Ndjenja e ''fajit'' në një rrëfim
të Aleksandër Moisiut
(Me rastin e 80
vjetorit të vdekjes së Aleksandër Moisiut)
Nga Sylejman Salihu, Gjermani
Aleksander
Moisiu ishte aktori i madh i teatrit dhe
skenës gjermane e europiane. Ai ishte i veçantë me lëvizjen e tij, me lojën e
tij, me gjestet e tij, me zërin e tij, me temperamentin e tij, me sytë e tij.
Pra ai ishte i veçantë me një shumësi veçantishë. Por si i ri, sapo kishte hyrë
në pjekuri, ç’i kishte ndodhur atij?Në skicën e tij”Një vajzë”rrëfen ndjesinë e
mëkatit dhe të pendesës, në një moshë ku
nuk mund të matet drejt pesha e “fajit”, së paku jo në kuptimin parësor të
fjalës, por të një faji metaforik, të një faji pa faj, që rrjedh si pasojë e
një shkaku moshor. E në një moshë të re, siç e kishte Moisiu edhe mund të bëhen
të tilla “mëkate”. I uritur dhe me
barkun thatë, pa asnjë krojcer , shenjë e një jete aspak komode në rini, ai
kishte shkuar për të përcjellë “Faustin” në teatrin vienez. Ishte ulur dhe
ishte bërë gati për ta shijuar dhe për ta përceptuar estetikisht ngjarjen
skenike. Sapo kishte hyrë brenda, sheh me sytë e tij objektin e bukurisë:një
vajzë. E një i ri ç’mund të kërkonte në një mbrëmje të vonë më mirë se praninë
e një vajze, që i përndez ndjenjat dhe imagjinatën?Përkundër errësirës
teatrore, ai mundi të vërente atë fytyrë të bukur, sepse e bukura rrezaton dhe
ndriçon. Djaloshit ëndërrimtar trupin ia përshkojnë ca drithërima. Ç’të bëj?T’i
flasë?Ta afrojë, t’i afrohet edhe më apo. . ?Ngurrimi dhe hamendja nuk zgjasin
shumë. Guximi ngadhnjen. Niset si një kalorës në duel. Ndjehet më i sigurtë dhe
ndjesitë e tij emocionale trimërohen. Para fillimit të aktit të dytë i flet. Ja më në fund
fjala e parë. Nisë hapi i parë për ta pushtuar këshjellën. Një zë i dashur, i
bukur, rrëmbyes, joshës. Dhe konstatimi i nxituar se ja më në fund po i
buzëqeshte fati. Ishte i mahnitur aq sa nuk mund të tregohet me fjalë.
Emocionet e një tetëmbëdhjetëvjeçari e ngulfatin. Sërish shfaqet një drojtje.
Por e bukura e tërheq dhe i riu tërë afsh pret shtegun. Nga këmbët, te koka:i
tëri emocion dhe dashuri. Nga t’ia mbajë?Imagjinata e tij dhe rrethanat në kohë
e hapësirë kërkojnë një gjetje të re. Vajza e bukur ishte e veshur më shumë
sesa me modesti. Në skenë aktorët bëjnë punën e tyre pra luajnë lojën skenike.
E ai dhe ajo sikur janë strukur në errësirën teatrore, por shohin diçka që
shpaloset vetëm me zemër. Shfaqja vazhdon, pasojnë aktet. Pastaj vjen akti i
kopështit dhe aktori flet:”Unë të dashuroj, jam krejt i yti. . . ”Personazhet
ia shkrepin. Po ai?Si do t’ia bëj?Edhe ai
shpërthen. Ka mësuar më në fund nga leksioni i mbrëmjes teatrore. Edhe ai mëson
artin e dashurisë. E drejton dorën e tij
pavetëdijshëm drejt bjondinës.
