Nexhat Halimi: Asnjë gjurmë mos e fshij prej ballit

Nexhat Halimi

Silueta e vetmisë së gurit

(Fragment)

Asnjë gjurmë mos e fshij prej ballit

(Pjesa e dytë e të enjtes, dhjetor  `79)

Sipërfaqja e ditës së kuqërremtë ngjyrosej me peizazhe të rralla, të pakrahasueshme. Mezhdat, që ndanin copëza arash në forma të ndryshme, drunjtë, vijat e ujit dhe udhët, ndonjë lule dhe zogjtë në cicërimë nga gardhi natyror i gjelbër te pemët, krijonin një pamje përrallore deri te fshati i vogël Penuhë, me një shtëpizë të vjetër në mes. Aty,  në dritaret e vogla, pak vritej pamja e  dalë nga përrallat e lashta dhe tufa zogjsh i vërsuleshin një koke të ngulur në hu, e cila rridhte gjak të mpiksur. Kuajt i rrihnin potkonjtë  rrugës së meremetuar mirë me gurë. Ngriheshin tufa tufa resh të pluhurit. Hingëllinin kuajt e ata, një skuadër e shtrënguar xhandarësh, në krye me  komandantin, nuk flisnin fare. Kalëronin e frika i prekte herë me dhembje koke e  herë tjetër me mundim në  kraharor. Mendimi u ikte larg prej nga vinin në këtë tokë, të egër,  që s`është e tyre e s`do të jetë e tyre kurrë. Një mendim i frikshëm, në çfarë bregu do të hasnin, në çfarë prite, e cila do t`ua përgjakte kokat mbi supe. Përrallat që kishin dëgjuar për pritat shqiptare dhe mbrojtjen e tyre të tokës, të gruas e të kalit ishin tepër tmerruese.

-Pse s`e morëm me vete dhe atë burrin me sëpatë të prehtë e të madhe nën dorë, - prishi heshtjen dhe mendimet e vrara, nën këmbët e kuajve, të cilët e shkelin tokën me rrëmbim.

-Çfarë na duhet ai, - tha komandanti.

-Do ta gjenim fshatin më lehtë, - foli i njëjti në përpjekje të fshehtë të  frikës që ndiente tërë kohën, e cila në çdo lëvizje të kalit i bëhej më e madhe..

-Do ta pyesim ndokënd.

-Shqiptarët nuk shiten lehtë. Nuk janë spiunë.

-Kush tha, -ndërhyri një tjetër.

-Paraja e blen gjithsecilin, - mori forcë ta mundte frikën komandanti.

-Jo të gjithë. Jo!

-Ti je me ata apo me ne!

-Me të vërtetën.

-Prej kur serbët janë me të vërtetën…

-Kurrë!

Kuajt kapën hov pas një kthese të ashpër e morën të hanin udhën me pluhur deri te disa shtëpia, të cilat shiheshin e zhdukeshin në të njëjtën kohë. I fundit i xhandarmërisë, jo larg shtëpisë së vogël në kodër, vërejti një pemë nga dridhej. Nuk e prekte era e as nuk shihej hije afër, veç prapë megjithatë lëvizte.

-Diçka më zgjon parandjenjë të vdekjes.

-Nuk ka komitë në këtë pjesë.

-Nuk vrasin vetëm ata. Të gjithë janë vrasës...

-Po të të kenë zënë pritë nuk do të shpëtojë askush. E keni matur këtë

gjë apo ecni symbyllur.

Hingëllinin kuajt e shqetësuar e të djersitur.

-Sa vetë na presin?

-Nuk shkrepin ata në njerëz të pushtetit, - tha një tjetër.

