Tasim Aliaj: Nje koment per librin “Monumenti i Lotit” i autores K. Zylo

Këze (Kozeta) Zylo

METAFORA E LOTIT

Nga Tasim Aliaj

Një monument prej Lotëve! Një oqean prej Lotëve! Sado paradoksale të tingëllojë metafora në shikim të parë, vjen një zonjë nga larg, (Nga larg e, megjithatë, kaq afër), na vë në duar një tufë vargjesh shkruar gjithë spontanitet, ndjeshmëri e mesazhe humane dhe, oqeani apo monumenti prej lotësh, i zbeh tiparet e metaforës dhe merr konturet e një realiteti.
Një të vërtetë të lashtë e të re dëshmojnë vargjet e Kozeta Zylos: kësaj toke dhe njerëzve të saj kurrë nuk ju ndanë lotët, lotë mërgimi, lotë malli, lotë hidhërimi e lotë gëzimi, lotë për martirët, për vitktimat, për padrejtësitë, për atdheun e ndarë e për familjen e ndarë, për ikjet biblike, për diellin e vendlindjes që më s’e sheh, për prindin që ikën e nuk I ndodhesh pranë, për një gurë në Mezhgoran, për një shkëmb ne Trebeshinë, për një lule të fëmijërisë, për një pemë të fshehtësisë…Sikur të mbledhësh gjithë këta lotë, thotë autorja, do të krijohej oqeani më i madh i rruzullit…! E megjithatë, befasia e metaforës së Kozeta Zylos qëndron tjetër kund: nuk ka shkrehje apo mbytje nga ky oqean lotësh, as dëshpërim, as pesimizëm.
Përkundrazi “Monumenti I Lotit” gdhendur me daltën e vargjeve, është mbi gjithcka shprehës dhe personifikimi I mbijetesës, i sfidës ndaj dhimbjes e ndaj humbjes, i dashurisë së madhe për gjithçka duhet dashuruar, i goditjes e flakjes ndaj gjithçkaje duhet goditur, flakur e urryer. Dimensioni I dukshëm social e atdhetar i kësaj përmbledhjeje, nervi hulumtues, human e kurajos në spketrin e viteve që ikën e atyre që jetojmë, në fate njerëzish e fate trojesh, e bëjnë poezinë e K.Zylos të afërt, tepër të perceptueshme dhe mbresëlënëse.
Atdheu, njeriu, shoqëria, janë dhe bima edhe kopshti ku ngjizet kjo poezi. Ndonëse të shkruara kryesisht në SHBA, ku autorja jeton e punon prej vitesh, tingëllima dhe aroma e tyre janë fund e krye tinguj e aroma Shqipërie.
Humanizmi prekës, mirësia e derdhur në vargje plot spontanitet e ndjeshmëri, mospajtimi me të ligën e të keqen, qofshin këto në jetën e individit, të atdheut apo të kombit, janë shtylla qëndrore të kësaj poezie.
Mes tyre dëshmohet edhe një herç e vërteta e madhe se arti poetik është një flakërim i zemrës dhe një mister i shpirtit.
Zëri I poetes mbetet një piskamë drithëruese për të na kujtuar se duhet ta duam njëri-tjetrin dhe se duhet të mësojmë si të duhemi e c’të duam, se s’bën të harrojmë gurin e themelit e këtë tokë të shenjtë, e cila mbijetoi e mbijeton nga dashuria dhe gjaku, nga djersa, malli dhe sakrificat. Kush I harron këto, ai ka mohuar vetveten. Ky është një nga mesazhet e drejtpërdrejta që K.Zylo na e sjell perms artit te saj, mesazh që atë e frymëzon, e brengos, e mallëngjen, e dëshpëron, e ndërkohë i jep forcë e kurajo të jetë përherë krijuese dhe veprimtare e angazhuar me shqiptarizëm.
Kur ta mbaroni së lexuari këtë përmbledhje e të mësoni se autorja prej disa vitesh jeton ne SHBA, se atje është integruar në sferat universitare e përgjithësisht intelektuale, se është tepër aktive dhe e angazhuar, etj., ndofta do te pyesni: si është e mundur që me këtë status kaq “komod” që ka siguruar atje larg, ta përjetojë kaq thellë, realisht e intensivisht Shqipërinë?!
Do të thoshja: sepse ajo jeton në hapësirat njerëzore, në të shkuarën, të sotmen dhe të ardhmen, sepse ajo është njëkohësisht larg dhe afër, sepse asaj, atë ç’ka ja pengojnë apo ja privojnë hapçsirat gjeografike, ja zbutin e afrojnë hapësirat shpirtërore…
Dhe në mbyllje të kësaj përcjelljeje të shkurtër do të doja të përqasja thënien e një dijetari të madh arabo-amerikan: “Poet është ai që, pasi ja ke lexuar vjershat, të lind përshtypja se vargjet e tij më të mira ende nuk janë shkruar”.

Tasim Aliaj,
Shkrimtar, Tiranë