Sotir Athanasi: Jorgo Linotypisti - 'Fasti & Nefasti'

SOTIR ATHANASI

JORGO LINOTYPISTI

( " F A S T I "  &  " N E F A S T I " )

Gjithë rrugës mendoja se një tjetër damar pulsonte e madje mbizotëronte, jo vetëm mëndjen, por edhe shpirtin tim. Tani nuk bëhej fjalë për të shpëtuar një jetë, por një familje.

Im atë më kishte thënë:

" Besoj se deri në drekë, problemi I shtëpisë, do të ketë marrë zgjidhje. Në qoftë e thënë të triumfojë marrëzia,  ty të presim te lulishtja me ligustra".

Për fat shiu ishte lokal dhe kur mbërrijta, të themi në lagjen time, s'kishte asnjë  shenjë vrejtësire e jo shi.

Mua instiktivisht këmbët më shpunë nga krahu I shatërvanit. Por për të mbërritur atje, ashtu siç nuk do të më  pëlqente kurrë, u ndodha ballas me qelqerinë goxha të madhe të . . .," VIA DEI "-it. Diku në një cap të saj, lartë në të djathtë, më tërhoqi vëmëndjen një vulë rrumbullake që përbëhej nga dy rrathë. Njëri më I madh dhe tjetri më I vogël I brëndashkruar. Aty lexohej: GRAFIO TELETON dhe në gjysmërrethin e poshtëm: ANUBISI. Qëndrën e rrethit e zinte një figurë me kokën e çakallit, qenit, a të buçes, por me trupin si të njeriut. Te gjoksi I kësaj shëmbëlltyre,  ashtu si në bluza ku lexojmë ADIDAS, qe shktuajtur: MËRKURI.

Rrudha bazë pasi nuk kuptova asgjë se çdo të thoshte ajo figurë dhe aq më pak, seç përfaqësonte ajo palo vulë. Veç kësaj duhet të shtoj pa frikë se, mbase mund të isha i vetmi që denjoja të futesha në hollësi të tilla. Njerëzit e zakonshëm as që I lejonin vetes të kalonin përpara asaj xhamrie,  lere pastaj të kthenin kryet e të lexonin se ç'shkruante ajo vulë, që përcillte zyra me letrat e saj, fatkeqin që kishte lënë këtë botë.

Njerëzit përgjithësisht, e shmangnin kalimin përpara saj sikur donin të mënjanonin një kanosje  të fshehtë.

Unë, përkundrazi, i hodha edhe një shikim të fundit, si të doja t'ia përplasja në fytyrë kumtin se:

do të kalojnë dekada përpara se të jetë e nevojshme që njerëzit e mi,

të jenë të detyruar të kalojnë nga një zyrë e ngjajshme me këtë palo GRAFIO TELETON.

Njëzetë vjet më pas, autori I këtij libri, kaloi sërish te ajo rrugë dhe VIA DEI s'kishte bërë asnjë ndryshim . Madje, edhe vula qe në po atë lartësi që I diktonte ofiqi dhe mbante po atë shëmbëlltyrë.  Veçse, qe freskuar e ngjante më e denjë për detyrën e saj.

Unë tanimë, e kisha të kjartë se çfarë shprehte fjala ANUBISI*). Për kureshtarë po hedhim përmbajtjen:

____________________________________________________

*)

ANUBISI

Sipas nitologjisë egjiptiane ajo përfaqësonte perëndinë e vdekjes dhe për rrjedhojë është bërë simbol I FUNERALEVE. Dija gjithashtu se, kjo Perëndi ishte asimiluar edhe nga grekët e lashtë  që, natyrisht do t'ia ndryshonin edhe emrin dhe do t'a quanin HERMES.

Në kulturën romake do të quhej MËRKUR.

Pra: ANUBISI - HERMES - MËRKUR, është e njëjta gjë dhe përfaqëson perëndinë e shpirtrave që përcillen në HAD.

