Akil Koci: Pak fjalë për Bilbilin e Kosovës - Nexhmije Pagarusha

Nexhmije Pagarusha

Për një kohë të gjatë ajo ishte ambasadore e denjë e kulturës shqiptare, figurë artistike dhe personifikim i këngës shqipe

Nga Prof. Akil Koci

Gjithmonë kur flasim për krijues të njohur në të gjitha lëmenjtë e shkencës dhe artit, si dhe për interpretuesit, bëjmë analiza dhe flasim nga këndvështrimi personal, duke nxjerrë në pah vlerat e tij të mirëfillta dhe duke u përcaktuar për kritere qofshi ato shkencore apo artistike të mbështetura në argumente mbi trajtën dhe formën e veprës për të cilat bëjmë fjalë, dhe rrallëherë ose asnjëherë nuk gjykojmë në bazë të mbresave tona për veprën e krijuar, krijuesin, interpretuesin në tërësi, por përpiqemi të sjellim përfundime në bazë të veprës ekzistuese.

Pra, kriteri i vlerës shkencore apo artistike nuk qëndron në cilësitë objektive të veprës.

Fenomene të tilla deri diku shmangin shijen tonë individuale, që është në këto raste nonsens, sidomos kur është në pyetje vepra artistike, sepse sytë e veshët na japin kënaqësinë dhe mund ta vlerësojmë nga arsyeja dhe logjika, pa u bazuar në rregullsitë shkencore dhe artistike, edhe pse vepra artistike nuk është e vërtetë absolute, por krijim imagjinues i artistit.

Është thënë shumë herë vepra shkencore apo e artit, pasi të përfundojë, nuk i përket më autorit të saj. Ketë fenomen e vërejmë sa herë sa herë që bëjmë fjalë për veprat e artit dhe për artistët e mirënjohur.

Ketë e hetojmë edhe tani, ndërsa bëjmë fjalë për portretin e artistes sonë të njohur, këngëtares Nexhmije Pagarusha, e cila ka qenë dhe ka mbetur fenomeni multidimensional, e pa përsëritshme, e cila gjithnjë ka zgjuar dhe zgjon kërshërinë tonë, sepse pos vlerave artistike të pamohueshme, ajo na ka prezantuar në kohërat më të vështira të ringjalljes së dytë të identitetit tonë kombëtar, ku pas të gjitha atyre krajatave që ka kaluar populli i ynë sidomos ne në Kosovë, ajo shkëlqeu në shumë skena kombëtare dhe ndërkombëtare.

Kur them këtë kam parasysh aktivitetin e saj të madh artistik. Sidomos ajo tregoi artin e vetë të vërtetë dhe të madh jo vetëm para dashamirëve dhe miqve tanë, por edhe para armikut tonë shekullor, në një kohë që në shtetin amë sundonte një sistem i urryer, që nuk na njihte se edhe ne jemi pjesë e atij trualli dhe e atij populli.

Pra, Nexhmija atë kohë ishte ambasadore e denjë e kulturës shqiptare, figurë artistike dhe personifikim i këngës shqipe dhe pa marrë parasysh urrejtjen që shprehnin armiqtë tanë ndaj nesh, gjithmonë po ata armiq janë përkulur dhe i kanë duartrokitur artit të saj, personit e cila gjithë herë dhe gjithmonë ka shpreh identitetin e vet nacional, pavarësisht se ku dhe para kujt ka kënduar këngët shqipe dhe vetëm shqipe, atë melos që e donin ose nuk donin, ndërkaq e shijonin jo vetëm interpretimin e saj të shkëlqyer, por edhe begatinë meloritmike të këngës shqipe.

Edhe sot, nëse bëjmë një retrospektivë të plejadës së këngëtarëve jo vetëm në Kosovë por edhe në të gjitha trojet shqiptare, do të shohim se ketë fenomen ende nuk ka mundur kush ta zëvendësojë si këngëtare, pa marrë parasysh numrin e madh të tyre, që u shkolluan jo vetëm nëpër shkollat tona muzikore, por edhe ato evropiane dhe botërore.

Kronologjikisht mund të vërejmë se ka pasur këngëtare po ashtu të suksesshme, por asnjëra apo asnjeri nuk ka arritur zenitin e shkëlqimit të interpretimit si Nexhmija e jonë e madhe.

