshfërinte,   duke   freskuar    mjedisin   e  përvëluar nga vapa e ditës së kaluar nën rrezet e nxehta të diellit. Agroni dhe Lumturia qëndronin në verandën e kabinës, duke soditur perëndimin e diellit që në atë moment po humbiste në anën tjetër të detit. Ishte me të vërtetë një pamje romantike. Disa metra më poshtë në rërë, Irida bisedonte me një moshataren e saj që e kishte njohur aty në plazh. I tregonin njëra-tjetrës ëndrrat e tyre.  Nënë Gjyla ishte  ulur  në  një  karrike  tjetër  dhe  po lexonte një libër.

            - Mama, çfarë libri po lexon? - e pyeti Agroni.

            Ajo nuk foli, por i tregoi kopertinën. Ai lexoi: Intrigë dhe dashuri

            - Të qenka kujtuar  rinia  sonte? -  e  ngacmoi  Agroni.

- Eh, mor bir! Edhe unë kam qenë e re dikur.

E ëma ishte martuar sapo  kishte  mbaruar  shkollën  normale. Ishte një vajzë shumë e bukur, bukuri që binte në sy edhe tani që kishte hyrë në moshën e pleqërisë. Dy vjet pas martesës kishte lindur Skënderi dhe mbas dy vitesh të tjerë ai. Babaj tyre ishte intelektual me mendime përparimtare. Gjylon e trajtonte me dinjitet. Ajo  ishte punësuar si mësuese në një shkollë të qytetit. Ai  ushtarak i shquar. Kishte mbaruar studimet në Itali. Gjatë kohës së Mbretërisë kishte shërbyer në ushtrinë kombëtare. Pushtimin e Shqipërisë e kishte pritur me dhimbje. Ishte ndër të parët që u hodh në rradhët e Frontit Nacionalçlirimtar. Ishte komandant batalioni. Në çdo betejë, në ballë të saj. Kështu ishte edhe atë ditë të zezë, kur ra dëshmor.

Agroni nuk e ngacmoi më tej. Nuk donte t’i lëndonte më tepër  plagën  e  humbjes së të shoqit, me të cilin kishte kaluar një jetë për t’u patur zili dhe prej të cilit ishte ndarë në moshën tridhjetetë vjeçare. Por kujtimet e kishin pushtuar tashmë mendjen e nënë Gjylos. Ajo vazhdonte të fliste:

- A e mban mend Sabriun,  djalin  e  gjitonit tonë? U vranë të dy  në  një  ditë  pranë  e pranë. Para se të jepte frymën e fundit, yt atë ia la amanet shokut të tij, Syrjaut, që të dy kufomat t’i sillnin në familje dhe t’i varrosnin përkrah njëri-tjetrit ashtu siç kishin luftuar dhe Syrjau e mbajti premtimin që i kishte dhënë tyt eti

            Afroi karriken pranë asaj të të birit dhe, duke ulur zërin,  tha me ngadalë;

- Syrjau nuk ishte në  çetën  e  tij.  Ai  bëntë pjesë në atë të nacionalistëve. Në atë kohë nuk ishte hapur akoma vëllavrasja dhe të dy palët luftonin së bashku. Ndonjëherë yt atë vinte në shtëpi, për një natë, fshehurazi nga fashistët. Në këto net më fliste edhe për nacionalistët. Kishte respekt për ta. Në mënyrë të veçantë për komandantin e tyre. Edhe ai kishte studiuar në Itali, në akademinë ushtarake. Por më vonë këto marëdhënie u përmbysën dhe shqiptarët filluan të vrasin njëri-tjetrin. Yt atë nuk ishte më dhe më mirë që nuk i pa me sytë e tij këto gjëra se, me siguri, nuk do të ishte i një mendimi me veprime të tilla. .

            Pasi nxori një psherëtimë që i doli nga thellësia e shpirtit të saj vazhdoi:

- Pas  çlirimit   erdhën   shokët   e   partisë   dhe   më   kërkuan  që  ta   hiqja   trupin   e  babajt nga vendi ku ishte, pasi nuk mund të rrinin pranë e pranë një partizan me një nacionalist. Unë kisha amanetin e tij dhe nuk pranova. Megjithatë ata  hoqën kufomën e Sabriut dhe sot e kësaj dite nuk e di ku e vendosën. Familjarët e të ndjerit nuk patën kurajon të kërkonin kufomën e tij. Mua nuk ma harruan këtë veprim. Kur u ndërtuan varrezat e dëshmorëve, tët atë nuk e vendosën atje. U ngrita dhe shkova në Tiranë te shoku Enver. Nuk donin të më linin ta takoja. Por unë këmbëngula. E kisha vendosur. Është një histori më vete mënyra se si arrita të takohem me të. E pashë një  ditë  që  po  shkonte  në këmbë për në zyrën e tij. I dola përpara. Rojet u munduan  të  më  ndalonin.  Ai  i  pa  dhe thirri:      

