Resmi Osmani: Banja e përgjakur

BANJA E PËRGJAKUR*

Novelë nga Resmi Osmani

Një

Era nga brigjet e Thrakës frynte me tërbim. Nata ishte e zezë pisë.Rrufetë shkrepëtinin rrafsh mbi ujrat e detit dhe bubullimat përzjeheshin me rrokopujën e dallgëve. Anija e mbretit Agamemnon e rënduar nga plaçka e luftës hepohej sa majtas djathtas, zhytej mes dallgëve dhe prapë ngrihej duke kërcitur dhimbshëm. Velat ishin çjerrë e leckosur,direkët ishin thyer. Timonieri nuk e drejtonte dot. Ishin në mëshirë të Zotave. Ishin nisur nga brigjet e Helespontit dhe kishin marrë udhën e detit për tu kthyer në shtëpi. Ky kthim ishte si një ëndërr, secilit i gufonte zemra që do të kthehej në atdhe pas aq vite luftrash, gjaku e djerse, në shtëpinë e dashur,te prindërit, gratë dhe fëmijët. Por zotat kishin marrë mëri, e drejta ishte tepruar dhe tempujt ishin dhunuar, për ndëshkim kishin dërguar stuhitë, rrufetë e bubullimat, ishin bashkuar zjarri dhe uji, flotën e Argosit për të shfarosur. Në formë shkulme e dallgësh, fatkeqësia u ngrit. Anijen me anije përplaste era. Tërbueshëm nën rrebesh dhe nën kamzhikun e tufanit, anijet silleshin rrotull si kuaj të verbër dhe në humnerë zhdukeshin. Uragani kish trazuar detin, errësuar qiellin, dhe në natën e zezë e kish shpërndarë flotën e akejve siç shpërndan gjeratorja e erës një tufë gjethe. Ku gjendej tani Menela trimi, me gjithë Helenën?  Po Odise dinaku dhe mbretërit e prijësit e fiseve të tjerë? Askush nuk mund ta dinte. Askush nuk kishte kush t’ia thoshte në këtë natë blozë të zezë, mbi ujrat e detit tallazshumë, të pushtuar nga tërbimi i erës së Thrakës.

Troja kishte rënë. U deshën dhjetë vjet trimëri e gjak dhe një ditë dinakëri që qyteti të rroposej nën hi. U vra Hektor trimi nga dora e Akil fatosit, Paridi, ngashnjyes e bukurosh vrau Akilin e mirmidonëve, me një shigjetë në thembër, aty u vra Ajaksi i Telamonit dhe sa e sa trima nga lulja e akejve. Mbreti Priam u vra dhe ra përmbys në gjakun e tij mbi pluhur. Mirë t’i bëhesh se i lëshoi të bijtë azat si kuaj të azdisur! Dheun kafshoi edhe Paridi shkelësi i zakonit të mikut dhe tryezëdhunuesi, Helenërrëmbyesi. Menelau mori gruan e rrëmbyer, Helenën, bushtrën, bishtdredhurën, që qante me lot të hidhur, që tu këpuste shpirtin, gjoja e penduar për gjëmën që shkaktoi. Qante për grekë e trojanë. Eh, lot gruaje! E rrente mendja Menela brinarin se pas asaj ploje do të gjente sërish lumturi. Sa herë që do të flinte me të, Helenës në sytë e mendjes do t’i fanepsej Paridi, i bukur si trandafil i bardhë dhe do t’i dukej se ai flinte brinjë saj.

Thesari u grabit. U nda plaçka e luftës. Pjesa e mbretit ishte e pasur në ar e xhevahire, argjend, bronz dhe enët e bakrit, mrekullisht punuar që feksnin si flaka vetuese. Por plaçka më e shtrenjtë e luftës që i ra në pjesë, ishte një vashë, e pashoqe nga bukuria dhe mençuria, bija e mbretit Priam, Kasandra.

Kështu përfundoj ajo luftë dhjetvjeçare: Kështjella dhe pallati mbretëror të rroposur, të vëna në zjarr e flakë, mizëri e të vdekurve, gjaku që u derdh lumë dhe qindrat e skllevërve. Këtë luftë e bëri ai, Agamemnoni, biri i Atreut, sunduesi i Argosit, zot i Mikenës, krenaria e Akejve. Tani ai po kthehej në shtëpi, të gëzonte në paqe gruan, fëmijët, gjënë e kamjen.

Aty pas mesnate era prajti, nuk vërshëllente më si gjarpër pas litarëve, lëkundjet e anijes u zbutën, dëgjoheshin urdhërat, komandat dhe zërat e detarëve, ndoshta Zotave u kishte rënë zemrimi. Fati I kishte kursyer, nuk i la t’i përmbyste në fund të detit dallga, as ti përplaste pas shkëmbenjve. Në kthinën e mbretit, kandili me vaj që cërriste duke u djegur, me flakën e vogël që luhatej, hidhte hije dhe bënte një dritë të mugët. Në shtratin e ngushtë, në krye të tij, ulur mbi shtresat, Robina fisnike,bija e mbretit Priam Kasandra, kishte mbledhur gjunjët pranë gjoksit, i kishte lidhur  me  të dy duart dhe e kishte ulur kokën mbi ta. Flokët e bukur, të zez e të rëndë i mbulonin fytyrën. Ashtu symbyllur, ajo ishte në tjetër botë dhe u drodh kur Agamemnoni i vuri dorën mbi sup. I mbushur me zëmëratë e mllef nga prapësitë e motit,  kur pa vajzën e bukur, ai ndjeu thirrjen e instiktit mashkullor që vinte  së brendshmi, nevojën të çtendosej, të shkrifte trupin dhe të gjente njëfar prehje, nëse vërtet mund të kishte prehje. E ngriti  para duarve, e shtriu dhe bëri me të seks të egër, shtazor e të vrazhdë, me tërbim. Ia dërmishi mishrat dhe ia shtrëngoi eshtrat sa i kërcitën, të puthuarat ishin si ca kafshime të jargosura, të shoqëruara me gulçe e rënkime. Nga era e firomës, që kundërmonte verë, hudhër  dhe pastërma asaj i erdhi për të vjellë.  Ishte si një përdhunim. Ajo heshti, iu bind, ishte robinë e tij. E duroi por e dërrmuar dhe e poshtëruar qau me lot të hidhur. Agamemnoni u shtri brinjë saj në shtratin e ngushtë dhe s’kaloi shumë që e zuri gjumi. Gërhiste si derr aq sa dridheshin muret e kthinës së anijes.