-Këtë pushtet e bartin në vete njëjtë siç e ndiejnë robërinë. Ua kemi marrë lirinë e tokën, e gruan e kalin e shfrenuar. Na hetojnë natën e në secilën lëvizje, na kanë peshë të tepërt të copëzës së vet e të tokës. Mund të na sulmojnë aty ku më së  paku e presim. Qëllojnë vetëm në lule të ballit. Nuk vlejnë as pancirët, as veshjet që e ndalin plumbin. Qëllojnë vetëm mes dy sysh. E ti, e unë, e ai i treti bien nga kali siç bie diçka e pandjenjë,siç bie ndonjë thes që sado të kalërosh mirë, prapë rrëzohet nga kali e rrokulliset teposhtë, për ta parë në fund të fshatit të djegur...

-Qenka mirë ndërsa arrin gjallë në fund të fshatit!

-Arrin, veç gjithherë pa kokë!

-Kaq ashpër flet, na e fyt frikën në gjakun e ngrirë.

-A hetuat, diçka vetëtoi kuqërremtë.

-Do të jetë ndoshta kulmi i ndonjë shtëpie.

-E kuqja shihet e çfarë është nuk mund ta definojë. As rrjedh ujë, as lëviz ajri, as lëviz gjethi, as lëviz bari. Ku kanë mundur të fshihen ata. Në cilën vetmi të thellë janë kryqëzuar, të vdesin në ballafaqim me ne.

-E kuqja s`i flet ata. I flet e zeza.

-Është pikërisht e zeza me të kuqen.

-Flamuri i tyre me zog. Komitë qenkan. Të gjitha ata që luftojmë kundër nesh...

-Mbylleni gojën. Heshtni. Ajo e kuqja me të zezën është flamuri i tyre!

-Kaq naive kjo që e prekni. Kaq naive është!

–Ato  duhet të jenë shtëpitë e tyre të mallkuara, - tha njëri nga kalorësitë, i cili i hante thonjtë e vet ndër frikën e hyrë brenda frymës e mendimit, të derdhur jashtë secilit shikim. – Ja dhe një krijesë nga del nga njëra shtëpi e ik lart për fije të mjegullës, e cila dendësohet mes bregut e bregut, bëhet e gjallë, e ngjashme me doçka që del nga përrallat e lashta, tmerruese...

-I ngjanë kuçedrës!

-Del nga shtëpia në breg e ngjitet lart. Humb përfundimisht e më pastaj prapë shfaqet nga i ndjek mezhdat.

-Kaq bukur e kanë krijuar mozaikun e tokës...

-Ti s`sheh mirë. Ku ka gjë të bukur te ta?

Kuajt e tërbuar, të djersitur nuk ndalen. Ndonjëri hingëllinë. I afrohen një shtëpie të vetmuar, me yrt rreth e një pemë mes derës e dritares.

-Është shtëpia e tyre.

-Ata e kanë vetëm një shtëpi. Lidhin jetën në varfëri të thellë.

-Të vetmit të rrezikshëm janë ata.

-Pse e thua këtë gjë. Ata nuk kanë çfarë të humbin. Jetën s`e kanë të mirë, as kënaqësinë s`e hetojnë. Kaq më shumë që prania e huaj, e cila ua prek lirinë, i  tërbon. Nuk hamenden aspak të vdesin për gjërat e veta të vogla, me shpirt të shenjtë…

-Flisni gjëra të kota, - tha komandanti. – Kalëroni  e rrini me vesh në krah.

-Pse, ku i kemi tjetër veshët?

-Hesht. Shiko në të djathtë. Diçka vjen e bie nga lart me ngjyrë të kuqe...

-Është shtëpia e tyre.

-Ata e kanë vetëm një shtëpi, të vogël, të rrëzbitur. E shthurur aty aty, kaq sa qeni mund të hyjë brenda e të mos hetohet. Sidomos në netët pa hënë, ndërsa jashtë bën acar i ashpër...

-Ti, i njeh kaq me përpikëri, - tha komandanti.

-Unë, nga ardhja e njësisë në këtë pjesë,  i ndjek. S`janë e keqja e askujt, e çfarë u ngjau me këtë rast, veç zoti mund ta sqarojë.

-I besojnë zotit?

– I festojnë të kremtet e tyre fetare.

-Nuk lidhen kaq për fe. Lidhen për atdhe!

-Kjo është keq për ne!

-Diçka prapë lëvizi...