“ Lejoheni! “

Ata u tërhoqën dhe unë e takova. Iu paraqita. E kishte njohur tim shoq. I  tregova  gjithçka. Më dëgjoi me vëmendje dhe urdhëroi që trupi i tij të vendosej në varrezat e dëshmorëve. Kështu u bë.

Heshti. Asnjë nuk po fliste. Mënyra se si  ajo e tregoi i preku të dy. Nënë Gjyla e kuptoi efektin që kishin bërë fjalët e saj dhe e penduar  tha:

-          Edhe unë budallaqja, ku e gjeta sonte të tregoj këtë histori? Hajde tani na bëni

-          ndonjë muhabet tjetër, se këtu kemi ardhur për t’u dëfryer dhe jo për të treguar

dokrra të tilla.

Në atë kohë po kalonin aty Besniku me Mirën, dy komshijtë e gabinës pranë.

- Mirëmbrëma - thanë ata.

- Mirëmbrëma, urdhëroni të pimë diçka dhe të bisedojmë.

- Me kënaqësi.

U ulën në dy karriket që u serviri Lumturia. Nuk vonoi shumë dhe tavolina u mbush me gatime të ndryshme që ajo  i  përgatiti  shpejt  e  shpejt.  Agroni  mori  një shishe verë dhe duke e vendosur mbi tavolinë tha:

- Është verë Narte trevjeçare.

Biseda   kalonte    sa   nga  njëra  temë  në  tjetrën.  Ai  ishte  saldator,  ndërsa  ajo elektriçiste, por ishin të dy mjaft të përgatitur. Kishin dijeni të sakta për shumë tema që nuk i përkisnin nivelit të arsimimit të tyre. Mundoheshin të mos mbeteshin prapa miqve të tyre intelektual. Me siguri duhej të kishin lexuar shumë libra.

- Po fëmijët ku i keni? - pyeti Lumturia

Nuk mori përgjigje. Një heshtje pasoi fjalët e saj. Ajo u skuq se  iu  duk  që  kishte gabuar në atë pyetje. Po ku ta dinte se çfarë mund të kishte ndodhur? Kishin apo nuk kishin fëmijë? Më  në  fund Besniku foli:

            - Edhe ne si juve kemi vetëm një vajzë.

            Përsëri heshtje. Dukej sikur ajo pyetje kishte prishur harmoninë e bisedës së deri atëhershme. Dukej sikur një diçka e padukshme, një hije e zezë kishte dalë para tyre për të penguar bisedën e lirë. Ndërkohë ishin gati në mbarimin e shishes së dytë të verës dhe natyrisht ajo kishte bërë efektin e saj. Pas një heshtje disi të gjatë, Besniku e theu atë:

            - Më falni për këto që do u them. Ndoshta do të kishte qenë më mirë të mos kishim ardhur sonte këtu.

            - Besnik! - foli Mira për t’i tërhequr vëmendjen

- Mira më fal, por dua të jem i sinqertë me miqtë e rinj. Gjithmonë kam qenë i sinqertë në marëdhëniet me të tjerët dhe këtë natyrë nuk mund ta ndryshoj tani. Ndaj, o miq, dua t’iu them të vërtetën. Nuk e di nëse kjo e vërtetë   do  të  ndikojë  në  marëdhëniet tona. Nuk e di nëse  do t’ju pëlqejë. Nuk e di.

Heshti  për  disa  çaste.  Edhe  të  tjerët  nuk  flisnin.  Prisnin  të dëgjonin se çfarë do të thoshte. Kush ishte ajo e fshehtë që ai do të tregonte? Askush nuk mund ta merte me mend, se cila ishte arsyeja e shprehur në ato fjalë.