Kasandra qëndroi ndenjur. Edhe në gjumë pamja e mbretit të grekëve  ishte e egër. Po të donte ajo mund ta vriste, që të lante gjakun e gjith familjes së saj të gjorë që në gjak u shua. Ja ku ishte thika majëmprehtë. Mund t’ia ngulte në grykë, te gabzherri. Ai do të pingërronte si derri kur e therin dhe do të mbytej në gjakun e tij të nxirë nga vreri i zemërimit. Shpirti I tij do të zbriste në had. Jo. Ajo nuk do ta vriste. Nuk donte të bëhej vrasëse. Ai vdekjen e kishte me vete, pelerina e mbështillte si qefin. Le të shkonte në shtëpi. Aty e priste e thëna.

Sado e mbështjellë me shkorsën e leshtë, nuk po gjente ngrohtë. Gjumi ishte arratisur, ajo ishte si një det pikëllimi, pa prehje, valët e së keqës vinin së thelli. Shpirt helmuar, fati e kishte kallur në vorbullën e së keqes, midis dy mokrave që i bluanin trup e shpirt. Vuajtja s’po kishte fund. Sa mirë që kjo anije të vidhisesh në katakombat e detit, jeta të fikesh, por siç duket Poseidoni, që i tallandisi në shkulmin e egër të dallgëve, po i kursente për një short më të zi. Nuk i kishte mbetur gjë tjetër veç të mendohej, të shihte në pasqyrën e shpirtit e të mëndjes jetën dhe fatin e saj fillim e fund. Mendimet ishin të pështjelluara, të rrëmujshme, pa rend, si një ëndërr e makthshme, ku gjeratorja e fatit përsillte që nga honet e thella ngjarje marramendëse ku shfaqeshin me një dritë të fortë verbuese vullnetet e epërme dhe ato njerzore që formonin zinxhirin e ngjarjeve. Shfaqeshin dhe fshiheshin shpirtra e fytyra të dashura e të urryera, por që tashmë të shumtit s’ishin më. Ajo ishte viktimë e  bukurisë së saj. E keqja mund të vijë edhe nga e mira. Ende vashë e re, e hajthme  nga shtati si  selvi e re në rritje, me freskinë e zambakut, bukurinë e trandafilit, hijeshin e mëngjesit pranveror, me kaltërsinë e qiellit në sy, hojet e mjaltit në gjuhë dhe këngën e zogut në buzë, në malin e Idës, te burimi iu shfaq djaloshi i ri i bukur si hyjni,si një bari që ruante grigjën, me harkun dhe kukuren e shigjetave në sup. Ishte Apoloni biri i Zeusit i bukur dhe i hirshëm. Ajo mbeti pa fjalë dhe e kaploi një topitje dhe ligështim i ëmbël i zemrës. Ishte një dashuri e perndishme. Lodruan dhe u deshën, si në jerm e me dalldisje mes luleve të livadheve, burimeve, zefirit flladitës dhe dritës lbyrëse të diellit. Oh, aq i dashur, aq i ëmbël! Por ajo e shmangu, nuk iu dha. Ai i mësoi profecinë, të parashikonte, të shihte me sytë e mendjes dhe të ndjente me zemër e me shpirt atë që do tu ndodhte njerëzve. Por, të epërmit nuk deshën që kjo lumturi të zgjaste.  Në mes u hyri Afërdita ziliqare, afshndezur, e pa nginjur me dashuri dhe ajo me padëshirë  i doli fjale  dhe  e braktisi Apolonin. Ai u dëshpërua,  nuk e fali. Për hakmarrje e dënoi që profecitë e saj të vërteta të dukeshin si të rreme dhe të mos i besonte askush.

Ashtu edhe ndodhi. Për të ky ishte mjerim i vërtetë, që i dyzoi mendje e shpirt. Ajo ishte si një qyqe që askush nuk ia dëgjonte këngën e përvajshme. Kur erdhi nga Sparta Paridi me Helenën e rrëmbyer, ajo paralajmëroi gjëmën që do të ndodhte si shkak i shkeljes së zakonit të mikpritjes, i përdhosjes së banesës, i thyerjes së besës,  gjakun që do të derdhej dhe zezonën që do të shkaktohej nga bukuria dhe dashuria e asaj gruaje burrëbraktisëse, prandaj Paridi duhet ta kthente te i shoqi, Menelau që ishte mbret i Spartës. Askush nuk ia vuri veshin. Zëri i saj qe si jehonë në shkretëtirën e mosbesimit. E pranuan si nuse të familjes mbretërore dhe ndodhi ajo që ndodhi. Mbi Trojën hyjnore u derdhën gjithë fiset dhe mbretërit e Greqisë. Dhjetë vite luftë, rrethim, sulme, jetë të shkymura, heronj e fatosë të vdekur.

Ajo paralajmëroi se  barku i kalit të drunjtë , që akejtë e lanë si dhuratë para portës ndërsa u nisën gjoja për të ikur,  do të pillte vdekjen e Trojës. Akejtë kishin dhuruar mortjen. Donin të arrinin me dinakëri atë që nuk e arritën dot me trimëri. Përveç të vëllait Laokontit, atë askush nuk e dëgjoi dhe kalin e përbindshëm e futën brenda mureve të qytetit.

Medet, medet për atë gjëmë. Ajo pa sesi Neoptolemi mizor e gjakësor, biri I Akilit, shkoi në thikë atin plak mbretin Priam, që ishte strehuar në tempullin e Zeusit dhe nënën Hekubën. Pa sesi iu vranë vëllezërit, pastaj fillikat e lemerisur për ti shpëtuar mizorisë u fsheh në tempullin e Atenës. Aty e gjeti Ajaksi i Ojleut, ah sa mirë do të kishte qenë ta kishte vrarë, por më keq, ai e rrëmbeu në krah si ujku shqerrën dhe e përdhunoi egërsisht në altarin e Atenës, si të donte të turpëronte gjithë gratë e Trojës. Kur si robinë e shpunë në lëmin e akejve, ajo pa të motrën Poliksenin, që e therën  te murana e varrit të Akilit, ngaqë ajo u dashurua prej tij. Dashuria dhe vdekja janë motra binjake. Kur u ndanë robinat si  plaçkë e luftës, ajo i ra në pjesë Agamemnonit dhe ai e pëlqeu për hiret dhe bukurinë, ndërsa Andromakën fisnike të Hektor trimit e mori për grua Neoptolemi. Ajo pa sesei zjarri dhe flakët shkrumbuan qytetin, tymi mbuloi diellin dhe muret u gremisën, ishte si botës ti kishte ardhur fundi……. E përhumbur në këto vegime e zuri gjumi, që është i pushtetshëm si vdekja, i mbërtheu qepallat dhe ajo ra në honin e tij të harresës.

