Adem Zaplluzha: Sytë e gurtë të erës

Adem Zaplluzha

Pesë poezi nga libri “Sytë e gurtë të erës”

 

DEL NGA RAPSODITË

 

Çdo menatë

Atje përtej  brigjeve të harresës

Zgjohet kujtesa

Nëpër një dhembje të pashëruar

Dizgjinët e erës

Kalërojnë mbi shpirtrat e mjegullave

 

Një nënë disa vjet me radhë

Nuk i ndal piskamat e gjëmave

Diku te retë e kristalta

Një copë mjegulle ëndërron shiun

Ëndërron vrapin e kalorësit

Të vetmuar

Në drejtim të universit të humbur

 

Ne ecim kah e panjohura

Zëri i kambanës i ndez qirinjtë

Një kërrabë e vjetër

Del nga rapsoditë e kohërave

Dhe me një arkivol të kaltër

Udhëton si një somnambul

Në një drejtim të panjohur

 

 

DIMRAT ME TËRBIM

 

Asnjëherë nuk kuptova

Se cili ishte ai vit  kur derdhej shiu

Nga shtambat e urrejtjes

Vendi im

Qante si një fëmijë jetim

 

Qanin edhe zogjtë nëpër çati

Një fat i shkruar

Ose i pashkruar nëpër libra

Shfletohej si një histori e trishtuar

 

Gishtat e holla të mjegullave

Sa herë që i hapnin

Po aq herë edhe i mbyllnin plagët

E stinëve

Që shkelnin mbi lule të vrara

 

Dimrat me tërbim

Shfryheshin nga një dhembje

Ose heshtnin

Nën një copë guri të murrmë

Dhe pritnin shpirtin

E një tufani

Të zgjohej më në fund

Nga ëndrrat e zgalemave

 

 

SYTË E GURTË TË ERËS

 

Ecte

Ose ne të gjithë ecnim

Mbi një vig të paramenduar

Askund nuk ndaleshin hijet

Në imagjinatën tonë të etur

 

Binte një tjetër lloj shiu

Mbi flokët e stinës

Ngjizej po ashtu një tjetër lloj shtreze

Në lotin e gurit

 

Mali qante si kërthi

Fatin e një fatkeqësie

Qanin edhe degët kur thyheshin

Për qerpikët e erës

Me dënesje burrash qanin lisat

 

Kur erdhën lejlekët

Mbi çatitë e kafshuara prej korbave

Filluan të mbijnë disa lloje barojash

E dimri thahej në vetminë e shtrojerës

 

Binte një shi që s’i përngjante

Asgjëje të lëngtë

Sytë e gurtë të erës po ashtu qanin

Me një dënesje të paparë deri më sot

 

 

DHE KUSH JENI SOT

 

Diçka po ngjan me ëndrrën time

Për çdo mëngjes

I kreh flokët te buzët e erës

Pastaj qohet peshë

Dhe luan valsin e një shiu të largët

 

Asnjëherë nuk më kujtohet

Se kur dhe kush

Na hyri pas portave të pasme

Dhe ia morri krehrin e nuses

Por dikush e bëri këtë

Dhe kurrë më nusja nuk qeshi

 

Kaluan  disa dimra të rënd

Më të rënd se vet trishtimi

Erdhën edhe ardhacakët e egër

I shlyen nga faqja e dheut

Të gjitha faltoret e qytetit

E shlyen nga faqja e dheut

 

Edhe vet thistorinë

 

2.

