Kulturë
Vilhelme Vrana Haxhiraj: Perëndim apo ...?! (3)
E premte, 02.06.2023, 07:34 PM
Vilhelme Vrana Haxhiraj
Perëndim,
apo...?!
-
Pj.3
Horizonti ishte
bërë njësh me natyrën. Atsaj buzëmbremjeje ajo copëz gjithësi, dukej si një
masë e tërë e pandashme dhe pa anë me tokën e qiellin. Askund nuk shihje
kufijë. Nuk dukej as ajo vija imagjinare
që bën ndarjen mes tokës, ujit dhe qiellit që ne e quajmë “horizont”. Tashmë
ajo dukuri ndarëse ishte bërë e padukshme. Veçse nga njëri skaj në skajin
tjetër, dallohej një brez i gjerë i artë që e formonte shtrirja pa kufi dhe
formë e rrezeve të diellit. Ai trup i zjarrtë që atë buzëmbrëmje nuk digjte më,
dukej sikur s’donte të largohej. Ndoshta nguronte nga dashuria e tij për
gjysmëhemisferën tonë. Buzët e tij të stërmëdha qëndronin të puthitura mbi
horizont, si i dashuri që përqafon të dashurën, para se të niset në një udhëtim
të largët. Pas pak shkëlqimi i rrezeve të mekëta të diellit, teksa po zhytej
matanë drejt të së panjohurës, e zbehu ndriçimin rrëzëllitës të ditës. Duke u
zvargur ngadalë i la lamtumirën gjysmëhemisferës lindore dhe vazhdoi rrugëtimin
e përjetshëm drejt perëndimit. Ikte ndoshta me galop, mase edhe me hap duke
përtuar dhe ndoshta, ndoshta duke kthyer shikimin pas, për të parë se ç’pamje
do të merrte toka pa praninë e tij. Papritur u duk vija e errët e horizontit, i
cili dukej i frikshëm dhe kanosës. Kurse mbi të në kupolën qiellore u dukën
disa re me një ngjyrë të purpurt të lehtë. Kjo hapësirë e qiellit dukej si një
mozaik i qëndisur në ngjyrë violë. Ndërsa më sipër ato kishin marrë ngjyrën blu të errët e në vazhdim retë
dukeshin si të hirta. Më pas ngjyra u njehsua u bë e një trajtshme në ngjyrë
bronzi, e cila gradualisht mori të errëtën e tokës. Megjithëse ishte mugëtirë, por
ndikimi i diellit krijonte përreth horizontit një dritë purpuri të zbehtë që
lejonte të dallohehin format dhe konturet e sendeve që nga larg.
Duke shijuar këtë
bukuri të një perëndimi përrallor, iu afrova bashkëshortes dhe u ula pranë saj.
Nuk ka gjë më të bukur dhe më mallëngjyese kur gjatë bisedës sjellim ndërmend
copëza jete, të mira dhe të këqija. Në të gjitha rastet ato janë vlera
njerëzore që tregojnë fizionominë dhe rrjedhën e një jete.
-Aja, unë
asnjëherë nuk të kam ndërhyrë në ato që shkruan.
-I dashuri im,
Timi, krijimtaria letrare nuk pranon urdhëra. Asnjëherë nuk realizohet diçka e
mirë, e bukur dhe kur krijuesit i thonë, bëj këtë apo shkruaj kështu! Arti nuk
bëhet as me imponim dhe as me detyrim. Ai buron nga shpirti i krijuesit dhe
ngjet i freskët si uji i borës që rrjedhë nga gurrat malore. Duke u nisur ng
faktorë të tillë, unë i jap të drejtë vetëm kritikës, analistëve, lexuesëve si
kitikë të paanshëm, apo konsulentëve që ndihmojnë për data, ngjarje apo për
kohën kur kanë ndodhur. Letërsia kurrë nuk është e plotë, domethënëse dhe e
arrirë aristikisht, nëse nuk del nga shpirti dhe aq më tepër kur diktohet ose
detyrohet. Së fundmi, se ç’cilësi do të ketë krijimatria, kjo varet nga
këndvështrimi i autorit dhe botëkuptimi i tij.
-Ke shumë të
drejtë, e dashura ime.
-Synimet e një
libri janë e vetmja e drejtë e autorit. Veçse që ai t’ia arrijë qëllimit, i
duhet jo vetëm talent, punë vetëmohuese, përkushtim, por mbi të gjitha i duhet
një temë e goditur, e cila duhet të përfshijë e të ketë në qendër të veprës
problemet sociale që kanë shkatërruar dhe tronditur padrejtësisht shoqërinë.
