Gëzim Llojdia: Shqipëria e Madhe në libraritë italiane

HARTA E SHQIPËRISË SË MADHE   NË LIBRARIT  ITALIANE

Nga Gëzim Llojdia

1.

Ugo Ojetti, L’Albania, a cura di Olimpia Gargano, Milano, Ledizioni, 2017.

Ky është prezantimi italisht i  botimit për Shqipërinë nga  studiuesja italiane Dr Olimpia Gargano, më shkruan :ky libër i shkruar në vitin 1902 nga Ugo Ojetti është publikuar për herë të parë në një botim të ri, me prezantimin dhe komenteve tim,ajo përmban edhe hartën origjinale  të "Shqipëria së Madhe" në vitin 1902.Ugo Ojetti lindur në  Romë, 15 korrik, 1871 – vdekur në Firenze, 1 janar, 1946  ka të mbledhura në këtë libër përshtypjet e vizitës së tij në Shqipëri, përfunduar në verën e vitit 1901 si një korrespondent për Corriere della Sera. Botuar në Torino në vitin 1902, është paraqitur këtu për herë të parë në një botim të ri, të shoqëruar futjen dhe shënime  që kanë të bëjë të njohur apo të rizbulojnë një nga librat më të mirë të udhëtimit të auorëve  italianët në Shqipëri. Vëllimi përfshin riprodhim të hartës origjinale "Shqipëria e Madhe".

2.

Dr Olimpia Gargano në prezantimin që bënë për lexuesin italianë shkruan:Më 1 korrik 1901, Ugo Ojetti hyrë në Brindisi  për tu drejtuar Prevezës, ndalesa e parë  e udhëtimi të  tij në Shqipëri si një korrespondent për Corriere della Sera. Fryti i

Verës së  kaluar në mes njerëzve dhe tokave  shqiptare është libri që kemi në duart tona, një  seri udhëtimesh në vend ke  ne jemi të bashkuar nga i njëjti det.Gazetari, shkrimtari dhe kritiku arti, në  më pak se tridhjetë vjet Ugo Ojetti tashmë ishte i famshëm si autor i romaneve. Pastërtia e stilit të tij të gjallë të detajuar  dhe paraqitja e gjendjes reale u bë një shembulli i prozës së artit në dekadat e para të shekullit të njëzetë  në artikuj letrare,me  tema  kulturore, që janë botuar.Libri i tij i parë i udhëtimit, në Amerika fitimtare (1899),ka  mbledhur raportet e postuar nga Shtetet e Bashkuara. E dyta ishte pikërisht Shqipëria, botuar në vitin 1902.Në ato vite,shkruan stuiuesja italiane Dr O.Gargano, Adriatiku lindor ishte në pamjet e politikës së jashtme italiane.

brigjet që dukeshin  në anën e kundërt të kanalit të Otrantos konsideroheshin si burime ekonomike dhe tregtare dhe koloni të reja të mundshme jashtë shtetit. Këto Projekte morën  formë, megjithatë në rrugë të  pasigurt, në pranverën e vitit 1939, kur pas

pushtimi fashist, mbreti i Italisë Vittorio Emanuele III ka shtuar në kurorën e saj

Perandori i Etiopisë, titullin e mbretit të Shqipërisë.

Në nivel shkencor, letrar, ne duhet të kujtojmë se Italia ka  përkushtua këtij vendi

e punon vlera e të cilit është ende e  njohur vetëm për lexuesit e specializuara. Për të kufizuar veten për disa emra, mos harroni monografi të vlefshme nga Arturo GALANTI Shqipëri. Lajme gjeografike, etnografike dhe historike (vitit 1901), studimet e natyrore-etnografike e Antonio Baldacci (Albania, 1929), gërmimet arkeologjike e Luigi Maria Ugolini, ese dhe Hetimet gazetareske e Vico Mantegazza.Deri më tani, më i njohur për punën e përgjithshme ishte:” Shqipëria, një dhe një mijë (1939)e  Indro Montanelli, i lindur edhe nga një seri e cështjeve për Corriere della Sera.Montanelli arriti të atin Sextilius, i  cili  ishte tashmë në vend, si përgjegjës për organizimin kulturore italiane. Tani ky botim i ri i librit nga Ugo Ojetti hedh dritë mbi një tjetër kontribut i rëndësishëm në zbulimin e Shqipërisë  dhe Evropës  në shekullin e fundit.

Kam vizituar vende janë nënshtruar një vizion të dyfishtë: nëse nga kronikani i vëmendshëm Ojetti të dhënat e të dhënave aktuale, nga ajo që ishte lexues i pasionuar proza e tij është e mbushur me citate të drejtave të autorit, në një lojë inter textua i cili krijon efektin e një vendi në antologji, ku literatura e dhënë ka imazhe të hapur një hapësirë në të cilën një ndërmjetës luan hendekun midis të dhënave reale - për natyrën e saj të kufizuar dhe inappagante - dhe një të kaluar legjendar, nëse jo mitike.

referencat e tij shkojnë nga bota e lashtë (në vendin e parë, Virgil) me Dante, Victor

