Speciale
Hasan Hasanramaj: 26-vjetori i Masakrës së Dubravës
E hene, 26.05.2025, 07:01 PM
Njëzet e gjashtë vjetori i masakrës së Dubravës
Të burgosurit shqiptarë nuk do t’i harrojnë
kurrë tmerret që përjetuan...
Nga
Hasan Hasanramaj
Kompleksi
famëkeq i burgut të Dubravës në komunën e Istogut, para njëzet e gjashtë
vjetësh, ishte selia më e rrezikshme e grumbullimit të forcave elitë të
ushtrisë, policisë dhe forcave paramilitare të pushtetit serb, të cilat kishin
para vetes vetëm një detyrë – shfarosjen e shqiptarëve, për çka me kohë hartuan
strategjitë dhe platformat për asgjësimin e të burgosurve shqiptarë, të kthyer
dhe të grumbulluar nga burgjet serbe në Kosovë dhe Serbi.
Në
burgun famëkeq të Dubravës në komunën e Istogut, që nga muaji dhjetor i vitit
1998 deri në qershor të vitit 1999, netët dhe ditët e ferrit nuk do të harrohen
kurrë. Të gjitha këto barbari ishin të vështira për të gjithë ata që ishin të
burgosur ta mbanin emrin “njeri”; vështirë ishte të thuhej: “E duam lirinë!” Janë
këto një pjesë e vuajtjeve dhe krimeve që i përjetuan me qindra të burgosur
shqiptarë të pafajshëm nga të gjitha anët e Kosovës.
Shkaktarët
kryesorë për të gjitha këto barbari ishin kriminelët ordinerë, të liruar nga
burgjet serbe dhe malazeze, të dërguar në Kosovë për të vrarë dhe masakruar
shqiptarët e pafajshëm.
Të
burgosurit shqiptarë të kthyer nga burgjet serbe në burgjet e Kosovës në Lipjan
dhe komunën e Istogut pësuan barbari nga më të rëndat, psikike dhe fizike, dhe
shumë të tjera. Ata që i shpëtuan të keqes nuk do ta harrojnë kurrë këtë
barbari antinjerëzore. Në masakrat barbare të njëzet e tre majit të vitit 1999,
kriminelët ordinerë serbë, në mënyrën më barbare, vranë njëqind e gjashtëdhjetë
dhe plagosën rëndë e lehtë mbi dyqind të burgosur të tjerë shqiptarë, të
zgjedhur nga të gjitha anët e Kosovës, për çka dëshmitarët e gjallë të
masakrave më barbare në burgjet e Dubravës së Istogut dhe Lipjanit nuk do t’i
harrojnë kurrë...
Si
kudo në Kosovë, edhe në komunën e Istogut ndodhën tragjedi të mëdha që nuk
kishin ndodhur ndonjëherë në këtë anë të Rrafshit të Dukagjinit. Nëpër rrugët
dhe rrugicat, fushat, kodrat e malet e këtij regjioni u kryen krimet më
barbare, ku nga duart e kriminelëve serbë – shumica “fqinjë” të shqiptarëve –
të armatosur me armë të kalibrave të ndryshëm, me thika, bomba dore, shufra
gome, të hekurta dhe mjete të tjera të forta, me fitilin e benzinës, pas vetes
lanë gjurmë të rënda të krimit, të çmendurisë, të barbarizmit, të dhunës
shtazarake, të cilat gjyshet dhe stërgjyshet tona nuk i mbajnë mend.
Në
fshatin Staradran dhe shumë lokalitete të tjera të komunës së Istogut, në
rrugë, rrugica, në oborre, në livadhe, janë gjetur kafka të hedhura, trupa
njerëzish të sharë me sharra motorike, duar, këmbë, koka dhe pjesë të
tjera?!...
Në
javën e parë të muajit maj të vitit 1999, në fshatin Staradran u vranë dhe u
masakruan shtatëmbëdhjetë staradranas, kurse në oborrin e shtëpive të Demë dhe
Zymer Berishës u masakruan njëqind e pesëdhjetë veta, kryesisht të zhvendosur
nga regjione të ndryshme të Kosovës. Ata që bënë krime në fshatin Staradran e
në mjedise të tjera të komunës së Istogut ishin paramilitarë, shumica nga
fshatrat e komunës së Istogut.
Shkurt,
në komunën e Istogut, njëqind e gjashtë serbë morën pjesë në djegie, në
plaçkitje, në vrasje, në masakrime, në vjedhje dhe në shumë barbari të tjera të
rënda, të cilat populli shqiptar i fshatrave të komunës së Istogut dhe të
rrethinës nuk do t’i harrojë kurrë…
Masakra më barbare në
burgun famëkeq të Dubravës u organizua dhe u dirigjua nga kreu shtetëror,
ushtarak dhe policor i Serbisë
Në
muajin maj të vitit 1998, kompleksi i burgut famëkeq të Dubravës në komunën e
Istogut u zbraz nga katërqind e njëzet të burgosur shqiptarë, me qëllim që në
këtë kompleks modern të përqendroheshin forca profesionale – elitë e ushtrisë
dhe policisë serbe. Aty, në mënyrë profesionale, ishin përgatitur kurthe dhe
strategji që me aeroplanë të tipave të vegjël luftarake dhe helikopterë të
ndërmerreshin sulme të organizuara dhe të furishme ndaj vatrave të rezistencës
në Rrafshin e Dukagjinit dhe në Drenicë, me synim shfarosjen e njësive të
rezistencës dhe të vendbanimeve shqiptare.
Pra,
të burgosurit politikë në burgun e Dubravës dhe burgjet e tjera serbe, me
vendim të ministrisë dhe shërbimeve sekrete serbe, kinse “për shkaqe sigurie”,
u dërguan nga burgjet e Kosovës për të vuajtur dënimet në burgjet e Serbisë.
Ndër ta ishte edhe profesori Ukshin Hoti.
Organet
sekrete shtetërore serbe morën vendim të prerë që të gjithë të burgosurit
shqiptarë nga burgjet e Serbisë dhe të Vojvodinës të ktheheshin sërish në
Kosovë, ku “siguria” do të ishte më e madhe, e sidomos në burgun famëkeq të
Dubravës së Istogut. Ky kthim u bë në fillim të muajit prill të vitit 1999, me
një qëllim: asgjësimin e tyre?!
Rasti
i burgut famëkeq të Dubravës së Istogut është një ndër krimet më barbare, i
cili ishte organizuar mirë dhe me qëllime të caktuara nga kreu shtetëror,
ushtarak dhe policor, me qëllim likuidimin e të burgosurve shqiptarë dhe
pengjeve të luftës. E tërë kjo kurthë e mirëorganizuar për të likuiduar dhe
masakruar të burgosurit shqiptarë nuk mbahet mend në historinë e burgjeve
ndërkombëtare. Kjo dëshmi e gjallë është rrugë e mirë për t’ia treguar botës së
civilizuar dhe të gjithë atyre që janë të interesuar, pas dymbëdhjetë vjetësh,
për të ndriçuar masakrën barbare në burgun famëkeq të Dubravës së Istogut, në
mënyrë që të bëhet diçka për ndëshkimin e të gjithë kriminelëve ordinerë dhe
udhëheqësve të tyre, të cilët kryen këtë dhe shumë krime të tjera të
mirëkurdisura.
Andaj,
është obligim njerëzor që kriminelët, pas njëzet e një vjetësh lirie, të zihen,
të burgosen dhe të dërgohen aty ku e kanë vendin, ngase krimi barbar i kryer në
kompleksin e burgut të Dubravës së Istogut është një përsëritje e ngjarjes
tragjike të burgut famëkeq të Tivarit dhe të burgjeve të tjera që i kanë
ndodhur shqiptarëve gjatë njëqind e tridhjetë e tri viteve të fundit.
Kompleksi
modern i burgut të Dubravës, para dymbëdhjetë vjetësh, u shndërrua në një
kazermë të rrezikshme ushtarako-policore dhe paramilitare serbe. Sipas
shënimeve dhe fotografive që disponojmë, në kompleksin e burgut famëkeq të
Dubravës u stacionuan forcat më të përgatitura ushtarako-policore dhe njësitë
sekrete të armatës jugosllave, të cilat, qysh në ditët e para të vendosjes, në
pjesën më të mirë të tokës së punuar të burgut ngritën pista moderne për
aterimin e aeroplanëve dhe helikopterëve ushtarakë, të cilët çdo ditë
bombardonin vatrat e rezistencës dhe fshatrat e Rrafshit të Dukagjinit dhe të
regjionit të Drenicës, që ishin në shënjestër të tyre.
Burgu i Dubravës – kamp
përqendrimi për të burgosurit shqiptarë
Të
burgosurit shqiptarë, me të arritur nëpër burgjet serbe, kudo, nga gardianët
dhe forcat paramilitare u priten me “mirëseardhje”, duke i rrahur me shufra
gome, me shqelma dhe mjete të tjera të forta, të cilat nuk do t’i harrojnë
kurrë. Skenari i mirë i përgatitur për kthimin e afro njëmijë të burgosurve
shqiptarë nga burgjet serbe të Serbisë dhe Kosovës, me urdhrin e kriminelit
Sllobodan Millosheviq, ministrit të Jurisprudencës të Republikës së Serbisë,
Bogolub Jankoviq, drejtorit të burgut famëkeq të Dubravës, Aleksandër
Rakoçeviq, të cilët në bashkëpunim të ngushtë me strukturat sekrete
ushtarako-policore serbe, në kohën kur ushtria serbe ishte në valën dhe flakën
e bombardimeve nga forcat e NATO-s, më se nëntëqind e nëntëdhjetë të burgosur
shqiptarë filluan t’i kthejnë në Kosovë dhe të njëjtit t’i grumbullojnë në
kompleksin e burgut famëkeq në Dubravë, i cili u bë një kamp i vërtetë
përqendrimi, me një qëllim që, sipas skenarit të mirë të përgatitur, ishte
paraparë të bëhej një masakër barbare për asgjësimin e djemve, burrave e
intelektualëve më në zë në Kosovë, me në krye prof. Ukshin Hotin.
Në
burgun famëkeq të Dubravës, në kohën kur filloi kthimi dhe grumbullimi i të
burgosurve shqiptarë, shumica e tyre ishin të dënuar politikisht. Në këto
momente kritike për shqiptarët, organet shtetërore të Serbisë nga burgjet serbe
liruan shumë kriminelë ordinerë, të cilët erdhën me detyra speciale në burgun e
Dubravës dhe në burgjet e tjera në Kosovë për të kryer maltretime të rënda
fizike, për të vrarë, për të masakruar dhe, në fund, për t’i shfarosur të
gjithë ata që janë shqiptarë?!