Për të realizuar këtë, shkrimtari niset nga një ngjarje e rëndë tronditëse, apo
shumë e bukur dhe intriguese. Te krijuesi ndikon shumë një dramë familjare,
shtetërore, një tragjedi apo një padrejtësi e madhe shoqërore. Si individ tek
unë ndikojnë dramat e vendit tim të vuajtur e të drobitur ndër shekuj. Për këtë
pjecetinë të vogël që po shkruaj, më ngacmoi fati i shqiptarëve të pafajshëm,
fat që u vendos në zgjedhjet e fundit dhe më të padrejta që kanë ndodhur
ndonjëherë. Mendimet dhe idetë që të vijnë në mendje, rrjedhin si uji i
burimit, sepse dalin nga një shpirt i dëshpëruar deri në dhembje e lëngatë që
pasohen me psherëtima dhe lotë. Këto ide të pa detyruara, por të imponuara nga
rrethanat, si, veprimtaria dhunuese dhe mashtruese e klasës politike të palyrtë
e të korruptuar, e cila shpërdoroi votëbesimin e qytetarëve. Atëherë, duke
analizuar gjithë sa ndodhën, ato lindën
ashtu vetëvetiu, reale dhe mëse origjinale.
Krijimtaria niset
nga shkaqet dhe është e aftë të paraqesë pasojat e dramës së një populli të
pafajshëm që ka hequr mbi shpinë të zitë e ullirit dhe përsëri po vuan, pa
gjetur “qetësinë e premtuar”.
-Zemër, e di pse
ndodh diçka e tillë? Sepse ne nuk guxojmë.
-Që të guxosh për
të deklaruar të vërtetën e hidhur, duhet të marrësh parasysh gjithçka. Së pari
duhet të vrasësh frikën me mendimin se e drejta është me ty.Duhet të besojmë e
të bindemi se ne jemi skllevërit dhe “I Madhi i Familjes” është skllavopronari.
Po ta mendojmë thellë-thellë e të pyesim ndërgjegjen, bindemi se ne jemi kthyer
pas në kohë, disa shekuj të shkuar. Ndaj që të vrasim frikën duhet trimëri.
-Eh sa padrejtësi
ka përjetuar dhe po përjetojnë të gjorët shqiptarë! Ne të dy dhe shumë të tjerë
që kërkojnë drejtësi, e dinë mirë se është faji i politikës, e dashur. Nuk di,
me ç’mendje vallë vepron pseudo-politika e mbrapshtë shqiptare?
-Duke filluar nga
shkalla më e ultë dhe deri në kupolën e “Pushtetit të Meduzës” kanë nëpërkëmbur
historinë e një kombi vital. Nuk e di se çfarë synimesh kanë, jo... Për derisa
ata thellojnë mohimin e të drejtave dhe lirive të njeriut, duke i varfëruar
materialisht dhe mendërisht, kanë bindjen dhe mendimin: “Vetëm neve t’na
shkoj tymi drejtë, se mbajnë shqiptarët. Sa më shumë t’u shtrëngosh rripin, aq
më të butë, më të kuptueshëm dhe më të bindur bëhen.”
Të gjorët
shqiptarë! Në ç’portë duhet të trokasin vallë? Edhe nëse bëjnë këtë në
media,jam e bindur se trokasin në veshë të shurdhët. Porse e vërteta
pavarësisht se është sekret shtetëror apo i një sistemi që mashtron të madh e
të vogël, ngjet me “Kutinë e Pandorës”, sipas një gojëdhëne që vjen nga
mitologjia. Le të shohim se cila ishte Pandora dhe ç’ishte kjo kuti? E nëse
hapej, çfarë do të ndodhte vallë?
Kur isha e vogël,
në atë kohë të pafajshme fëmijënore, dëgjoja tim atë që shpesh herë në bisedat
familjare, shprehej: “ Kjo që po ndodh me ne shqiptarët është si legjenda
mitike, me titull,“Kutia e Pandorës”. Unë hapja veshët dhe sytë e çuditur
se nuk e kuptoja. Më vonë, kur babanë tim të pafajshëm e arrestuan dhe
përfundoi në burg me 14 vite humbje lirie, fillova të vrasë mendjen. Porse nisa
ta kuptojë domethënien e legjendës veçanërisht, kur mësova shkaqet e hedhjes së
prangave të babait tim, ‘pa shkak, pa faj dhe pa krijuar një krim që të
shërbente as si pretekst, pa le që shkaku i kishte rrënjët shumë të thella.
Ishte direktivë e të “Madhit të Shtëpisë’ që shtresa fisnike duhej të
diskreditohej dhe të fajësohej me çdo kusht dhe deri në atë pikë sa të urrehej
nga gjysma e shqiptarëve.”
Në kohët e arta
deri pa u njohur kutia e Pandorës, njerëzit jetonin në paqe, harmoni dhe
dashuri me njëri-tjetrin. Nuk e njihnin smirën, egoizmin, mllefin dhe as
urrejtjen. Ata ishin aq naiv, të drejtë dhe të paditur, sa besonin në ditët që
jetonin.
-Këtë qetësi na ka
falur Zoti dhe ne duhet t’i jemi mirënjohës për paqen që po gëzojmë, - dëgjoje
të shpreheshin të kënaqur banorët. Përditësia e qetë dhe pa andralla për ata,
ishte e vërteta e jetës dhe ashtu duhej të ishte. Njerëzimi nuk e dinte se
ç’ishte e keqja, lodhja, sëmundjet, madje, si perënditë, edhe ata ishin të
pavdekshëm.