Dhe ajo shëmbëllesë, vetëm trupin e ka si të njeriut,  kurse kryet si të . . ., buçes.

Nxitova hapat pasi që në trotuar dëgjoheshin zëra të lartë dhe një zallamahi shpërthyoer fare  pranë shatërvanit. Gjuha qe greqisht dhe unë e kisha të vështirë të kuptoja për çfarë bëhej fjalë nga aq sa kisha mësuar atë javë gjatë punës me shokët e mi.

Nga lëvizjet e duarve dhe gjestet që këmbenin me njëri-tjetrin, por edhe e lidhur kjo me ujin e basenit, mëndja të shkonte, në mos për një jetë të humbur në 'të, për dikë që e kishte te tuar e rrezikuar atë,   me siguri që po. E dërsa hamendësojmë, veshët më kapën bisedën e dy bashkëkombësve të mi:

- Është fjala për një endacak, - Po I spjegonte shqip një emigrant lab shokut të tij. E kush nuk ka ardhur këtu? I gjithë alemi dbe polemi I Shqipërisë.

Tjetri e dëgjonte I ngrysur.

- Një rrënjëshkulur a derë bardhë,  - do të vazhdonte labi. - E kishte zënë gjumi lumëmadhin për shtatë palë qejfe mbi buzën e bordurës.  Dhe, kur desh të rrotullohej I varfëri si mbi brucë, u shakullis dhe gëlldum e brënda në ujë. Qe rrezikuar të mbytej I varfëri dhe do të kish shpëtuar njëherë e mirë nga kjo jallane jetë. Por për fatin e tij të lig, dikush që e paskish pikasur, qe hedhur megjithë rroba dhe e kishte proftasur rrënjëdalurin.

Tjetri vazhdonte zymtësinë,  por e dëgjonte, megjithatë I pikëlluar.

-Tani, siç e sheh, po e nder si çarçafë të leckosur dhe. . ., po e hap si qefinin përpara se t'a këllasin në arkivol.

- Mirë e the, - e çeli dritarezën e errësirës që ia diktonte vrerosja e tij e mbartur.  - Ai qe katandisur kockë e lëkurë nga të pangrënët orëziu. E, sa për arkëmot, më duket se është ende herët. - foli ai që dukej se ishte " allo fruto ". Dhe do të vazhdonte:

- Se në bordur mbase  ngjante me përmendoren e Perikliut që lartësohet pranë Bashkisë. Me ndryshimin se i mungon fustanella dhe kish qëndruar i shtrirë e jo në këmbë. Por këtë, me sa duket, e diktonte "koha" e jo "morali". E po qe se për këtë të fundit, ka akoma njerëz që interesohen, mjafton të vënë poshtëshkrimin me gërma të mëdha, sa të Perikliut:

PERËNDIMI I NJË EMIGRANTI TË MOSHUAR LINDOR

NË ATHINËN E DEMOKRACISË SË PERIKLIUT

Labi shqeu sytë nga habia dhe me një zë të  zvargur si për të shprehur vetëm me një fjalë gjithë sfilitjen a vuajten e një jete të tërë,  të dhimbshme e raskapitëse që mbartte fatkeqi, tha:

- Vër-te-të ?!?

Ishin vetëm tri rrokje dhe ky emigrant nga jugu I vëndit tonë, i labërgoi në mënyrë të tillë si të donte të formonte numrin tridhjetë e tre. Se në këtë trajtë rreshtoheshin  shifrat dikur në Atdheun tonë për të lajmëruar zjarrfiksen. Dhe ai, nuk është se njihte gjë tjetër për shpëtimin e trupave.

- Se këtij po I digjej xhani pa vajti e ra në ujë, - plotësoi mendimin labi.

- Mua dhe ai tjetri që e shpëtoi, m'u duk i moshuar dhe vë bast që është i yni.

- Thua Vër-te-të ?