Masakra e Dubravës së
Istogut ishte një përsëritje e krimeve të Tivarit
Të
lidhur në pranga, të burgosurit shqiptarë, me të arritur në burgun famëkeq të
Dubravës, i rreshtuan dy nga dy dhe i drejtuan e i vendosën në pavilionin
"C", ku ishin pozicionuar shumica e gardianëve dhe paramilitarëve
kriminelë ordinerë në pozicionet cik-cak, të cilët, pa një, pa dy, si bishat, i
torturuan me shufra gome, të hekurta, shqelma dhe mjete të tjera të forta, duke
"uruar mirëseardhjen" për të burgosurit shqiptarë, duke i keqtrajtuar
deri në alivanosje?!...
Synimi
i gardianëve dhe kriminelëve ordinerë, me aparate të rrymës, me shufra gome,
shqelma dhe mjete të tjera të forta, ishte shkatërrimi i veshkave dhe organeve
gjenitale të çdo të burgosuri shqiptar, dhe mu aty ishin goditjet më të
shpeshta. Të gjitha këto presione, maltretime të rënda fizike dhe psikike, u
bënë nën komandën e komandantit të burgut të Dubravës – Mikiç Vidiçit.
Pas
fillimit të bombardimeve të NATO-s mbi kompleksin e burgut të Dubravës, së pari
furishëm u goditën lokalet e qëndrimit të gardianëve, të cilët, si zakonisht,
para çdo bombardimi të forcave të NATO-s, u mundësuan kriminelëve serbë të
largoheshin nga kompleksi i burgut e të strehoheshin...
Gjatë
kohës së bombardimeve, të 990 të burgosurit shqiptarë që kishin mbetur në
pavilionin "C" dhe pavijonet e tjera, me shufra të metalta dhe mjete
të tjera të forta, i thyen dyert e burgut dhe dolën në fushën e kompleksit të
burgut.
Më
njëzet e një maj të vitit 1999, nga kompleksi i burgut të Dubravës, serbët, me
armë të kalibrave të ndryshëm, provokonin aeroplanët e NATO-s, të cilët u
detyruan që për të dytën herë mbi kompleksin e burgut të Dubravës të kryejnë
bombardime të furishme, të cilat zgjatën gjatë tërë ditës, deri në mesnatë.
Gjatë këtij sulmi, gjithashtu mbetën të vrarë e të plagosur shumë shqiptarë. Të
tjerët, nga frika e më së keqes, tërë natën e kaluan në pjesën e jashtme të
lokaleve të burgut.
Më
njëzet e dy maj, komandanti i burgut – Aleksandër Rakoçeviç, të burgosurve
shqiptarë, nëpërmjet altoparlantëve, u bëri thirrje që, për pesë minuta, të
bëhen gati dhe të dalin në oborrin e kompleksit të burgut, ku për shkak të
"sigurisë", do të largoheshim nga burgu i Dubravës dhe do të
udhëtonim për në Nish dhe burgjet e tjera të Serbisë?!
Shumica
e atyre që i shpëtuan masakrës makabre serbe të njëzet e dy majit të vitit
1999, të trazuar shpirtërisht pas fatit dhe ndihmës së Zotit që patën gjatë
ikjes, arritën të strehohen në lokalet e kuzhinës, në bodrume, në kanale, në
gropën septike dhe në skuta të tjera të burgut, me qëllim për të shpëtuar
trupin dhe shpirtin. Pasi pushuan të shtënat e kriminelëve ordinerë, ne, të
burgosurit tjerë që i shpëtuam vdekjes së sigurt, vrapuam në vendin ku ishte
bërë masakra makabre për t’u ardhur në ndihmë shokëve të plagosur rëndë e
lehtë, dhe me vështirësi të mëdha arritëm të bëjmë tërheqjen e disa të
plagosurve. Gjatë tërheqjes na hetuan kriminelët ordinerë serbë, të cilët mbi
ne, që shkuam në ndihmë, filluan të shtinin me pushkë snajper dhe armë të
tjera. Në ato momente kritike për shpëtimtarët dhe të plagosurit, mbeti i
vdekur shpëtimtari Nazmi Shala me disa shokë të tjerë.
Kriminelët ordinerë në
burgun e Dubravës, kudo që hasën në shqiptarë, i lanë të vdekur
Një
ditë pas masakrës barbare serbe më njëzet e tre maj, në orët e para të
mëngjesit, kriminelët ordinerë serbë – shumica prej tyre të ardhur nga burgjet
serbe për të masakruar shqiptarë në burgun e Dubravës dhe në Kosovë – të
armatosur deri në dhëmbë me revole, thika të mprehta, bomba dhe maska në kokë,
si bishat e tërbuara, hynë nëpër pavijonet e burgut, ku filluan të kositin
shqiptarët si barin para kosës, kuptohet, ata që i shpëtuan masakrës në burgun
e Dubravës.
Kriminelët
ordinerë, nëpër kanalizime, gropën septike dhe skuta të tjera të burgut, ku
ishin një numër bukur i mirë i të burgosurve, hodhën bomba dore, ku shumë të
burgosur të strehuar mbetën të vdekur. Këta kriminelë ordinerë, nëpër korridore
dhe vende të tjera, kudo që hasën në shqiptarë të burgosur, shtinë me revole në
kokë dhe i lanë të vdekur.
Në
spitalin e burgut, ku ishin dërguar pesëmbëdhjetë të plagosur rëndë për shërim,
kriminelët ordinerë, si me të gjithë të burgosurit tjerë, edhe të plagosurit
rëndë i qëlluan prapë me revole në kokë dhe të gjithë i lanë të vdekur para
syve të personelit shëndetësor.
Më
në fund, grupet paramilitare dhe gardianët ordinerë, me të arritur në lokalet e
kuzhinës së burgut, ku ishin grumbulluar një pjesë e mirë e të burgosurve
shqiptarë që kishin shpëtuar nga masakrat e mëparshme, pa kurrfarë
paralajmërimi zbrazën rafale automatikësh, ku mbetën të vrarë dhe të plagosur
rëndë e lehtë shumë të burgosur shqiptarë.
Autorët
e kësaj masakre, që duken qartë në njëzet e gjashtë fotografitë e gazetarit tonë,
të mirëorganizuar, e realizuan urdhrin e strukturave shtetërore në krye me
Millosheviqin, Sheshelin, Arkanin dhe këlyshët e tyre në vrasjen dhe masakrimet
barbare të shqiptarëve. Në fotografitë që po ua prezantojmë, shihet qartë se
kriminelët ordinerë, me në krye zëvendëskomandantin Mikiç Vidiqin, me armë
automatike të kalibrave të ndryshëm, me revole, me thika, me shufra gome e
hekuri dhe mjete të tjera, po vrisnin dhe maltretonin rëndë fizikisht dhe
psikikisht shqiptarë të pafajshëm, shumica të moshave të reja.
Pas
këtyre masakrave barbare, që nuk i mban mend historia e burgjeve ndërkombëtare,
ata që i shpëtuan plumbave të armëve të kriminelëve ordinerë serbë u kërkua,
nëpërmjet megafonave, që të gjithë nga birucat dhe lokalet tjera të këtij
burgu, brenda pesë minutave, të dalin në pistat e betonuar në oborrin e burgut
dhe aty të rreshtohen, mu në vendin ku më parë, me metodat më barbare, u vranë
dhe u masakruan kolegët e tyre të burgut. Edhe përkundër luhatjeve të mëdha,
për të zbatuar urdhrin e kriminelëve dhe komandantëve të tyre, nga frika për më
të keqen, pozitivisht iu përgjigjën këtyre thirrjeve dhe dolën e u rreshtuan në
vendin e caktuar.
Afër
të rreshtuarve shqiptarë, si herën e parë, kriminelët serbë ishin mirë të
pozicionuar për gjuajtje. Kriminelët ordinerë në këto çaste komandoheshin nga
një i burgosur kriminel serb, të cilin të gjithë e njihnin mirë, por emrin nuk
ia dinim – na thanë të burgosurit e burgut famëkeq të Dubravës së Istogut. Pas
rreshtimit për katër, na urdhëruan të shkojmë në drejtim të sallës së sporteve
të vogla dhe, pasi na futën brenda, na urdhëruan të gjithëve të uleshim poshtë
në parket. Madje, nga ne kërkuan që t’i bartnim të plagosurit dhe t’i sillnim
në parketin e sallës sportive. Në këto momente të vështira për të gjithë ne, ku
ishim të strehuar si pulat, na shanin nënën shqiptare dhe na kërcënonin se të
gjithëve do të na prisnin kokat si pulave.
Në
sallë, ku ishim të grumbulluar ne të burgosurit shqiptarë që Zoti dhe fati
deshën t’i shpëtonim të gjitha këtyre masakrave, këto ditë në “vizitë”
komandantit të burgut, Mikiç Vidiç, i erdhën tre inspektorë të sigurimit
shtetëror dhe shumë gazetarë, të cilët filluan të incizonin objektet e dëmtuara
nga bombardimet, të plagosurit dhe të vrarët, për çka e fajësuan NATO-n, ndërsa
në realitet ishin vetë ata që i kryen të gjitha masakrat në fjalë.
Në
fillim të javës së fundit të muajit maj të vitit 1999, me autobusë dhe kamionë,
ata që i shpëtuan masakrës barbare në kompleksin e burgut famëkeq të Dubravës
së Istogut, e në mesin e tyre edhe të plagosurit nga komuna e Istogut, u nisën
në drejtim të burgut të dytë famëkeq të Lypjanit. Ndërkohë, të vrarët dhe të
plagosurit u varrosën në një varr masiv në kodrën e fshatit Rakosh, me një
qëllim: për t’ua humbur gjurmët – na thanë dëshmitarët e gjallë të burgut të
Dubravës së Istogut dhe shumë burgjeve tjera në Kosovë dhe anë e kënd Serbisë.
Edhe
në burgun e Lypjanit, ku qëndruam shtatëmbëdhjetë ditë, të burgosurit shqiptarë
të gjitha moshave përjetuan torturat më të rënda fizike dhe psikike. Këtu
mungonte buka, uji; në një birucë të burgut ishim të grumbulluar mbi tridhjetë
veta. Shkurt, kushtet ku ishim të burgosur ndikuan rëndë në ruajtjen e
shëndetit.
Të
plagosurit rëndë në masakrat në burgun e Dubravës, të dërguar në burgun e
Lypjanit, shumica prej tyre për shërim në Spitalin e Përgjithshëm të
Prishtinës, në vend që të shëroheshin, pësuan maltretime të rënda fizike dhe
psikike nga ana e personelit shëndetësor të spitalit, në mesin e të cilëve ka
pasur raste kur të burgosurit shqiptarë edhe kanë vdekur.