Dy

Nata e zezë dhe e stuhishme polli ditën e bardhë e të paqtë. Agamemnoni doli në kuvertë. Lindja kishte nisur të kuqëlonte, por agu ende se kishte pasqylysur syprinën e detit. Ajo që i panë sytë ishte llahtari: mbi dallgë pluskonin partallat e anijeve të shpartalluara nga stuhia, vela, direkë, pajorë, dhe ushtarë të mbytur që dallgët i hidhnin e i prisnin. Mbi arën e detit ishte mbjellë fara e vdekjes. Fatzeztë,  mendoi Agamemnoni,  kishin shpëtuar nga furia e luftës, nga prerja e hekurit të shpatave dhe kafshimi i majave të  shtizave dhe shigjetave, kishin luftuar trimërisht,  por ja ku e kishin pësuar nga zemrimi i detit, një armik që s’mundej dot dhe lulja e ushtrisë së Akejve  ishin kthyer në ushqim për peshqit! Anija e tij ishte fillikat, velashqyer, direkthyer, si një trup i vrarë e i vdekur në atë shkretëtirë ujore të frikshme e armiqësore, që ishte bërë varri i flotës mbretërore. Në largësi, të hapërdara, shquheshin edhe disa anije. Po të tjerat?  Të qenit e tij gjallë  ishte dëshmi e mëshirës dhe dashurisë së ndonjërit prej Zotave. Tashmë rruga për në shtëpi ishte e hapur.

Agamemnoni, i pështjellë me mallotën e leshtë, eci duke u hepuar dhe qëndroi te bashi i anijes që kishte formën e qafës së mjellmës. Sakaq u afruan truprojtësit dhe kapiteni Harilao. Në kuvertë nisi gjallëria

-Mbreti im, presim urdhërat e tua, -  tha ai.

-Bëje gati anijen që të kthehemi në shtëpi.

Zdrukëthtarët rrokën sëpatat,sharrat e sqeparët, ashklat e drurit dhe tallashi u shpërndanë gjithandej. U ngrit e u vendos direku, u shtrinë dhe lidhën konopët, u sajua vela e madhe dhe vela trekëndore e bashit. Si vuri njerëzit në punë, Harilao shkoi e zuri vend që ti bënte shoqëri mbretit. Nuk ia shqiste sytë detit Egje që ishte kthyer në banjë vdekje.

-E gjithë kjo për një grua,- tha ai si ti fliste vetes.

-Për një grua, por jo edhe vetëm për një grua, - tha Agamemnoni enigmatik si të mos donte të zbulonte misterin.

- Kështu ngjau. Erdhi Paridi, një natë mik te Menelau. Si princ me gjithë të mirat u prit, por zakonin e mikpritjes shkeli dhe zonjën e rrëmbeu. Ngashnjeu atë bushtrën e pabesë, që  kish patur edhe burra të tjerë.  Helena, guxoi atë që nuk guxohet, pa menduar për pasojat e për në Trojë fluturoi. Im vëlla, teveqeli, që të madh e ka trupin dhe forcën por të pakët mendjen dhe gjykimin, shumë e donte gruan, paçka se i vuri brirë. E ndoqi por nuk e arriti, anijen e saj era e mbarë përtej detit e përcolli. Për të ra  në hidhërim të madh,  e piku malli. Si të mos kishte gra të tjera, rrinte në një qoshe i çnderuar, për tu dhimbsur e mishëruar, pa nxjerrë nga goja sharje apo fjalë kundër saj. Edhe pse e ikur përtej detit, si ndonjë fantazmë, ajo kthehej dhe hija e sasj sundonte pallatin e tij. Ashtu e gjeta Menelaun kur shkova, për tu dhimbsur e vajtuar dhe vendosëm bashkë që edhe me prijsat e tjerë të akejve të shkonim për tu hakmarrë ndaj besëthyesit dhe besëqënen Menelaut t’ia kthenim në pallat.

- Dhe, imzot, dhjetë vite luftë. Tremijë e gjashtëqind ditë, njëqind e njëzet hëna të ndrruara, ditë e netë të ftohta, me shqotë e acar, zheg e përcëllime! Prindërit, gratë e motrat atje në Argosin e dashur u harruan fytyrat djemve, burrave e vëllezërve. Në vend të tyre nga Troja mizore u shkonte një arkëz e lehtë me hi që mbante  zi të rëndë. Dhe ata thoshin: “ Eh për një grua shkoi e u vra, një grua që se kish asgjë”  dhe dhimbja plekset me urrejtjen për ata që në atë luftë i dërguan. Është ndoshta edhe pezmi i të vdekurve të pafajshëm,  që  zgjohet për të sjellë papritur zi të re e kobe, në këtë kthim, kur s’jemi veç një ditë udhë larg shtëpie.

- Jo vetëm për një grua,- përsëriti mbreti. - Harilao, të dija më të mençur. Edhe po të mos ishte ajo kuçka, Helena, ne do të gjenim një shkak për të mësyrë Trojën e dardanëve të Priamit. Argosi, Sparta dhe gjithë Atika, janë të thata, kanë më shumë gurë sesa tokë, kullotat nuk mjaftojnë për gjënë e gjallë. Polemi është shtuar. Akejtë si mba më vendi i tyre. Matanë Helespontit janë hapësirat pa fund të Azisë së Vogël. Troja ishte pengesa. Rënia e saj na e hapi rrugën për begatitë dhe tregjet  e atyre vendeve. U derdh shumë gjak, por plaçka e luftës, ari dhe skllevërit mënjanë dhe ndëshkimi për besëthyerjen në anën tjetër e vlejnë. Burrit i ka hije të vdesë më mirë në fushë të luftës, e për të aedët të këndojnë këngë, sesa jeta e tij të shuhet si kandili pa vaj në shtratin e shtëpisë.