- Për shpëtimtarin, e ke fjalën?

- Po.

- Edhe unë ashtu mendoj. Se ku e kam parë në Tiranë. Fytyrë e njohur më ngjan. Kurse ajo zonja, aty te stoli, duhet të jetë e shoqja. Nga ajo më ngjau se u shkëput me ngut, përpara se të merrte fygë për t’i hequr lakun fatkeqit.

- E shoqja e kujt? Të të mbyturit,  the?

- Ç'të mbyturit, o njeri! E shoqja e shpëtuesit.

- Ç'Thua a derë bardhë? !? Po ajo është zonjë e shkuar zonjave!

- Edhe I shoqi është zotëri e shkuar zotrinjve. Por kjo s'do të thotë se s'kanë halle njerëzit. As se ato janë vetëm për ne  jozotnitë. Se mua më vete mëndja që ata, ja se kanë qënë bashkë, ja se duhet të njihen me njëri - jatrin dhe se, fisnikëria miku im, e do një motiv.

- Mbase edhe sebep mund të themi. Por sebepi është për sherr.  Kurse për të ndihmuar kërkohet një shtysë, a një arsye. Se ashtu fare kot, nuk vete tjetri të futet megjithë rroba e të lërë të shoqen, zonjë kokulur pranë bohçeve. Megjithëse fisnikëria ka të tjera parime.

- Për shëmbëll?

- Ndihmo Atë në Tokë, që të të ndihmojë Ai në Qiell.

- Mirë e the.

- Po të shikosh vështrimin që ka zonja te teshat,  m'a forcon bindjen e këtij sofizmi që duhet të jetë arab.

- Vër-te-të ?!? , - përsëriti labi.

Tjetri u mjaftua me tundjen e kokës.

Ata mbase vazhduan gjatë të diskutojnë me skoi-shoqin, siç ndodh rëndomtë me bjerraditësit, por edhe me kalimtarët, ndonëse të ngutur , do t'i kushtojnë, sado pak ca dekika asaj që kishte ndodhur aty para syve të tyre. Në një farë mënyre do të përfshiheshin në të, ashtu siç bëra dhe unë, ndonëse nuk ia kisha aspak ngenë.

U futa vrullshëm në lulishte se diç më thoshte zëmra për ato që dëgjova, edhe pse nuk  isha i sigurtë për kë konkretisht bëhej fjalë.

- Mos, o Zot, - bëlbëzova nën zë nga një parandjenjë  tejet e frikëshme. Bëra kryqin tri herë. E vetmja që më kishte mbetur nga edukimi fëminor për ortldoksinë, këtij besimi kristian nga babai. Ky rit mbrojtës nga vetëtimat më vinte tani si atëhere kur veja e vija nga shkolla. Qe e vetmja lidhje  me të plotfuqishmin e kësaj Toke, ku mesadukej, s'kishte ende një vënd për ne të fusnim kokën familjarisht.

- Jo, jo deri këtu , o Perëndi!

Më dolën këto fjalë shpirti dhe ndjeva se gjunjët i kisha të prera. Jo dhe aq nga lodhja,  se sa nga humbja e shpresës. Dhe s'qe e nevojshme të hershoja ngjarjet e aq më pak të parashikoja se ç'duhet të kishte ndodhur.

Ca ligustra që formonin murin jeshil në lartësinë e stolit,  sikur e mëshifte, a si për t'a mbrojtur nga halli që e kishte zënë njeriun e plandosur me krenarinë e tij të thyer. Mungonte edhe një hap që të shtangesha nga befasia

Ishte mamaja ime! Ideali dhe krenaria ime. Ishte ajo për të cilën e dorzoja jetën time vetëm të mos e shihja kaq të dëshpëruar.

Kryeulur e duarkryqëzuar. Shpërfillëse deri në skaj për ç'farë kishte ndodhur aty rrotull, si edhe për një jetë të rrezikuar, ca mëtej.

