Udhëpërshkrim

Hasan Hasanramaj: Kruja, një ndër qytetet më të përmendura në historinë e popullit shqiptar

E marte, 28.09.2021, 07:48 PM

Hyrjet kryesore në objektin modern të Muzeut kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” në Krujë

Kruja

një ndër qytetet më të përmendura në historinë e popullit shqiptar...

Nga Hasan Hasanramaj

Nga biseda e gjatë dhe mjefte interesant të cilën e zhvilluam në Muzeun Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”në Krujë mësuam së Kruja është një nga qytetet më të përmendura në historin e popullit shqiptarë i cili shtrihet në shpatin e malit të këtij qyteti në një lartësi prej gjasdhtëqind e e tetë metra mbi nivelin e detit. Gërmimet arkeologjike në kështjellen e qytetiti të Krujës deshmojnë së venedi ka qenë venbanim i lir që prej shekullit III para lindjes së Krishtit.Gjetja e një vendi me të mbrojtur për banoret bëri që qyteti historik Kruja të merrte rëndesin për gjithë krahinen së qender e kulturës arbreshe ashtu si dëshmojnë edhe objeket e një varreze të shekullit VI- VIII.

Emri i qytetit të Krujës përmendet për herë të parë në një dokument të vitit 809 si qender peshkopate. Me tej ajo mbetet qender e garnizoneve dhe egurnevatoreve bizantinë në fund të shekkulit XII e cila ishte apiqender e shhtetit të parë feudal shqiptarë që nga vitete 1190 deri në 1215. Ky qytet arriti lulzimin me të madh në shekullin XIII. Në gjysmën e dytë të shekullit XIV Kruja ishte kryeqendër e Toplajve me tregti dhe zejtari të zhvilluar. Është ndërtua në kështjellën e Krujës e cila shtrihet në anën e majtë të hyrjes së saj. Ai u hap për vizitorët, me një nëntor të vitit 1982. Arkitekt të muzeut janë Pranvera Hoxha dhe Pirro Vaso. Ky muze u undërtua në Krujë pasi ajo ishte kryqendra e rezistences shqiptare të shekullit XV kundër osmaneve duke u bërë kështu një emër i njohur për të gjithë Evropën. Ndërtesa e bukur e muzeut i cili po shihet në fotografit e kamerës sonë ka pamjen e një momoriali. Në zgjidhjen e jashtme ararkitoktenike shquhen dy vellime kryesore, pjesëa e shtrirë horizontalisht me salla të medha kryesore dhe pjesa me e theksuar vertikale e trajtuar vizualisht si kullat e shqiptareve të verit të vendit. Hapsirat e mbrendshme janë zgjedhur në mënyrë që mjediset të ndërthuren, duke krijuar një hapsirë të vetme të pandërprerë, ashtu siç është edhe thelbi i historisë së trajtuar në gjirin e këtij muzeu. Në ndërtimine këtij objekti modern dhe të tipit me bashkëkohor janë përdorur elememte arkitoktenike historike me trerë të rendë e harqe guri, vepra arti, gdhëndje në dru, hekur i rrahur, harta grafike, piktura në xhama e të tjera elemente, të cilët tetërë së bashku marrin vlerën e një materilai ndihmës historik. Në terësi, historia, arkitektura dhe arti në këtë muze përbejnë një të tërë. Muzeu hapet me një grup skulpturor që e paraqet Gjergj Kastrioti në mes të popullit. Në muze figurat e luftetarëve nuk janë të emërtura, por veshjet e tyre tregojnë qartë pjesëmarrjen e të gjitha krahinave në luftë për mbrotjen e vendit.