Prandaj, me plotë të drejt mund të them se, pavarësisht talentit dhe gjeniu krijues që posedonin krijuesit tanë që nga Lorenc Antoni, Rexho Mulliqi dhe të tjerët deri në ditët tona, të gjithë këta kanë pasur fatin e madh që kanë qenë bashkëkohanikë të saj dhe kanë kompozuar këngë, të cilat i ka interpretuar Diva e muzikës popullore shqipe, Nexhmije Pagarusha.
 
Askush nuk do të i harrojë interpretime bravuroze të saja, që nuk ka qenë vetëm thjesht art i të kënduarit, sepse ajo në interpretim kalonte dimensionet e një simfonie të përsosur, ku njeriu e ndiente veten të përmbajtur, por të plotë me gëzime në imazhet e saja interpretative.

Është e vërtetë se artistët kërkojnë në artin e tyre për ta arritur të pa mundurën dhe duke i u referuar kësaj paranteze, ata me mjetet e tyre shprehëse e në ketë rast interpretimi i Nexhmijes ndiqte intuitën që paraqet individualitetin e saj krijues-interpretues.

Në aspektin tjetër, rruga e artit të saj na paraqitët si ‘’credo-simbol’’ i besimit për një të ardhme më të mirë, krahas dhembjeve dhe tragjizmit të kombit që i përket duke konfirmuar dhe transformuar ato përjetime në art të vërtetë.

Megjithatë, arti i saj nuk mbaron këtu. Kënga e saj është religjion, besim, art, përjetshmëri që ngjallë shpresën edhe ashtu të humbur gjatë shekujve nën sundimin e të huajve.

Qartësia e këtij fenomeni është evident, kur kemi parasysh traditën muzikore që ka populli i ynë i lashtë që nga Ilirët e deri në ditët tona, i cili ka kultivuar një muzikë të bukur dhe dinjitoze dhe kështu ndjekim gjurmët parahelenike, duke legalizuar mënjanimin e idhujve në krijimtarinë personale, duke e shndërruar në magji muzikore ritmin e jetës bashkëkohore.

Shpesh ajo, në interpretimet e saja, nuk ndjek rregulla të përcaktuara, ajo e ndjen këngën, e ndjen fjalën e thënë përmes melodisë dhe krijon imazhe të reja, qëndrim, rregull, duke u bërë bashkautorë e këngës, si fryt i perceptimit të saj të subjektit artistik, ku ndihet mesazhi përmes vokalit të saj kumbues, rrëqethës por plotë lëvizje në kompleksitetin e interpretimin të saj të shkëlqyer, që paraqet sensasion të fenomenit tingëllor.

Ajo, pra, artistja e jonë e madhe, përmes këngës na rrëfen ngjarjet dhe parafytyrimet të reja, me sens të veçantë të shprehjes artistike të transformuar në një sfond tingëllor shpirtëror të njeriut të shqetësuar.

Të gjitha këto mbresa dhe përshtypje që i thamë më lartë, na vijnë kur dëgjojmë tani incizimet e saja të këngëve të realizuara dhe të incizuara në një teknikë larg atyre të sotmes, bëjmë pyetje: sa zë paska të kultivuar paska pasur, ku spikat tonalitetet e shumta, duke shpalosur hyjnizimin tingëllor të zërit të saj befasues, të fort, të guximshëm dhe krenar.

Më në fund vlerësimet e shumta të muziktarëve të njohur, kritikëve muzikor të fascinuar me interpretimet e saja kanë bërë jehonë, që u transmetuar jo vetëm nga individi te individi, por edhe më shumë, nga se me vlerat e saja interpretuese tingëllore krijojnë një spektakël dhe shpërthim jo vetëm lirik ndjenjash, por ajo epizoi këngën shqipe, kur më së shumti kishim nevojë.

Ajo na fali këngën, kurse poetët i thurën vargje e kompozitorët kompozuan këngët kushtuar asaj dhe vetëm asaj- Bylbylit të Kosovës dhe Hyjneshës së këngës, pra Divës sonë të këngës dhe interpretimit që është vlerë nacionale, dhe po e mbarojmë ketë shkrim me thënien e Rilindësit tonë Naim Frasherit: ‘’ ç ‘vlerë t’ i venë vetes një komb, atë e venë dhe të huajt’’.