Mamaja ime qe. . . Kaq pa shpresë edhe pse ne ishim dy burra:

babai dhe unë që e kishim fuqinë të mos e linim të bjerrej kësisoj psikologjikisht. E megjithatë, edhe kjo s'mjaftonte. Nuk garantonim të ardhme. E dhimbshme,  por plotësisht e vërtetë.

Ata të dy shqiptarët kishin folur pikërisht për 'të. Si gruaja e shpëtimtarit. Ndonëse vlerësimi ishte superlativ e rrokte krenajat e nderimit. Edhe kjo më hutonte.  Mendimi i parë që më erdhi ndërmënd, ngaqë aty pranë s'e pashë tim atë, qe tërhuajtësia. Por e lidhur kjo me shkakun që dëgjova nga biseda e rastit, shmangej. Njëkohësisht edhe pa këtë motiv fisnikërie, vramendja e kundërt më thoshte se fundja, dikush duhet të qëndronte pranë plaçkave, përderisa motra ishte në shkollë dhe unë në punë.

Pavarësisht nga këto, një tjetër arsyetim qe brishtësia e time mëje në këtë "fluturim", në mund t'a quajmë kështu, braktisjen e vëndit tonë dhe ardhjes në një shtet të huaj si njerëz të paftuar e për pasojë, pa plang e pa shtëpi. Mamaja, jo vetëm qe dyshuesja më e madhe se do të mund t'ia dilnim, por ajo  ishte pika jonë më e dobët. Babai do të thoshte se qe DRITARJA E AVIONIT. Kjo nuk lidhej vetëm me anën jo rrezistente që mund të paraqesë një dritare në avion. Por edhe me atë që nga DRITARJA njeriu mund të shohë edhe ato që , ne të tjerët, nuk e kishim aftësinë, intuitë të cilën e zotronte mamaja ime.

Shpejtova hapat dhe I vajta pranë. Ajo si e prangosur  vështrimin e kishte të fiksuar në një vënd të papërcaktuar. Në një hapsirë pa adresë. Ashtu siç edhe qemë. Nuk e kishte fare mëndjen te plaçkat. Aspak. Asaj nuk I dukeshin asgjë ato dy valixhet dhe dy a tre boçe me të cilat kishim ardhur nga Tirana përpara dhjetë ditësh. Madje, qe krejtësisht e huaj për 'to. Edhe mua, ky vënd, ashtu mjaft I paafrueshëm më ngjante sikur ndodhej në një tjetër galaktikë.

Jeleku me shumë xhepa që im atë s'e hiqte kurrë nga trupi për asnjë arsye nga që aty mbante të gjitha dokumenta tona, ishte flakur mbi njërën nga valixhet si në ngut e sipër dhe shëmbëllente me një afresk të braktisur nga piratët.

Unë, sikur të mos kisha ndjekur bisedën e dy bashkatdhetarëve të mi, do të befasohesha dhe e gjithë kjo do të më dukej tërësisht e pakuptimtë. Megjithatë, kjo nuk më kthjellonte mëndjen. Përkundrazi. Më shtonte dyshimin se diçka e paspjegueshme e lidhte tim atë me fatkeqin dhe se familja ime ose kishte kaluar një rrezik, ose kërcënohej ende prej saj. Dhe shtoj se kjo s'qe aspak nuhatje. As parandjenjë ndjellakeqe, ajo s'qe. Diç që mbase kishte të bënte me zgripin. Se atij I ngjante, në atë buzë të filxhanit qe vaisur e nga çasti në çast, si pika, do të cikëronte, më në fund llumin e fundit.. Sepse aty e ku gjetiu, duhet të  ishte edhe caku i mbrame i tij?