Të gjithë ishin të
mirëkuptueshëm dhe tolerantë. U duk se kjo qetësi që mbretëronte mes njerëzve
sikur mori sy. Papritur një ditë të bukur ndodhi diçka që tronditi e ndryshoi
rregullat, edukatën, karakterin e njerëzimit dhe rrjedhën e jetës.
Ashtu
si papritur e pakujtuar, Zeusi donte të shihte, se a ekzistonte e keqja tek
njerëzit? Për këtë ai bëri një provë dhe krijoi Pandorën prej ujit dhe tokës.
Ndërkohë Afërdita i fali vajzës të sapolindur një bukuri hyjnore, para së cilës
nuk rezistonte dot askush. Athinaja i endi veshje me fije të argjendta dhe në
kokë i vuri kurorën prej ari. Hermesi i vuri në zemër një shpirt të rremë,
ndërsa Mërkuri këtë vajzë me një bukuri të pakrahaueshme e quajti Pandor(ov) që
do të thotë ‘e porsalindur’. Megjithë porositë e Mërkurit që të mos
besonte në dhuratat e Zeusit, por i vëllai i tij, Titani Promete e pranoi
martesën me Pandorën. Zeusi që sugjeroi këtë martesë i solli Pandorës një
dhuratë në dasmën e saj dhe i tha: “Kjo kuti është dhurata ime për dasmën
tënde. Veç të lutem, mos e hap, se më pas do të pendohesh.”
Pandora dyshuese kishte rënë në të
thella dhe çdo çast mendohej duke pyetur veten:
“Për ç’arsye Zeusi më ka vënë një kusht kaq të rëndë që
të mos e hap kurrë kutinë? Kjo më ka rritur kureshtjen dhe më nxit më tepër që
unë ta thyej urdhërin dhe të mos e vlerësoj porosinë e tij të çmuar. Çfarë
sekreti apo pasurie përrallore ruhet nën këtë kapak? Përse të mos e provoj
njëherë? Të vej ku të vej, unë do ta provoj, se mase nuk përmbyset bota. Sa të
hedh një sy e të shoh se ç’ka brenda, do të shuaj kureshtjen dhe do ta mbyll
shpejt e shpejt. Le të bëhet ç’të dojë. Ndoshta nuk do të bashkohet qielli me
tokën dhe as nuk do të ndodhë apokalipsi* nëse do të hapet kjo kuti.”-mendoi ajo në atë çast.
Papritur dhe pa u menduar më gjatë ajo e ngriti pak kapakun e kutisë. Pandorës
aty nuk i zuri syri asgjë dhe mendoi: “Këtu s’paska gjë. Atëherë çfarë ruhej
aty brenda?” Veçse për çudi atë çast nga kutija dilnin zëra dhe psherëtima
rënkuese të diçkaje, ndoshta të një lloj shpirti që ishte mbajtur dhe mbahej
peng në atë kuti. Ajo u përpoq ta mbyllte, por kapaku nuk i bindej. Papritur
kutia u mbyll. Ku ta dinte bukuroshja Pandorë, se çfarë sekreti ruante vallë
ende brenda ajo kuti? Ajo e hapi përsëri për të parë dhe në botë doli diçka e
padukshme, ndoshta një shpirt i munduar që ruhej me fanatizëm.
Kjo
“diçkaja”ishte shpresa që lind tek njerëzit dhe rrit besimin në vetvete. Kjo
është arsyeja apo burimi i shprehjes “njerëzit kanë humbur shpresën”,
e cila e mban njeriun gjallë. Që nga ajo ditë doli në shesh të mejdanit e
keqja. Mbi tokë u mboll varfëria,
vuajtja dhe skamja për njerëzit e thjeshtë dhe të drejtë. Tek pakica e njerëzve
lindën disa tipare negative si, etja për t’u pasuruar pa mundim dhe pa
shpenzime. U shfaq egoizmi, smira, mllefi, urrejtja që i çonte mjeranët në
hakmarrje dhe krime. Këto dukuri karakteri dhe etja për t’u pasuruar
padrejtësisht, bëri që lakmitarët shpikën luftërat. Ndaj Zoti, duke e njohur
natyrën njerëzore kishte urdhëruar që të
mos hapej kutia e Pandorës. Me këtë ai i
porosiste njerëzit që të mos e humbisin shpresën. Për këtë arsye thuhet, se shpresa
vdes e fundit.
Është
për të ardhur keq, por ky sekret i ngjashëm me atë që fshihej në kutinë e
Pandorës, sot është bërë metodë sunduese në botë. Ky është shkaku që njerëzit,
sot më shumë se kurrë kanë humbur besimin dhe shpresën tek e vërteta dhe
drejtësia e mohuar, ndaj kanë marrë arratinë nëpër botë.
“O
Zot, pse ua dimë vlerën disa gjërave vetëm pasi i kemi humbur? “- pyeta
ashtu në erë, sepse e dija mirë që nuk do të merrja përgjigje kurrë.
....................
apokalipsi-fundi i botës, zhdukja e botës.