Teksa mbreti ishte duke folur, si hije haplehtë e bukuri pikëlluar, u afrua Kasandra, që i dëgjoi fjalët e fundit të Agamemnonit. Ai i bëri vend pranë vetes por ajo nuk u ul.

-Medet, medet, - rënkoi ajo, ç’është kjo që po shoh? Si s’u verbuan këta sy, që veç dhjetë vjet s’shohin tjetër veç gjak, vdekje dhe  çurk derdhin lotë. Kjo gjëmë e zezë, nisi kur erdhi në Ilion Helena: e qetë,e kthiellët si vetë paqja, si një gur I çmuar për thesar, si një plagë e ëmbël për çdo sy, lule me epsh që deh çdo zemër. Dhe u bë dasma e hareshme.  Atë dasmë zhurmëmadhe të Paridit dhe Helenës së rrëmbyer, ku vëllezërit e mi gazmend si krushq ogurzi festonin e këndonin,  nuk vonoi që Zeusi mbrojtës i mikpritjes, për  shkeljen e besës e ndëshkoi. U luta e u përgjërova, me ah e oh, me vaj e me lot, që nusen ogurzezë e kobmadhe prapsh ta kthenin, por për mallkimin tim askush nuk më dëgjoi. Nuk mënoi, që pas dasmës, këngët u kthyen në vaj, si nëmë për dashurinë ogurzerzë dhe para mureve të Ilionit, fund nuk kishte ploja dhe gjaku i derdhur. Nisi në një pallat mbretëror dhe në një pallat tjetër do mbarojë!

Dielli u ngrit në lindje, deti ndriti, nisi të fryjë zefiri. Anija lëkundej lehtë mbi valë. Mbreti dha urdhëra të shpejta që anija për lundrim të gatitej. Harilao me kërbaç në dorë u turr mbi rremtarët. Velat duheshin ngritur, ishte koha për tu nisur.

-Princeshë e bukur. Sado me dhunti profetike, ti s’mund ti dish të gjitha, por meqënse të kam përzemër dhe e imja përjetë do të jesh, dëgjo se ç’do të them: në Aulidë u mblodhën njëmijë anije. Ishin Aty Odise dinaku, Akil trimi, Mentor dijeshumi, Ajaks divi dhe lulja e trimave të akejve. Prisnim të niseshim, por frynte era e kundërt e Strimonit. Anijet përplaseshin, velat griseshin, u shfaq uria, ushtrisë i humbi durimi, rinia helene nisi të squllej e të humbte vrullin. Pyetëm falltarin Kalkant. Na tha se zotat kërkonin një fli njerëzor, nga prijësi i ushtrisë, një pjestar të familjes  mbretërore. Nga tri vajzat e mija, shorti i ra Ifigjenisë që ishte lulja më e bukur e kopshtit tim dhe veç të tjerave e doja. I egër ishte ky fli i vajzës. Si ta çoja gëzimin e shtëpisë në altar të flisë? Me gjak virgjëreshe të skuqja duart? Kështu ishte e thëna: të vritej vajza që  të nisej flota,  t’i ndihte një ushtrie që të rikthente një grua të ikur. Me gjak  po nisej ajo luftë. E lemerisur dhe e tromaksur ishte vajza, po as lutjet e saj, as mosha njomzake prej vergjine nuk i prekën zemrat e krerëve të ushtrisë. E kam në sy si të kishte ndodhur dje: e sollën në altar, si një drenushë të mbështjellë me vel, dhe që të mos mallkonte, se mallkimi i të pafajshmëve të ze, gojën ia kishin lidhur me çember. Veç në sytë e saj kishte tmerr lutje e llahtar, por koka iu pre mbi altar. Zemra ime u ngurtësua si gur. Flijova gjënë time më të shtrenjtë, dhe nuk mund të mos kërkoja që çdo prijës apo ushtar të bënte për atë luftë fli qoftë edhe jetën e vet. Por më i rëndë se për këdo, ky flijim I gjakshëm ishte për zemrën e nënës, Klitemnestrës. Flija e paligjshme, grindje solli në familje, zonjë shtëpie në pallat vjen e bëhet hakmarrja, që mos qoftë e thënë shpagim për fëmijën e vrarë të kërkojë. Nuk vonoi dhe era fryu së mbari dhe flota për në Ilion u nis.

Agamemnoni tha këto dhe heshti. Shpirtrazimi nga kujtimi ishte dërrmues. Që nga ai altar,  gjaku rrodhi si lumë e  më nuk u ndal, sa skuqi det e stere. Ishte bërë ajo që ishte e thënë! Të thënës nuk I shpëtojnë dot as perënditë!

-Dhe kështu ra Troja,- tha Kasandra si t’i fliste erës,- barku i kalit polli vdekjen. Një palë humbës të rënë përtokë, në hi, pluhur e baltë, në zjarr e flakë, plagësh përgjakur e mbanë syresh pleq, gra e fëmijë, që hiqnin zvarrë kufoma burrash, që dikur ishin etër të lumtur dhe rënkim të thekshëm  nxjerrin për të vdekurit. Në krah tjetër fitimtarët hakmarrës, nga furia e vdekjes të pushtuar, që vrasin, dhunojnë , grabisin e plaçkisin brohorisin e festojnë. Por dijeni, ai që shkak u bë që gjaku të derdhet si lumë, ditë e natë nën sy hyjnish është në përgjim deri sa të japë shpagim. Se krimi pjell krimin dhe vrasja vrasjen si ndëshkim, mallkimi shkon nga etërit te bijtë dhe gjaku ndjell gjakun….

-Boll më!- u hakërrua Agamemnoni, - Nga ajo gojë e bukur s’dua të dëgjoj fjalë të shëmtuara që përgjakin bardhësinë e kësaj dite.  Në pallatin mbretëror po shkojmë për të festuar fitoren e jo për të vajtuar humbjen.

Gatitjet kishin përfunduar. Rremat llapashitën ujin, zefiri fry velat dhe anija shkau drejt perndimit duke lënë pas një hulli uji shkumëbardhë.

Harilao,që kishte vite në shërbim të mbretit,vërejti se me vështrimin drejt perëndimit ku gjendej Argosi i dashur ai ishte i vetpërmbajtur, i ftohtë, s’e jepte veten. Nuk ishte shtatmadh si Menelau, por krenar, shpirti dhe zemra e tij ishin të hekurta, gjykimi i hollë, fjala kumbuese, plumb e rëndë dhe me çdo veprim ngjallte besim e shpresë. Flokët e gjatë dhe mjekrën ia merrte era, fytyra i ishte ligur si pas një lëngate. Ndër grekët,kishte që ishin edhe më trima se ai, por burrë prijës, të rrepte, të vendosur, urdhërues,vullnetpathyer e komandues, asnjë si bëhej shok, ndaj akejtë e zgjodhën të parin e tyre.