Gjatë gjysmës së parë të
muajit qershor, të burgosurit shqiptarë të burgosur nëpër burgjet e Serbisë
përjetuan ditët më të vështira të jetës…
Është
interesante të përmendim se mu ata që organizuan dhe bënë krimet më barbare në
burgun e Dubravës së Istogut dhe burgjet tjera anë e kënd Kosovës, kur shkuan
në birucat e burgjeve të Serbisë "demokratike", u shpërblyen me vende
të larta udhëheqëse nëpër burgjet serbe. Sa për ilustrim, po përmendim se
Aleksandër Rakoçeviqi, drejtor i burgut të Dubravës së Istogut, u emërua
drejtor i burgut qendror famëkeq të Pozharevcit. Mbikëqyrësi i burgut të
Dubravës, Branko Komatina, ishte përcjellësi i fundit i profesor Ukshin Hotit,
i cili u lirua më gjashtëmbëdhjetë maj të vitit 1999. Ai është njeriu që di në
detaje për fatin e profesorit — ku është dhe kah ka shkuar. Kush e ka marrë dhe
ku gjenden varri dhe eshtrat e tij?...
Pra,
Branko Komatina është njeriu i vetëm që di për fatin e profesor Ukshin Hotit.
Bashkëbiseduesit e mi të gjallë të burgjeve të Dubravës, Lypjanit dhe birucave
të burgjeve tjera serbe anë e kënd Serbisë — nga biseda e gjatë dhe mjaft
interesante që zhvilluam këto ditë me ta — na njoftuan se kurthet mirë të
kurdisura në burgjet famëkeqe në Dubravë dhe Lypjan nga strukturat më të larta shtetërore
të Serbisë morën jetën e shumë të burgosurve shqiptarë, të cilët barbarisht u
vranë, u masakruan dhe u varrosën në një varrezë masive për t’u humbur gjurmët.
Mirëpo,
me kthimin e shqiptarëve nga Shqipëria dhe vendet tjera nga Evropa e deri te Amerika
e largët, u zbuluan varret masive, ku, pas identifikimit, shumë viktima i morën
të afërmit dhe familjet e tyre. Nga varret masive, gjatë procesit të
ekzaminimit të viktimave dhe tërheqjes së trupave, janë bërë shumë gabime, ku
në vend që të bëhej tërheqja e trupave të anëtarëve të familjes së tyre,
gabimisht janë tërhequr trupat e pajetë të familjeve të tjera?!
Duke
u bazuar në faktet që i ofrojnë dëshmitarët e gjallë të masakrës dhe dëshmive
të tjera autentike e origjinale, fotografive dhe shumë fakteve të tjera të
gjalla në këto momente, na rrëfyen bashkëbiseduesit e mi se edhe pas
dymbëdhjetë vjetëve është e nevojshme të punohet më shumë për ndjekjen e
vazhdueshme të kriminelëve serbë dhe identifikimin e krimeve të cilat janë
kryer me metoda më barbare në burgun famëkeq të Dubravës së Istogut dhe
mjediset tjera anë e kënd Kosovës.
Pra,
ne shqiptarët e Kosovës sot kemi nevojë për ngritjen e një institucioni të
ngjashëm me atë të Vizentalit, i cili do të punonte për grumbullimin sa më të
madh të argumenteve të gjalla për ndjekjen e kriminelëve të cilët edhe pas
dymbëdhjetë vjetëve i kanë duart e zhytura deri në bërryla me gjak shqiptari.
Dhe të njëjtit, për befasi të gjithë neve, organeve të ndjekjes dhe të
bashkësisë ndërkombëtare, lirshëm po bredhin rrugëve të qyteteve dhe fshatrave
anë e kënd Kosovës dhe Serbisë — e në mesin e tyre edhe Mlladiqi, i cili u kap
këto ditë, dhe shumë mlladiqë të tjerë të cilët janë në Serbinë “demokratike” e
madje dhe në Kosovë?!
Andaj,
për krimet e bëra për të cilat flasin dëshmitë, mirë dihen emrat dhe mbiemrat.
Edhe pas dymbëdhjetë vjetëve, kërkohet burgosja e tyre dhe dërgimi në gjyqe dhe
burgje, sepse këtë e meritojnë.
Duke
u bazuar në këto dhe shumë fakte të tjera, kërkohet nga delegatët dhe
strukturat udhëheqëse të Parlamentit, Qeveria e Kosovës, gjykatat, që të
punojnë më shumë që në çdo mjedis të ngrihen aktpadi penale duke filluar nga
maltretimet fizike, psikike, vrasjet, masakrimet, djegiet, dhunimet, plaçkitjet
dhe shumë barbarizma të tjera që i bënë mbi trojet tona barbarët kriminelë
serbë, duke filluar që nga periudha e Kongresit të Berlinit të vitit 1878 e
deri në ditët e sotme...
Për
kryerjen e të gjitha këtyre punëve, më në fund, pas dymbëdhjetë vjetëve
kërkohet që në Kosovë të formohet Instituti për ndjekjen e kriminelëve, në
mënyrë që publikisht më në fund të dihet se kush janë ata që kanë duart e
zhytura me gjak, e kush janë ata që nuk janë masakrues.
Kjo,
pas dymbëdhjetë vjetëve, do të na mundësonte dhe lehtësonte të gjithë neve në
Kosovë për të ditur më në fund se kush ka të drejtë të kthehet në Kosovë dhe
kush nuk ka të drejtë, në mënyrë që të mos na ndodhë që në organet shtetërore e
deri te ato komunale të hyjnë njerëzit që i kanë duart e përlyera me gjakun e
shqiptarëve të pafajshëm...
Është
befasi se si mu ata që është dashur të punojnë dymbëdhjetë vite radhazi për
ndriçimin e masakrës më barbare në burgun e Dubravës në Kosovë, e anashkaluan
me qëllim masakrën më famëkeqe në kompleksin e burgut të Dubravës së Istogut —
për çka, për fat të mirë, ka shumë dëshmitarë dhe dëshmi të gjalla. Por...
Dëshmitarë në procesin e
gjykimit të grupit të 145 gjakovarëve ishin punëtorë të sigurimit shtetëror
serb
Prof.
dr. Qamil Haxhibeqiri rrjedh nga një familje e vjetër gjakovare. I ati, Qamil
Haxhibeqiri, i takon brezit të parë të Shkollës Normale të Gjakovës. Gjyshi,
Beqir Haxhibeqiri, ishte simpatizues i Lëvizjes përparimtare kombëtare, anëtar
i Këshillit Nacional Çlirimtar të Gjakovës me rrethinë. Profesori Qamil
shkollën fillore dhe të mesme e kreu në Gjakovë, kurse studimet e matematikës,
magjistraturën dhe doktoraturën i përfundoi në Universitetin e Zagrebit –
drejtimi i topologjisë.
“Gëzimi
i ne gjakovarëve për fillimin e bombardimeve – na tha në fillim të bisedës tonë
prof. dr. Qamil Haxhibeqiri – nuk zgjati shumë. Në orët e para pas mesnatës,
flaka përfshiu Çarshinë e Madhe në Gjakovën kreshnike. Në mëngjesin e së
nesërmes mësuam për djegien e Qershisë monumentale të Gjakovës dhe për viktimat
e para nga territori serb, i cili vazhdoi të ‘trashet’ ditëve në vijim. Mbetëm
të mbyllur nëpër shtëpitë tona. Jetonim në ankth të papërshkrueshëm, duke
pritur ‘radhën’ se kur do të bëheshim ‘pre’ e forcave paramilitare të Arkanit,
Sheshelit dhe Millosheviçit, të cilat bënin kërdi në të gjitha lagjet e qytetit
dhe rrethinës së komunës së Gjakovës...
Avionët
e NATO-s bombarduan forcat ushtarake e paraushtarake të stacionuara në Kodrën e
Çabratit, rrëzë së cilës shtrihet lagjja jonë. Nuk vonoi shumë dhe forcat
ushtarake serbe, të çorientuara nga bombardimet, ‘zbresin’ në lagjen e Çabratit
dhe strehohen nëpër shtëpitë e qytetarëve shqiptarë.
Thika ime i pret lehtë
dhe shpejt kokat e shqiptarëve?!...
Më
dhjetë maj të vitit 1999, në orën tetë të mëngjesit, në lagjen tonë dëgjohen
rrapëllima dhe thyerje të dyerve të oborreve të shtëpive tona. Pas lajmërimeve
tona, paramilitarët na urdhëruan nën kërcënimin e armëve dhe fyerjeve të rënda
që brenda pesë minutave ta lëshojmë shtëpinë dhe lagjen ku banojmë dhe jetojmë.
“E
keni kërkuar NATO-n”, na thanë, “ata do t’ju vrasin të gjithëve.”
“Nëse
shpëtoni të gjallë, këtu nuk keni vend. Ikni sa më parë në Shqipëri, atje është
nëna juaj, vendi juaj. Këtu është nëna Serbi!”
Largohuni
brenda pesë minutave nga shtëpia me fëmijët dhe plakën shtatëdhjetë e
pesëvjeçare, pothuajse të palëvizshme. E njëjta gjë u ndodhi edhe fqinjëve tanë
– na rrëfeu prof. dr. Qamili.
Në
qendër të qytetit ndalohen shumë të rinj si Edmond Dukagjini, Bekim
Hagjibeqiri, Agron e Afrim Hagjiavdyli, Arben Gexha e shumë të tjerë, për fatin
e të cilëve edhe sot e kësaj dite nuk dihet asgjë.
Në
qendër të qytetit na ndanë nga gratë dhe fëmijët dhe me autobus na dërguan në
një punëtori afër bodrumit të verës në Gjakovë, ku gjatë tri ditëve i
grumbulluan mbi treqind meshkuj të të gjitha moshave dhe strukturave kualifikuese
të qytetit të Gjakovës.
Një
paramilitar i dehur serb me pseudonimin “Bajo”, në ato momente kritike dhe të
vështira për të gjithë ne qytetarët gjakovarë që ishim aty, me thikë në njërën
dorë dhe pistoletë në dorën tjetër, barbarisht na maltretonte rëndë psikikisht
e fizikisht. Ai na thoshte: “Thika ime i pret lehtë dhe shpejt kokat e
shqiptarëve?!...”
Pas
gjashtë ditësh ndalese – na rrëfeu në vazhdim profesor dr. Qamili – nga
punëtorët e sigurimit shtetëror serb, të uritur, të rraskapitur, tri herë na
është dhënë nga një e katërta e bukës, dhe në të njëjtën kohë, nën kërcënimin e
armëve, na detyruan të nënshkruajmë vendimet policore që na ngarkonin për
veprimtari terroriste.
