Albert Vataj: Brunello Cucinelli, një miliarder i dashuruar me librin

Brunello Cucinelli, një miliarder i dashuruar me librin, dhe miliarderët shqiptarë të dashuruar me paranë

Nga Albert Vataj

Ka diçka të habitshme, gati paradoksale, në mënyrën se si flasin disa prej njerëzve më të pasur të botës për librat. Një nga shembujt më të sugjestionues është Brunello Cucinelli, miliarderi italian i cili e ka ndërtuar perandorinë e tij, jo vetëm mbi stilin e jetës italiane, por mbi një filozofi të tërësishme humane, ku libri është bosht i formimit, i karakterit dhe i kulturës së shpirtit.

Nuk të duhet shumë për ta kuptuar që kjo qasje është një elegancë e rrallë, libri si aromë, si fëshfërimë, si përkëdhelje e shpirtit; libri si një shëtitje në muzg, në parkun e Solomeos, aty ku mendimi qetësohet dhe zgjatet në horizontin e reflektimit. Cucinelli i referohet Voltaire-it dhe Montesquieu-së jo për t’u dukur, por sepse këta autorë e kanë formësuar vërtet. Ai beson se çdo libër i mirë është “furnizimi më i mirë për udhëtimin njerëzor”, siç na e kujton Montaigne. Dhe kur thotë se mjafton të mbash në dorë një libër që flet drejtpërdrejt zemrës, është e qartë që ka përballë një kulturë leximi të natyralizuar, të brendësuar, të vërtetë.

Por këtu nis kontrasti.

Kur e kthen vështrimin te miliarderët shqiptarë, përballesh me një boshllëk të dukshëm. Jo me mungesë parash, jo me mungesë fuqie ekonomike, por me mungesë raporti me librin, me dijen, me reflektimin, me kulturën si bazë e njeriut të plotë. Kjo nuk është thjesht një vëzhgim i ashpër; është një realitet që të mbyt me mungesën e tij. Miliarderët tanë, në pjesën dërrmuese, krijojnë përshtypjen se janë bërë të pasur duke përdorur dijen vetëm si fjalëkalim për të hyrë në botën e miliardave, por jo si orientim, jo si përgatitje, jo si udhërrëfyese morale dhe intelektuale.

Kontrasti midis Cucinellit dhe pasanikëve shqiptarë nuk është thjesht estetik, ai është civilizues. Cucinelli ndërton një univers ku pasuria i nënshtrohet kulturës, ku kapitali është instrument, jo qëllim, ku librat janë një lloj etike e brendshme. Ndërsa te shumë të pasur shqiptarë libri shfaqet, nëse shfaqet, si dekor, si ornament, si fasadë që herë-herë përdoret për të mbuluar boshllëkun e një rritjeje pa kulturë.

Kjo mospërputhje është më shqiptare se çdo tjetër. Ajo rrjedh nga një traditë e brishtë leximi, nga një kulturë materiale që mbizotëron mendimin, nga një shoqëri që ka vlerësuar më shumë shkathtësinë e rastësishme sesa formimin e thellë, më shumë suksesin e shpejtë sesa mendimin afatgjatë.

Dhe pikërisht këtu qëndron ndryshimi themelor, një shoqëri që prodhon pasuri pa libër, prodhon pasanikë pa shtyllë; ndërsa një shoqëri që prodhon pasuri përmes librit, prodhon njerëz që i japin kuptim pasurisë.

Cucinelli, në rrëfimin e tij të qetë dhe plot mirësjellje, tregon se pasuria e madhe nuk është në miliardat, por në raportin me dijen, me librin që të zbut, të thellon, të fisnikëron. Kjo është një përvojë që, nëse do të kishte kush ta dëgjonte te ne, do të ishte një pikënisje e shkëlqyer për t’i menduar ndryshe jo vetëm miliarderët, por vetë idenë e pasurisë.