Harilao deshi të hapte një bisedë të këndshme.

-Mbretëreshën duhet ta ketë pikur malli,- tha Harilao dhe e pa mbretin me çapkënllëk, por e kuptoi që gaboi kur vërejti nënqeshjen e hidhur të mbretit.

-Lere fare atë bisedë,- i tha Agamemnoni.

“Eh,Klitemnestra, - mendoi ai,-s’ishte nga ato që e merrte malli. E bukur në pamje por demon në shpirt, krenare për  fisin nga lisi i tamlit dhe lisi i gjakut , një grua me zemër burri, ajo kërkonte por nuk falte dashuri, donte ta ledhatonin por jo të miklonte, kërkonte ta nderonin por askend nuk respektonte, ta lavdëronin, por jo të vlerësonte. E tillë ishte ajo, por burri ka nevojë për grua dhe jo për padrone. Ai kishte ndjerë më shumë prehje dhe dashuri në tendën e fushimit me Briseidën , Brisidën dhe robina të tjera, sesa me Klitemnestrën në shtratin martesor. Prandaj në këtë kthim,nuk ishte Klitemnestra që I falte gëzim, por toka e dashur e Argosit dhe pragu i shtëpisë atërore”

Tre

Në pullazin e pallatit mbretëror, qyshkur ushtria ishte hedhur përtej detit, që me armë ta zgjidhnin sherrin, kishin ngritur një karakoll ku ditë e natë ngrysej e gdhihej vigjëluesi. Në zhegun përvëlues apo thëllimin e acartë, atje gdhihej duke numëruar yjet dhe atje ngrysej duke numëruar perëndimet. Ishte flokë e mjekërzi kur u vu të vigjëlojë, krejt i thinjur ishte tani, si rruaza dhembë e dhëmballë i kish, si bedenat e kalasë të rralluar tani. E çonte jetën si  qeni  i lidhur në zinxhir. Sytë dit e natë të ngulur mbi majën e kodrës së Araknes, pret shenjën e një pishtari, i cili i nisur nga mali i Idës, kodër më kodër,ujdhesë pas ujdhese,mal pas mali duke përshkënditur e çarë terrin në largësi, flaka do t’i fliste flakës dhe do të jepte  lajmin e gëzuar se Troja ra.

Dita ishte ndaj të aguar. Vigjëluesit iu meh fryma dhe vuri dorën në zemër. Fërkoi sytë, mos vall po shihte një vegim, një ëndërr me syhapët? Jo. O Zota të Olimpit! Ishte vezullimi i flakës së fitores që prej dhjetë vitesh prisnin që ta shihnin. Drita lajmbardhë kishte çarë terrin! Ai do ta jepte lajmin dhe shpërblesa e pasur do të ish nga bujaria e mbretëreshës.

-Ohej. Ohej! Mbretëreshë Klitemnestra, po të thërres që shpejt të çohesh prej shtratit dhe me klithma gëzimi ti përgjigjesh flakës së zjarrtë që thotë se Ilioni ra.

Ai po thërriste si i marrë sa u ngjir, se mbante më vendi dhe ai vraponte nëpër terracën e gurtë të pallatit.

Në pullaz u ngjit Klitemnestra me Egjistin. E kapur nga befasia, u çua shpejt nga shtrati i ngrohtë, tok me dashnorin, flokëlëshuar, hedhur supave një pelerinë. Sa e kishte pritur këtë lajm! Dhe ja, kishte ardhur papritur! Flaka e ushqyer nga drutë dhe era, si një sy i zjarrtë ndriste mbi kodër të Araknes.

-Egjist i dashur. Shihe dhe ti që tu besojmë syve. Ky agim, mëngjes të mirë pastë për bir. Lajmi që sjell. Kaptoi çdo shpresë: qytetin e Priamit tanët morën.

Lajmi sakaq u hap në gjithë Mikenën, paria dhe aristokracia u mblodhën në Agora, qyteti gumzhinte. Nuk flitesh tjetër veç për fitoren.

-Shko, festo dhe gëzo- I tha mbretëresh vigjëluesit,- detyra jote me gëzim mbaroi,- dhe i vuri në dorë një qese plot monedha të arta.- E varfër është kjo shpërblesë ndaj mundimeve që ke vuajtur dhe shkëlqimi i arit i zbehtë ndaj shkëlqimit të fitores.

Vigjëluesi zbriti rrufeshë shkallët. Në oborrin e pallatit e pritën si hero dhe me brohoritje.

Pleqtë e këshillit mbretëror, të thinjur etë mbështetur mbi shkop, që për ta  ishte si këmbë e tretë,  prisnin të zbriste Klitemnestra.  Ata ende nuk besonin te mrekullia dhe prisnin fjalën e saj. Kur ajo zbriti nga pullazi, ata iu mblodhën rrotull.

-Ç’po thuhet,mbretëreshë? Veshët s’po duan të na besojnë.

-Grekët e morën Trojën. A flas qartë?

-Po kur ushtria jonë hyri në Trojë?

-Ja,këtë natë që polli këtë mëngjes.

-Po kush vallë që së largu kaq shpejt e solli lajmin?

-Hefesti që nga Ida dërgoi flakën. Besoni, gëzohuni, të rinjtë të këndojnë e të hedhin valle se etërit në atdhe po u kthehen.

Klitemnestra nuk e shpërndau polemin. Le të gëzoheshin.  Pas çdo hidhërimi vjen një gëzim, dhe pas çdo gëzimi një tjetër hidhërim. Muret e këtij pallati kishin ende shumë për të parë e per te dëgjuar.

Thirri kujdestarin e pallatit dhe dha porosi që nga qilaret të nxirnin vaj të mirë ulliri që të ushqenin zjarret e altarëve të flive. Altaret e tempujve të mbusheshin me dhurata, statujat të ndriçoheshin me pishtarë e zbukuroheshin me kurora dafinash, që perënditë të zbusnin hakmarrjen e Erinive që rrinin të fshehura në skutat e pallatit. Në tempullin e Zeusit,të Atenës, Hermesit dhe Apolonit, kori i grave të këndonte ditirambet e perëndishme dhe brohorimat ogurmira, sa të dukej sikur gjithë qyteti mërmërinte.

