Pirro Prifti: Ateisti Dokle dhe Shën Maria

Ateisti Dokle dhe Shën Maria Ortodokse e Beratit

Nga Pirro Prifti

Drama Shën Maria e Beratit ka shkaktuar polemika në shoqërinë shqiptare sidomos në përplasjen shumë konfliktuoze: Arti kunër Fesë, dhe se a duhet arti të shajë , të kritikojë fenë, shenjtorët e saj, të blasfemojë apo të qesëndisë dhe të përqeshë sjellje të disa klerikëve që komuniteti përkatës i nderon dhe i respekton? Pa parë subjektin  e dramës me të cilën mbrohet autori dhe aktorët dalin disa  probleme serioze në shoqërinë shqiptare.

Del pyetje e mundimëshme: a duhet që një cfaqje teatrale të dhunojë besimin e një komuniteti aq më tepër kur ky komunitet paguan taksat për të mbajtur teatrin?

Nga pikpamja e kundërt del pyetja tjetër e mundimëshme:

A  quhet  dhunim i lirisë së artit  kur një komunitet nuk e pëlqën dhe indinjohet kur i shahen dhe i përqeshen shënjtorët apo klerikët e tij të cilët ai komunitet i nderon?

Dhe së fundmi a qëndron fraza e famëshme se: liria jote përfundon aty ku preket liria e tjetrit?

Shumëdebatues në Forumi shqiptar, apo në gazeta të ndryshme  kanë shprehur mendime dhe opinione të ndryshme për këtë ngjarje dhe ata të cilët e heqin veten patriotë apo atdhetarë kanë përkrahur Doklen dhe kanë vazhduar avazet sharëse ndaj komuniteti ortodoks, siku të mos mjaftonin problemet e dhunimit etik dhe ligjor nga censusi, dëmtimet dhe vjedhjet e kishave, sharjet ndaj klerikëve drejtues ortodoksë.

Unë këtyre individëve mund t`ju përgjigjem me faktet e dala nga shtypi i SHBA  i cili dënoi filmin dhe rregjizorin e këtij filmi kur u prekën ndjenjat fetare islame nëpërmjet këtij filmi dhe filmi nuk u dha. Atëhere del pyetja përse kur ngrihen  besimtarët ortodokse për të kundërshtuar  cfaqjen e kësaj drame e cila shan dhe keq përdor një shënjtor ortodoks si Shën Kozmai apo bën aluzione për piktorët ortodoksë të mesjetës të cilët kanë qënë shumë të përkushtuar ndaj fesë dhe Zotit?

Përse këta `atdhetarë të flaktë` kënaqen kur shahen apo dëmtohen klerikë dhe objektet religioze ortodokse duke bërë aluzione absurde dhe pakuptim me të kaluarën dhe fqinjët, por nuk bëjnë asnjë koment kur një ish-kalemxhi i PPSH përdor figura të religjionit ortodoks për të bërë një dramë mediokre vetëm e vetëm për të lënë nam? Nuk i thonë kot: më mirë syri se nami, por sot kuptimi I kundërt është bërë motua e Ateizmit dhe Amoralitetit botëror dhe aq më shumë këtu në Shqipëri në të cilën ateizmi e ka patur zanafillën pikërisht nga diktatura komunizte dhe përkrahësit e tij disa nga të cilët enden edhe sot e kësaj dotë në drejtimet e shtetit shqiptar, duke I shkaktuar Shqipërisë një dëm të pallogaritshëm moral dhe material.

Pavarësisht talentit Dokle si gazetar dhe shkrimtar në të kaluarën sidomos në tematikën e letërsisë të realizmit socialist, idea e tij per tu marre me problematikën fetare me qëllim që të nxjerrë gështenjat pseudo-moralizonjëse nga zjarri i amoralitetit atesit, apo nëpërmjet nostalgjisë jo-reale ndaj piktorëve të mesjetës, -mbetet një utopi e rrezikëshme përsa I përket prekjes së ndjenjave fetare dhe blasfemisë së shënjtorëve ortodoksë të komunitetit ortodoks dhe vetë historisë së Shqipërisë së mesjetës së hershme e të vonshme e cila ishte thellësisht fetare si përpara pushtimit turk , ashtu dhe pas e deri në pavarësinë e Shqipërisë.