Objektet arkeologjike të ekspozuara në muze, Muzeun Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeut” në Krujë ishin origjinale

Nëpërmjet objekteve arkeologjike të eksëpozuara në Muze, vertetohet së trulli i ynë ka qenë i banuar nga Iliret dhe shqiptaret në vazhdimësi që me shumë së katërmijë vjeteve. Objektet arkeologjike të ekspozuara në muzu, armet e zbukurimet qeramike, bronzit e tjera të cilat i shikuam një nga një kur ishim në vizitë muzeut Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeut” në Krujë ishin origjinale. Megjith atë, si pushtimi romak edhe dyndjet sllave, nuk arriten të asimilojnë popullin shqiptarë. Objektet arkeologjike të ekspozuara në muzu, armet e zbukurimet qeramike, bronzit e tjera të cilat i shikuam një nga një kur ishim në vizitë muzeut Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeut” në Krujë ishin origjinale. e, të cilët në fund të shekullit XII arriten të krijojnë shtetin e parë të arbërit. Në sallën e lashtësisë janë të espozuara: objekte të kulturës Ilire paraqytetare të shekullit VIII deri në shekullin VI para epokës së re, objeket të kulturës Ilire qytetare, model anijesh liburne, qytetin antik të Albanopolit dhe objekte tjera të gjetura ne te, Statuja e Atemisit, armë të kohës së sundimit të Pirros, Teutes, Piktura murale, e shumë sende të tjer para dhe pas epokes së re. Nga pikëpamja arkitektonike kjo sallë është me ulet dhe me ngusht. Prania e prangave dhe hekurave, dëshmon pranin e invazionit të huaj osman depertuan në Evrope. Gjon Kastrioti pasi ra nën vasalitetin e sulltan Muratit të dytë u detyrua që ti jap peng të katër djemet, ndert ta edhe Gjergjin, të cilin osmanlitë e përgatitin në shkollën “Ic ogllandeve”. Osmanet i dhanë emrin “Ishnder”, që korespodon me emrin krishterë Aleksander. Me pas ata i dhanë edhe graden ushtarake “beg” e për këtë arsye ai njihet si Skënderbeg. Kështu është emertua salla kryesore e muzeut, ajo përbëhet nga pikturat murale që rrefejnë hostorin njezet e pesëvjeçare të trimit tonë historik- Skënderbeut. Në pikturen e paraqitur në muze paraqitet heroi ynë kombëtar i perulur para të emes si dhe një pjese të fjalimitai e mbajti para popullit të Krujës. Në muzeun tonë kombëtar në Krujë valojnë edhe flamujt e gjashtë principatave kryesore shqiptare të Kastrioteve, Shkurajve, Dukagjinasve, Arinatasve, Muzakajve dhe Tropiajve, kurse në pikturat murale të paraqitur në qendër të kësaj salla janë fragmenet nga lufta shqiptaro-osmane dhe ështe me e madhja në vend rreth njëqind e tetë metra katror dhe përmbanë treqind figurina. Këtu gjithashtu janë të ekspozuara shpata dhe perkrenarja e Skënderbeut origjinale të cilat për momentin ndodhen në Muzeun Historik të Artiti në Vjenë.

Gjon Kastrioti pasi ra nën vasalitetin e sulltan Muratit të dytë u detyrua që ti jap peng të katër djemet, ndert ta edhe Gjergjin

Kur jemi këtu duhet të përmendim së Skënderbeu gjatë rezistencës zhvilloi njezet e pesë beteja të furishme. Gjithasshtu në Sallën e Rezistences punimet flasin për luftën dhe përpjekjet e popullit shqiptarë pas vdekjes se Skënderbeut. Në anën e djathtë të sallës na ranë në sy veprat e autoreve të huaj të cilat flasin dhe shkruajnë për figuren e madhe të Skënderbeut, kurse në krahun e majtë të sallës janë veprat e autoreve shqiptar të Rilindjës kombëtare. Në Muzeut Kombëtar në Krujë- në pvionin në qeramik gjetëm këngë dhe vargje nga autoret anonim dhe populli kushtu figurës së Skënderbeut. Në vitrinat e Muzeut ishin të ekspozuara objekte të cilat i janë dhurua nga personat dhe shoqërit e ndryshme, kryesisht nga shqiptarët që banojnë nëpër botë.