Vladimir Shyti: Tragjedi pa personazhe

TRAGJEDI   PA  PERSONAZHE

NGA VLADIMIR SHYTI

Eshte tep?r e v?shtir? p?r njeriun t? gjej lirin?, ndaj edhe tronditet n? vlerat shpirt?rore t? p?rbashk?ta, por kjo bashk?si brenda vendit ton? nuk mund t? vlej? m? shum? se nj? piktakim p?r krahasime.Nuk mund t? k?rkosh formula p?r karaktere shpirt?rore, vetem u jep forma atyre.K?tu kemi njer?z q? jan? b?r? armik p?r vdekje t? ekzistenc?s se nj?anshme, duke harruar lirin? e tjetrit.T? tjer?, q? vuajn? nga jeta dhe nga njer?z t? veçant? q? nuk kan? d?shir? t? jetojn? dhe t? dashurojn? sipas atyre q? kan? t? p?rzem?rt.Humbasin arsyetimin, huazojn? t? fshehtat e krimit, pandershm?rin? e ndjesive dhe kalojn? n? ekstrem.Nje pjes? e ka gjetur t? v?rtet?n e ligjeve t? Moisiut, ata g?zojn? hirin e t? qenit t? lidhur me T?r?sine, ”af?rsin? hyjnore” e natyr?n e liris? s? p?rjetshme.Pra kemi disa form?sime personazhesh q? ndeshen dita dit?s midis tyre dhe rr?mbejn? lirin? e njeri, tjetrit dhe krijojn? tragjedi, q? humbasin m? pas n? faqet e gazetave.

Ball? p?r ball? shk?lqimi dhe mjerimi, g?zimi dhe hidh?rimi, drejtsia dhe mashtrimi, pastaj poeti q? nuk gjen fjal? t? hedh n? leter.

Papajtushm?ria e njeriut shqip?tar me t? tashmen ?sht? shndrruar n? shpallje lufte kund?r koh?s, dhe at?dheut t? vet, kur sheh se n? Shqip?ri nuk shfaqet ende Europa me ligjet e saj; k?shtu q? ky popull m? i lasht? nga historia, q? ushqente virtyte t? lavdishme bie preh e krimit ndaj vetes.Duket qart?, sidomos koh?t e fundit se si p?rplasen n? m?nyra kaotike, shtres?zime t? ndryshme vitesh e ndjesish;trishtimi i njeriut t? zhg?njyer n? gj?ndje depresioni t? thell? dhe p?rfundojn? n? hipokondri.

Kisha nj? mik t? mir?, q? koh?t e fundit m? shmangesh n? shumic?n e rasteve.Nj? dit? prej dit?sh i z?n? ngusht? m? tregoj? problemin e tij;e tradh?tonte gruaja.I fola si mik dhe si v?lla, q? n? k?to raste ishte m? e udh?s t? k?rkonte divorcin e gjithkush t? shihte pun?n e vet.Mirpo ai e gjeti zgjidhjen ndryshe, vrau gruan dhe veten.N? grahmat e fundit, m? gjeti t? jem i qet? nga kjo an?.S’lash? dit? pa i shkuar.Vdiq i k?naqur prej meje, duke m? shtr?nguar duart.Gruaja vdiq m? pas me nj? v?shtrim, sikur thoshte:Ky ?sht? vendi yn? demokratik?Ja, ky ?sht? njeriu yn?, dikur flinin t? qet? n? jet?t e tyre t? thjeshta dhe ja papritur hyn djalli dhe krijon krimin.Dhe ata q? jan? p?rreth zgjohen p?rnj?her?sh, f?rg?llojn?, marrin t? dh?na, u vjen keq dhe s’din? ç’t? mallkojn?.Duket sikur ka filluar nj? shfaqe tragjike me shk?putje nga realiteti, si aperitiv.

Pastaj, s’?sht? rast?si q? po ju tregoj p?r nj? ngjarje t? çuditshme, pasi n? vendin ton? ka shum? t? k?tilla rastesh;ky ishte nj? njeri me t? v?rtet? i sh?mtuar, lig?sia vet, nj? njeri kotm?kot , dhe inatçi sa s’b?het, aq sa mund t? shkurajonte dhe nj? françeskan.Pasi vrau e vran p?r nj? hu oborri, t? gjith? u çliruan nga ai njeri, i cili u prishte gjith? k?naq?sin? e p?rhershme, shfryen zem?rat, d?gjuan fjali t? shkurt?ra, por t? r?nduara me n?nkuptime, dhimbja zot?rohet dhe madje b?het disi vetakuz?.Nj? tjet?r tragjedi, ku personazhet humbin midis llumit e sk?terr?s.

Dallg?t e zemr?s nuk do t? m? shkum?zonin aq fort, kur nj? grua e re n? mosh? vritet nga bashk?shorti pijanec, sepse tentoi t? k?rkonte divorcin.Nj? tjet?r vret hajdutin, dhe mbyllet n? sht?pi duke u fshehur nga familja e vjedhsit sepse k?rkonte hakmarrje.Nj? malukat njeri i thyer n? mosh? tenton t? p?rdhunoi nusen e djalit dhe p?rfundon i vdekur nga i biri, e tjera, tjera ngjarje q? po na çudisin ne edhe bot?n mbar?.

