Remzi Limani: Krijuesi ynë në mërgatë

Krijuesi ynë në mërgatë

Nga Remzi Limani

Mbi njohjet e vlerave krijuese dhe të identitetit tonë kombëtar në mjedise hapësira të ndryshme, vëmendjen duhet orientuar nga mërgata jonë gjithandej nëpër botë, ku frymojnë shqip shumë krijues dhe promovues vlerash. Pra, atdhetarët tanë në diasporë nuk bën të trajtohen ndryshe, pos si pjesë integrale  të shoqërisë shqiptare. Prandaj, duhet kushtuar vëmendje të  plotë, në rend të parë, që me veprat e veta, me dinjitet dhe dashuri të pashuar për atdheun, vazhdojnë krijimtarinë në shumë fusha të artit dhe të kulturës, duke i bërë  të njohura vlerat e veta, në faqet e shumë revistave dhe të gazetave, botuar dhe financuar nga ata vetë, ose mërgata shqiptare.

Kontributi i tyre në diasporën shqiptare padyshim se është ndihmesë e madhe në ndritje të imazhit kombëtar. Andaj, përkrahja institucionale dhe identifikimi i tyre gjithandej në botë, është investim i duhur dhe pasurim vlerash nga të cilët përfaqësohemi gjithandej në botën e qytetëruar. Sadulla Zendeli – Daja, në Suedi, është leksikograf dhe autor i disa fjalorëve me mijëra faqe, suedisht - shqip, shqip - suedisht, shkrimtar dhe veprimtar i shquar në hapësirën skandinave. Diaspora shqiptare në Gjermani, ajo në Zvicër, në Belgjikë, në Greqi dhe në Itali, njohin disa emra shqiptarësh që meritojnë vëmendjen e kompetentëve tanë, për të kaluar pastaj te Safete dhe Lume Juka, Kozeta Zylo dhe disa shpend të tjerë të shqipes në Amerikë e gjetiu.

Një atdhetar i zjarrtë i mërgatës shqiptare në Rumani është edhe Baki Ymeri, poet, publicist, botues dhe, mbi të gjitha, luftëtar i kauzës shqiptare, afirmues i mirëfilltë i vlerave kombëtare në diasporë, të cilin njëri nga krijuesit e njohur të letrave shqipe, Ramiz Kelmendi, e quan “Faik Konica i ditëve tona”. Respekti dhe mundi janë virtyt i bamirësisë së tij  të palodhshme. Nuk është, as pishtar, as tribun, as bajraktar, veçse një shembull  modestie. Mirënjohje të veçanta në adresë të tij kanë ardhur edhe nga Ali Podrimja i ndjerë, Agim Shehu, Besnik Mustafai, Luan Topçiu, Sali Bashota, Isuf  Dedushaj etj. Kryeveprimtar i parë i kësaj mërgate aktive dhe produktive ishte dikur Nikolla Naço (1843-1913), para dhe pas të cilit shquhet një plejadë rilindësish si Naum Veqilharxhi, Dora d’Istria, Visar Dodani, Asdreni, Lasgush Poradeci, Mitrush Kuteli, Aleko Vançi (…). Nga letërkëmbimet tona me zt. Baki, mësojmë se: kryeveprimtar i dytë në historinë e mërgatës shqiptare të Rumanisë është Dr. Xhelku Maksuti, njeriu që konsolidoi komunitetin shqiptar të këtij vendi përmes themelimit të Bashkësisë Kulturore të Shqiptarëve të Rumanisë dhe botimit të ri të revistës Shqiptari. Atë vepër të shenjtë që e nisi Naum Veqilharxhi para 160 vitesh, bashkë me një plejadë të ndritur të rilindësve tanë, sot e ndjek, e realizon dhe e shpie më tej “Shqiponja e Dardanisë në trojet e Rumanisë”, siç e karakterizojnë shkrimtarët rumunë Baki Ymerin, një tribun i shqiptarizmës, “ambasador” i parë i Kosovës letrare, historike dhe politike në Rumani, tani kryeredaktor i revistave “Shqiptari” dhe “Kosova”.

Se kush është ky zog shqipe që vjen në këtë vend nga zemra e Sharrit, lexuesit, mbase e kanë të ditur, por ndoshta nuk e dinë se ky krijues me energji të mëdha shpirtërore, që nga mosha e njomë (1974), ka filluar t’i fisnikërojë revistat rumune me vargjet e poetëve tanë nga Kosova historike që shtrihet në veri dhe në jug të Sharrit të moçëm. Kur e kundron në fotografi, ende duket i ri, edhepse më 1 gusht të këtij viti i mbush 63 pranvera, aq sa jetoi babai i tij, Ajvaz Voka, që militonte për kauzën shqiptare në Bukuresht (1932-1941). Disa thonë se nuk e ka lënë koha të plaket, energjia shpirtërore, entuziazmi, vetëdija dhe vullneti për krijimtari gjithmonë në të mirë të mërgatës shqiptare. Vrulli i tij djaloshar për afirmimin e kulturës shqiptare në gjuhën rumune dhe ndersjellë, është i pandalshëm. Ai është edhe nikoqir i vazhdueshëm i Tryezës së Miqësisë rumune me Kosovën, duke e vënë madje edhe jetën në rrezik, duke e kritikuar haptas klasën politike rumune dhe “avokatët” e Serbisë në materje të Kosovës, si pasojë e së cilës, (sipas rrëfimit të tij), ai ishte i shpifur nga filoserbët, Razvan Voncu dhe Florin Silisteanu, duke kërkuar përmes shtypit që qeveria rumune të marrë masa kundër tij.