Biografi e shkurtër

Nexhmije Pagarusha u lind më 7 maj të vitit 1933 në fshatin Pagarushë të Malishevës në Kosovë. Është artiste shqiptare. Kur flitet për të përdoren në një frymë shumë epitete si: Bilbili i Kosovës, Mbretëresha e Këngës Shqipe, Primadona e Melosit Popullor, Ema Sumak Shqiptare, Madam Baterflaj, Fyti i Kristalte, etj. Mori shumë çmime, ndër të tjera "Këngëtare e Shekullit".

Veprimtaria e saj muzikore 40 vjeçare është aq e gjerë, sa që është vështirë të thuhet se cilit zhanër i takon, sepse ajo këndoi thuaja në të gjitha zhanret. Është e njohur për interpretimet e saja të shkëlqyera në muzikën popullore, por ajo në anën tjetër këndoi me sukses edhe arie të operës .

Nexhmije Pagarusha ishte edhe si aktore e suksesshme, si në film ashtu edhe në teatër.

Në Beograd vijoi shkollën e muzikës për solo kanto, të cilën ajo e la në vitin e tretë dhe nuk e vazhdoi më. Po ashtu në Beograd kishte paraqitjen e parë muzikore në skenë. Në vitin 1948 është pranuar si këngëtare në radio në Kosovë.

Ajo ishte në kohën e krijimtarisë së saj nga të gjithë kritikët e artit, njohësit e muzikës popullore dhe adhuruesit e saj shumë e çmuar.

Bashkëpunoi edhe me këngëtarët nga Shqipëria, dhe u paraqit edhe në Shqipëri me ansamblin “Shota” me rastin e një turneu.

”Baresha” është një ndër kryeveprat e interpretimit të saj. Kjo këngë u kompozua nga bashkëshorti i saj Rexhep Mulliqit me tekstin e poetit Rifat Kukaj.

Nexhmije Pagarusha interpretoi në një koncert të muzikës klasike veprat e përkthyera shqip të Bethovenit, Puçinit, Verdit, etj. Ky koncert ka qenë i pari i këtij lloji. Fatkeqësisht askujt nga organizatorët teknik nuk ju kujtua të regjistrojnë këtë koncert! Për fat të keq po ashtu nuk janë të evidentuara të gjitha koncertet dhe i tërë repertori i këngëve të kënduara nga ajo, pasi që siç ka thënë ajo një herë, për të ishte vetëm muzika me rëndësi, ajo dhe muzika ishin një. Mendohet se ajo ka interpretuar mbi 150 këngë.

Ajo ishte pjesëmarrëse e koncerteve në Kosovë, Shqipëri, Bullgari, Izrael, etj. Karrierën muzikore e përfundoi në vitin 1984, pas një koncerti në Sarajevë.

Pas 16 viteve larg skenës, u paraqit në vitin 2000 me këngën "Për ty", në një emision të Ardit Gjebreas, i cili e shtyri të bëjë këtë.

Ishte në jurinë e festivalit Kënga Magjike 2005. Aktualisht është këshilltare e lartë për muzikë në Radio Kosovë dhe në Radio Blue Sky.

Krijimtaria

Disa nga këngët e saj:

“Baresha“
”Ani mori nuse”
”Mora testin”
“Kur më shkon si zog n'hava”
“Kur më del në derë”
”Ke selvitë”
“Ç'u ngrit lulja në mëngjes”
“Çil njat zemër plot kujtime”
“Dallëndyshe”
“Një lule”
"Zambaku i Prizrenit"

Interpretoi në filmat dhe shfaqjet teatrale:

“Dasma e përgjakur”, (1967)
“Jugovizioni” (1973)
“Gëzuar viti i ri” (1976)
"E kafshoja terrin" (1977)
"I ikuri". (1980)
"Tre vete kapërcejnë malin" (1981)
"Lepuri me pesë këmbë"
"Fluturimi i Micakut"
"Daullet e të çmendurve",
"Rexha i nënës në grazhd të kalit"
"Vrasësit bëjnë dasmë natën" (1997)

Thanë për Nexhmije Pagarushën:

Esat Mekuli: Nexhmija është kjo – Bilbili i Kosovës, bilbili i këngës sonë.