 

Si shihni

Kemi mbetur degë pa gjethe

Në shtatin e plagosur të rrapit

Asnjë qyqe më nuk ndalet

S’ka se kë të vajtoj

Ju degdisën në shtëpinë e rërës

Dhe zutë një myk të verdhë

Në një gjuhë të huaj kënduat

 

Mbase nuk jeni në gjendje

As t’i luteni Hyjit

Në gjuhën e bukur shqipe

Ju shndërruan në statuja

Të një tjetër gjuhe

Harruat se kush ishit dje

Dhe kush jeni sot

 

 

NJË KAL I GJELBËR

 

Njerëzit  thonë se ëndrra

Është një pjesë përbërëse e vdekjes

Kurse unë them të kundërtën

Vdekja është ajo pjesë e ëndrrës

Që fle përherë

Në sqepin e zogut të verdh

 

Një kalë i gjelbër

Mbrëmë vrapoi çmendurisht

Nëpër udhët e dizgjinëve

Vrapoi

Dhe askurrë nuk u ndal

Të bisedoj

Me kroin për etjen e shirave

 

E shirat këtu

Reshin vetëm kur kanë etje

Bien jo për ta shuar mallin

E mjegullave të shfrenuara

Por për të bisedua

Për ëndrrën e mëngjesit

 

Njerëzit përherë mendojnë

Se ëndrrat nuk janë të mira

Por kurdoherë ëndërrojnë

Vdekjen e zogut shtegtarë të gjumit

Ëndërrojnë edhe shiun si një zog

Që nuk ndalet

Te portat e kujtesës

 

__________

SONTE DUA TË LUFTOJ ME ÇDO KË,

NËSE LYPSET, EDHE ME PERËNDITË!

Adem Zaplluzha:”Druri i pikëlluar”, poezi, 2014

Të thellohesh në leximin e veprimtarisë prodhimtare dhe poetike të njeriut me mbi një gjysmë shekulli me penë në dorë, duke ngarendur gjithandej kopshtit të jetës, vërtet e ke tepër zor që të mos bësh sytë katër, të kthehesh me fytyrë e zemër nga njeriu, fjala e tij, të bëmat, kënaqësitë  dhe zallahitë e tij, të kthehesh, herë në kohë fëmijërie, herë-herë në ecejaket e kohës me plot të panjohura, të njohësh e të mësosh se si shkrihet çdo qelizë e poetit në gjirmën e prushimës të artit poetik, kjo do të thotë se ti,o kreshtar dhe dashamirë i poezisë je mrekulluar duke shëtitur me hare nëpër Parnasin plot me bukuri letrare.

Vepra e radhës me poezi “Druri i pikëlluar” i poetit më prodhimtar i këtij brezi, mëton të imponohet si motër siameze e gjithë atyre veprave të tjera që botoi deri me tash, mirëpo, ja që kjo që kemi para vetes në sy vështrim, për shumëçka qëndron  më e avancuar. Sapo e hap lexuesi librin haset në ciklin e prapë të kësaj vepre, të cilit i prin poezia “Me lërë të qaj sonte”, e cila sikur arrin të bashkojë në një trup të gjitha takimet e poetit me shokun e brezit, të cilit i thotë:

Sonte mund të luftoj me tërë botën

Por jo edhe me zemrën time!

Sepse, zemra e poetit kërcen si ketër në kraharorin e tij, prandaj

prapë i rikujton shokut:

Të kujtohet sa shumë

Ecëm mbrëmë

Rrugët ishin të gjata

I përngjanin dhembjes sonë

Ti ishe vetëm një lule

Në varfërinë e stinës...

Takimi mbi valsin e vargjeve i dy shokëve,  gjithsesi është i mallëngjyeshëm, i tujgur me emocione, mirëpo, poeti prapë vargjet poetike janë ato, me të cilat i rrëfehet për gjithçka shokut të tij, e pse, jo, edhe për gjendjen momentale të vetë poetit:

Jam shndërruar në gur varri

Askush nuk më kupton

As të vdekurit nuk më duan

Si të eci nëpër këtë sterrë

Si të qëndroj

Pranë kësaj ofshame!