U ula pranë nënës dhe më erdhi mirë që ajo mbështeti kryet mbi kraharorin tim si për të ndalur kështu vrundullin e lotëve të cilat, nuk mundi t'i mbante. Ajo shpërtheu me  dënesa. Gjoksi im u kthye në një parzm mbrojtës dhe kjo më bënte më të fortë. Më motivonte t'a për mbaja veten dhe të mos përlotesha. Kjo dallgë e ky shfrim I sime mëje , zgjati për disa çaste dhe kraharori im, si prej metali e mbajti dhimbjen e shprehur në lot. E duroi si fara rrahjen e hekurit dhe më pas, erdhi një shurdhëri e frikshme. Qe jehona e saj brënda meje. Ajo shkaktonte sërish mosdëgjim.  Por për një shkak krejt të kundërt tashmë. Qe keqtingëllimi I sirenave të Circles. Zhurmonin ato në veshët e mi dhe e bënte edhe më tronditëse heshtjen që më kishte kaplluar. Brënda meje shkretia përgjonte mes humbëtirës ranore ku s'pipëtinte asgjë. Këtë ndjesi më sillte shurdhësia pas atij vaji shpërthyes. Kjo nxirrte në pah pafuqinë time për të bërë diçka. Aq më pak të isha në gjëndje të çballancoja këtë peshë të rëndë trishtimi. Veç së tjerash isha kthyer nga një punë raskapitëse dhe nga një goditje për shokun e aksiden-tuar. E si mund të isha në gjëndje t'i risillja qetësinë e më parshme nënës sime?

- U tradhtuam mama, u  tradhëtuam ! - përsërita dy herë dbe s'më pëlqeu aspak ajo që shpreha. Aq më pak se si e shqiptoja

Ajo ngrijti kryet. Fshiu lotët me shami, rregulloi flokët e shpupurishur e madje nxorri krëhërin së bashku me pasqyrën e vogël nga çanta, pa të cilën nuk e përfytyroja dot; se I qe bërë si vazhdimësi e shtyllës kurrizore, nga që vazhdimisht e mbante mbi sup. Dhe nisi të kryejë, tualetin  me një nge shqetësuese si të qe në mjediset e shtëpisë, po ende, si të ishte e vetme dhe e pa trazuar nga askush në punën e saj edhe pse ndodbeshim në një habitat krejtësisht të papërshtatshëm .

- Triumfoi marrëzia, bir! - tha dhe qeshi fare pa kuptim, saqë unë u trondita. Qe hera e parë dhe e vetmja mbase pas kësaj që unë të shihja mamanë time, idealin tim, në një buzëqeshje kaq të dhimbshme,

kaq prekëse dhe kaq gjakprishur njëherazi. Madje . . ., edhe atë vështrim të shtirur që tentonte kinse shpërfilljen, në përpjekje për të paraqitur të qetën sikur s'kishte ndodhur asgjë me rëndësi. Asesi për t'u shqetësuar. Kurrësesi alarmante.

Ndjeja dhimbje për nën time që, përpiqej të fshihte tronditjen e saj dhe e zbulonte më tepër atë me shtirjen. Orvatej të  paraqitej sikur qe shkëputur tanimë, nga diç e pakëndshme dhe e përlyente më keq atë. Përpiqej për të këndshmen dhe e për qeshte atë. Mëtonte të dëshmonte shpresë dhe pohonte mosbesim. Në shpirtin e saj të kristaltë diç qe krisur dhe pako gjë, mbase e ndante nga thërrmimi,  siç dihet se ndodh me këtë qelq kokërizor I përpunuar me plumb e kimikate Shkaku? Gjithçka kishte ndodhur, ajo s'mund t'a kapërdinte me asgjë, ashtu lehtë. Rëndesa ia kalonte për nga pesha, plumbit. Ngjërimi helmit, gjithashtu. Shkatërrimi qe në prag.

Unë mezi përmbaja lotët që po më zinin grykën.  E ndjeja që po t'a lëshoj veten, ajo do të rëndohet edhe më shumë. Ndërgjegjësimi i mundshëm,  nuk është se premtonte kthjellim për atë,lëkundje që pësoi psikika e saj.