Rexhep Munishi: Nexhmije Pagarusha për së gjalli po I përjeton dy jetë: atë derisa ishte në skenën e këngës dhe muzikës dhe atë pas ndërprerjes së këndimit aktiv. Ajo I përjetoi dy kënaqësi që janë privilegj i ruajtur vetëm për njerëzit e mëdhenj. Sa këndonte, e adhuruan! Kur pushoi së kënduari, nuk e harruan! Këngëtare si Nexhmija vështirë se do të përsëritet në skenat shqiptare. Vështirë të përsëritet një cilësi zëri e dhunti muzikore që ka ajo. Për të do të ketë gjithmonë shumëçka të themi. Për një gjysmë shekulli ishin të kënaqur të gjithë ata që e njohën, të gjithë ata që e dëgjuan, ata që patën miqësi me të dhe të lumtur janë ata që i takuan kohës së saj, kohës së shënuar me zërin e Nexhmije Pagarushës.

Kristë Lekaj: E kemi quajtur “Bilbili i Kosovës”, por ajo në të vërtetë ishte Kosova vetë! I falënderohem Zotit që kam punuar me të, se prej saj kam mësuar shumë. Nexhmija është Nexhmije! Është këngëtare që lind vetëm një herë.

Avni Mula: Në Shqipëri la mbresë të jashtëzakonshme, jo vetëm pse këndoi mirë, po u tregoi edhe atyre artistëve tanë shqiptarë, të Tiranës, të Shkodrës dhe të gjithë qyteteve të tjera të Shqipërisë, u dha një mësim se si duhet të këndohet kënga popullore, si duhet të interpretohet kënga popullore, çfarë koloriti duhet të ketë kënga popullore. Ajo mbetet një ndër këngëtaret më të shkëlqyeshme të mbarë Shqipërisë jo vetëm të Kosovës.

Ardit Gjebrea: Është një ndër kujtimet më të bukura të jetës time dueti që kam kënduar me Nexhmijen. Po të mos jesh njeri i madh, nuk mund të jesh artiste e madhe. Them se janë pak ata artistë që janë vërtet artistë dhe që e meritojnë këtë fjalë. Nuk është thjesht artiste e skenës, është artiste njeri, është artiste në shpirt. Të gjithë ne shqiptarët duhet të jemi të lumtur që ekziston fenomeni Nexhmije Pagarusha.

Ymer Shkreli: Nexhmije Pagarusha është institucioni ynë i lartë muzikor, akademia jonë e vetme muzikore, opera jonë e vetme, muzeu ynë i vetëm etnografik, monumenti ynë i vetëm folklorik-e megjithatë nuk ishte dhe nuk është nën mbrojtjen e shoqërisë si disa kisha e xhami. Fundja, në mungesë të tempullit të kulturës e kemi Nexhmijen, në mungesë të filarmonisë e kemi Nexhmijen, në mungesë të galerisë e kemi Nexhmijen.

Lutfi Turkeshi: Ajo përmes dritës artistike ndriçoi brendshëm visarin e pashtershëm tradicional. Në mënyrë spontane Nexhmija bën përpjekje “orfeane” për të mishëruar këngën e vet me traditën gjithëshqiptare.

Naim Krasniqi: Kur bëhet fjalë për Nexhmije Pagarushën është shumë vështirë të gjenden fjalë dhe të themi atë që duam të themi. Posaçërisht kur sot fjalët kanë filluar ta humbin kuptimin e vet, me që shumë artistë shumë këngëtarë ,shumë prezantues prezantojnë vetveten dhe kolegët e tyre me fjalë shumë të mëdha pompoze siç janë : I madhi ky dhe e madhja ajo, i madhërishmi ky. Fjalët kuptim të njëmendët kanë vetëm atëherë kur flasim për Nexhmije Pagarushën. Ishte dhe do të mbetet bilbili i këngës shqipe. Një bilbil që zoti ia dhuroi zërin më të bukur dhe një shpirt aq të madh artistik. Unë për veten time kur kam dëgjuar këngët e Nexhmijës, kam qenë fare i vogël dhe jam rritur me këngën e saj. Tani kur merrem me muzikë në mënyrë profesionale, kur kam mundësi që të analizoj punën dhe veprën e Nexhmijës, mrekullohem me aftësitë e saja interpretuese, me shpirtin e saj artistik. Kam pasur kënaqësinë dhe nderin para 15 vjetësh të kompozoj një këngë. Ishte kjo një dhuratë e vogël të cilën unë kam mundë t’ia dhuroj Nexhmijes. Ka qenë kjo kënga “Nexhi” e kompozuar me tekst të Hivzi Krasniqit. Do të kalojnë edhe shumë vite e dekada që të lindë përsëri një këngëtare e kalibrit të Nexhmijes. Këngëtarët e kanë idol Nexhmijen dhe kënaqësia më e madhe për ta është kur dikush u thotë se po kënduake si Nexhmija. Kurse për ata që i japin vetes detyrë që të shkojnë rrugës së Nexhmijes do ta kenë shumë të vështirë të arrijnë nivelin e saj. Kur dëgjojmë të provojë ta imitojë dikush Nexhmijen, dëgjojmë të thonë : Kjo këngëtare po mundohet të këndojë si Nexhmija, por nuk thonë se kënduaka si Nexhmija. Kjo, sepse Nexhmija është e pazëvendësueshme.