Veprimtaria intensive e B. Ymerit, gëzon admirimin e shqiptarëve gjithandej në botë. Përkthime, botime, shpërndarje dhe afirmime krijuesish në masmediat rumune dhe ato shqiptare. Nxitja e dashurisë ndaj kulturës shqiptare te krijuesit rumunë, si Mihai Antonescu, Monica Mure?an, Marius Chelaru, të cilët, duke u bazuar në veprat e përkthyera të B.Y., kanë botuar disa vëllime kritike kushtuar kulturës dhe letërsisë shqipe: Dardania e zemrave tona, Kosova letrare, Me shpirtin në buzë, Në shuplakë të historisë. Konform vlerësimeve të disa krijuesve tanë, “Baki Ymeri është oksigjeni i diasporës shqiptare” atje. Veprat e autorëve shqiptarë që i ka përkthyer me nga një vëllim në gjuhën rumune kalon numrin e mbi 30 autorëve, duke përfshirë këtu disa emra të njohur si: Sali Bashota, Basri Çapriqi, Sabile Keçmezi Basha, Nexhat Rexha, Ibrahim Kadriu, Vezir Ukaj, Sabit Rrustemi, Halil Haxhosaj, Remzi Limani, Adem Zaplluzha, Nuri Plaku, Miradije Ramiqi, Kostaq Duka, etj.

Në kuadër të përkthimeve nga mërgata shqiptare e Rumanisë, është edhe shkrimtari, publicisti dhe gazetari kosovar, Bajram Sefaj me romanin “Parisi kot”, (Parisulin in zadar), të cilin e ka përkthyer Kopi Kyçyku. Kurse: Albina Idrizin, Sanije Gashin dhe Besa Salihun i ka përkthyer Adriana Tabaku. Nga bashkatdhetarët tanë që i ka rikënduar rumanisht i përmendëm vetëm disa, pa i përmendur 2 monografi mbi shqiptarët e Rumanisë, 7-të vëllime poetike origjinale (Kaltrina, Dardania, Drita e Dardanisë, Zjarr i Shenjtë etj.), mbi njëmijë artikujt, mbi 30 autorë rumunë të përkthyer në gjuhën shqipe, 20 antologji poetike me krijues shqiptarë dhe rumunë, mbi 50 numra të revistës Shqiptari (shumica në kolor), shtatë numra të revistës Kosova, dhjetra parathënie librash e recensionesh, provimet dhe referatet e doktoratës me notën brio, lansime autorësh shqiptarë në Muzeun e Letërsisë Rumune dhe restorantin Boema 33, dhe ajo ç’është më me rëndësi, prezantimi i krijuesve shqiptarë në revista të panumërta rumune me tirazh të lartë. Disa kushërinj e dashamirë, si dhe diaspora dhe autorët e përkthyer, e ndihmojnë dhe e kanë ndihmuar.

Simbolikisht e ka ndihmuar edhe Ministria e Kulturës së Kosovës për botimin e revistës Kosova, por ç’ka bërë Tirana Zyrtare për këtë njeri, apo për dy emra tjerë të famshëm: albanologu Grigore Brënkush (akademik), dhe historiani Dr. Xhelku Maksuti? Pas 30 revistave dhe gazetave të kësaj mërgate që dilnin në kohën e Rilindjes kombëtare deri më 1938, parashtrojmë pyetjen a thua ka dhe revista tjera përveç “Shqiptarit” të Baki Ymerit në Bukuresht? Po!- përgjigjet, Bubullima e Bukureshtit (B. Y.), dhe shton se, për momentin janë revistat Haemus e Kopi dhe Ardian Kyçyku (at e bir) dhe revista nepotiste që promovon kultin e personalitetit, Prietenul albanezului/ Miku i shqiptarit. E para gjendet në blogun e Kyçykëve, ndërsa të dytën e boton me mjetet e Qeverisë rumune dedikuar komunitetit shqiptar, deputetja antikosovare Oana Manolescu, e kritikuar si aktiviste e regjimit diktatorial të Çausheskut, edhe nga ana e revistës humoristike Catavencu.

Bakiu vazhdon rrëfimin e tij: se së bashku me Dr. Xhelku Maksutin e ka ngritur zërin e protestës, jo për herë të parë, dhe kjo ka ndikuar që Tirana dhe Prishtina ta kuptojnë këtë rast të diskriminimit të komunitetit shqiptar, që së shpejti  Qeveria shqiptare të bashkëveprojë me Qeverinë rumune që deri tani e ka shpërblyer me nga 5 mijë euro në muaj një pseudodeputete që s’ka kurrfarë lidhjesh gjenetike me shpirtin dhe gjakun shqiptar. Kurse puna e krijuesve tanë në diasporë, që shkrihen për afirmimin e kauzës shqiptare, siç është rasti i Mazllum Sanesë, akoma mbetet pa kurrfarë sponsorizimi qeveritar. Duke shkruar, përkthyer, botuar dhe duke mbajtur kontakt me bijtë dhe bijat e rilindësve tanë, duke e afirmuar kulturën shqiptare, duke e pajisur Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës me qindra dokumente, dorëshkrime, fotografi e libra të vjetra, që bëjnë fjalë mbi shqiptarët dhe Shqipërinë, Baki Ymeri e meriton një përkrahje konkrete, sidomos nga ana e Qeverisë së Kosovës. Bakiu bie vonë dhe zgjohet vonë, pa krijuar kurrfarë ekzistence personale, por fjalët e tij se “Shqipëria ka lindur para lindjes së botës”, bëjnë të mendosh se kemi të bëjmë me një dritë të vërtetë në Hyllinë e rilindësve tanë bukureshtarë.