-Është grua?

-Ajo gruaja ec me shpejtësi të erës. E lajmëron dikënd për diçka?

-Ti, që kaq shumë flet dhe e ngrit frikën me gjërat që s`i njeh, e ngrin gjakun ende pa arritur te bota kokë bardhë... Ti, shaloje kalin e preja rrugën gruas, ka ajo një arsye që lëviz me kaq hov mes arash.

-Mendoj dhe unë njëjtë.

-Ti w ti e tjetri, më ndërseni në vdekje?

-Pse?

-Ata nuk lënë t`ua prek askush gruan!

-Shko, e mos shfaq frikë më.

Ai e tërheq frerin e kalit dhe e thyen udhën. Mësyu ashpër të arrijë t`ia pres hovin gruas. Kali i ra gurit me këmbët e para e zgjoi një hingëllimë të ashpër.

-S`më dëshironi fat, - u dëgjua nga ikte poshtë kodrinës.

-Ç`të duhet fati, - psherëtiu njëri. – Atje apo këtu do ta gjesh vdekjen. Tashmë po shihet mirë...

-Çka shihet?

-Veç, - psherëtiu prapë i njëjti, me frerët e mbledhur në duar. -Tashmë shihet kaq mirë, ndërsa i afrohemi shtëpisë, hendekut të mbushur me shkurre e ferra, ndër të cilat nuk mund të kalosh pa u gërvishtur dhe pa derdhur gjak...

-Kush thur jetë në anën tjetër të hendekut?

-Një familje e vogël dhe e varfër gjithashtu. Veç njëjtë, s`u trembet syri para askujt. Kanë të shkuar e të ardhur me këtë familjen vrastare...

-Gruaja që doli nga shtëpia lëviz jashtë reales. Ngjitet për fije të mjegullës e do të dalë anë e tej mjegullës së dendur, të arrijë të dërgoj lajmin te ndonjë shtëpi tjetër. Do të kemi rezistencë këtu...

-Ai nuk do arrij t`ia këpus udhën gruas. – foli njëri.

-Ti që më rri kaq afër, ec...  Afroju gruas nga ana tjetër, - foli i menduar  komandanti. – Lëviz, shaloje  kalin e ta kapësh atë grua, pa arritur atje tek ka mësyrë... Ja, ajo ngjitet lart, lëviz si diçka e dalë nga përrallat dhe vjell flakë nga goja. Do të na dalin pra shumë leckamanë, veç sy patrembur e do të përgjakemi gjithsesi.

-Kot.

-Pse kot?

-Për një kolon...

-Vetë i kemi sjellë këtu, duhet t`i mbrojmë.

Papritur kuajt u trembën e në të njëjtën kohë jehoi e shtëna nga arma thekshëm, më pastaj njëri kalë endej mes arash pa e gjetur udhën e vet.

-Kali e gjen udhën e vet, - tha një xhandar.

-Kali po, veç ai kalorësi kurrë jo!

-Më mirë pak sesa hiç!

-Çfarë na duhet kali ndërsa kalorësi tashmë i është dorëzuar zotit, - murmuriti komandanti.