Dhe jan? gjykatat q? p?rballen me k?to zgjidhje, q? n? shum? raste jan? tep?r t? v?shtira, fillimisht,  nga interesi, pastaj nga bindja.Disa kriminel  i’ja hedhin paq, t? tjer? q? mbeten n? burg sa q? u harrohet dhe emir.Pastaj, po t? d?noheshin gjithmon? dhe kudo kriminel?t, kodosh?t dhe hajdut?t, njerz?ve t? ndersh?m do t’u dukej vetja t? gjith?ve, e pafajshme.Pra, sipas meje duhet patjet?r nj? grusht i fort? nd?shkimi, q? t? shmanget krimi n? rrug? dhe n? familje.Ndryshe do t? kishim me çfar? t? qeshje.

Duke menduar, shtyr? nga er?rat kriminale dhe ndjesis?, nga k?to figura t? sh?mtuara q? vall?zojn? para nesh vallen e vdekjes, q? kalojn? si n? lodra f?minore, q? s’din? dhe s’e kuptojn? realitetin, q?ndrojn? jasht? tingujve e ngjyrave t? jet?s virtyoze, t? ngjash?m me nj? or? me akrepa t? prishur, ku makineria e s? cil?s punon pa nd?rprerje,  shpreh keqardhje dhe i lutem shtetit tim t? godas? pam?shir? k?t? gjarp?r sht?pie.Madje, t? k?rkohet me argument p?r disa vjet nga organet kopetente Europiane dhe ligji me vdekje;t? kthehet n? moton, kush vret, t? vritet, kush dhunon, t? dhunohet ashp?r nga nd?shkimi ligjor, kush prek f?mij?t, t’i pritet bileta e vdekjes.S’mendoj si n? mesjet?, por duhet vepruar si n? mesjet?, dhuna ligjore do t? sjell? kultur?n qytetare.

K?ta njer?z t? kthyer n? bisha t? t?rbuara, q? i largohen ngroht?sis? familjare, miq?sis? dhe shoq?ris?, kalojn? n? zhg?njime pa e kuptuar mir? fjal?n, p?rfundojn? n? pyllin e dendur t? d?shp?rimit, n? vetmin? m? t? thell?, n? gabimin pa kthim, t? cil?t injorojn? veten dhe popullin e tyre.

Godet varf?ria, mund t? shprehet dikush, jo un? s’mendoj k?shtu.Ky vend gjithmon? ka qen? i vuajtur, me koh? ka ecur, n? terrin e ndriçuar vet?m nga rrufe rr?nqethse, gjysm? i verb?r, por q? ka k?rkuar lidhje t? fuqishme, shenja e sh?mb?llesa t? magjishme n? t? gjith? breznit.Ka pasur endjen e mahnitshme n?p?r rrug? q?llimplot?, ka qen? edhe n? prag t? mbarimit si komb, n? pik?n e sh?mbjes dhe, p?rs?ri ?sht? ngritur mrekullisht e ka p?rqafuar virtytet, zakonet e doket e vyera shqip?tare.Ke ku e k?rkon shp?timin nga varf?ria, demokracia ka rregullat e veta.P?rse i mbushim rrug?t e sheshet, kur partit? politike shpalosin programet e tyre, madje, duke e ditur se n? ato plane ka m? tep?r g?njeshtra.

Dilni pra ju burra q? tregoni trim?ri donkishotjane me grat? e f?mij?t me  baballar?t e fisin tuaj, me gjykat?n e policin e rr?nuar si edhe ju  vet?! Shpalluni luft? s? keqes me mjete demokratike, vezulloni shpirtin e zjarrt? dhe hyni n? burgun hyjnor! Mos mendoni se do t? keni nj? portret t? tuajin, si burra zamani.Nj? miniatur? e dob?t shum? e dob?t jeni, edhe pa asnj? lloj? vlere.Me ju, o “trima grash ?sht? e v?shtir? dhe e rrezikshme t? hysh n? mardh?nie mir?besimi, ndaj pak ?sht? edhe gijotina mesjetare.

M? falni, jam disi i nervozuar, kam nj? ep?rsi t? dukshme, ngaq? e di k?t? gj? dhe ajo m? jep t? drejt? t? flas.Ju e kuptoni p?rfitimin, jam i sigurt?, n? nj? çorb? jemi. Sa m? shum? vetakuzohem, aq m? tep?r kam t? drejt? t? gjykoj, ndoshta ashp?r.Madje, d?shiroj t’ju nxis edhe ju t? gjykoni vetveten, gj? q? edhe mua m? leht?son po n? at? mas?.

Ndaj b?j thirrje edhe nj? her?;ju krijesave t? çuditshme dhe t? mjera; Shk?putuni nga e kaluara zamanjane, p?rqafoni  virtytet shqiptare, zbatoni ligjet demokratike, ecni me hapin e koh?s moderne, dhe ju siguroj se do t? fitoni shenjt?rin? hyjnore dhe shpirti do t? prehet n? paqe!