Dorian Koçi: Ndiz një qiri për të mos harruar!

Ndiz një qiri për të mos harruar!

Nga Dorian Koçi

Disa ditë më parë, më ra rasti të rishfletoja kujtimet e një figure të ndritur të kombit shqiptar – mësueses dhe atdhetares së shquar Parashqevi Qiriazi. Në faqet e kujtimeve të saj, ajo sjell një dëshmi të gjallë të një periudhe të errët të historisë sonë – Luftërat Ballkanike, periudhë gjatë së cilës shqiptarët përjetuan dhimbje të pamasë, dëbime masive, masakra, zhdukje dhe shpërngulje të dhunshme nga trojet e tyre etnike. Ngjarjet e viteve 1912-1914, të përshkruara me një ndjeshmëri të thellë nga Parashqevi Qiriazi, përbëjnë një kapitull të rëndë në librin e historisë sonë kombëtare, një kapitull që nuk mund të kalohet në heshtje.

Ajo që më tronditi më shumë, nuk ishte vetëm përmbajtja e asaj që lexova, por fakti që, përkundër mendimit se këto ngjarje i përkasin së kaluarës së largët, ato u përsëritën në mënyrë dramatike në fund të shekullit të kaluar. Në prillin e vitit 1999, historia tragjike e shpërnguljeve të shqiptarëve u kthye me një mizori të re, kësaj here në Kosovë. Rreth një milion shqiptarë u dëbuan me forcë nga shtëpitë e tyre nga forcat serbe, përjetuan dhunë, humbje e tmerre që nuk do të harrohen kurrë.

Në këtë mënyrë, dy periudha të ndryshme historike u bashkuan përmes tragjedisë së njëjtë – dhunës ndaj një populli që kërkonte të jetonte i lirë në trojet e veta. Duket sikur koha kishte ndaluar për të ripërsëritur të njëjtat padrejtësi ndaj të njëjtës kombësi, duke testuar durimin dhe rezistencën e një populli të vogël, por me zemër të madhe.

Por, ndryshe nga fillimi i shekullit XX, shqiptarët e vitit 1999 nuk ishin më vetëm. Kësaj radhe, ata kishin pranë vetes një aleancë të fuqishme ndërkombëtare, të përbërë nga vendet perëndimore që, përmes ndërhyrjes ushtarake të NATO-s, i dhanë fund regjimit shtypës të Sllobodan Millosheviçit. Ishte një ndërhyrje që ndaloi një gjenocid në zhvillim, që shpëtoi mijëra jetë dhe që, për herë të parë në historinë moderne, vendosi një vijë të qartë midis dhunuesit dhe viktimës.

Kujtesa është themeli mbi të cilin ndërtohet identiteti kombëtar. Ajo nuk është thjesht një listë datash apo emrash të ruajtur në tekstet e historisë; është përjetimi kolektiv i një populli që ka kaluar nëpër sprova të mëdha për të ruajtur qenien e tij. Kjo është arsyeja pse ne ndezim një qiri – një qiri për të mos harruar. Ai nuk është thjesht simbol i zisë apo i dhimbjes, por një akt i kujtesës dhe i nderimit për të gjithë ata që u flijuan padrejtësisht, për fëmijët, nënat, burrat dhe pleqtë që nuk arritën të rikthehen në shtëpitë e tyre.

Ky qiri është për ata që nuk patën zë, por që me heshtjen e tyre të dhunshme na thërrasin për drejtësi. Është për ata që u larguan pa lamtumirë dhe për ata që ende sot mungojnë në tryezat tona. Por mbi të gjitha, ky qiri është për ne – për të mos harruar, për të mos lejuar që historia të përsëritet, për të ndërtuar një të ardhme ku dinjiteti njerëzor të jetë i paprekshëm.

Në një kohë kur harresa përpiqet të mbulojë gjithçka, kur brezat e rinj shpesh nuk e njohin të kaluarën e afërt të popullit të tyre, akti i kujtimit bëhet një detyrë morale. Ne duhet të flasim për atë që ndodhi në Dibrën e vitit 1913, në Tetovën e vitit 1912, në Prizrenin e vitit 1999, në Gjakovë, në Prekaz, në Rahovec. Ne duhet të flasim për heroizmin e grave që ruajtën gjuhën dhe kulturën nën terrorin e dhunës, për fëmijët që ecën ditë të tëra në këmbë drejt kufijve të shpëtimit, për burrat që luftuan jo vetëm me armë, por me dinjitet.

Dhe ndërsa historia vazhdon të shkruhet, një brez i ri po rritet. Është detyra jonë që këtyre brezave t’u tregojmë të vërtetën, pa urrejtje, por me ndjeshmëri dhe vendosmëri për të mos lejuar më kurrë përsëritjen e së kaluarës së dhimbshme. Një shoqëri që kujton, është një shoqëri që shërohet. Kujtimi është forma më e lartë e respektit për viktimat, dhe një garanci për paqen.

Sot, kur nëpër botë ende zhvillohen konflikte, kur spastrimi etnik dhe shtypja etnike nuk janë të zhdukura, le të kujtojmë se liria nuk është një e dhënë e përhershme, por një e drejtë që duhet ruajtur dhe mbrojtur me çdo kusht. Shqiptarët, përmes sakrificës, kanë treguar se janë një popull që nuk i nënshtrohet dhunës, që di të qëndrojë, të falë, por jo të harrojë.

Prandaj, ndezja e një qiriu nuk është thjesht një akt simbolik. Është një mesazh për brezat që vijnë, një betim i heshtur se ne do të kujtojmë, do të mësojmë, dhe do të ndërtojmë një të ardhme më të ndritur mbi rrënojat e dhimbjes së djeshme.

Le të ndezim një qiri për të mos harruar. Për kujtimin. Për drejtësinë. Për paqen.