Jehoi prapë një e shtënë dhe kalorësi i dytë, i cili me njërën këmbë të mbetur në zigji  shkruante tokën me gjakun e vet. Kuajt e hutuar hingëllinin e endeshin në rreth ndërsa gruaja tashmë nuk shihej askund, veç lart mbi fijet e mjegullës e të dritësisë rënë mbi të. Kuajt do të frenohen. Ecnin ngadalë dhe kalorësit me veshë në krah i afroheshin arës fund së cilës diçka ta zgjonte tugën. Ecën, me kujdes, ndërmjet gërvishtjeve të tokës me shat dhe krijesës së përgjakur, të ngulur në një hu. Askush nuk fliste. Askush nuk shikonte anash. Çfarë do të jetë ky në maje të hurit? Shtëpia e vogël, me dritare të vogla nga dielli, e krijonte tmerrin dhe shëmtinë e tokës, e cila nxirrte flakën e vet dhe e përtypte heshtjen. Dy heshtje, tri heshtje, kaq heshtje në një copëz tokë, në një të vrarë, pa kokë majë huri dhe në një njësit me uniformë bojë hiri, që ngjante në tog hajdutësh. Ndonjëri shikonte lart nga zoti, pa kuptuar çfarë ngjante dot. Tjetri e luante kokën në habi, pa kuptuar në cilin planet gjendej. I treti kërkonte të ikte nga vetja e të humbte gjithnjë pa gjetur udhë të vinte më në hapësirën, në të cilën merrte frymë rastësisht. Hijet e tyre në kuajt e heshtur i rinin rreth të vrarit me sëpatë, të ngulur në maje të hurit. Gjaku tashmë i koaguluar i rridhte ende nga brenda dhe rrëshqiste mbi piksjen e gjakut paraprak. Zogjtë endeshin lart dhe krrokatnin trishtueshëm.

-Le ta rrëzojë dikush hurin, - foli i shqetësuar komandanti.

-I vrari do të bjerë në tokë, - tha njëri.

-Ai tashmë nuk ka ndjenjë!

-Toka e huaj të mbërthen e më nuk zgjohesh, -mendoi në heshtje të thellë ai që zbriti nga kali dhe iu afrua hurit. E shtyu me duar dhe huri nuk ra. Provoi prapë dhe kot. Të tretën herë e shqelmoi hurin dhe koka e ndarë nga kurmi i të prerit ra para atyre që bënin sehir të tmerruar.

Shikonin sy zgurdulluar.

-Merre kokën e t`ia afrojmë te kurmi i mbetur kaq larg, fund yrtit, - tha komandanti.

-Kush, unë a? – tha ai duke i mbyllur sytë të mos e shikonte kaq afër kokën.

-Ti, kush tjetër?

-S`mund ta bëj një gjë të tillë. Kurrë jo! – fliste ai duke shikuar diku larg dhe duke lëvizur duart ndërmjet zërit që i derdhej me dridhje e çakordim. Në të njëjtën kohë jehuan dhe disa zëra, të cilët asnjëri nga ata nuk e kuptonte nga vinin. Njeri të shihej nuk shfaqej. Jehuan dhe shkrepjet e pushkëve. Kush ku arriti kërcu nga kali e morën të zënë strehim, me pushën në dorë, të cilat iu dridheshin ashpër dhe hovshëm, siç lëviz purteka në valë të ashpra.

Xhandarët, të papërvojë në  ndeshje të ngjashme, shikonin njëri tjetrin dhe ende kërkonin të gjejnë një strehim më të mirë, t`u ikin plumbave që derdheshin si shiu i ashpër vjeshtor. E vetmja gjë, për të cilën i lidhje mendimi qe në ç`mënyrë t`ia bënin ta shpëtonin kokën. Ai, i vrari, e ka kërkuar dhe e ka gjetur rahatinë e papritur. Tashmë, qoftë afër apo larg kurmit, nuk ndien asgjë. Plumbat vinin valë valë. Njëri, i cili qe strehuar te gardhi me thupra, e ndjeu thekshëm ta digjte diçka në lule të ballit. Ra mbi kokën e vet me pushën e mbetur larg dorës që ende i dridhej. I rridhte gjak nga goja. Një gjak i zi. Ra dhe i dyti, që strehohej prapa një peme, ndërsa i treti e zgjoi çdo gjë rreth vetes me vetëtimën e ashpër të klithjes së vet .

-Nuk do të na lënë asnjë gjallë, - foli njëri nga e majta e komandantit. – Do gjetur udhë të dalim nga ky rreth. Patjetër, ose erdhëm t`i marrim  brirët e do t`i lëmë dhe veshët.

-Tash t`u kujtua kjo gjë, kaq e tmerrshme,  ndërsa jemi të ngujuar sa nën plumba të tyre sa në frikën e brendshme, e cila na vjen vërdallë dhe na e ndalë frymën!