Kushdo mund të bëjë pyetjen naïve se, përse autori ka zgjedhur (me insistim, me sa duket) një subject nga historia  e Ortodoksisë dhe nuk ka marrë p.sh, një subjekt nga historia e kishës katolike, apo islame? Mos vallë shkaku qëndron tek pasuria  historike dhe artistike e religjionit ortodoks të Shqipërisë, apo qëndron në fakt se pot ë shahsh ortodoksët nuk të gjen gjë, por pot ë prekësh dicka nga  ndonjë  nga tabu-të të këtyre religjioneve të nderuara (ose sic thuhet në popull- këta individë janë rrahur që këlyshë dhe e njohin të zotnë..prandaj nuk e prekin) të gjen belaja?

Mesa duket, prekja e tabuve kristian-ortodokse nuk përbëka problem që pas shëmbjes së komunizmit qoftë për shkak të tolerancës fetare por edhe për shkak të indiferentizmit fetar të disa intelektualëve ortodoksë të joshur deri më sot nga politika dhe të kthyer në ateistë sepse i shërbyen më së mirë sistemit të kaluar komunist.

Turp për ta që harrojnë nga e kanë origjinën. Turp.

Pa hyrë në hollësi dhe duke respektuar thellësisht ndjenjat fetare të Komuniteteve të tjera  simotra shqiptare, mund të them me siguri se Drama `Shën Maria e Beratit`përbën  jo vetëm para publikut shqiptar dhe aq më tepër atij korcar por, dhe në vetë subkoshiencën e të nderuarit N.Dokle- një hallkë tjetër në zinxhirin e ofendimeve ndaj komunitetit ortodoks të Shqipërisë.

Kjo ndoshta edhe për shkakun se Komuniteti ortodoks shqiptar ka besimtarët me tolerantë dhe nga më me kulturë të Shqipërisë, të cilët  janë të vetëdijshëm përsa I përket respektit ndaj të tjerëve dhe sidomos ndaj komuniteteve fetare, por dhe aspak armiqësorë kur ka kritika ndaj tyre

. Në rastin në fjalë, kjo dramë, ashtu sikurse dhe filmi i E. Budinës, kap për të disatën herë temën e prifterinjve, shënjtorëve ortodoksë, të cilët komentohen , ofendohen, tallen, shahen sidomos nga qarqe të caktuara ekstremiste politike shqiptare, por edhe nga mos-njohja mirë e historisë së Ortodoksisë dhe kontributit të saj themelor si në krijimin e shtetit shqiptar, ashtu dhe në organizimin dhe forcimin e tij gjatë gjithë kësaj periudhe.

Le të shpresojmë që z. Namik të jetë ndër individët e këtij grupi, ose në ata individë që përdorin fjalën  e urtë shqiptare të kthyer në invers: `Më mirë nami se syri`. Sepse si mund të lesh nam ndryshe, në kohën e sotme?! ose duke  shpikur apo duke bërë vepra të mira (gjë që për politikanët shqiptarë nuk bën vaki), ose duke sharë dikë më të madh se vehten…(kjo duhet të jetë arësyea).

Disa politikanët shqiptarë, disa ekstremistë fetarë, disa shqiptarë të shitur e të blerë, e kanë më për kollaj që të lënë namin e tyre ose duke vjedhur ikona ortodokse, ose duke dëmtuar kishat, ose duke sharë hierarkët ortodokse të vdekur apo të gjallë; e përse kjo? Po pra për të lënë nam. E c`rëndësi ka se cfarë nami le në kohën e sotmë? Mund të hysh në histori edhe duke bërë mirë –edhe duke bërë keq….

Sipas intervistës, vete Dokle eshte shprehur se: ~drama i kushtohet perpjekjeve shekullore te njerezve te shquar per te garantuar mbijetesen e identitetit tradites dhe shpirtit te kombit shqiptar Ne qender te vepres eshte jeta e nje piktori qe pikturon Shen Marine ne nje kishe te Beratit cka asocon personazhin me jeten e Onufrit``(http://lajme.shqiperia.com/lajme/artikull/iden/1047329193/titulli/Shen-Maria-e-Beratit).