Hugo, dhe natyrisht Bajron, i cili përshkoi i Shqipërinë me vargje që kanë skalitur karakterin e pashlyeshme në imagjinatën evropiane.Edhe para se të zbarkonin nga anija, shkrimtari-udhëtar gjen në kujtesën e tij jehonën  e atyre vendeve që dalin në dritë sedeftë agimit "dhe kënga e dytëe Childe Harold është udhëzues i përsosur nga këtu për në Dodonës të  Janinës ".Nëse Bajroni kishte gjetur shqiptarët me fustanella si malësorët  skocez të  fëmijërisë së tij ,Ojetti i sheh ato si një zviceran nuk korruptuar ende nga progresi, karaktere e një albumi direkt  që ishte një strehë për artistët. Në vend të kësaj, porte midis "malet  blu të Hotit, Kastrati, e Pulati kurorëzuar me re, legjendar për arroganca e ashpër e banorëve ", shënon hyrjen në mbretërimit e paepur" të ligjit

Mountain ", kodi i së drejtës zakonore, e cila për shekuj me radhë e ka përshkruar fenomeni i  gjakmarrjes. Në  Durrës ata kujtohen fjalët e Marcus Tullius Cicero, të cilët në shek e 58-. C. Ai u tërhoq në ekzil vullnetar: "Unë kam ardhur në Dyrrachium, qyteti i  lirë, të këndshme...Dashuria për kulturën klasike e ka udhëhequr atë për të parashikuar  në faqet e saj që Ajo do të vijë e vërtetë në të njëzetat, kur arkeologjia italiane  rishfaqet mbetet në  Bouthroton. Ndër figurat më të njohura në historinë e Shqipërisë nuk është Ali i frikshëmi  Tepelenës, Ojetti ngjall në kuadër të vargjeve që kishin përkushtuar Victor Hugo. i emëruar Pasha i Janina  në kohën e Perandorisë Osmane, Ali ka ushtruar pushtetin e tij gjithnjë pavarur dhe despotik, takticien  i aftë, ai luante me  orbitën politike franceze dhe britanikët, në përputhje me lehtësit e momentit. Gjykata i tij e  Janinës ishte një destinacion për diplomatëve, arkitektë, shkrimtarë dhe udhëtarët nga e gjithë Europa."Engjëlli i vdekjes", "gjeniu i errësirës", "despot i Epirit", "njeri lufte dhe krime ", këto janë disa nga epitetet e të cilit Ali Tepelena i  ishte dhënë nga

shkrimtarë, Alexandre Dumas në krye, i cili  e kishte bërë antihero "Lindore" për

excellence, e zymtë dhe piktoresk të mjaftueshme për të siguruar një vlerësim të lartë të miratimit. Në pallat ka qenë i gjykata  shkathesh ose sharlatan e momentit, se pas

disa përpjekjeve të pasuksesshme për të gjetur gurin filozofik e kishte ardhur në trekëmbësh. Nga kujtimet e Ojetti dalin edhe emrat, të gjitha italiane, dy prodhuesit kryesorë të pallatet e pashallarëve, dmth, të Neapolitan dhe siciliane Carretto Del Santo Monteleone.Syri  i raportuesit identifikon situatat që, ndërsa në pasqyrë pasur të Letërsia udhëtimit, ata kishin ikur për vizitorët e tjerë të huaj. Ne mësojmë se kalaja nëntokësore  e  Janinës u kthye në burg, i vërtetë  ishte ferri  i qindra  të dënuarve të cilit nga  dënimi  i  kishte fshirë të gjitha gjurmët e njerëzimitAta mbetën të grumbulluar në errësirë, duke pritur për një gjykim që do të mund të lëshohet pas

dekada, nëse ndonjëherë.Ugo Ojetti mbërriti në Shqipëri në të njëjtin vit në të cilin piktorja, shkrimtarja  dhe etnografia  londineze  Mary Edith Durham filloi kërkimin që do ta kishte bërë atë një nga autorët më të rëndësishëme në letërsinë e udhëtimit në Ballkan. Pyes veten nëse e tyre

Ata duke udhëtuar nëpër  këto shtigje sigurisht,që secili ka lënë dëshmi të vlefshme për ata që duan të lëvizin në zbulimin e këtij rripi ende enigmatik të Lindjes

më afër shtëpisë,përfundon parathënien e saj studiuesja italiane Dr.Olimpia Gargano.

3.

Dr Olimpia Gargano, mëson gjuhët  italiane dhe latine në shkollë të mesme Angelico Aprosio të Ventimiglia. përkthyese letrare nga  gjuhët anglishtë, frëngjisht, gjermanisht, mban një doktoraturë në Letërsi Krahasuese në Université Nicës Sophia Antipolis dhe Universitetit të Napolit L'Orientale. Hulumtimi i saj fokusohet në analizën e imazhit të Shqipërisë në letërsinë moderne dhe bashkëkohore, me vëmendje të veçantë në veprat e Mary Edith Durham, Alexandre Degrandi, Ugo Ojetti. Ndër botimet  e saj  më të fundit në gjuhën italiane, janë përkthimin dhe redaktimi i botimit të   Mary Edith Durham,. Zbulimi i Evropës Shqipërisë në fillim të shekullit të njëzetë,  botuar në Lecce, nga  Besa  në vitin 2016.