-E vetmja gjë është ta rrethojmë shtëpinë në breg. Ata nuk i lënë fëmijët e gratë të rrethuar nga forcat tona. Kjo do të na mundësojë të gjejmë udhën për të ikur nga kjo bela. Një bela, ndër më të ashprat të përjetuar në jetën time të vogël...

-Veç kjo mund të na kushtojë me jetë.

-Ashtu apo kështu e paguam me jetë këtë papërvojë!

-Secili nga ata është komitë. Do ta luftojnë pushtetin që e kemi vënë me çdo kusht. Vdesin me dëshirë e ja  vijnë t`u ndihmojnë atyre në nevojë!

-Të vdesin për ata të shtëpisë në breg.

-Ata, që e kanë shtëpinë në breg, yrti rreth apo më afër, është i mbushur me komitë.

-Ja, sesi përbirohen këmbadoras…

- Të zvarritemi dhe na nga kjo anë e të afrohemi,  t`i zëmë fëmijët e gratë, të cilët kanë mbetur brenda.

-Pse, ka fëmijë e gra në shtëpi?

-Ka!

- Po ta arrijmë këtë e kemi në dorë gjithsesi një atu, për të gjetur udhën e shpëtimit.

- Ndoshta kjo pi ujë!

-Me këtë dredhi do t`i nxjerrim fëmijët e gratë jashtë!

-S`mund t`i nxjerrim fëmijët e gratë nga shtëpitë, duke e  ndierë prapa erën e vdekjes!

-E ç`mendon ti, çfarë të bëjmë?

-T`i kërkojmë ata që presin me kobure në brez.

-Mbylle gojën e ec.

- Afrojuni ngadalë dhe të krijojmë një rrethim të shtëpisë. Shqiptarët vijnë vetë. Nuk lejojnë të luajë askush me gratë e fëmijët e tyre. Ata na kanë në shënjestër, vetëm kjo do të na shpëtojë.

Xhandarët i afroheshin shtëpisë afër e më afër, zvarrë, këmbadoras. Papritur dera e shtëpisë së vogël u çel dhe ja doli  pa shfaqur ndonjë frikë një djalosh i ri. Dikush nga xhandarët i tha t`i ngrehte duart lart, të jenë të sigurt, derisa të mos t`i sulmojnë ata nga jashtë, apo dikush nga brenda. Ecën një e një ata që e rrethuan shtëpinë e iu afruan. I pari që arriti i ra një grusht në brinjë djaloshit dhe më pastaj e rrëmbeu për koke . Ia uli kokën poshtë, më pastaj ia soll rreth qafës ashpër disa herë derisa e qëlloi kokës ashpër. Koka lëshoi tinguj të rëndë të lëndimit të thellë. Koka i mbeti e varur në disa muskuj të tërhequr. Koka i qëndronte e lënduar rëndë dhe e lëshuar në sup. I rridhte gjak.

-Dola, - bëri përpjekje të fliste, - të bisedojmë e jo të më sulmoni.

-Kokë për kokë, - i tha ai.

Ky nuk ia doli të fliste më gjatë.

Dy xhandarë hynë brenda në shtëpi dhe i nxorën nga brenda para pushkëve  gratë e fëmijët e vegjël, të cilët qanin thekshëm.  Të shtënat pushuan. As shihej kush as dëgjohej zë. Zgjati për një çast kjo skenë e tmerrshme dhe më pastaj, jehoi një zë.

–Do të shfaqemi. Nuk kemi armë. Gratë e fëmijët mos i prekni.

-Besën e keni. Askush nuk i prek, - tha komandanti.        .

-Besa, - e përsëriti një burrë, i cili eci dhe doli nga lugina e mbushur me drurë, me shkurre e ferra të ngatërruara. Në shpatin përballë kishte pemë e ndërmjet tyre ndrinin shtëpitë e familjes Berisha. Burri mori të ecte ngadalë dhe rëndë. Hija i ikte prapa, mbi hije i shkelnin dy vëllezërit Dedaj. Qenë kaq të pashëm dhe të drejtë, të paepur ecnin, pak nga pak.