Edhe ajo, pa e parë mirë, e shtrinë dorën drejt tij. Bashkërisht
ndjejnë diçka. Të dy janë nisur drejt njëri –tjetrit:shpirtërisht dhe
fizikisht. Ngrohtësia e tyre ngroh, por prushi është më thellë, më brenda. Ai
sikur nuk guxon ta shtërngojë atë dorë të brishtë, se ka frikë mos e lëndon. Është vërtetë aq e brishtë sa
mund të thyhet?E mban me kujdes si një zog të
gjorë, të trishtuar, si një zog të trembur. E mban gjatë, gjatë dhe kështu
derisa mbaron akti i kopështit me aktorët. Çfarë valësh lumturie e ngrohin trupin e tij njëra pas tjetrës?Ç’ngrohtësi,
ç’zjarr?Nxehtësia trupore ngritet tek ai. Gjaku me vrunduj ecën nëpër damarët e
të riut. Pastaj meditimi i tij me veten:këtë ose askë!Ose. . . ose!E trembte
dilema nëse do të ketë ndarje?E ai ishte rreth të tetëmbëdhjetave djalë. Koha
skenike ecën dhe personazhet aktorë e lëvizin ngjarjen përpara. Vjen pushimi i
akteve. Të pushojnë duke u dashuruar, kjo ishte dëshira e tij. Pason lutja që
të dilnin bashkë për të shëtitur. E kotë ishte lutja e tij që ta merrte flokëverdhën
dhe të shëtiste me të. A dalim, thotë ai?Jo,
thotë ajo. Ajo ngurron, por ai bëhet edhe më këmbëngulës. Ajo i
falenderohet me shikim të
papërshkrueshëm, por nuk ngrihet. Edhe ajo do, por prapë s’mundet. Ka
një hezitim që e ndalon. Ka një pengesë. E ai nuk e donte të ulur, ndaj nuk
largohet. Përsëri këmbëngulje, përsëri lutje, përsëri shpresë. Do ta bindë për
një shëtitje tjetër mbase nesër , pasnesër, apo menjëherë në pyllin vienez, të
bredhte nëpër detin e gjetheve të
zverdhura?Vjeshtë në natyrë, por te ai ka një gufim ndjenjash pranverore. Në
natyrë vjeshtë dhe gjethe të vyshkura, por në shpirtin e tetëmbëdhjetëvjeçarit
është më ndryshe:pranverë me lule miliona ngjyrash dhe dashuri.
-“Sa mirë
do të ishte, i thotë ai. . . . . ”E lutë, i përgjërohet. Eja!Jeta kërkon.
Dashuria kërkon, thotë ai. Ajo ia kthen, se nuk mundet, nuk shkon dhe nuk beson
se ai do të shkonte me të për një shëtitje. Si?Pse?Me ç’’të drejtë dyshon
ajo?Pse ajo dyshon, se ai nuk do të shkonte me të?Prej nga kjo dilemë, ky hezitim,
ky ngurrim?
Por ai
sërish vazhdon përgjërimin e tij. Kishte kaluar gati çdo masë. Por tek i riu
dashuria s’ka masë. Qetësia e natës teatrore mbretëron gjithandej. Më në fund perdja ngrihet. Edhe
ai ngrihet. Por ajo rri përsëri ulur. Nuk jepet, pra. Është ashtu vetë
kokëfortë apo ç’është?Sërish ia kthen djaloshit: ”Është më mirë të shkoni, ju
shkoni. . . Shkoni, unë nuk vij me juve, sigurisht jo”. I thotë sërish që të
shkojë pa të. Pastaj ai ikën diku. Ku?Ku shkoi ai?Po ai shkoi te garderoba dhe mori mantelin
e saj dhe pret vajzën. Pret, pret, pret dhe sërish pret, që ajo të ngrihet e ky
t’ia mbaj mantelin maskë, t’ia japë dorën dhe të ikin në pafundësinë e natës
vieneze. Kur befas, ajo më në fund sikur përmendet:ajo ngrihet.