Pas
kësaj, të bartur me një kamion për bartjen e kafshëve dhe një autobus, na
dërguan në qytetin e Pejës, ku ashpër na kërcënuan qytetarët serbë nga Peja.
Pasi në burgun e Pejës nuk kishte vend, na vendosën në bodrumin e firmës
“Banana”, në afërsi të stacionit të autobusëve në Pejë, ku na mbajtën dy ditë e
dy net nën kërcënime, sharje dhe maltretime të rënda fizike e psikike.
Maltretimet shtazarake:
njeriu ishte më i fortë se guri
Pas
dy ditësh na bartën në burgun e Dubravës, ku kordoni i gardianëve na priti me
goditje të rënda me shufra gome, druri dhe metali, si dhe të shqelmuar e të
grushtuar na përcollën në pavijonin e pranimit. Më nëntëmbëdhjetë maj, pas
hetuesisë, aeroplanët e NATO-s e bombarduan pavijonin C, çka për ne të
burgosurit shqiptarë ishte shpëtim nga maltretimet shtazarake të hetuesve të
sigurimit serb. Me këtë rast mbetën të vdekur tre të burgosur shqiptarë.
Ditën
e premte, më njëzet e një maj të vitit 1999, nga orët e paradites, pandërprerë
deri në orët e vona të pasdites, avionët e NATO-s bombarduan burgun famëkeq të
Dubravës, ku shumica e bombave ranë në afërsi të pavijonit të pranimit, ku
ishim ne shqiptarët të mbyllur prapa grilave të hekurta. Në këto momente, pas
ikjes së gardianëve, të burgosurit e vjetër i thyen dyert e pavijonit dhe u
bashkuam me të burgosurit e tjerë në oborrin e burgut. Predhat dhe bombat binin
kudo afër nesh, e bashkë me to edhe viktimat e pafajshme shqiptare. Secili në
ato momente kritike mundohej ta mbrojë veten, ta ndihmojë shokun. Sheh njerëz
pa një dorë, pa njërën këmbë. Aty diku shtrihet një trup pa kokë, pak më larg
koka e shkëputur dhe trutë e dala jashtë, e shumë skena rrëqethëse të cilat nuk
i duronte syri i njeriut. Rënkimet e të plagosurve përziheshin me ulërimat e
aeroplanëve, ku si pasojë e bombardimeve mbetën të vdekur nëntëmbëdhjetë veta,
e shumë të tjerë u plagosën. Disa vdiqën nga pamundësia e ofrimit të ndihmës
mjekësore, nga gjakderdhja e madhe, ndonëse nuk munguan përpjekjet e mëdha të
burgosurve shqiptarë. Nga grupi gjakovar – na rrëfeu prof. dr. Qamili – mbetën
të vdekur Sadik Kastrati, Hasan Hoda, Tomë Maksuti, Blerim Hoda e Bahri
Kryeziu.
Forcave
paramilitare serbe, kundër të burgosurve shqiptarë, iu bashkuan edhe të
burgosurit ordinerë serbë të rekrutuar nga autoritetet udhëheqëse të burgut. Ky
sulm bizar zgjati një orë, kur ranë shumë viktima të reja si Ilir Damonga,
Myhedin Guta e shumë të tjerë. Më njëzet e pesë maj të vitit 1999, në orët e
para të mëngjesit, me autobus të vjedhur nga populli, na shpërngulën për në
burgun e Lypjanit, ku gardianët na dëshironin “mirëseardhje” përmes goditjeve
të pakursyera me shkopinj gome, druri, shufra metalike, si dhe fyerje dhe
sharje në baza nacionale.
Në
ferrin e Lypjanit qëndruam shtatëmbëdhjetë ditë me nga pak ushqim, ku kishim
dyqind gramë bukë bajate dhe të mykura, një decilitër lëng të përzier me disa
pika yndyre, për çdo pesë veta katër litra ujë të papastër, të cilit i
kundërmonte era e ndryshkut të gypave. Kur gjithë kësaj i shtohet edhe vapa e
qershorit, numri i tridhjetë deri në dyzet vetave në një dhomë prej
gjashtëmbëdhjetë metrash katrorë, fjetja në dyshemenë e thatë, kuptohet se
çfarë mund të ishte gjendja shëndetësore e ne të burgosurve – na rrëfeu prof.
dr. Qamil Hagjibeqiri. Ditën e mërkurë, rreth orës njëzet e tre, na zgjuan nga
gjumi. Na grumbulluan nga pesëdhjetë veta dhe na lidhën duart me zinxhir nga pas.
Jashtë dëgjoheshin krisma armësh. Kështu e kaluam pjesën e mbetur të natës në
ankth të papërshkrueshëm, duke mos ditur se çfarë po ndodhte me ne. Më dhjetë
qershor, në orët e pasdites, me autobus të “Nishi Ekspresit” na bartën për në
burgjet famëkeqe të Serbisë, ku një pjesë na vendosën në burgun e Nishit,
ndërsa pjesën tjetër na dërguan për në burgjet famëkeqe në Pozharevc dhe
Mitrovicë të Sremit.
Të burgosurit gjakovar
ishin fajtorë sepse ishin shqiptarë dhe qytetarë të Gjakovës
Njëqind
e dyzet persona të burgosur nga Gjakova, duke filluar që nga muaji prill dhe
maj, për gjykatën e Nishit u përcollëm nga forcat e mëdha policore, ku në hyrje
të gjykatës i "pritën" turma njerëzish, të cilët nëpërmjet shtypit
ishin njoftuar për fillimin e gjykimit të grupit "terrorist" nga
Gjakova. Të përcjellë me kërcënime dhe fyerje nga qytetarë të ndërsyer dhe të
lidhur, hymë në gjykatë. Aty na i lexuan aktakuzat, të cilat ishin një montim i
pashije dhe i paqëlluar, ashtu si të gjitha akuzat që bëheshin aso kohe ndaj
shqiptarëve.
"Ne,
të burgosurit gjakovarë – na rrëfeu prof. dr. Qamili – ishim fajtorë sepse
ishim shqiptarë dhe banorë të qytetit të Gjakovës, ku kishin ndodhur vrasje dhe
plagosje të shumta të forcave policore dhe paramilitare serbe, për të cilat
akuzoheshin shqiptarët."
Se
çfarë ishte gjykimi, tregon edhe fakti se dëshmitarë në këtë proces të montuar
ishin punëtorët e sigurimit shtetëror serb: Nebojsha Avramoviç, Veselin
Veshoviç, Milutin Vishnjiç, Rade Vlahoviç, Dushan Dragoviç, Daniello Zeqeviç,
Predrag Gavriç, Radovan Nikoliç, Sllobodan Kovaç – të gjithë kriminelë që
kishin dorë në vrasjet, masakrat dhe djegiet masive që bënë me duart e tyre në
qytetin e Gjakovës dhe rrethinë gjatë ditëve më të tmerrshme të luftës. Kryetar
i trupit gjykues ishte gjykatësi famëkeq Goran Petronijoviç, njëri nga ata që
për "krime lufte" "dënuan" presidentin Bill Klinton,
kryeministrin Toni Bler, Havier Solanën, Medlin Olbrajtin, Iber Vedrinin, e të
tjerë.
Gjykimi
përfundoi me dënime drakonike: të njëqind e dyzet e pesë gjakovarët u dënuan jo
më pak se një mijë e gjashtëqind e tridhjetë e dy vjet heqje lirie.
Të
hënën, më gjashtë nëntor të vitit 2000, në orët e mbrëmjes, filloi rebelimi i
furishëm i të burgosurve serbë, të cilët në pavijonet A dhe B prishën qetësinë
e mbrëmjes. Nuk vonoi shumë dhe filloi thyerja e grilave në katin përdhes të
pavijonit C. Në momentet më të duhura, në dy katet ku ishin të vendosur të
burgosurit shqiptarë, gardianët u zhdukën pa gjurmë.
"Prej
këtij momenti – na rrëfeu në vazhdim prof. dr. Qamil Haxhibeqiri – ne, të
burgosurit shqiptarë, në këto momente kritike ndodheshim në 'mëshirën' e të
burgosurve ordinerë serbë. Atëherë filloi demolimi i lokaleve, thyerja e
instalimeve incizuese, kallja e qendrës arsimore të burgut. Nëpër çatitë e të
gjitha pavijoneve – serbë. Kështu, edhe një herë, u përballshim me jetën apo
vdekjen..."
Gëzimi
pas lirimit nuk kishte kufij…
Ne – trembëdhjetë vajzat
dhe gratë shqiptare – tmerrin që e përjetuan në burgjet serbe në Serbi nuk do
ta harrojmë kurrë...
Afërdita
Zekaj, e lindur në fshatin Jabllanicë e Madhe në komunën e Pejës, ishte një
ndër shumë veprimtare që kontribuoi me rezistencë aktive kundër pushtetit dhe
forcave të armikut shekullor. Ata që e njohin mirë Afërdita Zekajn, kanë
shumëçka për të rrëfyer për trimërinë e kësaj vajze të re, e cila kurrë nuk
diti të frikësohej nga inspektorët e sigurimit shtetëror serb. Kjo e re e
palodhshme, ditë e natë, me shokët e rezistencës, nuk pushonte së vepruari në
anë të ndryshme të komunës së Pejës dhe të Rrafshit të Dukagjinit, vetëm e
vetëm për t’i dalë në ndihmë popullit dhe kolegëve të rezistencës shqiptare.
Nga
kjo shihet qartë se kjo aktiviste, deri në momentin e burgosjes nga inspektorët
e sigurimit shtetëror të Serbisë, me sukses e mbuloi çdo pëllëmbë në
veprimtarinë e saj. Për Afërdita Zekajn, tri data janë të paharrueshme:
burgosja më 8 dhjetor të vitit 1998, vrasja dhe masakrimi i babait në kohën kur
ajo ishte prapa grilave të burgjeve serbe në Serbi dhe 13 marsi i vitit 2001,
kur mori lajmin për lirimin nga burgu famëkeq i Pozharevcit dhe kthimin në
Kosovë.
Afërdita,
si aktiviste qysh në bankat e Shkollës së Mesme të Artit në Pejë dhe si
studente e Shkollës së Lartë Komerciale, ra në sy të inspektorëve të sigurimit
shtetëror të Serbisë.