Klitemnestra me Egjistin u mbyllën në tempullin e Erinive. Ajo I mori dorën në të sajën.

-Egist I dashur, që mu gjende në netët e vetmisë e me mua ndave shtratin. Si balsam ishe ti për zemrën time dhe mjaltë e ëmbël dashuria jote. A më do sa të dëshiroj edhe unë? Mbreti po vjen. Po me ne ke menduar se çdo të bëhet?

Në vend të përgjigjes,Egisti i bëri një pyetje të çuditëshme:

-Si është në shtrat Agamemnoni?

-Kur kujtohet, si hamshor,i ashpër e i vrazhdë. Nuk di të japë dashuri. Jemi si vaji me ujin. Shpesh ai zuzëronte me vajza të reja. Të njëjtën më ka thënë edhe Helena për Menelaun. Të qe ndryshe ajo s’do ta braktiste atë për Paridin.

-Po unë,si jam?

-Vogëlush,mos u llasto. Të dua shumë dhe…

-Dhe?

-Nuk rri dot pa ty, kjo është e vërteta.Agamemnoni më bëri katër herë nënë, kurse ti më bëre të ndjehem femër. Është edhe kjo një nga arsyet pse ai tjetri duhet të ikë e të dalë jashtë jetës sime.

Më pas, se  çfarë thanë dhe çfarë vendosën ata të dy, vetëm Erinitë, bushtrat gjaksore të hakmarrjes e dinin.

Kur qyteti gazmonte nga hareja, si për ti vënë vulën, erdhi duke vrapuar e dihatur lajmësi i mbretit, me kurorë degësh ulliri kokën kurorëzuar. Ai ra më gjunjë dhe puthi pragun e pallatit:

- O vend I lindjes së tim eti, tokë e Argosit, atdhe I shtrenjtë, pas dhjetë vjetësh të shoh ty përsëri dhe vij të të them:Troja ra. Pallat i mbretërve të mi, ngrehinë e shtrenjtë, Mbreti po vjen, fytyrëqeshur priteni  mbretin fitimtar, që për kaqë kohë të gjatë Argosit i ka munguar. Priteni ashtu si i takon  rrënuesin e  Trojës.

Lajmësi u ngrit dhe u përul para mbretëreshës.

- I lumtur qofsh lajmës i mbretit të ushtrisë greke, -  I tha ajo.

- I lumtur jam edhe sikur të vdes, - qe përgjigja.

-Më mjafton vetëm lajmi që solle. Nga mbreti vetë, gjithçka do të mësoj, mezi pres që ta takoj, ta pres siç e meriton burrin-sovran. Më e lumtur për një grua ç’gjë mund të jetë se dita kur t’i hapë portat burrit, që atje në luftë zotat e shpëtuan?. Nisu lajmës dhe ia thuaj burrit tim këto. Gruaja besnike dhe e dashur, nëna e fëmijëve të vet  ashtu siç e la ashtu  po e pret. E pret qyteti, e presin shtetasit , e pret argosi. Le të nxitohet!

Katër

Anija velagufuar nga era e mbarë e lindjes, si të ndjente aromën e brigjeve notonte si një peshk i stërmadh. Timonieri e drejtoi për nga skela e veriut aty ku niste rruga për në Mikenë dhe pas manevrave të kujdesëshme e mbështeti te bankina e drunjtë, hodhi konopët që detarët e bregut i lidhën, pastaj urën për të zbritur në stere. Aty i prisnin qerrengasi i mbretit, Aristandri, me tre kuaj mbrehur në koçi dhe një tjetër karro për Kasandrën.  Karvani I  mushkave priste të ngarkonte thesarin e pasur.

Agamemnoni, e zuri Kasandrën për dore dhe zbriti nga Anija.

-Rroftë mbreti!- Përshëndeti gjindja.

-Të rroni ju, të rrojë Argosi,- tha ai dhe ra në gjunjë,u përkul dhe puthi tokën, - Të përshëndes  Argos, tokë e shtrenjtë, trashëgimi e vyer që të parët na e lanë e ne bijve tanë do tua lemë. U falem o zota, që fitoren më dhuruat dhe më ndihtë të kthehem në atdhe pas ndëshkimit që  Trojës i dhashë.

Aristandri i zgjati dorën dhe Agamemnoni hipi në koçi. Kuajt turfullonin, hingëllinin dhe çukërmonin truallin me patkonj me padurimin për tu sulur përpara. Kasandrën e hipën në koçinë tjetër. Ishte si të kishin hipur një statujë të ngrirë, me sy të akullt të ngulur diku në largësi. Rruga kalonte mes arave,vreshtave,ullishtave dhe lakohej anash kodrave të buta barmbuluara ku kullosnin grigjat. Kuajt ecnin me trok të shpejtë, prapa mbetej një vazhdë pluhuri që e shtynte era. Agamemnoni nuk nginjej me ato që shihte, vetëm tani që shkeli në vendin e tij, e kuptoi sesa e kishte pikur malli. Ai që nuk mallëngjehej lehtë, ndjeu së brendshmi ligështim dhe angështi. Në largësi u shfaq qyteti ngritur mbi kodër, me mure të larta rrethuar e tri porta për të hyrë. Rruga e gjerë kalldrëm shtruar, oshëtinte  nga trokëllima e patkonjve. Mes dy mureve të larta, hapej “Porta e Luanëve” e gurtë, madhështore . Rojet u rane brirëve. U hapën kanatat e rënda nga dru lisi dhe koçitë hynë brenda qytetit. Në anën e djathtë ishin banesat e dinjitarëve dhe parësisë, ata kishin dallë dhe po brohorisnin për ardhjen e mbretit. Pallati mbretëror ishte në fund në të majtë. Aty e priste mbretëresha Klitemnestra dhe pleqësia e këshillit mbretëror.

Agamemnoni u hodh me shkathtësi nga koçia dhe qëndroi para pritësve.