Ilir Shaqiri: E kam thënë edhe disa herë përpara se Nexhmije Pagarusha, Vaçe Zela, Hysni Zela etj. kanë qenë shkollë e pashmangshme për këngëtarët e gjeneratës time. Është kënaqësi për mua dhe gjeneratat që vijnë që kanë pasur një udhërrëfyes, një zë të mrekullueshëm prej të cilit në çdo kohë dhe në çdo moment njeriu mund të mësojë gjithçka në rrugën artistike që do ta ndjekë më pasur. Unë kam mësuar shumë nga Nexhmije Pagarusha dhe kam çka të mësoj akoma.

Fahredin Gunga

Pas Klithmës

(Nexhmije Pagarushës)

Kështu është krijuar bota:

Merre një zemër e hape
E sheh një copë diell e një tingull

E pastaj, le të lind një klithmë
Lere të qetë se ajo jeton vet
Që then dry e sy

Gjeje fundin e botës
Diku në mes klithmës e lutjes

Për çudi
Lindi i pastër si bulëz e dhimbjes
Si psherëtimë e lindjes
Vetëm për fundin e botës.

Kështu u krijua bota.


Din Mehmeti

KËNGËS I DOLËN FLATRAT

(Nexhmije Pagarushës)

këndoi e këndoi
derisa u shndërrua në këngë

dashuria për jetë
ia mori zërin

këndoi e këndoi
derisa shkundi shkrumbin
e shpirtit të vet
derisa bulëzuan pranverat
në zemrat e njerëzve

këngës i dolën flatrat
ajo tash fluturon
mbi të gjitha fatkeqësitë

vdekja s’ka c’ t’i bëjë...


Adem Istrefi

P A G A R U SH A

Këndona ti, këndona ti
Shpirt i kangës-Pagarusha!

Fiu-fiu fishkëllen era...
Në livadhin e gjelbër s’vallëzojnë lulet
Dhe shkunden gjethet,përtypen vjeshtat
Dhe thërret kanga ma zanin e saj:

“Digju,digju në shpirtin tim...”

e lehtë e si era rrëshqet kanga nëpër bar
dhe lahet bari në vesën e saj
dhe këndon era këngën e saj.

“S’ më lanë lotët djalë me të pa ty...”

tufa-tufa mblidhen cikat
tufa-tufa shpërndahen cikat.

Oj zhang-zhing kërkëllima e zingjirëve
Shkundet udhëve
Oj zhang-zhing zani i tyne lidhet nyje
Dhe digjet kanga në shpirtin e tyne.

(Atje,në qoshe të rrugës,të pështynë Nexhmije.
Atje në qoshe të rrugës,të gjuajtën me gurë.
Dhe re nën mjegull,nën shqelmat e zij. Mjekrra
E një hoxhe të rrinte mbi krye. Dora e tij të
Gjuente me gurë. E syni gjak lagej në shi.
E zani gjak klithte në shi:
Copa –copa do të këndoj.)

Kaq shi pikëllimi s’pat asnji re.
Udhëve me shi u rrit kjo këngë
Si lis në shkamb e gjethegjelbër.

Këndona ti,këndona ti
Shpirt i kangës Pagarusha!

“Digju, digju në shpirtin tim”
krejt u dogja në shpirtin tand.

Shpirt i kangës Pagarusha.