Befas, ndjeva se: një revoltë e brëndshme e cila kishte nisur të ziente pa e kuptuar, që gjatë bisedës së atyre dy bashkatdhetarëve të panjohur, u matura më në fund dhe thashë:

- U tradhëtuam, mama,  por turpi s'është i yni.

Atë çast ndjeva zërin tim me një tjetër ton dhe vetëveten në një tjetër pozicion. Në atë të njeriut të fortë e të gatshëm për t'u ndeshur e pse jo, kacafytur me vështirësitë e jetës. Se e përbuzja rolin e viktimës e të qaramanit. Prandaj shtova: "Po turpi s'është I yni".

- Mirë e the djalë. U tradhtuam, por turpi s'është I yni, - qe zëri I babait I cili sapo mbërrijti. - U tradhtuam, por turpi është I tradhtarëve!  I bukëshkalëve! I tëpafytyrëve, ose I surrat’tunxhëve!

Unë nuk fola. Im atë do të vazhdonte:

- E megjithatë, sikur të ishte vetëm kjo, edhe mund të përtypej.  Ne duhet të ishim më syçelë. Ja pse u kafshuar nga . . . , nepërka.

Babai qe bërë qull dhe kullonte. Unë, ndonëse  u befasova kur e pashë kështu, për më tepër më habiste hamendësimi real I dy shqiptarëve që folën për 'të. Prandaj I thashë :

- Ti paske qënë ai që u fut të shpëtonte atë fatkeq, siç dëgjova se po flisnin dy emigrantë tanë ?

Babai u mjaftua me tundjen e kokës dhe unë u  binda plotësisht më në fund, se cili qe shkaku i hedhjes së atij jeleku aq me ngut dhe ime më, aq e vëmëndëshme për tim atë, e cila për herë i bënte hije atij e kishte shpërfillur merakun për t'a sistemuar atë. Kjo, sigurisht që fliste për atë dukuri karakteristikë e njerëzve të hutuar nga dëshpërimi. Nëpër-këmbjen e gjithçkaje.  Por, Ç'them edhe unë? Jeleku i tim eti do të terej ashtu i hedhur mbi ligustra; po lotët nga sytë e nënës sime që po më errësonin e tresnin shpirtin?

- E njihja, - tha babai për t'a spostuar disi bisedën. - E njihja, prandaj u ndava t'a shpëtoj.

- Po. Një tipagrraf I vjetër. Kemi qënë bashkë në shtypshkronjën "Bashkimi".  Ishim të rinj atëhere. Ndonëse ai, qe gadi një dekadë më i madh se unë dhe prapambetës në ushtri. Ne sapo qemë çmobilizuar. Nuk e di për ç'arsye ishte katandisur. Besoj që ia hodhi edhe këtë rradhë.

- Pse, ka tentuar edhe më parë?

- Besoj se po. Ngaqë ata të abulancës e njihnin. Sa e panë thanë:

- Prapë ky?