-Klitemnestër, bijë mbretërish dhe mbretëresha ime. Burra fisnikë të Argosit. Mirëse ju gjej! Zotat ma përmbushën misionin dhe më ndihmuan të kthehem në vatrën time. Tani veç tymi ngrihet atje ku ishte qyteti I Trojës. Era e vdekjes fryn mbi Iljonin  e shuar. Nga kamja dhe luksi i saj të bërë shkrumb , hiri i vdekjes ngrihet lart. Ky ishte ndëshkimi që i dhamë për grabitjen e asaj gruaje që ishte kunata dhe motra jonë. Tani në pallat do të hyj dhe te vatra të përshëndes hyjnitë që aq larg më çuan dhe më kthyen prapë këtu. Si edhe gjer më sot, fitorja ndjektë pas hapat e mija!

-Imzot e mbret,- nisi Klitemnestra zëdredhur, me duart të ndera përpara si një lutëse – kam qarë sa më është shterruar burimi i lotëve, rrodhi dhe pika e fundit e s’mbeti më. Të shuar i kam sytë nga pagjumi kur qaja veç për ty dhe midis vetmisë e heshtjes prisja më kot shenjën e flakës prej teje. Dhe ja ku erdhe. Tani pas kaq shumë makthesh e hidhërimesh, shpirtngazëllyer, unë mund të të them o mbret se ti je për ne si trari i pullazit nën shtëpinë e lartë, ti je si toka që pas brengosjes sheh detari, si kthjellimi aq i ëmbël pas stuhisë, gurra ku etjen shuan udhëtari, si drita që çan errësirën, si shpresa që mund dëshpërimin. Fat të mbarë e të paerrësuar paç përherë. Prej teje larg qoftë cmira, mjaft pësuam të liga e mjerime. Tani, i shtrenjti im, pa zbrit nga ajo karrocë!

Klitemnestra hodhi vështrimin nga Kasandra dhe nuk mundi të fshihte përbuzjen,mllefin dhe neverinë që I shkaktoi pamja e asaj robine me atë shikim të ngrirë.Teksa mbreti po bëhej gati të hidhte hapin për të hyrë në pallat, ajo e ndali:

- Jo I dashur,ti nuk mund të shkelësh tokën e bekuar të Argosit me këmbët që ke shkelur tokën e mallkuar të Trojës. Shtroni qilimat dhe hallitë e kuqe, shpejt,- urdhëroi ajo skllavet,- se me të tepërt i kemi në depot e pallatit!

Pastaj ajo u kthye nga tempulli i Zeusit dhe mërmëriti zëulët” Nën këmbët e tij e purpurt si gjaku qoftë rruga dhe nëpër gjak  e çoftë drejtësia, atje në atë shtëpi ku nuk e presin. Zeus, o Zeus, ti që mbaron çdo gjë, mbaroma lutjen dhe ç’ke ndër mend ta bësh,kryeje shpejt”

-Mi hiqni sandalet shpejt nga këmbët,- tha mbreti,- që kur të shkel mbi purpur ndonjë sy hyjnor me cmirë të mos më shohë.

Pastaj u kthye nga Klitemnestra dhe hijerëndë, me fjalë të shkoqura i tha:

- E sheh këtë të huaj? Është Kasandra,bija e Priamit dhe Hekubës. Merre dhe sillu butësisht me të se kush ëmbëlsisht sundon, zotat e duan. Askush se deshiron fatin e skllavit. Lulja e thesarit është kjo grua, dhurata që ushtria ma blatoi dhe që si manare më ndoqi pas.

Duke shkelur mbi purpur, i shoqëruar nga Klitemnestra, mbreti hyri ne tremen e gjatë të pallatit që ndrinte e llapste nga qirinjtë e llambadhet. Në vatër ishte ndezur zjarri i bollshëm i ushqyer nga vaji i ullirit dhe ishte afruar froni ar stolisur ku ai do të ulej që tu falej e lutej perëndive të shtëpisë.

-Sa tu falesh e lutesh perëndive që mbrojnë vatrën e shtëpisë, po shkoj ta marr “ lulen tënde të thesarit” që pas të të ndjekë e  fatin me ty  ta ndajë.

Agamemnoni i mallëngjyer nuk vuri re nuancat tallëse të zërit dhe dykuptimësinë e fjalëve të saj.

-Banja e ngrohtë të pret, që pluhurin dhe lodhjen aty të lesh, vetë me duart e mia tim zot dua ta laj, e me vajra erëmira trupin t’ia lyej, sot jo mbretëreshë , por skllave e tij dua të jem!

Kur mbretëresha shkoi te porta, Kasandra ishte ende në karrocë. E ngrirë si një statujë,me sy të ngulitur në tempullin e Apolonit. Në pamje të saj kish veç tmerr e llahtar. E kishte pushtuar deliri i profecisë. Ndjente duhmën e vdekjes,të gjakut,rëmkimet e të vdekurve të pafajshëm, shihte hijet e tyre të përgjakura, shpatat dypresëshe që mpreheshin, mynxyrën që gatitej të ndodhte e që do të bënte të dridheshin muret dhe gurët e atij pallati të nëmur. Po kujt t’ia thoshte? Ishte e dënuar që askush të mos e besonte.

Klitemnestra u afrua dhe i tha:

-Kasandër, zbrit nga karroca dhe tok me skllavet, shko brenda, në vatrën e altarit të shtëpisë, ku kafshët e flijimit veç thikën presin. Më dëgjon? Bëj si të thashë, një skllaveje   i takon veç të bindet. Më pret mbreti e kohë të tepër s’kam të bjerr me ty.

Klitemnestra zbriti nga karroca.

“ O hyj, çpo përgatitet vall atje, ç’mynxyrë e re te ky pallat gatuhet? Kjo bushtër e ligë, gjarpër me dy koka, që të shoqin e priti sot me gaz të shtirë e fjalë ëmbëlcake,  në gjak atë e mua do të na mbysë. Oh ç’guxim, gruaja  po vret burrin-mbret!”

U Nis për të hyrë në pallat por ngadalsoi hapat: erë gjaku e vdekje mbante pallati. E dinte, e ndjente. Ky për të ishte fundi.

Banja ishte mbushur me avull. Dritat ishin të pakta dhe gjysmë mugëtira ndillte përgjumje dhe  e shtonte misterin e prehjes. Nën ujin e ngrohtë fekste argjendi që vishte hauzin. Në pezulet e mermerta ishin sfyngjerët,vajrat e parfumet, taset e artë për të hedhur mbi trup ujin dhe mbi nje stol bronzi të palosura  të linjtat e bardha kundërmuese.