Kjo
e re, si aktiviste dhe trimëreshë e pathyeshme, në momentet më të vështira, pa
iu trembur syri, ia ngarkoi vetes për detyrë që në Spitalin e Përgjithshëm në
Pejë të vendoste të vizitonte dhe të lironte shokun e plagosur Naim Lushin,
shokun e luftës dhe të rezistencës. Me të ofruar te objekti i Spitalit të
Përgjithshëm në Pejë, i ranë në sy dy patrullave të policisë serbe. Njëra ishte
pozicionuar te dera kryesore në hyrje të spitalit dhe tjetra te dera e dhomës
ku ishte i shtrirë shoku i luftës – i plagosuri Naim Lushi. Trimëresha Afërdita
Zekaj ia arriti qëllimit të mbërrinte deri te dhoma dhe shtrati ku ishte
shtrirë kolegu i rezistencës Naim Lushaj.
Pas
tri ditësh, një grup shokësh, në krye me Afërdita Zekajn, përgatitën aksionin
për tërheqjen e shokut të tyre të plagosur Naim Lushaj, por në hapat e parë
hasën në një rezistencë të forcave policore dhe paramilitare serbe. Në këtë
aksion u vra dëshmorja Myrvete Maksutaj nga fshati Orrobërd i komunës së
Istogut.
"Pas
shumë aksioneve – na rrëfeu Afërdita Zekaj – më 8 dhjetor të vitit 1998, në
dyqanin ku isha duke punuar, pa pritur erdhën dy inspektorë të sigurimit
shtetëror të Serbisë, të cilëve mjaft u kishte ndihmuar paramilitari, 'fqiu'
ynë malazez, të cilët, pas një përshëndetjeje të shkurtër, kërkuan nga unë që
ta mbyllja dyqanin dhe të shkoja me ta deri në Sekretariatin e Punëve të
Brendshme në Pejë për të dhënë një 'deklaratë'...”
Në
zyrën e sigurimit shtetëror më mbajtën pesë ditë. Aty më akuzonin për rastin e
ndodhur në Spitalin e Përgjithshëm në Pejë dhe për shumë raste të tjera...
Gjatë
marrjes në pyetje, kriminelët serbë kërkonin nga unë t’i informoja se ku
gjendeshin pjesëtarët e rezistencës dhe kush ishin udhëheqësit e tyre, por, për
fat të keq për ta, nga unë nuk arritën të dinin asgjë. Për pesë ditë kam ngrënë
tri herë, gjumin e kam bërë në këmbë dhe e ulur cucë, e lidhur me pranga për
radiator, si shumë shokë e shoqe të tjera. Gjatë marrjes në pyetje, inspektori
Dragan Millosheviqi, ndër të tjera, më tha: “Kur të lirohesh nga burgu, nuk do
ta gjesh babain gjallë” – dhe ashtu më doli...
Nga
burgu i Pejës, si e akuzuar për terrorizëm në bazë të nenit 136, më 12 dhjetor
të vitit 1998 më transferuan në burgun famëkeq të Lypjanit, ku më vendosën në
një birucë me Zahrije Podrimçakun, e cila më ndihmoi shumë që t’i përballoja
ditët më të vështira të jetës sime. Edhe në burgun e Lypjanit, torturat dhe
barbaritë mbi ne të burgosurit filluan të ashpërsoheshin, sidomos me fillimin e
bombardimeve nga forcat e NATO-s.
Gjatë
kësaj kohe, përveç maltretimeve të rënda fizike e psikike, na linin pa ushqim
dhe ajo kafshatë buke që na ofronin ishte tejet bajate dhe e mykur. Kurrë nuk
më largohet nga mendja – na rrëfeu më tej Afërdita Zekaj – momenti i
transferimit të të burgosurve shqiptarë nga burgu i Dubravës në burgun e Lypjanit,
mbi të cilët, me mjete dhe metoda më barbare, janë rrahur si shtazë shumë të
rinj dhe burra me shufra gome, metalike, litarë dhe mjete të tjera të forta –
zëri i dhembshëm i të cilëve e shponte tokën dhe qiellin…
Nga trojet tona
stërgjyshore në drejtim të Serbisë u larguam me lot në sy…
Në
pavijonin ku ishim ne femrat, nga gardianet: Nadica Boshkoviq, Sllagjana Arsiq
(Pipi), Bojana Stoliq (Bila), Suzana, Adriana, Milijana, Danica dhe Marina –
nga Botusha, Lypjani, Graçanica dhe Prishtina – nuk shpëtuam lehtë. Në burgun
famëkeq të Lypjanit, për “terrorizëm”, nga femrat shqiptare të Kosovës ishim:
Flora Brovina, Zahrije Podrimçaku, Shahe Isufi, Sadije Rexhepi, Igballe Xhafa e
shumë të tjera.
Në
burgun e Lypjanit, më dhjetë qershor të vitit 1999, me duar të lidhura me
litar, duke na rrahur dhe sharë nënën shqiptare, me dhunë shtazarake na hipën
në autobus dhe na transferuan për në burgjet serbe në Serbi.
Të
tmerruara dhe me lot në sy e kaluam kufirin Kosovë–Serbi, me bindjen se kurrë
nuk do t’i shohim më trojet tona stërgjyshore, e as nuk do të ktheheshim
ndonjëherë. Deri në burgun e Nishit na dërguan me autobus, kurse atje na
bashkuan në një tjetër autobus që i transferonin për në burgjet tjera të
Serbisë. Aty kishte edhe të plagosur – na rrëfeu në vazhdim të bisedës sonë e
trishtuara Afërdita Zekaj – të cilëve nuk u jepnin asnjë pikë ujë për të pirë.
Në vend të ujit dhe bukës, na jepnin shufra gome.
Të
gjithë ishim të uritur, të etur, të maltretuar. Dyzet e tetë orë na trajtuan si
kafshë, pa na dhënë asnjë kafshatë buke.
Natën
e parë – na rrëfeu më tej Afërdita Zekaj – na vendosën në burgun e femrave në
Pozharevc, ku ishim trembëdhjetë femra të burgosura shqiptare dhe një serbe, e
cila e kishte vrarë një shqiptar në Ferizaj. Të nesërmen na transferuan në
burgun hetimor në Pozharevc. Aty, ne tetë vajzat shqiptare dhe një serbe
qëndruam tetë muaj e gjysmë, dhe më pas na kthyen në burgun ku na kishin
vendosur natën e parë.
Kur përsëri me këmbët e
mia shkela në tokën e Kosovës, mu duk se linda për së dyti
Më
katërmbëdhjetë korrik të vitit 1999, për herë të parë në vizitë në burgun e
Pozharevcit, na erdhën përfaqësuesit e Kryqit të Kuq Ndërkombëtar, të cilët,
pas bisedave të gjata, bënë edhe evidentimin e vajzave dhe grave shqiptare. Në
fillim të muajit shtator, gjithashtu në burgun e Pozharevcit – na rrëfeu
Afërdita Zekaj – na vizitoi avokati Ibish Hoti, i cili përpos të tjerash më
informoi për vrasjen dhe masakrimin e babait tim nga forcat serbe, për çka më
herët më patën paralajmëruar inspektori i sigurimit shtetëror Dragan
Millosheviqi. Është interesante të përmend se në burgun famëkeq të Pejës,
Lipjanit dhe atë të Pozharevcit, si e burgosur shqiptare, jam mbajtur pa asnjë dokument
për paraburgim?!
Dita
më e lumtur për mua ishte dhe do të mbetet dita e dytë e nëntorit të vitit
2000, kur për herë të parë pas burgosjes u përqafova me nënën time në lokalet e
burgut në Pozharevc, ku u informova për gjendjen e familjes sime të ngushtë dhe
situatën në Kosovë. Pa vonuar shumë, më thirri mbikëqyrësi i burgut të
Pozharevcit, i cili gjatë një bisede më lajmëroi se isha liruar nga burgu dhe
kisha tridhjetë minuta kohë për t’u përgatitur. Ky ishte momenti më i
gëzueshëm, i dyti me radhë në jetën time.
Në
këto momente gëzimi, dëshira ime ishte që sa më shpejt të largohem nga oborri i
burgut famëkeq të Pozharevcit dhe Serbisë, sepse bashkë me shoqet e mia u
frikësoheshim kidnapimeve nga të burgosurit rebelë serbë, por deshi Zoti dhe
dola pa therë në këmbë.
Atë
natë fjeta në lokalet e Kryqit të Kuq Ndërkombëtar në Beograd, ku ishte edhe
një shqiptar. Të nesërmen, me gjashtë shqiptarë të burgosur e të tjerë të
liruar, në mesin e tyre edhe Riza Xhakli, u nisëm për Kosovë. Kur me këmbët e
mia shkela në tokën e Kosovës nënë, mu duk se linda për së dyti – na tha në
fund të rrëfimit të saj trimëresha, nacionalistja, shpëtimtarja dhe
pjesëmarrësja e shumë aksioneve të suksesshme kundër pushtetit dhe pushtuesit
shekullor serb dhe klisheve të tyre.
Për
të gjitha ato që i bëre për trojet tona stërgjyshore dhe qytetarët e saj, të
lumtë Afërdita Zekaj – si vajzë shqiptare mburru me emrin që e mban.
Ne të burgosurit
shqiptarë kemi mjaft dëshmi për kriminelët serbë që sot lirshëm bredhin në
Serbi dhe Kosovë
Nga
mesi i muajit shtator të vitit 1998, meqë e kisha babanë shumë të sëmurë, pa
dëshirën time, u desh që të udhëtoja për në Pejë për të siguruar një vend në
spitalin e përgjithshëm për babanë. Policia më ndaloi, më burgosi dhe pastaj
kalova nëpër të gjitha torturat më të egra nëpër burgjet serbe në Pejë, Dubravë
të Istogut, Lipjan, Mitrovicë të Sremit dhe në fund në Beograd.
Njeriu
është më i fortë se guri dhe, pa thënë Zoti, askush shpirtin nuk mund ta marrë
– na rrëfeu Kamer Buqolli nga fshati Raushiq i komunës së Pejës, i burgosur
politik. Në një bisedë të gjatë dhe mjaft interesante, me një trishtim të madh,
na rrëfeu për torturat që i përjetoi nëpër birucat e burgjeve serbe nga
policia, forcat paramilitare dhe kriminelët ordinerë serbë.
Aty
kah mesi i muajit shtator të vitit 1998, meqë e kisha babanë të sëmurë, pa
dëshirën e tij, u desh që të udhëtoja për në Pejë për të siguruar një vend në
Spitalin e Përgjithshëm për shtrirjen e tij. Për fat të keq, me të arritur në
qytetin e Pejës, më ndaloi një polic i komunikacionit. Fatkeqësisht, në atë
moment kritik, njëri prej tyre më njohu mirë dhe, me kërcënimin e tytave të
automatikëve, të cilët m’i vunë në trup, më lidhën me pranga dhe, duke më
maltretuar rëndë fizikisht dhe psikikisht, më dërguan në stacionin e policisë
dhe në organet shtetërore të sigurimit, ku më njoftuan me përmbajtjen e
fletë-arrestit, e cila ishte lëshuar para shumë ditësh për burgosjen time.