Sa e vërtetë është kjo?

Nëse mesazhi I kësaj drame duhet të ishte ashtu si thotë Dokle, përse e zgjodhi  emra shënjtorësh  si Shën Maria, Shën Kozmai, piktorët si Onufri, dhe nuk zgjodhi luftëtarët e asaj kohë të cilët gjithashtu kanë qënë të shumtë ( p.sh., Karl Topia, apo Ballaban Pashën, ose Ali Pashë Tepelenën, ose veprën heroike të grave që me në krye Argjiro Kastrën u hodhën nga shkëmbi për të ruajtur nderin?  Puna e tij, por duket që shkrimtari Dokle e ka patur më të lehtë të marrë nëpër gojë ( dhe duke I shkruar) shënjtorë të cilët nderohen nga kisha ortodokse dhe automatikisht nga komuniteti ortodoks dhe duke harruar se mund të preken ndjenjat fetare të këtij komuniteti sesa të mendohej më shumë nëse duhet ti hynte kësaj pune për të përcjellur mesazhin që ai pretendon se e ka publikuar nëpërmjet dramës se tij të përfolur tashmë si një dramë medikcre dhe ofenduese. Ai mund të habitet, sepse komunizmi na mësoi se si të ofendojmë ndjenjat e të tjerëve dhe të mos paguajmë asgje e të mos kemi asnjë përgjegjësi morale për ato qe nxjerrim nga goja apo me të shkruar. Sot është ndryshe I nderuar Dokle. Cdo  shkelje e lirisë së tjetrit `paguhet`.

Sipas spektatoreve ortodokse ne sallen e Teatrit A.Z.Cajupi: (sipas tyre, dramaturgu ka përqeshur e baltosur shën Kozmain), dhe me rimarrjen e motivit të ringritjes nga varri të Konstantinit të legjendës së njohur, që sipas besimtarëve, rivalizon me ngjarjen më të rëndësishme biblike, atë të ringjalljes së Jezu Krishtit tri ditë pas vdekjes.( http://gazeta-shqip.com/lajme/2013/01/25/nje-drame-dhe-nje-autodafe/)

Deklarata e Klerikëve Ortodoksë të LKorces, përkrahja e saj nga Myftinia Islame e po këtij qyteti është një ogur I mirë se tashmë ka kaluar koha kur mund të shkelen me këmbë liritë e të tjerëve.

Mjaft më me ofeza, shkelje të dinjitetit dhe të ndjenjave morale dhe fetare ndaj komunitetit. Ashtu sikundër një mjek gabon në diagnozë apo në mjekim dhe dënohet për gabimin që bën qoftë dhe pa dashje, ashtu duhet të dënohe dhe ai që prek ndjenjat fetare të tjetrit.

Shoqëria shqiptare tashmë po sensibilizohet dhe po shkon drejt një shoqërie të emancipuar kur reagon ndaj keqbërësve, qofshin ata mjekë, qofshin ata politikanë, qofshin dhe artistë apo letrarë, ashtu sikundër reagon edhe ndaj kriminelëve, hajdutëve, perversëve, të shoqërisë. Kjo shoqëri e dalë nga nga një system shumë represiv, kjo shoqëri e arsimuar por jo e kulturuar, gradualisht po emancipohet dhe po afrohet dhe integrohet me BE dhe SHBA, pikërisht edhe kur pjesë e kësaj shoqërie janë komunitetet fetare të cilat ashtu si u duken ateistëve si anakronikë, ashtu këto komunitete mbajnë fort traditën , familjen, moralin, etikën. Atëhere përse duhet ti ngacmojmë dhe ti ofendojmë? Komuniteti ortodoks ashtu sikundër simotrat e saj Komunitetet islame dhe katolike janë ajka e një qumështi që ushqen dhe ruan identitetin kombëtar.

Sa për individët që mbrohen duke thënë se përse nuk u dënua Dan Braun me romanin e tij , unë po ju them  këtyre individëve se  misteret e historisë nuk duhen ngatërruar me besimin fetar.