Agamemnoni i zhveshur, hyri në banjë dhe u shtri, ngrohtësia e ujit i prehu trupin, qëndroi ashtu i shtrirë duke u pllaquritur lehtë, në pritje që të vinte e shoqja apo skllavet e shtëpisë.

Klitemnestra në kthinën e banjës po mërmëriste me Egjistin.

-Gjithçka gati? – e pyeti ai.

-Po. Ashtu siç e kishim menduar.

-Shko, pra. Ç’është ajo gjë që vullnetin ta mpin dhe urrejtejn ta zbut? Eja se deri aty po të shoqëroj që zemrës sate ti jap guxim. Mund ta bëja dhe vetë,por dinakëria i shkon më shumë gruas!

Klitemnestra, hyri vrullshëm në banjë, gjasme shend e verë u ul në sofatin e mermertë pranë kryes së të shoqit, mori sfyngjerin dhe tasin e artë për ti hedhur ujin e ngrohtë mbi krye.

-Mos e deshe ujin më të ngrohtë?

-Jo, është si një bekim që trupin ma preh.

-Si me magji lodhjen do ta heq e prehje të ëmbël do të sjell.

Ajo e fërkoi me sfyngjer, me majat e gishtave,lehtë,butësisht, në gjithë trupin aq sa atij po I vinte përgjumje dhe I pulit kapakët e syve.

“Tani, pëshpëriti ajo. Le të bëhet ajo që është parathënë dhe ky njeri të paguajë atë që ka bërë” E mposhti druajtjen e shpirtit  dhe mpirjen e zemrës, u thirri në ndihmë urrejtjes dhe perëndive të hakmarrjes që rrinin  të fshehura skutave të errëta. Haplehtë ashtu si pabesia, mori thikën dytehshe majëmprehtë dhe rrjetën fijeendur. Agamemnoni prehej i shtrirë e i përgjumur. Egisti,i fshehur te cepi i murit, ia bënte me nojmë dhe i jepte zemër. Me shpejtësi rrufeje i hodhi rrjetën, në të mbreti u kap si peshku.Pa arritur të kuptonte se çfarë po ngjiste, vrasësja e goditi fort drejt e në zemër,aq sa ai lëshoi veç një “Oh” pastaj syerrur nga gjaku ajo ia bëri gjoksin shoshë  duke klithur dhe gjaku pulsoi gulfa –gulfa dhe banja u skuq krejt. Pastaj ajo u ndje fuqiprerë.

Kur hyri në banjë Kasandra, gjithëçka kishte përfunduar.

-Ah e mallkuar, si guxove? Në banjë, në vend të ujit me gjak e lave shokun e jetës, o ulkonjë e tërbuar!

-Mirë që erdhe, e jotja është radh e flijimit, bashkë e keni ndarë shtratin, tok  erdhët dhe bashkë do të ikni,- i tha Klitemnestra dhe ia nguli thikën drejt e në zemër. Kasandra u rrëzua ngadal e mbytur në gjakun e saj.

Pesë

Porta e pallatit u hap kanat më kanatë. Njerëzit të lemerisur panë të shtrirë në një pëlhurë të pëërgjakur mbretin Agamemnon dhe Kasandrën. Anash tyre qëndronte mbretëresha klitemnestra e hakërryer dhe shfytyruar me teshat gjaklyer, shpatën e përgjakur  në dorën e djathtë dhe dorën e Egjistit në të majtën. Ishte çifti vrastar. Nga turma shpërthyen britma dhe një “A aah” habitor i zgjatur.

-Ky është mbreti,  burri im, Agamemnoni. – U tha ajo. - Ai që pa keqardhje, dhjetë vjet të shkuar si bariu, që nga tufa zgjedh delen për ta therur, vajzën e vet të gjakut e shkëputi nga gjiri im,ja dorzoi xhelatit dhe në Aulidë e bëri fli. Efigjeninë, bijën e shtrenjtë që e kisha lindur përmes dhimbjesh, veç për të qetsuar erërat e Trakës. E meritonte këtë dënim. Ja kjo dorë e gruas e ktheu në kufomë. Aq më bën nëse qortim apo lavde më bëni sot. Ishte një punë e paqme. Kështu e deshën zotat. Kaq e gjitha qe.

- Vrasëse,

- Gjaksore,

- Shtrigë,

- Medet,medet për mbretin!

- Kurorëshkelëse që shtratin e mbretit përdhose!

Rruga para portës u mbush plot, gjindja gumzhinte, pamja e përgjakshme u vriste sy e shpirt. Klitemnestra i shihte me përbuzje, e urrejtje dhe nuk vonoi tu përgjigjej:

-Mos bërtisni,mos kërcënoni. Si dritën e ndezur midis vatrës Egistin, shpirtin tim do të kem pranë, që do të më mbrojë e bashkë me mua do të mbretërojë. Ishte një burrë i pabesë, që për turp nën muret e Trojës me Kriseidat dhe Briseidat shtrihej dhe zhgrryhej. Ja dhe robina, skllavja tjetër, priftëresha e nëmur nga Apoloni, dashnorja e tij besnike. Së bashku janë shtrirë, ashtu siç shtriheshin të dy në shtrat të ngushtë të anijes. Një fat që e meritonin të dy patën. Ai pa folur vdiq dhe ajo përbri ju shtri. Tamam dashnore, nuk ke çi thua. Vetë im shoq e solli që më të plotë hakmarrjen dhe triumfin të mi bënte.

Para se të mbyllej porta ajo u tha turmës:

-Ai e solli i pari në pallat mortjen e pabesë, kur fëmijën e barkut tim Ifigjeninë e shkretë, e vrau siç u vra sot vetë. Ai lau veç krimet që kish bërë vetë. Kush vret nga vrasja do të mbarojë. Do t’i varrosim, nuk do t’i lemë gjellë për qentë, por pa nderime se nuk u takojnë!

Pastaj u kthye nga Egisti:

-Egist, o shpirti im. Gjërat u bënë ashtu siç duheshin bërë. Ne të dy jemi zotër të këtij pallati dhe në Mikenë e gjithë Argosin do vendosim rendin.

Pas këtyre fjalëve, porta e pallatit u mbyll.

Kështu përfundoi Agamemnoni: u nis në luftra për një grua dhe nga një grua prap u vra!

*Kjo novelë e ka marrë subjektin nga tragjedia “Agamemnoni” e Eskilit.

Argos, maj 2002 - Tiranë, shkurt 2014