Mirko Gashi

VOX,

VOCIS

Plimi i bilbilave të fishkur
Lulëzon
Sirenat-harpitë
Kupin si kokrra e kripës
Në zjarr
Odiseu
Nga veshët heq dyllin
Me frymë
Bariu mbush fyellin
Enriko Karuzo e Zhyliet Greko
Heqin dorë nga koncertet e veta
Ima Sumak harron
Prejardhjen e vet mbretërore
E shikon
Fluturimin e kondorit
Në bebëzat e mia
Ngjallën
Ibis dhe papa avis
Në pyll
Klyshët e vet i harron arusha
Se ia thotë këngës
Nexhmije Pagarusha

Mevlyde Saraci

NEXHMIE PAGARUSHA

Bukuri
Që flen në shpirt
Mbretëreshë e këngës
Zëri yt i ëmbël
Zë bilbili

Ti je
Fllad’ i pranverës
Dashuri
Zë i rrallë
Në trojet tona

Këndo
Nexhmie
Siç të këndon zemra
Rrënjë lashtësie
Ti histori
E gjallë
Ti
Rreze dielli
Sy shqiponjë
Një jetë e tërë
Me mikrofon
Në dorë

Ti
Këndove
Me dashuri
Për t’i forcuar
Rrënjët
E lashtësisë


Edi Shukriu

BARESHA E THANËS

Nexhmije Pagarushës

1. (Erë e malit djepin përkundte)

Në mjegullirën e lartësive
Kreshtat e Pagarushës ndjenin
Në prehër një lindje mbanin

Erë e malit djepin përkundte
Pranë vatrës foshnja
Ninula vetes i këndonte

E
Në prag të njohjes
Mësuesi me shkronja në zemër
E peshë mbi supe
C’ është dashuria mësonte

Historinë e Pagarushës
Bilbilat e nisën
Këmbëzbathur shpatijeve

Me rritën e gërshetave
Zambakët e Prizrenit u gërshetuan
E kalaja jehonën
E zuri në gji

2.(Trete në ne)

këngë
trete në ne
nga ne vrujon jehonë
si

aromë dheu kosovar
ah flladitës në fushën mall
mbarsur
gurgullimë burimi që mikëlon thellësitë
dhe çon peshë shekujt

ngjitesh Bjeshkëve të Nemuna
me plakun që ruan kohët e kulçedrave

zbret në mriz me nënën
në pshtjellak fsheh ditët e urisë

ti je ajo “ani mori nuse”që
në heshtje i pëshpërit dashurisë
e zgjon mallëngjim në skajet e botës

Nexhat Halimi

Ç’po ndodh me zjarrin

Copëza e përgjakur e ballit ndez qiririn
Po sytë Nexhmijeme vjet verbuar

Njerëzit harruar mallet thinjur e fajkoi lart

Me zjarrin ç’po ndodh vaj me të gjeturat
Gjuhës plagët i përlcasin për fyell
Zogu I lashtë vjen mbi ëndërr

Këputur nga mishi im i mërguar
Hiri fluturone prap lind nga hiri

Sepse ti këndon mbi glob mbi shpatë,
Bashkë me trimat qëllon kafshën e zezë
Vetëtima në gemb shndërrohet
Nga kafka ime dhe vet Pagarusha

Gjeli fluturon mbi portën e vjetër

Unazat lëvizin
Zogjtë e zi në varre të reja dasmat mort
Daullet e pikëllimit

Mitit gjaku I rrjedh për veshë
E flakoi lart dhe njerëzit me male në zemër
Ti këndon në një gur Nexhmije vajton
Në një flamur

Mbi ëndërr zogu i lashtë fluturon

Sabri Hamiti

Nexhmije Pagarusha

Jeta nuk është këngë,
A fustan i qëndisur
Mish i gjallë e gjak.

Se kush do një copë bukuri,
Të fsheh huqet e veta…
Edhe qorri, edhe shurdhani.

E gjithkujt po si e kurrkujt:
Madhështitë e drunjta
Pijnë ujë në pusin e ëmbël.

Del në derë me sy të njomë,
Ndihet jehonë e Bareshës,
Raxha nën patkonj të Kalit.

Kënga s’ia çon bishtin kandarit!
Ankthi ngjitet në qiell.
Mish i gjallë e gjak.