- Me   siguri   ju   rridhni   nga    një    familje    me    prejardhje  të   luftës,  -   vazhdoi  Besniku, ndaj ju kanë emëruar kryeinxhinier. Prandaj dua t’iu tregoj edhe unë prejardhjen tonë. Nuk duam të jemi persona anonim që kërkojnë të fshihen pas të tjerëve.  E pra ne i përkasim asaj që sot quhet shtresa e përmbysur. Unë rrjedh nga një familje e pasur tregëtare, apo borgjeze siç e quajnë sot. Im gjysh  ka marrë pjesë në disa beteja të zhvilluara prej nacionalistëve së bashku me ato të Frontit Nacionalçlirimtar. Pastaj erdhi ndarja. Bashkëluftëtarët papritur u kthyen në armiq me njëri-tjetrin. U pushkatua në vitin 1945. Edhe im atë do kishte patur të njëjtin fat, por mundi të arratiset dhe mbylli sytë në dhe të huaj. Unë mbeta vetëm me nënën. Nuk dua të rrëfej jetën time se ajo nuk mund të përshkruhet. Munda të mësoj mjeshtrinë e saldatorit me të cilën jetoj. U martova me një vajzë po të shtresës time. Ajo e ka akoma të atin në burg. Lindëm vetëm një vajzë, ashtu si ju. Ajo u rrit, u bë grua. Dashuroi një djalë. Ai ishte biri i vetëm i një Kryetari të Bashkimeve Profesionale. Një gjë e tillë na bëri që të mos e shihnim me sy të mirë këtë lidhje. I druheshim ndonjë të papriture. Por vajza këmbënguli. I ati i djalit e ndaloi të birin të takonte vajzën. Por ata nuk u ndanë. Djali e kishte vendosur. Në fund babaj u detyrua të pranonte. Këtë e pagoi me uljen nga detyra. Por vuri një kusht, vajza nuk duhej të takohej më me ne. Kushti ishte shumë i rëndë, por u detyruam ta pranojmë. Vajza kishte mbetur shtatzanë. U martuan dhe që nga ajo ditë pothuajse nuk shihemi më. Kontakti i vetëm është ndonjë letër apo takim fshehurazi. Ka lindur djalë, por ne e njohim fare pak. Tani pyes veten: Përse të trajtohemi në këtë mënyrë? Nuk e di nëse mund të kemi faj ne për ato që kanë menduar apo bërë prindërit tanë. Mos vallë ata morën mendimin tonë që ishim akoma fëmijë? Dua edhe unë të studioj, por nuk më lejojnë. Dua të punoj i shpenguar, por përsëri nuk më lejojnë. Dua të jetoj i lirë, por edhe të jetoj nuk më lejojnë. Këtë logjikë nuk arrij ta kuptoj. Përse? Përse? Përse?

            Përse? Përse? Përse? Tingëllinin fort në veshët e Agronit. Mendimet e shprehura nga gjitoni, që nuk kishin më shumë se dhjetë ditë që ishin njohur, e kishin prekur thellë. Këto mendime i përplaseshin me ato që kishte shprehur e ëma pak më parë dhe nuk ishte në gjendje t’u kthente përgjigje. Por thellë në ndërgjegje ndjente  se  ata  kishin  të  drejtë. Babaj i tij kishte luftuar krah për krah me një nacionalist. Ndoshta edhe me gjyshin e Besnikut. Ishte vrarë së bashku me një nacionalist. I kishin varrosur të dy njëri pranë tjetrit. Ishte trembëdhjetë vjeç kur iu vra babaj. I kujtoheshin fare mirë bisedat që bënte i ati kur kthehej fshehurazi në shtëpi.

            - Dëgjoni or miq - u thoshte ai atyre që ishin rrotull, -  Po vazhduam kështu fitorja është e sigurt. Por kam dëgjuar disa pëshpëritje që nuk më pëlqejnë. Më vjen keq që këto pëshpëritje vijnë nga lart, nga tanët. Armën e rrëmbeva për atdheun se më thirri zëri i tij dhe jo për të qëlluar kundër patriotëve të mi që luftojnë përkrah meje.

Në ndërgjegjen e Agronit kishin filluar të jetonin dy njerëz. Njëri ishte i dukshëm. Ai ishte kryeinxhinieri por që duhej të ishte askushi, një njeri që nuk mendonte, nuk vendoste, por vepronte simbas udhëzimeve të eprorëve, ndërsa tjetri ishte një individ i padukshëm që jetonte brenda tij dhe e kundërshtonte, ia brente ndërgjegjen. Një dualizëm zhvillohej me vetveten. Kush nga të dy do ishte më i fortë? Kush do të fitonte? Askërkush nuk mund të jepte përgjigje. Jetohej në një kohë të turbullt ku çdo gjë mund të ndodhte. Le të presim  dhe të shohim se si do të rrjedhin ngjarjet.