Para
se të më merrnin në pyetje, inspektorët e sigurimit shtetëror më ofruan si
kusht për lirim nga arresti të dilja para kamerave televizive dhe të UÇK-në ta
pagëzoja si organizatë terroriste. Në atë moment, siç na rrëfeu Kamer Buqolli,
e ndjeva veten shumë të fyer dhe u thashë: "Më parë e pranoj vdekjen sesa
të deklarohem para kamerave televizive për një gjë të tillë."
Pas
shkëmbimit të fjalëve të ashpra me ta, më lidhën me pranga për radiatorin dhe
me metoda më të rënda fizike dhe psikike më rrahën deri në alivanosje. Këto
tortura shtazarake vazhduan tërë natën deri të nesërmen në orën katërmbëdhjetë,
kur më dërguan në burgun famëkeq të Pejës.
Gardianët shqiptarë për
të burgosurit shqiptarë ishin heronj të vërtetë
Në
burgun famëkeq në Pejë dhe qelitë e tij trishtuese, të përgjakura me gjakun e
të burgosurve shqiptarë, në momentet më të vështira, gardianët shqiptarë dhe
personeli tjetër ishin heronj të gjallë për ne shqiptarët. Ata treguan kujdes
të jashtëzakonshëm dhe, në momentet më të rënda, na mbanin gjallë moralisht,
duke na thënë: “Mos u ligështoni, ne do të fitojmë, fitorja është afër”.
Kur
jemi këtu, duhet veçuar teknikun shëndetësor Bujar Agusholli, i cili për të
burgosurit e pafajshëm shqiptarë shpesh e rrezikoi vetveten.
“Në
burgun e Pejës, – na rrëfeu në vazhdim të bisedës Kamer Buqolli, – inspektorët
shtetërorë në orët e vona të mbrëmjes na merrnin nga birucat e burgut dhe na
dërgonin në zyrat e tyre. Aty, një nga një na merrnin në pyetje dhe na
maltretonin rëndë, fizikisht e psikikisht. Në të gjitha lokalet e këtij burgu
dëgjoheshin zërat trishtues nga rrahjet e rënda me shufra gome, me shqelma, me
grushta dhe mjete të tjera. Britma e të rrahurit shqiptar e shponte tokën dhe
qiellin.
Fati
deshi që, pas dy javësh qëndrimi në burgun e Pejës, mbi njëqind të burgosur të
pafajshëm shqiptarë nga komunat e Pejës, Klinës, Deçanit, Gjakovës dhe vendeve
të tjera, na dërguan në burgun famëkeq të Lypjanit.
Pas
dy muajsh, nga Lypjani me autobusë e mjete të tjera na transportuan në burgun
famëkeq në Dubravë të Istogut. Bashkë me ne, në Dubravë u grumbulluan mbi një
mijë të burgosur shqiptarë nga burgjet e Kosovës dhe të Serbisë me një qëllim:
për të na vrarë dhe masakruar.
Çdo
bombardim i aeroplanëve luftarakë të NATO-s ishte shpresë e madhe për ne, sepse
shumica prej nesh e dinim se, më në fund, Kosova – edhe pa ndihmën tonë si të
burgosur shqiptarë që ishim prapa grilave – do ta fitonte lirinë dhe në fund do
të çlirohej nga thundrat pushtuese serbe.
Pas
goditjeve të rënda mbi zyrat e gardianëve ordinerë dhe pjesë të ndërtesave të
burgut të Dubravës, më nëntëmbëdhjetë dhe njëzet e një maj, forcat paramilitare
të zgjedhura pikë për pikë për kryerjen e krimeve, si bisha të tërbuara
silleshin rreth mureve të burgut dhe, nën komandën e eprorëve të tyre, ishin
mirë të përgatitura për të kryer një masakër barbare mbi ne të burgosurit
shqiptarë që ndodheshim në qelitë e burgut të Dubravës.
Më
njëzet e dy maj të vitit 1999, mbi ne të burgosurit shqiptarë të rreshtuar në
oborrin e burgut, nga objekti i karakollit dhe vende të tjera të burgut ku
ishin të pozicionuara forcat serbe, filloi të vjellët zjarri mbi ne. Në këto
momente të vështira, në vend mbetën të vdekur njëqind e gjashtëdhjetë dhe mbi
dyqind të plagosur.
Pjesa
tjetër që i shpëtoi kësaj masakre barbare, për të shpëtuar shpirtin dhe trupin,
ikën dhe u strehuan në bodrumin e kuzhinës dhe në vende të tjera. Një pjesë e
të plagosurve arriti të hynte nëpër tunele dhe kanalizime, por nga forcat
policore dhe paramilitare u vranë dhe u masakruan në mënyrën më barbare me
bomba dore dhe armë të tjera. Gjithashtu, në dhomat e ambulancës shëndetësore
të burgut, ku ndodheshin të plagosur, të gjithë u vranë me revole nga afërsia,
në kokë.
Po
ashtu, më njëzet e tre maj, në orët e para të mëngjesit, bandat e informuara me
maska në kokë, si bishat e egra të uritura për gjak shqiptari, në dhomat për
ngrohje të ujit dhe në dhomat e ambulancës, me bomba dore dhe revole për së
afërmi, në mënyrën më barbare, vranë dhe masakruan tridhjetë të burgosur
shqiptarë.
Ishin
këto momente të vështira për ne që i shpëtuam masakrës së mëparshme. Kur unë,
bashkë me një grup të madh shokësh, ishim të fshehur në bodrumin e kuzhinës,
pas një kohe të shkurtër na hetuan kriminelët, të cilët na u drejtuan me
thirrje që të dilnim jashtë. Në thirrjen e parë, nga frika se do të na kositnin
të gjithëve si barin para kosës, nuk iu përgjigjëm thirrjeve të tyre. Nuk vonoi
shumë dhe kriminelët, nga dritaret e birucave të burgut, filluan të hidhnin
brenda bomba dore, të cilat, nga frika e eksplodimit, na detyruan ta shpëtonim
shpirtin duke dalë jashtë.
Pas
gjashtëmbëdhjetë ditësh vuajtjeje që as guri nuk mund t’u përballonte, më nëntë
qershor të vitit 1999, në orët e vona të mbrëmjes, na lidhën në pranga si
kafshë, nga pesëdhjetë veta, dhe na grumbulluan nëpër dhomat e burgut. Të
gjithë njëzëri menduam se do të na vrisnin, por fati deshi dhe i shpëtuam më të
keqes. Më dhjetë qershor, në orët e para të mëngjesit, me autobusë na nisën në
drejtim të kazamateve serbe anë e kënd Serbisë.
Më
dy nëntor të vitit 1999, nga burgu famëkeq i Mitrovicës së Sremit, një grup
shokësh të burgosur shqiptarë na dërguan në burgun famëkeq të Leskovcit.
Përsëri, më njëzet e pesë maj të vitit 2000, na kthyen për së dyti në burgun
famëkeq të Mitrovicës së Sremit, ku, së bashku me të burgosurit tjerë
shqiptarë, përjetuam edhe një nokdaun të rëndë – na rrëfeu në vazhdim të
bisedës sonë i burgosuri Kamer Buqolli – rebelimin e të burgosurve serbë.
Por,
falë ndihmës së Zotit dhe fatit, edhe kësaj radhe i shpëtuam më të keqes.
Këto
dhe shumë odise të tjera janë traumat dhe skenat trishtuese që i përjetoi Kamer
Buqolli me shumë të burgosur shqiptarë të tjerë nga anët e ndryshme të Kosovës,
në burgjet serbe – të cilat nuk do të harrohen kurrë.
Tmerret që i përjetuam
nuk do t’i harrojmë kurrë…
Nga
mesi i vitit 1998, në rrugëtim e sipër për në Rozhajë, në mes fshatit Radavc
dhe Grykës së Zhlebit, në vendin e quajtur Savinovodë, forcat policore dhe
paramilitare serbe, gjatë zhvendosjes së shqiptarëve në drejtim të Malit të Zi,
na ndaluan, na burgosën dhe, nëpërmjet torturave më të egra, kaluam nëpër
burgjet serbe në Pejë, Nish, Lypjan, Dubravë të Istogut, Lypjan dhe Nish për të
dytën herë, ku unë si i burgosur politik mësova një gjë: se njeriu është më i
fortë se guri dhe, pa thënë, i Madhi Zot, shpirti nuk po dilte.
Mustafë
Alimusaj nga fshati Strellc i Epërm i komunës së Deçanit, i burgosur politik,
në një bisedë të gjatë dhe interesante për gazetën “Bota sot”, rrëfen për
torturat dhe shumë barbaritë e tjera që i përjetoi vetë dhe të tjerët nëpër
kazamatet serbe nga forcat policore, paramilitare dhe kriminale ordinerë serbe.
Ai në fillim na rrëfeu se, në udhëtim e sipër me familjen për t’u zhvendosur në
Rozhajë, në vendin e quajtur Savinovodë, rejon që shtrihet në mes fshatit
Radavc dhe Grykës së Zhlepit, për fat të keq për mua dhe shumë shqiptarë na
ndaluan forcat policore dhe paramilitare serbe, të cilat nën kërcënimin e
tytave të automatikëve, të cilët na i vunë në të gjitha pjesët e trupit, na
lidhën në pranga dhe, duke na maltretuar fizikisht dhe psikikisht, na dërguan
në stacionin e policisë në qytetin e Pejës, dhe nga aty në organet shtetërore,
ku me tortura shtazarake gjatë gjithë natës deri të nesërmen na dërguan në
burgun famëkeq të Pejës. Në qelitë trishtuese dhe të përgjakura me gjakun e të
burgosurve shqiptarë, në momentet më të vështira, gardianët shqiptarë ishin
heronjtë e gjallë për të gjithë ne të burgosurit shqiptarë. Ata në momentet më
kritike dhe të duhura treguan kujdes të jashtëzakonshëm, ku në momentet më
kritike na njoftuan për të gjitha gjërat që ndodhnin në Rrafshin e Dukagjinit
dhe Kosovë në një anë, kurse në anën tjetër na mbanin shpirtin gjallë me moral
duke na thënë: “Mos u ligështoni, se shpejt do të fitojmë lirinë, e cila është
shumë afër.” Këtu për kontributin e madh duhet veçuar gardianët shqiptarë:
Naser Morinën, Ferid Muharremin, Isak Kapuçin, Ramadan Kelmendin, Sadik
Tahirajn, Nelën e të tjerë...