Dhe më vonë im atë do të spjegonte se, tipografi quhej Jorgo dhe ishte ajka e minoritetit grek. Se pas një viti,  ne shkuam të dy në Stabilimentin "Mihal Duri" ku ai do të shkëlqente si linotipist. E duke qënë I tillë në vëndin tonë, kishte menduar se s'do t'a kishte të vështirë të sistemohej në  një nga shtypshkronja e shumta të Athinës. Mjaft të ulej përpara një tasjere linotipisti që, gishtërinjtë e tij të fluturonin, më shpejt, më bukur e mbase edhe më ëmbël se ato të një pjanisti. Se ai shtypte me symbyllur, gërma dhe jo tinguj, stonaturat e të cilave të paralajmëronin po të bëje gabim. Por, në Athinë, teknologjia kishte ndryshuar dhe fatpërmbysuri Jorgo, qe I vonuar për të mësuar tastjerën e kompjuterit.  Ai I kishte lënë të gjashtëdhjetat dhe atë e kishin braktisur të gjitha reflekset. Si një sfungjer i tejmbushur, vetëm lëshonte, kullonte dhe nuk thithte më asgjë. Veç kësaj, duart i dridheshin, gjë që e shkurajonte plotësisht. Qe I punësuar në repartin e lidhjes së librave, por s'mund t'ë luante rolin e hamallit, se nuk kishte fuqinë e duhur për 'të. Ai bëhej qull në djersë se qe shëndetlig. Nga ana tjetër, kishte mbetur pa familje. Shumë vite kishte vuajtur nga tuberkulozi. Rinia e herëshme dhe ajo e vonët i kaloi senatoriumeve. Priste kohën e pensionit dhe deri atëhere, zvarritje si të mundej. Shtrimin në spital ia kishte diktuar fillimisht, halli. Pastaj, nevoja. Dhe s'qe I vetmi që mbështetej në këto forma. Për homogjenë,  shteti grek sigurimin shëndetësor e kishte falas. Jorgo tipografi e njihte mirë këtë ligj dhe dinte t'i mbushte po kaq mirë boshllëqet e tij. Për këtë arsye, sindikata e shtypshkronjës e kishte në kryesi; ndonëse ato nuk loznin ndonjë rol parësor se qenë, vegla të komunizmit.

Im atë hoqi këmishën dhe e shtrydh midis duarve me të gjithë fuqinë e shkunadi disa herë dhe e hodhi mbi ligustra. Të njëjtën bëri edhe,për pantallonat,  por pa i hequr ato , por imbajti veshur.

-Katandisje, baba? - pyeta unë duke mos e hequr mëndjen nga Jorgo linotipist I cili m'u dhimbs me shumë.

- Mbase katandisje.  Por nga nevoja.

Dhe unë kuptova se ai ishte  viktimë e fatkeqësisë së vet e mjerimit që s'i u nda një jetë të tërë. Sëmundja e tij qe e pandryshueshme ashtu si vuajtja e tij, kostante qe.

-Edhe Apolloni ishte I detyruar të ruante derat te mbreti Admet, - nisi im atë të spjegojë për linotypistin Jorgo, - Kështu, I veçantë qe dhe për të tillë e mbanin në shtypshkronjë. Korektorët e veprave në frëngjisht të Diktatorit, I befasonte ndarja e fjalës te rrokja e duhur në mbarim të rreshtit. E pra, ai nuk dinte aspak gjuhë tjetër të huaj, veç greqishtes. Profesori që njihte frëngjishten , por edhe latinishten, I thoshte shpesh një shprehje të Hygosë:

- Ti Jorgo, zotron tërë FASTIN. Ruaju nga NEFASTI.

Dhe kur ne e pyesnim përkthyesin ç'është NEFASTI, ai shpjegonte se njeriu,  duke shtypur ligjet ( të cilat gjithmonë Partia ia besonte Jorgos ), mëson se ç'është e lejueshme ( FASTI ). Bashkë me 'to, njeriu mëson edhe se çfarë nuk është e lejueshme ( NEFASTI ).

Dhe Profesori,  këtu e mbyllte spjegimin.

Se, duke shtypur qarkoret që u dërgoheshin levave të Diktaturës  për t'i mbajtur masat nën fre, Jorgos I lejohej që të mësonte NEFASTIN.

Hygoi,   siç do t'a studioja më vonë, me NEFAST nënkuptonte shkencën e mesjetës. Domethënë ALKIMINË dhe GURIN FILOZOFAL.Pra, përkthyesi I frëngjishtes,  qe shumë kurajon në këtë metaforë. Por neve, na qe shpëlarë truri dhe se e gjithë ajo propagandë qe një. .. GUR FILOZOFAL.

SOTIR ATHANASI

Athinë, 1,Qershor, 2018!