Ç’mrekulli!Moisiu qesh. Ngazëllehet por jo gjatë se ngazëllimi i shuhet shpejt
dhe në mënyrë marramendëse. Ajo, pra më
në fund ishte ngritur, por ç’’të shihte djaloshi Moisi?Një vajzë çalamane po
shkonte duke u lëkundur drejt tij. Ky ia mban mantelin dhe ajo e falenderon.
Por vështrimi i tij tashmë ishte bërë i thatë. . Ngrysja dhe trishtimi ia mbulojnë fytyrën. Një tmerr është futur
brenda tij. Çfarë ndryshimi:nga ngazëllimi në një ngrysje fatale. Nga një dritë
vezullonjëse shndërrohet në terr. Gati si një mort. !Nuk mund ta fsheh dot
tmerrin. Mendon ikjen. Belbëzon diçka më
vete dhe as vetë s’e di çka. I jep një mirupafshim mbushur me trishtim në
ndarje dhe ikën. Deri tash lutje,
përgjërime, ndezje damarësh, ëndrra, fluturime qiellore. E tash?Të gjitha ranë.
U shemb ëndrra e një kështjelle prej letre. Tronditja ka ndodhur dhe si një
tërmet ka goditur?Sepse ajo paskësh një këmbë më të shkurtër!Ky ishte faji i
pafaj i saj, që e çoi atë në fajin e tij.
*
Kishte
kaluar gati një moshë njeriu. Tashmë ishte artist me famë. I pritur me lule, me
përqafime, me puthje, me duartrokitje, me lëvdata. Dhe vjen një moment
reflektimi:pendesa. Pse?Sa gota të mbushura i janë servuar deri atëherë që nga
ajo mbrëmje?Të ëmbla, të tharta, të idhëta. Të gjitha shijet veç e veç dhe të
gjitha shijet përnjëherë. Çerekshekulli i
tij nuk ishte shumë i ëmbël, jo shumë
i thartë dhe jo aq i mjaftueshëm sa të mund të harronte atë mbrëmje me
atë magjepseje, sepse ajo paskësh pasur
një këmbë më të shkurtër se të tjerën. Shumëherë i kishte ardhur hija dhe
trishtimi i asaj mbrëmje. Edhe pas kaq vitesh sikur e ndjek zëri dhe jehona e
zërit të saj teksa i thërret:”Ku je ti që më re në gjunjë dhe ike?”Hë
kalorës?Hë artist?Fol!E brente krimbi i ndërgjegjjes. Ai pranon më në fund
mëkatin. E kishte kërkuar atë qenie të gjorë këmbëshkurtër me ngulm , tash kur
ishte vetëdijësuar për mëkatin e bërë, tash kur me famën e tij kishte prekur
majat e teatrit gjerman, por s’e kishte takuar më kurrë. Po ajo a do të donte ta
takonte?Ndoshta po dhe ndoshta edhe jo. Mbase kishte dëgjuar për famën e
tij?Mund ta ketë kujtuar ngrohtësinë e dorës së tij, teksa aktorët lëviznin
nëpër skenën faustiane. E Moisiu thotë pastaj se ka parë një pjesë të madhe të botës dhe
se shumë kujtime ka ruajtur dhe shumë të tjera edhe i ka harruar. Ca të shkuara e të harruara. Por nuk
do ta harrojë kurrë çalamanen e gjorë që pranë tij ishte në galerinë e katërt
dhe për asnjë çmim ajo nuk donte të ngrihej me të që të fshihte të metën e saj
në momentin e ngazëllimit përkëdheltar. Pas 25 vjetësh ai i kërkon falje asaj
në distancë kohore , ndoshta në heshtje, ndoshta në klithje përbrendësore dhe i
puthë dorën asaj si dorën e një zonje të rëndë me ngarkesën e fajit ndaj saj. Po ajo?Ku është ajo dhe ku e kanë
hedhur valët e jetës?Kurse në kujtesën e Moisiut rravgojnë ndjesitë e mëkatit.
Facebook
Twitter
Google+
Digg