(Trungu ilir,Prishtinë,1979)

Qerim Arifi

Plisat faqendritur marshuan

I
Ndalu për një moment. Këtu në këtë mëhallë
Fillon një madhështi. Tingujt rrënqethin barin, në fund
Det
Liqeni drishërin nga puhia e zërit të këngëtares,mbi
Kodra
Blerimi kaplon;mallet dalldisen në magjinë e toneve
Rrafshi i Dukagjinit vallëzoi me grunajet shtatë ditë e
Net
Ku mbaron dashuria fillon dashuria.”Në fillimin tim është fundi im”
Që nga kujtimet për Teutën
Dardanët kënduan,
Përpara portave krushqit hoqën vallen. Fshatrat pritën,
Përcollën pranverën me bilbil në duar-që diti t’ia thotë
Këngës për rrudhat e tyre në ballë. Për shuplaka të lëna
ndër ara.
Dallgë-dallgë valët nga eteri erdhën dhe mbetën në ne
Nga ajo na. Për të filluar diçka duhet të mbarojë.
Nexhmija e ju.
Dhe fshatarët me këngën për punën. Ju këndoni këngën
E tyre
Ata këngët tuaja-Koha mbaron tempuj e ruan tempuj.
Tempujt dhe tingujt tani përjashtojnë
Pamjen e tyre të sfiungosur!
II
“Kohë e tashme dhe kohë e ardhshme,janë ndoshta
prezentë në
kohën e kaluar”…Edhe pse pasur jetës do të mbeten gjurmë
jete. Edhe
pasur pranverës mbetën gjurmët. Kënga jehon
Çdo herë në lugaja…
Bilbili edhe shumë të tjerë këngën ua mësoi
Ata s’e harruan
Të parin e tyre
Anëmbanë, në çdo pore
Jehoi krenaria
Paepur…dëllinjat zgjatën degët e tyre duke
Pritur mirësinë,
Plisat faqendritur marrshuan shesheve, kejeve-
Me vegjëli!
Tëmtarët e fabrikave mësuan këngëtimin
Që në vete mbante magji!
Vaporet në të katër anët shpërndanë vetëm
Muzikë,lumturi…
Baletanet vallëzuan të ngashnjyera
Nëntë vite, pranë
Gurrës me ujë të ftohtë udhëtarët u
Freskuan nëntë herë
Kjo murosi shekujt më parë dhe shekujt
Pasur të palosur-
Liria diku në antikë zbukuroi për një
Orfe të Ri. Andaj përpara Lumit vashat rrijnë dhe janë duke pritur
Gondolat e fateve
Një këngë tënden dhe për ty do ta këndojmë,
Nexhmije.

Sevdije Rexhepi

MBRETËRESHË E KOSOVËS

(Nexhmije Pagarushës)

bashkë me ty
udhëtuam nëpër vite
na freskove zemrat
me këngët e tua mite

ashtu si zbardhin agimet
lindnin meloditë
vargjet merrnin rrugën
puthnin Prishtinën
përqafonin Strugën

me ushtimë tupanësh
dasma fillonte
zëri yt magjik
shpirtërat e fjetur zgjonte

seç ngacmoje
poetin,poeteshën
kur me atë zë të ëmbël
këndoje Bareshën

e madhërishmja jonë
motër e Teutës
mbretëreshë e Kosovës

Sejdi Berisha

NEXHI

Në skenë
Edhe në jetë zë përvëlues
Abetare
Tha njëri nuk di ç’ është kënga
Kërkova bilbilin
Më kaploi kënga deri sa më zuri gjumi
Me ty e Fletën i përqafuar u zgjova
Pranë oxhakut na rrëshket flaka
Rini e plakur
Ra perdja përgjithmonë
A thua Nexhi
Zgjodhe aromën e jetës
(1993)

Melek Raxhepi

Shtojzovallja e Pagarushës

Në gjirin e natyrës virgjëreshë
Enden bilbilat degë më degë
Gjelozojnë zërin kristalor të kanarinës
Mbeten të nemitur në vend
I lumtur bariu për bareshën
Jehun e zërit bjeshkëve kur dëgjon
E shtojzovalla e Pagarushës
Plot ëmbëlsi e dashuri këndon
Artin e këndimit përjetëson
Gëzueshëm shpërthejnë notat e melodisë
Anekënd trojeve shqiptare
Rrëmbejnë zemrat e njerëzisë
U shkrihet shpirti nga zëmjalta
Shpërndahet në fytyrë buzëqeshja
Ankthi e pikëllimi nuk kanë më vend.