Ajo që vargjet poetike të kësaj vepre i bën lëngështa, të buta, të kapshme, interesante, dinamike, me vokacion të ngrehur, është rrëfimi i butë dhe real i poetit, me vargje poetike, jo edhe aq në tepri  për biografinë e sendeve, rrethit të jetës, gjërave që përbëjnë spektrin e gjallimit, mirëpo, zoti Ademi depërton si ngjalë në thellësi të meditimeve dhe imagjinatës gjithnjë reale, sa për të gatuar brumin e fëmijërisë, të djalërisë, të burrërisë, kështu për të bërë një biografi të jetës së vet. Jeta është e bukur, e ëmbël, e çmuar, por, herë-herë, shklasë poetin, kurse ky menjëherë reagon dhe tregon gjendjen e tij, por jo edhe dorëzimin:

Thashë edhe më parë

Më ikën miqtë

S’ka mbetur më njeri

Në këtë fotografi

Vetëm disa silueta si gur varri

Rrinë ngulur nëpër sinorët e kujtesës.

Me vargje poeti mishërohet me qiellin, me yjet, me detet, me lumenjtë, me zogjtë, me bjeshkët, shkrepat, por, Toka për poetin është djepi, gjaku, gjuha, identiteti, dheu, prandaj vjershërimi për Tokën vërtet zgjon kureshtje:

Kjo tokë e mirë

Sa herë që e vura kokën mbi të

Mi shëroi plagët e hidhura

Edhe në dimrat më të acarta

Pati  mirësinë të mi ngrohi damarët

Herë e pata nënë e herë babë

Asnjëherë nuk ngjau të ofshante

Dhembjet ishin të huaja për të

Toka ime ngjizur me legjenda

Toka ime

Djepi i stralltë i gjyshërve të mi!

Në shumë prej vargjeve të kësaj vepre dominon përshkrimi aq i hollë, aq i vëmendshëm, aq dinamik, sa frymëzimi sa vjen e merr gradacion të ngritur. Vërtet janë të bukura, muzikale, por që në vetvete fshehin atë sekretin e poetit për shumë çka e zemrës, vargjet me të cilat poeti përligj metodën diskriptive, por jo aq e thjeshtë, banale, por moderne me mjete e figura të zgjedhura shprehëse dhe me një vokacion të avancuar. Përvoja në lërimin e poezisë e bën të veten, e lartëson poetin, e bën të këndshëm, të dashur dhe më të afrueshëm, siç ndodh në vargjet:

Më ndihmoni ju lutem

Kam nevojë

Kam shumë nevojë sonte ta ndjej

Aromën e barit të atdheut

Atë aromë

Me të cilën zuri shtat fëmijëria ime!

Vargjet e Zaplluzhës nuk ngarendin pas përrallave, legjendave,  kornizave imagjinare e të mbufatura me fjalë e shprehje banale, por, nga se poeti di të shkruaj poezi, atëherë ai me vargje poetike depërton në secilën pore të jetës, në secilin cep të vendit të tij, edhe në vendlindje, në Prizrenin magjik, me të cilin rast, shkruan:

Në behar si ujëvarë zbresin zambakët

Gocat dashurojnë pa mend

Lumëbardhi si dhëndër që s’plaket

Çdo stinë është e bukur në Prizren!

Vepra më e re e Zaplluzhës “Druri i pikëlluar”, vërtet ngjitet edhe më lartë drejt kurorës së artit të poezisë, duke dëshmuar pa tjetër se me poezi u morën, merren dhe do të merren brezat edhe pas nesh, shumë dashamirë të saj, por sikur shpesh po harrojmë se të shkruash poezi do të  thotë poeti të shkrihet në secilin varg, në secilën rimë, në secilën metaforë, si  ai qiri i Naimit, vetëm e vetëm që “të shkelë këmba e saj!”. E unë, poetit Adem Zaplluzha , i uroj shëndet dhe të mos i plaket edhe shumë stinë pena, me të cilën e pasuroi aq shumë letërsinë.

Riza Greiçevci, shkrimtar,

mesprill i motit 2014, Drenicë