Në
burgun e Pejës – na rrëfeu më tej Mustafë Alimusaj – kam qëndruar dy javë. Më
pas na bashkuan në një dhomë burgu me të burgosurit Sokol Sylaj, Astrit Morina,
Valon Jetishi nga komuna e Gjakovës, Xhavit Gashi nga Suhareka, Shaban Mehmetaj
nga komuna e Pejës dhe shumë të tjerë. Gjatë dy muajve që qëndruam aty,
inspektorët shtetëror, në orët e vona të natës, na merrnin nga birucat e burgut
dhe na dërgonin në zyrat e tyre. Aty, një nga një, na merrnin në pyetje dhe na
maltretonin rëndë fizikisht dhe psikikisht. Në të gjitha birucat dhe korridoret
e këtij burgu famëkeq çdo ditë e natë dëgjonim nga rrahjet e rënda me shufra
gome, me shkelma, me grushta dhe mjete të tjera, britma të të burgosurve
shqiptarë që shponin tokën dhe qiellin...
Pas
dy muajsh qëndrimi në burgun e Pejës, në orët e para të mëngjesit na rreshtuan
në oborrin e burgut. Vonuan shumë dhe, nëpërmjet njëzet automjeteve të
ashtuquajtura “marica”, në të cilat na futën nga gjashtë të burgosur, nëpërmjet
rrugës Radavc – Gryka e Zhlepit – Rozhajë na drejtuan në drejtim të Malit të Zi
dhe Serbisë. Me arritjen në qytetin e Kralevës, kolonën tonë – na rrëfeu më tej
i burgosuri politik Mustafë Alimusaj – e ndalën në qendër të qytetit të
Kralevës. Brenda një kohe të shkurtër u grumbullua një numër i madh qytetarësh,
të cilët, si bishat, pasi morën vesh se ne ishim të burgosur shqiptarë, filluan
të na shajnë nënat shqiptare. Në këto momente kritike, falë intervenimeve të shpejta
të forcave policore, të burgosurit shqiptarë nga Kosova i shpëtuan më të keqes.
Pas Kralevës na dërguan në birucat e burgut famëkeq në Nish, të lidhur në
pranga, ku me ardhjen atje na pritën mbi dyzetë gardianë, të cilët, si bishat e
egra, filluan të na zhveshin lakuriq dhe me shufra të gjata gome barbarisht na
rrahën deri në alivanosje. Pas maltretimeve të rënda fizike dhe psikike, të
cilat zgjatën afër një ore, piskamat dhe vajet e shqiptarëve të pafajshëm të
gjitha moshave shtrinim tokën dhe qiellin. Pas kësaj barbarie të pa parë,
antinjerëzore, na dërguan nëpër birucat e burgut trishtues, ku na lanë pa bukë,
pa ujë, pa gjumë për njëzet e katër orë, dhe tridhjetë ditë në vetmi pa
shkëmbyer mendime me askënd?! Në birucat e burgut famëkeq në Nish, ku ishim ne
shqiptarët, sillnin njerëz të sëmurë psikikë, kriminelë ordinerë serbë të
sëmurë dhe të tjerë, të cilët luanin me dinjitetin tonë.
Pa thënë i Madhi Zot,
shpirti nuk po dilte…
Ne,
të burgosurit shqiptarë në burgun famëkeq në Nish, na grumbulluan në katin e
epërm të izolimit, ku çdo ditë dhe natë, nga tri herë, me shufra gome, me
grusht, me shkelma e mjete të tjera të rënda, barbarisht na rrafshin dhe
maltretonin fizikisht dhe psikikisht. Na zvogëluan ushqimin, gjë që dukshëm
ndikoi në rënien e peshës trupore të secilit prej nesh, të burgosurve. Pas një
jave, të gjithë ne të burgosurit që ishim të akuzuar dhe dënuar për terrorizëm,
që ishim në Kapedam të Nishit, pa vonë na rreshtuan në të dy anët e korridorit
të gjatë, ku në mënyrë më barbare filluan të na rrahin.
Kjo
barbari e pa parë nga të burgosurit shqiptarë zgjati plot një muaj. Në një
mëngjes, pasi na urdhëruan të bëheshim gati për zhvendosje në një burg tjetër,
na rreshtuan në oborrin e burgut famëkeq në Nish. Në mesin tonë ishte i
burgosuri Xhemail Alimani nga Maqedonia, të cilin para syve të gjithë neve, si
bishat, e nxorrën nga rreshti dhe e rrahën deri në alivanosje. Të njëjtën
barbari e vazhduan edhe ndaj të gjithë neve të tjerëve. Pas kësaj barbarie, na
obliguan të hymë nëpër autobusë, na vunë prangat dhe me zinxhirë secilin prej
nesh e lidhën për karriget e autobusëve veç e veç, dhe na urdhëruan që të ulim
kokën me kusht që të mos shikonim anash. Gjatë rrugës mësuam se ishim duke
shkuar në drejtim të Kosovës.
Me
të arritur në afërsi të fshatit Orllan, në komunën e Podujevës, një aeroplan i
NATO-s filloi të sillet rreth kolonës sonë të autobusëve. Nga paniku,
kriminelët serbë ndalën autobusët dhe u larguan vozitësit dhe forcat policore
që ishin në përcjelljen tonë, kurse ne të burgosurit mbetëm në autobusë të
lidhur me zinxhirë për ulëse. Në ato momente kritike, dyert e autobusëve mbetën
të hapura, ndërsa ne, të lidhur me pranga, nuk mundëm të lëviznim nga ulëset në
autobus. Papritmas na u afruan grupe paramilitare të Sheshelit dhe Arkanit, të
cilët ishin në aksion në territorin e komunës së Podujevës dhe, si bishat,
filluan të na shajnë nënën shqiptare, Zotin dhe secilin prej nesh. Me thika në
dorë na ofruan me qëllim që të na masakrojnë, por për fatin tonë, me ardhjen
serishme të aeroplanëve të NATO-s, nga frika, paramilitarët serbë ikën dhe u
strehuan në male aty afër. Pas largimit të aeroplanëve të NATO-s, përsëri
forcat paramilitare serbe, me thika në dorë, erdhën serish te autobusët tanë me
qëllim që të na masakrojnë, por forcat policore që ishin në përcjelljen tonë
nga Nish-i në drejtim të Kosovës nuk i lejuan. Në ato momente, një kriminel
paramilitar serb, i etur për gjak shqiptari, me një shpejtësi të madhe u
përvodh dhe hyri në njërin prej autobusëve dhe e plagosi me armë zjarri të
burgosurin shqiptar Filip Pjetrin. Edhe në autobus-in e dytë u ther me thikë i
burgosuri gjashtëdhjetë e pesë vjeçar Zejnullah Shala nga Mitrovica.
Nga
fshati Orllan të Podujevës, ne të burgosurit — na tha në vazhdim të rrëfimit të
tij i burgosuri Mustafë Alimusaj — natën e parë qëndruam në birucat e burgut
famëkeq të Lypjanit, kurse në të nesërmen na dorëzuan në burgun e Dubravës së
Istogut, ku ne të burgosurit shqiptarë patëm rastin të takohemi me Ukshin
Hotin. Më 9 maj, në birucat e burgut famëkeq të Dubravës së Istogut, në orët e
para të mëngjesit nga Gjakova arritën njëqind e dyzet e pesë të burgosur të
moshave dhe profesioneve të ndryshme. Grumbullimi i mbi një mijë të burgosurve
shqiptarë në burgun famëkeq të Dubravës u pa qartë se qeveria serbe, me në krye
kriminelin e Ballkanit Millosheviqin dhe klyshetë e tij, mirë kishin përgatitur
një platformë dhe strategji për vrasjen, masakrimin, maltretimin dhe zhdukjen
pa gjurmë të shqiptarëve nga anët e ndryshme të Kosovës, por me ndihmën e
Zotit, shumë prej nesh, edhe përkundër barbarive të papara, i shpëtuan me të
keqen... Këtë e ilustrojnë shumë shembuj, ku nga arritja nga burgjet e Serbisë
në burgun e Dubravës në mënyrë më barbare filluan të na vrasin dhe të na
masakrojnë. Kriminelët ordinerë serbë me maska në sy, të cilëve vetëm vrimat e
syve u shiheshin, me zëra të ngritur na pyetnin: “Çka hamamin keni ju
shqiptarët që po frikoheni kaq shumë?”
Këta
në çdo hap dhe çdo minutë, orë, na fynin, na shanin nënën shqiptare dhe mbi
trupin e secilit prej nesh nuk linin gjë pa bërë. Në çdo hap, duke na përcjellë
në birucat e burgjeve në Kosovë e Serbi, na rrafshin me shufra gome, me
shkelma, me grusht, ushqim të dobët e barbarí të tjera...
Në burgun e Dubravës u
krye masakra më e madhe antishqiptare?!
Në
fund të aksionit, xhelatët serbë u nisën në drejtim të lokaleve të restorantit,
kuzhinës së burgut dhe spitalit, ku filluan të shtinë, dhe në të njëjtën kohë i
urdhëruan burgosurit që brenda pesë minutave të gjithë të dalin jashtë me duar
të lidhura rreth kokës dhe, kur të dalin në oborrin e burgut, të rreshtohen nga
katër.
Të
rinjtë pejan Maki Begolli dhe Arsim Kullashi, të burgosur politik, gjatë
bisedës që zhvilluam me ta lidhur me torturat që i përjetuan para dymbëdhjetë
vjetëve nëpër burgjet serbe, mësuam se duke u kthyer nga stërvitja e njësive
speciale të UÇK-së në Gllogjan për të vizituar familjen në Pejë, bashkë me
shokun tim të jetës, Arsim Kullashin, me të arritur në qytetin e Pejës, u
hetuam nga një shqipfolës i regjimit serb, me ndihmën e të cilit punëtorët e
sigurimit shtetëror të Serbisë na pranguan dhe na dërguan në stacionin e
policisë në Pejë, ku na mbajtën dy orë. Madje, të lidhur në pranga na dërguan
në ndërtesën e sigurimit shtetëror në katin e tretë, ku na morën në pyetje. Pas
keqtrajtimeve shtazarake që na i bënë katër ditë e net radhazi, na dërguan në
burgun famëkeq të qarkut në Pejë dhe nga aty gjykata nuk e mori parasysh
mbrojtjen tonë dhe na dënoi me nga dy vjet heqje lirie nën akuzën për
veprimtari armiqësore drejtuar kundër RSFJ dhe Serbisë, bazuar në nenin 136,
alineja një, për terrorizëm në bazë të nenit 125.
Në
fund të javës së parë të muajit dhjetor të vitit 1998, të rinjtë Maki Begolli
dhe Arsim Kullashi nga burgu i Pejës i dërguan të prangosur, dy nga dy, të
lidhur me zgjidhje, në burgun famëkeq në Dubravë të Istogut.
Me
të hyrë në oborrin e burgut në Dubravë na priti zëvendës-komandanti i burgut
Miki Vidiq, bashkë me një batalion gardianësh paramilitarë, të cilët rrinin të
gatshëm për të aplikuar forcën fizike dhe psikike mbi ne të burgosurit. Aty na
rreshtuan dy nga dy dhe, duke na dërguar në pavilionin “C”, na ndalën para
dyerve të shkallëve të hyrjes së burgut dhe filluan të na thërrisnin me emër e
mbiemër, një nga një. Në korridoret e pavilionit “C”, deri te dyert e birucave,
ishin pozicionuar një numër gardianësh — shumica prej tyre kriminelë ordinere
serbë, të zgjedhur pikë për pikë nga Serbia dhe Mali i Zi — me të cilët gjatë
kalimit nëpër korridore, të gjithë ne të burgosur shqiptarë u ballafaquam me
rrahje të forta, fyerje, si dhe alivanosje nga të rënët e forta...
Në
pavilionin “C”, Arsimi me shokët Blerimin dhe Dardanin, të gjithë të rinj,
gjatë tetëdhjetë e shtatë ditëve sa qëndruan në këtë burg famëkeq dëgjuam vetëm
britma, kuka, piskama të cilat të shtirshin gjallë në tokë nga të rënët e forta
të gardianëve kriminelë ordinerë serbë. Edhe ne shokët Makin, Arsimin,
Blerimin, Dardanin e të tjerët, nga gardianët shpesh jemi nxjerrë nga birucat e
burgut dhe jemi rrahur në mënyrën më shtazarake deri në alivanosje. Synimet e
gardianëve kriminelë ordinerë serbë të ardhur nga burgjet e Serbisë dhe Malit
të Zi ishin që gjatë maltretimeve të rënda fizike dhe psikike të burgosurve
shqiptarë, të gjitha moshat, të shkatrroheshin organet gjenitale dhe të
veshkave.
Gjatë
shëtitjeve që i kemi bërë nëpër korridoret e burgut, ne si të burgosur kemi
qenë të detyruar tërë kohës duart t’i mbajmë prapa kresë, kurse kokën poshtë;
kurse ditëve të dielë ishim të detyruar të pastrohemi nën dushet me ujë të
ftohtë.
Pas
fillimit të bombardimeve të forcave ushtarake të NATO-së mbi pozicionet
ushtarake, policore, paramilitare serbe dhe objektet me rëndësi strategjike,
mbi ne të burgosurit filloi dhuna e pa parë, të cilën Maki, Arsimi, Blerimi,
Dardani e të tjerët nuk do ta harrojnë kurrë...
Është
interesant të përmendim se gjatë kësaj kohe filloi sjellja e furishme e
burgosurve shqiptarë nga burgjet serbe të Serbisë në burgun famëkeq në Dubravë
të Istogut. Gjithashtu, më 9 maj të vitit 1999, në orët e para të mëngjesit,
nga Gjakova sollën një grup prej njëqind e katërdhjetë e pesë të burgosurve dhe
i vendosën në pavilionin e pranimit.
Në
kompleksin e burgut famëkeq të Dubravës, në momentet kur ne të burgosurit
shqiptarë të gjitha moshave u përballëm me jetën apo vdekjen, solidariteti mes
burgosurve shqiptarë për t’i shtrirë dorën njëri-tjetrit nuk mund të
përshkruhet me laps as me gojë.
Pas
pushimit me armë nga ana e forcave paramilitare të burgut, Maki Begolli me
gjashtë shokë të burgut me shpejtësi të madhe vrapuan në drejtim të qendrës së
sporteve të vogla të burgut, nga ku u tërhoqën të plagosurit. Gjatë këtij
aksioni na qëlluan paramilitarët dhe filluan të shtinë mbi ne, ku për fat të
keq nga radhët tona mbeti i vrarë vetëm Nazmi Shala. Në atë moment, ku mezi e
shpëtuam kokën, arritëm që t’i tërheqim të gjithë të plagosurit rëndë dhe lehtë
dhe t’i vendosim në lokalet e pavilionit “C” dhe spitalin e burgut.
Falë ndihmës së Zotit
dhe fatit, i shpëtuam më të keqes...
Më
23 maj, forcat paramilitare serbe, bashkërisht me të burgosurit serbë të armatosur
deri në dhëmbë, hynë nga dera kryesore brenda lokaleve të burgut dhe në mënyrë
të pamëshirshme shtinë mbi të burgosurit e pafajshëm shqiptarë me pushkë
automatike, bomba, thika, shufra të hekurta, duke lënë shumë të vrarë dhe të
plagosur. Në fund të aksionit, xhelatët serbë u nisën në drejtim të lokaleve të
restorantit, kuzhinës së burgut dhe spitalit, ku filluan të shtinë, dhe në të
njëjtën kohë i urdhëruan që brenda pesë minutave gjithë të burgosurit të dilnin
jashtë me duar të lidhura rreth kokës dhe në oborr të rreshtoheshin nga katër.
Ne që i shpëtuam masakrës barbare dhe u kacafytëm me jetën apo vdekjen në këto
momente kritike, gardianët dhe paramilitarët serbë me maska në kokë, të cilët
ishin të pozicionuar për veprim, pa vonuar shumë na urdhëruan të rreshtohemi
për katër.
Pas
furnizimit me ushqim, bashkë me të plagosurit, me autobusë dhe përcjelljen e
forcave të sigurimit shtetëror, në krye me Bata Bullatoviqin, kur arritëm në
afërsi të Istogut, na ndalën autobusët dhe një nga një na rrahën deri në
alivanosje. Me arritjen në burgun famëkeq të Lypjanit, na rrethuan forcat e
mëdha të kriminelëve serbë të armatosur deri në dhëmbë, të cilët na urdhëruan
të rreshtohemi dhe gjatë hyrjes në pavilione na maltretuan rëndë, kurse dhjetë
të burgosur i urdhëruan të bartin të plagosurit dhe t’i vendosin në një
paviljon të veçantë.
Në
burgun e Lipjanit, nga tridhjetë veta, na grumbulluan nëpër birucat e burgut.
Brenda njëzet e katër orëve na jepnin nga treqind gram bukë dhe ushqim të
dobët, gjë që ndikoi të humbim gjysmën e peshës tonë trupore. Të plagosurit u
dërguan për shërim në Spitalin e Përgjithshëm në Prishtinë, ku shumica prej
tyre e gjetën vdekjen. Njëri prej tyre ishte edhe Mujë Tafilaj nga fshati
Siqevë i komunës së Klinës. Më 10 qershor na shpërndanë nëpër burgjet serbe në
Serbi, ku përjetuam ditët më të vështira të jetës. Aty mësuam një gjë: se
njeriu ishte më i fortë se guri dhe, pa thënë, i Madhi Zot shpirti nuk po
dilte...
Në
burgjet e Gjakovës, Pejës, Dubravës së Istogut, Gjilanit, Lypjanit, Nishit,
Pozharevcit, Leskovcit, Beogradit, Mitrovicës së Sremit, në dymbëdhjetëvjetorin
e masakrave dhe barbarive të papara mbi qindra shqiptarë të moshave dhe gjinive
të ndryshme, bashkëbiseduesit me të cilët bisedova këto ditë, me tronditje të
mëdha shpirtërore, përkujtojnë torturat shtazarake që u bënë mbi trupin e tyre
për dyzet e tetë orë nga inspektorët e pa mëshirshëm të sigurimit shtetëror.
Metodat më çnjerëzore ishin ato të aplikimit të rrymës gjatë torturave fizike
dhe psikike, të cilat tek shumica e të burgosurve të pafajshëm shqiptarë u
përdorën me qindra herë, dhe nga të cilat ka pasur edhe të vdekur.
Të
gjithë bashkëbiseduesit e mijë në rrëfimet e tyre në përkujtimin e
dymbëdhjetëvjetorit të masakrave barbare nëpër burgjet serbe në Kosovë dhe Serbi,
të gjithë njëzëri janë të mendimit që fati dhe ndihma e Zotit, edhe përkundër
metodave shtazarake që u kryen mbi ta, i shpëtuan më të keqes dhe u kthyen në
gjirin e familjes dhe trojeve të tyre stërgjyshore. Më këtë rast të gjithë na
thanë: “E shfrytëzojmë rastin që nëpërmjet gazetës tuaj dhe tonës, 'Bota Sot',
familjeve të cilat në këto barbarë i humbën të dashurit e tyre, t’u shprehim
ngushëllime në këtë përvjetor...”
Pra,
gëzohem që i shpëtuam më të keqes dhe sot po e shijojmë lirinë, por kërkesa jonë
dhe e të gjithë ne të burgosurve është që qytetarët e Kosovës, pa marrë
parasysh cilës partia i përkasin, më në fund duhet të mbushin mend, të jemi
unikë, të punojmë më shumë për shtetin për të cilin stërgjyshërit tanë në
luftën e fundit dhe ato të njëqind e tridhjetë e dy vjet më parë derdhën aq
shumë gjak. Të burgosurit e pafajshëm shqiptarë, të cilët u vranë mizorisht
nëpër burgjet serbe në Kosovë dhe Serbi, me plagë në trup dhe gjysmë fuqie,
para se të japin shpirt u ngritën në gjunjë me duar lart duke shikuar
kriminelët serbë dhe brohoritur: “Poshtë çetnik-komunistët, poshtë kriminelët,
poshtë barbarët, Rroftë liria, Rroftë Kosova...”
Para
se të ndahemi nga bashkëbiseduesit tanë, na u lutën që të apelojmë te Bashkësia
Ndërkombëtare dhe strukturat e organeve më të larta të Kosovës që t’i
respektojnë të drejtat e invalidëve të luftës, familjeve të tyre si dhe të
burgosurve që dhanë jetën për çlirimin e trojeve tona stërgjyshore. Rezistenca
e shqiptarëve ka qenë dhe do të mbetet e shenjtë dhe gjithmonë do të jetë një
ndër faqet më të ndritshme të historisë së kombit tonë – na thanë në fund të
bisedës bashkëbiseduesit tanë, të cilët para dymbëdhjetë vjetësh nëpër burgjet
serbe në Kosovë dhe Serbi përjetuan golgotën më të rëndë në jetën e tyre, të
cilën as nëpër filma western nuk e kanë parë dhe të njëjtën kurrë nuk do ta
largojnë nga zemra dhe shpirti i tyre këto tortura të papara antinjerëzore...